Άρθρο της Παναγιώτας Π. Λάμπρη: Τα πάθη των τριγενών και δικαταλήκτων επιθέτων, (13-9-2017)   Δημοσιεύτηκε: Εφημερίδα "Ηχώ της Άρτας", 15-9-2017 Προσωπική σελίδα στο fb, 8-7-2022.      Έχουν πάθη τα επίθετα; Μμμμ… Κατά πως φαίνεται έχουν και πάθη και παθήματα, για να παίξουμε λίγο με το νόημα των λέξεων!  Κάποια, μάλιστα, δεν υφίστανται μόνο απηνή, αλλά διαρκή διωγμό και κατά συρροή θα μπορούσε να πει κανείς κακοποίηση. Λες και πρόκειται για παραπαίδια! Και μολονότι τα ίδια διαλαλούν πως είναι αυθεντικά τέκνα της πατρογονικής λαλιάς, όπως και αποδεδειγμένα είναι, οι ομιλούντες τη γλώσσα, συχνά εγγράμματοι, νιώθουν άβολα, σχεδόν σκοντάφτει το γλωσσικό τους όργανο, όταν πρόκειται να τα εντάξουν στον λόγο τους. Τους μοιάζουν φαίνεται αρχαιοπρεπή, θα προτιμούσαν, ίσως, μια πιο μαλλιαρή εκδοχή τους! Καθώς, όμως, δυσκολεύονται, έστω και πρόσκαιρα κάποιες φορές, να τη βρουν κι ενώ νιώθουν πως κάτι δεν λένε σωστά, δεν νοιάζονται κατά κανόνα να μάθουν χάριν του μέλλοντος τις γοητευτικές καταληκτικές και ηχητικές αποχρώσεις τους.     Έτσι, όλο και με μεγαλύτερη συχνότητα ακούμε στον δημόσιο λόγο μαργαριτάρια, τα οποία αφορούν στα επίθετα, τα οποία η γραμματική ονομάζει τριγενή και δικατάληκτα και είναι άλλοτε οξύτονα κι άλλοτε παροξύτονα. Διατυπώσεις όπως «η διεθνή κατάσταση», «ζουν σ’ ένα υγιή περιβάλλον», «είναι ενθουσιώδοι(!) οπαδοί», «είναι σε μια διαρκής αμφισβήτηση» και άλλες όμοιες, παρότι γραμματικά λανθασμένες και κακόηχες, επανέρχονται στον λόγο, γραπτό και προφορικό, με διάθεση να επιβληθούν ως ορθές. Κι αυτό είναι κάτι που αφορά και σ’ άλλες γλωσσικές εκτροπές, οι οποίες έχουν τη στήριξη μερίδας γλωσσολογούντων, οι οποίοι υποστηρίζουν πως ό,τι χρησιμοποιείται για καιρό, ακόμα και λανθασμένα, καθίσταται ορθό μέσω της επαναλήψεως!    Και τι κάνει το σχολείο σχετικά μ’ αυτό το θέμα; Τα διδάσκει, όπως και τόσα άλλα! Όμως, οι μαθητές, όχι πάντα με δική τους ευθύνη, αφού ο κοινωνικός τους περίγυρος - συχνά οι γονείς, ακόμα και δάσκαλοί τους υποπίπτουν σε τέτοια λεκτικά ολισθήματα -, δυσκολεύονται να τα κάνουν κτήμα τους και να τα εντάξουν στην καθημερινή τους ομιλία και κατ’ επέκταση στον γραπτό τους λόγο. Πέραν αυτού, για το αποτέλεσμα ευθύνονται κι άλλοι παράγοντες, όπως για παράδειγμα η λανθασμένη χρήση τους από μερίδα δημοσίων προσώπων, οι οποίοι εμφανίζονται ή εργάζονται σε ΜΜΕ, και όχι μόνο. Πόσο μάλλον, που τα καημένα τα επίθετα, τα οποία έχουν κοινή κλίση για το αρσενικό και το θηλυκό γένος - τι ερμαφρόδιτη ομορφιά είναι αυτή που τους έλαχε! -, άλλοι, όπως για παράδειγμα ο ΟΕΔΒ, τα κατατάσσουν ανερυθρίαστα στα ανώμαλα(!), λες και κάτι που ξεφεύγει από το σύνηθες είναι και ανώμαλο, ο Μανόλης Τριανταφυλλίδης δεν τα περιέλαβε στη φημισμένη Νεοελληνική Γραμματική της Δημοτικής Γλώσσας (1941) και, φυσικά, απουσιάζουν από τις επανεκδόσεις της, στις οποίες προέβη το ΚΕΜΕ (1977) και το Ίδρυμα Μ. Τριανταφυλλίδη (1991)!    Τα κατέταξαν, όπως νόμισαν, και τα αφήρεσαν σαν ποτέ να μην υπήρξαν! Αυτά, όμως, υπάρχουν και, όπου παρίστανται, βοούν για την εκφραστική τους δύναμη, τον διαυγή ήχο τους, το πλήρες νόημά τους, το διαρκές κάλλος τους, το ευγενές ύφος τους, το αειθαλές κύρος τους! Και το παράδοξο είναι πως, ενώ έχουν τόσα πλεονεκτήματα, υφίστανται ως μη όφειλαν των παθών τους τον τάραχο ή, μάλλον, τον σισύφειο άθλο.    Ευτυχώς, βέβαια, υπάρχουν κι εκείνοι, οι οποίοι αγαπούν την ιδιότυπη ταύτιση του αρσενικού και του θηλυκού γένους όσον αφορά στην κλίση τους, η οποία δίνει μια πρωτοποριακή ισχύ στο θηλυκό, αλλά κι εκείνη την ιδιαίτερη κατάληξη του ουδετέρου σε –ες (π. χ. απρεπές), χαίρονται που διατήρησαν εν μέσω αιώνων την αρχαία μορφή τους  και τα χρησιμοποιούν αναδεικνύοντας με επιμονή τα άπειρα κάλλη τους και την εκλεκτή με την παρουσία τους κόσμηση του λόγου. Τους αρέσει, για παράδειγμα, να λένε και να γράφουνε ο διεθνής, η διεθνής, το διεθνές, ο υγιής, η υγιής, το υγιές, ο επιφανής, η επιφανής, το επιφανές, ο συμπαθής, η συμπαθής, το συμπαθές, ο ενθουσιώδης, η ενθουσιώδης, το ενθουσιώδες, ο ακριβής, η ακριβής, το ακριβές, ο ακραιφνής, η ακραιφνής, το ακραιφνές…, με λίγα λόγια τους αρέσει, θεωρούν στοιχειώδες χρέος τους, να καλλύνουν και με τη χρήση αυτών των επιθέτων την πάτρια γλώσσα.    Παρόλα αυτά, το πρόβλημα παραμένει. Κι αναρωτιέται κανείς, αν όσοι με πείσμα μάχονται υπερασπιζόμενοι την ύπαρξη, την ορθή χρήση και επομένως τη διαιώνιση των τριγενών και δικαταλήκτων επιθέτων, για πόσο χρόνο ακόμα θα μπορούν να διατηρούν τη φωτιά της φλόγας τους αναμμένη, πόσο μάλλον που η επίσημη πολιτεία - αυτή κι αν έχει διαπράξει λάθη σε γλωσσικά ζητήματα -  μια εξορίζει και μια όλο αμφιβολία επαναπατρίζει τα κακόμοιρα τα επίθετα, λες και η γλώσσα ως ζων οργανισμός δημιουργείται μέσα στα γραφεία κάποιων υπηρεσιακών υπαλλήλων!    