"... Ο περιβόητος πίνακας ονομάζεται "La Gioconda", που σημαίνει "Η χαμογελαστή", αλλά είναι και ένα λογοπαίγνιο με το όνομα της Λίζα Τζεραντίνι, της τρίτης γυναίκας του Φραντζέσκο ντελ Τζιοκόντο, ενός πλούσιου εμπόρου που γνωριζόταν προσωπικά με τον καλλιτέχνη. Το πορτρέτο της Μόνα Λίζα είναι διαφορετικό από τα άλλα της εποχής του. Στη Φλωρεντία του 16ου αιώνα τα πορτρέτα δεν ήταν απεικονίσεις χαρακτήρων, αλλά μάλλον εμβλήματα του πλούτου και της κοινωνικής θέσης. Το φόρεμα της Τζιοκόντας όμως είναι κλασικό και λιτό, ενώ παρ' όλο που είναι παντρεμένη, δεν φοράει κοσμήματα, ούτε καν βέρα. Τα λυτά μαλλιά της θα μπορούσαν να θεωρηθούν  ένδειξη χαλαρών ηθών, ενώ το βλέμμα της, που κοιτάζει θαρραλέα μπροστά αντί να χαμηλώνει από σεμνοτυφία, είναι ακόμα ένα ζήτημα που προβληματίζει τους ειδικούς.

   Και το μυστήριο γίνεται εντονότερο όταν μαθαίνουμε ότι ο Λεονάρντο δεν παρέδωσε ποτέ τον πίνακα, αλλά συνέχισε να τον δουλεύει για αρκετά χρόνια και τον κράτησε ως την ημέρα που πέθανε, στις 2 Μαΐου του 1519. Σύμφωνα με τη Ρόνα Γκόφεν, καθηγήτρια ιστορίας της τέχνης στο Πανεπιστήμιο Ράτγκερς, παρ' όλο που ο πίνακας ξεκίνησε ως πορτρέτο, αργότερα ο σκοπός του άλλαξε. "Έγινε κάτι εντελώς διαφορετικό. Έγινε ένα καθαρά προσωπικό θέμα για τον Λεονάρντο, κάτι που εξέλισσε με τα χρόνια μόνο για τον εαυτό του".

   ............................................................................................

        Σύμφωνα με τον Σέργουιν Νιούλαντ, καθηγητή χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ και ειδικό στα ανατομικά σχέδια του Ντα Βίντσι, η Τζιοκόντα συμβολίζει τον γυναικείο ρόλο στην τεκνογονία και μάλιστα είναι προφανές στον πίνακα ότι είναι έγκυος. "Υποτίθεται ότι είναι μια νέα γυναίκα περίπου είκοσι χρόνων. Αν κοιτάξεις τα χέρια της, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα δάχτυλά της είναι πρησμένα. Κρατάει τα χέρια της πάνω στην κοιλιά της με τον συγκεκριμένο τρόπο που βλέπουμε συνήθως στις γυναίκες με προχωρημένη εγκυμοσύνη".

  Τι ήταν όμως αυτό που έκανε τον Λεονάρντο να δει στο πρόσωπο του μοντέλου του το σύμβολο της μητρότητας και της γονιμότητας; Η δημιουργία της Μόνα Λίζας τοποθετείται μεταξύ του 1502 και του 1503, ενώ τα πρόσφατα ανακαλυφθέντα αρχεία βαπτίσεων της πόλης μαρτυρούν πως η Λίζα ντελ Τζιοκόντα γέννησε το δεύτερο παιδί της τον Δεκέμβριο του 1502. Όπως εξηγεί ο Μάρτιν Κέμπ, "η δημιουργία του πορτρέτου πυροδοτήθηκε από ένα σημαντικό γεγονός. Ίσως να είναι κοινότοπο, αλλά πιθανώς ο πίνακας έγινε για να εορτασθεί η εγκυμοσύνη της...."

Veronique Prat, Λεονάρντο και "Μόνα Λίζα", Το μυστικό του μοντέλου, αφιέρωμα, ΤΟ ΒΗΜΑ, Κυριακή 27 Απριλίου 2003

(ενώ στο ίδιο αφιέρωμα, στο άρθρο: Μια περίεργη αποκάλυψη, διατυπώνεται μια άλλη άποψη ...)

Χαλούλος Παναγιώτης

01/06/2003