Άρθρο της Παναγιώτας Π. Λάμπρη: Περί εθίμων… (12-3-2012)   Δημοσιεύτηκε: Εφημερίδα «Η ΡΟΔΑΥΓΗ», αρ. φύλλου 126, Ιανουάριος - Μάρτιος 2012, σ. 7   Στο φύλλο 106 (Ιαν. – Μάρτ. 2007) της εφημερίδας «Η ΡΟΔΑΥΓΗ» είχε δημοσιευτεί άρθρο μου με τον τίτλο «Η αναβίωση των εθίμων πόλος έλξης επισκεπτών». Στο άρθρο αυτό κατέθετα απόψεις μου σχετικά με το πώς θα μπορούσαν τα έθιμα με τα οποία μεγαλώσαμε να αποτελούν στοιχείο, το οποίο θα προσέλκυε επισκέπτες, μια και το χωριό μας έχει στραφεί τα τελευταία χρόνια και στον τομέα της οικονομικής ανάπτυξης που λέγεται τουρισμός.       Βέβαια, από τότε μέχρι τώρα, δεν έχει γίνει κάτι ιδιαίτερο προς αυτή την κατεύθυνση γεγονός που θα μπορούσε να σημαίνει ή πως κάποια από τα έθιμα της Ροδαυγής, γέννημα της άλλοτε κλειστής αγροτικής κοινωνίας της, έχουν περάσει ανεπιστρεπτί στο περιθώριο, αφού εν πολλοίς δεν συνδέονται με τη «σύγχρονη» ζωή των κατοίκων ή απλά πως μετά τη βίαιη σχεδόν εγκατάλειψή τους, δεν είναι ορατός ο λόγος της επαναφοράς τους ή δεν είναι και τόσο εύκολο να ’ρθουν ξανά στο προσκήνιο, αφού κόπηκαν μια και καλή οι δεσμοί μας μ’ αυτά.       Αλλά είναι στ’ αλήθεια έτσι; Κόπηκαν στ’ αλήθεια αυτοί οι δεσμοί ή μήπως «παρασυρμένοι» απ’ τις σειρήνες της αστικής ζωής, και όχι μόνο, θεωρήσαμε πως μπορούμε να ζήσουμε χωρίς αυτά και να πορευτούμε στο μέλλον έχοντάς τα  μόνο στη σκέψη μας σαν στοιχεία με τα οποία ναι μεν γαλουχηθήκαμε και συνιστούσαν κάποτε κομμάτι της ζωής μας, αλλά τώρα δεν έχουν να μας προσφέρουν κάτι;        Βέβαια, έχοντας υπόψη τη διαδικασία των κοινωνικών διεργασιών που προκαλούν αλλαγές στις επιλογές και στον τρόπο ζωής των ανθρώπων και επηρεάζουν καθοριστικά μεταξύ άλλων και τα πολιτιστικά αγαθά μιας κοινωνίας, όπως είναι και τα έθιμα, θα ήταν ίσως περιττά όσα γράφονται εδώ. Αλλά μπορεί και να μην είναι, αν σκεφτούμε πως η κατάργηση πολλών εθίμων θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί, ακόμα κι αν άλλαξε σε πολλά η κοινωνία που τα δημιούργησε. Ειδικά, μάλιστα, κάποια εξ  αυτών που συνδέονται με τη θρησκευτική ζωή των κατοίκων θα μπορούσαν να διατηρηθούν χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια.       Τη διαπίστωση αυτή μπορεί να την κάνει κάθε καλόπιστος που θα γυρίσει λίγο προς τα πίσω και θα κοιτάξει απροκατάληπτα το ζήτημα που θίγεται εδώ, κι ίσως χρειάζεται ένα έναυσμα, όχι για να αναστήσουμε τα νεκρά πολιτιστικά αγαθά του τόπου μας, αλλά όλα εκείνα που ζουν σαν τα κάρβουνα στη χόβολη και χρειάζονται λίγο ενδιαφέρον και λίγη φροντίδα για ν’ ανάψουν…        Και μια και σε λίγες μέρες έρχεται το