Άρθρο της Παναγιώτας Π. Λάμπρη Ο Θεριστής και οι παροιμίες του, (29-5-2022)   Δημοσιεύτηκε: Εφημερίδα "Ηχώ της Άρτας", 31-5-2022, σ. 7. Προσωπική σελίδα μου στο fb, 31-5-2022.      Σύμφωνα με τους στίχους του Ηλία Κατσούλη, τους οποίους υπέροχα απέδωσε μουσικά ο Παντελής Θαλασσινός, «Τον έκτο μήνα τον καλό, καράβι πάει γιαλό γιαλό / νύχτα περνάει το Σούνιο, και φέρνει τον Ιούνιο». Πόσο ποιητική αυτή εικόνα, η οποία κάνει ξεχωριστό τον ερχομό του εν λόγω μηνός και μ’ έναν τρόπο μας οδηγεί να τον προϋπαντήσουμε σαν κάποιον δικό μας που από την ξενιτιά ή από θαλασσινά ταξίδια επέστρεψε και αναμένουμε να μας διηγηθεί εμπειρίες και καλούδια να μας φέρει!    Ταξιδευτής στον χρόνο σαν κι εμάς, άλλωστε, ο Ιούνιος, που ο λαός και Θεριστή τον λέει, πρωτότοκος γιος του καλοκαιριού και εγγονός του χρόνου, φθάνει κομίζοντας, εκτός από άλλα, και τη συνείδηση του πόσο γρήγορα περνάει ο καιρός, αφού κιόλας στη μέση της τρέχουσας χρονιάς φθάνουμε, και μέσω της λαϊκής σοφίας μας θυμίζει πως «Από την αρχή του Θεριστή» είναι «του δρεπανιού μας η γιορτή»! Πόσο μάλλον, που η εν λόγω αγροτική εργασία, ειδικά κατά το παρελθόν, απαιτούσε εγρήγορση και ετοιμότητα της κοινότητας, προκειμένου όλα να εξελιχθούν ομαλά και οι αποθήκες να γεμίσουν με ζείδωρο σιτάρι. Μέγιστη κινητοποίηση της κοινότητας απαιτούν επίσης ο τρύγος κι ο πόλεμος, τους οποίους συνδέει νοηματικά  η πανάρχαια παροιμία «Θέρος, τρύγος, πόλεμος», η οποία στη ρύμη του χρόνου έλαβε και τις μορφές «Θέρος, τρύγος, πόλεμος, στασιό δεν έχουν», «Θέρος, τρύγος, πόλεμος, αποσταμό δεν έχουν» και «Θέρος, τρύγος, πόλεμος, και στο αλώνισμα χαρές».    Και τι χαρά, όταν οι κόποι ανταμείβονται, κάτι που χωρίς τη συνδρομή της φύσης είναι αδύνατο, αφού, πέραν άλλων, τα φυσικά φαινόμενα παίζουν καθοριστικό ρόλο. Ειδικά τα σιτηρά χρειάζονται βροχή στον καιρό τους, για να καρπίσουν, με τις βροχές του Μάρτη να θεωρούνται σημαντικές, σύμφωνα με τις παρεμφερούς νοήματος παροιμίες «Μάρτης έβρεχε, θεριστής εχαίρονταν» και «Μάρτης έβρεχε, θεριστής τραγούδαγε». Και «Το τραγούδι του θεριστή, η χαρά του αλωνιστή», αφού πρόκειται για τη χαρά και την ικανοποίηση, οι οποίες σχετίζονται με τη σοδειά, καθοριστική για την επιβίωση των γεωργών, και όχι μόνο. Άλλωστε, ο Θεριστής και ο Αλωνάρης, σύμφωνα με την παροιμία «Πρωτόλη (Θεριστή), Δευτερόλη (Αλωνάρη) μου, φτωχολογιάς ελπίδα» θεωρούντο σημαντικοί μήνες για την εξασφάλιση του επιούσιου άρτου, κυρίως για τους φτωχούς, για τους οποίους αποτελούσε βασικό είδος διατροφής. Η Ιστορία έχει καταγράψει πολλούς λιμούς, οι οποίοι είχαν ως βασική αιτία τις σιτοδείες, με πολύ θλιβερά αποτελέσματα.    