Επομένως, όπως για πλήθος ζητημάτων συμβαίνει, η μη καθαρή στάση απέναντί τους δημιουργεί προβλήματα. Πάντως, σε ό,τι με αφορά, θα συνεχίσω να μάχομαι υπερασπίζοντάς τα με κάθε εφικτό σε μένα τρόπο, δια βίου δεν θα τα απαρνηθώ και, κυρίως, δεν θα προβώ στην ύβρη να μην κοσμώ μ’ αυτά τα διανοήματά μου, διότι γνωρίζω πως με την απουσία τους θα στερηθούν μέρος της όποιας γοητείας τους.    Σχόλια: Εγώ: "Τη γλώσσα μού έδωσαν ελληνική· το σπίτι φτωχικό στις αμμουδιές του Ομήρου. Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου στις αμμουδιές του Ομήρου." (Οδυσσέας Ελύτης) Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος: Πολλά τα μαστίγια κι ακόμα περισσότερα τα μαστιγώματα της γλώσσας μας, Γιώτα μου... Εγώ: Κι ο αγώνας γι' αυτή διαρκής! Διαμάντω Κίτσου: Η γλώσσα μας είναι η ιστορία μας, ο πολιτισμός μας, είναι η ταυτότητα μας ! Χρέος μας είναι να την προστατεύουμε και όχι να την κακοποιούμε! Εγώ: Πράγματι, κι αλίμονο αν δεν έχουμε τον νου μας... Παναγιώτα Σμυρλή: Εξαιρετικό άρθρο, Παναγιώτα μου! Χριστόφορος Μίχου: Αυτά διαβάζουμε και νοιώθουμε αγράμματοι... Σας ευχαριστούμε, κ. Λάμπρη! Γεώργιος Ραβανίδης: Εύστοχος ο τίλτος: Με αφορμή και με ελπίδα. Συχνά αναρωτιέμαι αν οι γλωσσικοί κανόνες  μπορεί να παραμένουν αναλλοίωτοι. Σε κάποιο σεμινάριο επιμόρφωσης ο αείμνηστος Χ.Τσολάκης μας έλεγε ότι σωστή είναι κάθε γλωσσική αλλαγή που επιβάλλεται από τους ανθρώπους. Διαφωνούσα. Εγώ: Κι εγώ διαφωνώ, Γιώργο! Η επιβολή δεν σημαίνει εξέλιξη της γλώσσας. Σε ερώτημα δικό μου στον Χρ. Χαραλαμπάκη σχετικά με τη σωστή γραφή της λέξης "καινούργιος", που στα σχολικά εγχειρίδια γράφεται, εδώ και χρόνια, εσφαλμένα "καινούριος", μου απάντησε πως, αφού επικράτησε το "καινούριος", ασχέτως πώς, οφείλουμε να το δεχθούμε αγνοώντας την ετυμολογική προέλευση της λέξης! Τι να πει κανείς; Άντα Μιχαλοπούλου - Καραμάνου: Πολύ κομψό το άρθρο σας κυρία Γιώτα! Τόσο κομψό, που είμαι βέβαιη πως οι "βιαστές" της γλώσσας μας, αν έμπαιναν στον κόπο να το διαβάσουν, μάλλον δεν θα το καταλάβαιναν, όχι επειδή το άρθρο είναι δυσνόητο αλλά επειδή εκείνοι είναι ανόητοι. Πάντως, εγώ νιώθω μεγάλο θυμό, τον οποίο δεν κρύβω, όταν μιλάω για την κακοποίηση της γλώσσας μας. Εγώ: Πολύ σας ευχαριστώ! Τι να πω για τη γλώσσα; Είναι κάτι που πολύ νοιάζομαι και πολύ με πονά κι έχω αρθρογραφήσει σχετικά με ποικίλες αφορμές. Δυστυχώς, άλλοι από άγνοια κι άλλοι σκόπιμα την κακοποιούν ασύστολα. Ειδικά, οι τελευταίοι το κάνουν νομίζοντας πως, απαλείφοντας καταλήξεις, σύμφωνα, κ.λπ. που μοιάζουν αρχαιοπρεπή, μιλούν στη δημοτική, λες κι η δημοτική είναι μια άνευρη και κακόηχη γλώσσα. Μεγάλη η συζήτηση και συνεχής ο αγώνας...