Μεγαλοβδόμαδο και η Λαμπρή, μήπως είναι καλό, όσοι κατοικούν μόνιμα ή βρεθούν αυτές τις μέρες στο χωριό, να θυμηθούν και επομένως να επαναφέρουν κάποια έθιμα και μέσα από τη συμμετοχή που αυτά απαιτούν να «ξανασυναντηθούν» οι χωριανοί, όπως «συναντιούνταν» οι περισσότεροι απ’ αυτούς όταν ήταν παιδιά, και να ξαναζεστάνουν τις καρδιές τους που πολύ τις πάγωσε η οικονομική κρίση; Και κυρίως, κάτι που λόγω της ιδιότητάς μου δεν θα πάψω ποτέ να υπογραμμίζω, πως δηλαδή όλα αυτά οφείλουμε να τα κάνουμε και στο όνομα των νέων γενεών, οι οποίες τώρα πια που η ψεύτικη ευδαιμονία που τους ετοίμασαν οι μεγάλοι κατέρρευσε πρέπει να ’χουν κάπου να στηριχθούν.       Μπορούν τα έθιμα να στηρίξουν τα παιδιά και τους νέους της εποχής μας, θα αντιτείνει κάποιος; Οπωσδήποτε, αν και δεν θα λειτουργήσουν ως  πανάκεια, μπορούν να αποτελέσουν σημεία αναφοράς για τον τόπο γέννησης ή καταγωγής τους. Κι όσο κι αν έχουν «αλλάξει» οι εποχές, ας θυμηθούμε σ’ αυτό το σημείο το πόσο σημαντικά ερείσματα ήταν αυτά στη δική μας ζωή. Aς σκεφτούμε, επίσης, πως και μέσω αυτών, παρά τις ποικίλες αντιξοότητες, βιώναμε τη σιγουριά που απορρέει συνήθως από τη λειτουργία αυτών των άγραφων κοινωνικών θεσμών μέσα σε μια κοινότητα, νιώθαμε μέλη αυτής της κοινότητας, νιώθαμε πως αυτή η κοινότητα ήταν ο τόπος μας! Κι αυτό, όπου κι αν πήγαμε, ό,τι κι αν κάναμε, συνιστά τον ομφάλιο λώρο που μας δένει με τις ρίζες μας, με τα χώματα που κάναμε τα πρώτα μας βήματα και που με κάθε αφορμή ή και χωρίς αφορμή επιστρέφουμε!       Χωρίς καμιά διδακτική διάθεση, αλλά με έντιμη συνείδηση προτείνω αυτή τη Λαμπρή να στολίσουμε τον Επιτάφιο στο φως της μέρας, για να ’ρθουν οι νέοι και τα μικρά παιδιά να συμμετάσχουν και να χαρούν με το στολισμό του τάφου του Ιησού και να ’χουν μνήμες απ’ αυτή τη μέρα που, αν και στολίζεται ένας τάφος, χαιρόμαστε κατά κάποια έννοια για την Ανάσταση που έρχεται.       Και το βράδυ της Ανάστασης, ας πάμε κουλούρες, αυγά και, όποιοι έχουν και τυρί, για να τα ευλογήσει ο ιερέας μετά το πέρας της αναστάσιμης θείας λειτουργίας! Δε λέω, καλά είναι και τα κουλουράκια και τα αυγά που τα τελευταία χρόνια πήγαιναν πολλοί πιστοί στην εκκλησία, για να μοιραστούν στο τέλος της λειτουργίας. Μπορεί να γίνει και τώρα αυτό. Επειδή, όμως, έτυχε να ταξιδέψω σε κάποια μέρη της πατρίδας μας μέρες της Λαμπρής, κουλουράκια και αυγά είδα πως μοίραζαν κι αλλού, κουλούρες λαμπριάτικες σαν τις δικές μας, ίσως να υπάρχουν κάπου, δεν είδα.         