Ένα άλλο σημαντικό είδος, το οποίο ήταν ενταγμένο στη διατροφή, είναι το κρασί, που δεν το είχαν μόνο για να το πίνουν, αλλά και για να το γεύονται με ψωμί στο πρωινό τους και οι αρχαίοι Έλληνες το έλεγαν ακράτισμα. Αυτή η αρχαία συνήθεια διατηρείτο για αιώνες στην ελληνική ύπαιθρο - ίσως υπάρχει και ακόμα σε κάποιες περιοχές -, ενώ όπου δεν παραγόταν κρασί, το αντικαθιστούσαν με ξίδι, αραιωμένο με νερό· έφτιαχναν έτσι τη λεγόμενη ξιδότριψα (βλ. Π. Π. Λάμπρη, Η μνήμη της γεύσης, 2015, σ. 172), την οποία, αν είχαν ζάχαρη, τη γλύκαιναν κάπως· αυτή εννοείται πως διέφερε στη γεύση και στην ποιότητα από το ακράτισμα, ενώ καταναλωνόταν κυρίως από φτωχούς. Βέβαια, μια και μιλάμε για παροιμίες, εκείνη που λέει «Γενάρη πίνουν το κρασί, τον Θεριστή το ξίδι» αναφέρεται στην ωρίμανση του κρασιού τον Γενάρη και στην αρχή του ξινίσματός του, μόλις αρχίσουν οι ζέστες, αφού παλιά δεν γινόταν χρήση χημικών μέσων συντήρησής του ή ειδική προστατευτική εμφιάλωση.    Με τον θέρο, λοιπόν, να είναι βασική ενασχόληση των αγροτών, αλλά να μην είναι η μόνη του καλοκαιριού, η λαϊκή σοφία επισημαίνει πως «Από το θέρος ως τις ελιές, δεν απολείπουν οι δουλειές», ενώ με πολλές δουλειές ή λίγες, άλλη παροιμία προειδοποιεί:  «Μη σε γελάσει ο βάτραχος και το χελιδονάκι, αν δε λαλήσει ο τζίτζικας, δεν είν’ καλοκαιράκι»!    Είτε, λοιπόν, επαληθευτούν οι παροιμίες του Θεριστή, που δεν έχει και πολλές, είτε όχι, ας τον υποδεχθούμε με χαρά κι ας ευχηθούμε ν’ αρχίσει μαζί του ένα όμορφο καλοκαίρι! Και προσοχή μη θρηνήσουμε και γι’ άλλα δέντρα φέτος! Διότι οι φωτιές συνήθως έχουν ως αιτία τους τον άνθρωπο, ο οποίος από αφέλεια ή σκοπιμότητα τις πυροδοτεί κάνοντας σημεία της φύσης παρανάλωμα. Προσοχή, λοιπόν! Γιατί η φύση έχει ισχυρή μνήμη και, ενώ μοιάζει να εκδικείται, ουσιαστικά αποδίδει δικαιοσύνη για ό,τι υπέστη, κάτι που το βλέπουμε όλο και συχνότερα.    Τέλος, επειδή, το περιβάλλον, όσο κοινότοπο κι αν ακούγεται, είναι το κοινό σπίτι μας, εύχομαι καλό καλοκαίρι σ’ όλους τους ανθρώπους, όπου γης, χωρίς πυρκαγιές και τους αφιερώνω το ακόλουθο ανέκδοτο ποίημά μου με τον τίτλο «Θα ’ρθει η ώρα»: Θα ’ρθει η ώρα, ίσως είναι κιόλας κοντά, που τα δέντρα, τα λουλούδια, τα..., τα ελάχιστα της φύσης θα εκδικηθούν τους ανοήμονες θνητούς, αλλά θα ’ναι αργά για δάκρυα.   Σχόλια: Γιάννης Καραμπούλας: Εξαιρετική η περιγραφή και παρουσίαση του "έκτου μήνα του καλού", Παναγιώτα! Καλοπόρευτος να 'ναι και εύπλοο το καλοκαίρι! Διαμάντω Κίτσου: Εξαιρετικό το αφιέρωμά σου στο μήνα Ιούνιο, Γιώτα!!! Καλοτάξιδος να είναι ο Θεριστής με υγεία και όλα τα καλά!!! Αγάθη Βαρμάζη: Υπέροχο αφιέρωμα! Καλοδιάβατος ο Ιούνιος, Παναγιώτα! Παναγιώτα Σμυρλή: Τι όμορφο άρθρο και πόσο ουσιαστικές παραινέσεις !!! Καλό κι ευλογημένο μήνα, Παναγιώτα μου! Ιωάννης Δαλάπας: Παναγιώτα, πάντα μας ταξιδεύεις στα χρόνια της νιότης. Συγχαρητήρια! Καλό μήνα και καλό καλοκαίρι! Μίμης Σκαναβής: Ο θεριστής έχει καθήσει στη νεανική καρδιά μου!! Το μεγαλείο του τότε θερισμού στη ύπαιθρο μας κάνει να νιώθουμε νοσταλγικές στιγμές!! Σε θαυμάζω για την προσπάθεια σου! Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος: Καλό μήνα, καλό "Θεριστή", Γιώτα, και πάντα με πλούσια αρθρογραφία!