Επειδή, λοιπόν, οι μεγάλοι φέρουμε την ευθύνη για κάθε τι που με τη στάση ζωής μας μεταλαμπαδεύουμε στα παιδιά και τους νέους, ας μην ολιγωρήσουμε. Διότι, πραγματικά, αν υπάρχει κάτι που οφείλουμε να έχουμε στις προτεραιότητές μας αυτόν τον καιρό είναι, όσα επισημαίνει  ο ποιητής Μιχάλης Κατσαρός στους στίχους του που λένε: « Μὴν ἀμελήσετε./ Πάρτε μαζί σας νερό./ Τὸ μέλλον μας θὰ ἔχει πολὺ ξηρασία.», στους οποίους προφανώς δεν υπονοεί την ξηρασία που είναι αποτέλεσμα της αναβροχιάς, αλλά μεταξύ άλλων και όλα εκείνα που, αν δεν φροντίσουμε να τα έχουμε στις αποσκευές του μέλλοντος, το αποτέλεσμα θα είναι να ζήσουμε, και κυρίως να ζήσουν οι επερχόμενες γενιές, μια ζωή  «στεγνή» και στερημένη από πολλά πολιτιστικά αγαθά, και όχι μόνο, τα οποία πλουτίζουν τον εσωτερικό μας κόσμο και μας κάνουν να λειτουργούμε ως άνθρωποι που δικαιώνουμε την παρουσία μας στη γη...       Επομένως, όχι επειδή συνήθως στα δύσκολα επιστρέφουμε στις νερομάνες της φυλής μας, για να δροσιστούμε, αλλά επειδή διδαχθήκαμε πολλά τόσα χρόνια στη μοναξιά της αστικοποίησης, ας σκύψουμε με σεβασμό σ’ αυτά που βιώσαμε και τα γνωρίζουμε, ας τα αξιολογήσουμε κι ας ξεδιψάσουμε πρώτα εμείς, όχι μόνο για τις μέρες της Λαμπρής, έχοντας πάντα κατά νουν πως, όταν από την πηγή τρέχει νερό, πολλοί θα τρέξουν να ξεδιψάσουν!       Κι ας δείξουμε στα παιδιά και τους νέους που μεγάλωσαν ή μεγαλώνουν σε διαμερίσματα, και όχι μόνο, πως υπάρχει κι άλλη ζωή που ποιος ξέρει, ίσως, κληθούν να τη ζήσουν και τότε θα ’ναι καλό να ’χουν κάπου ν’ ακουμπήσουν την ψυχή τους για να «ξεδιψάσουν»…        Αν σταθούμε αδιάφοροι απέναντι σ’ αυτά και άλλα όμοια, δεν είναι μακριά η ώρα, ή ήδη έχει έρθει, που οι νέοι, οι οποίοι καλούνται να ζήσουν σε δύσκολες μέρες που αφρόνως τους ετοιμάστηκαν χωρίς δική τους ευθύνη, θα γίνουν κριτές και κατήγοροι των επιλογών των μεγαλυτέρων τους, όχι μόνο ή όχι κυρίως για οικονομικά θέματα, κι αυτό όχι λόγω της συνήθους προς αυτούς αμφισβήτησης.       Επομένως, αν έχει ισχύ η συνετή συμβουλή του Ευάγγελου Παπανούτσου πως «Απ' όλα τα βάρη μπορούν ν' απαλλαγούν οι ώμοι του ανθρώπου, εκτός από ένα: το βάρος της ευθύνης», ας αναμετρηθεί ο καθένας με τις δικές του ευθύνες χωρίς να ξεχνά πως ο  άνθρωπος που έχει συνείδηση της ιστορικής του συνέχειας λογοδοτεί στις παρελθούσες, στις παρούσες και στις μελλοντικές γενιές, όπως πολύ εύστοχα το επισημαίνει σ’ ένα στίχο του ο ποιητής Κωστής Παλαμάς: «Νεκροί θα μας δικάσουν κι  αμέτρητοι οι αγέννητοι»!       Εκτός και το έχουμε πάρει απόφαση πως όλα αυτά είναι αταίριαστα με την εποχής μας, πόσο μάλλον με το μέλλον, και τα λεγόμενα σ’ αυτό το άρθρο συνιστούν «ἔπεα πτερόεντα» σε μια εποχή χορτασμένη από λόγια…