Κεντρική
 

Το κίνημα των Μουρνιών (1833)

 

Γιά την εφαρμογή ενός τόσο φιλόδοξου προγράμματος έργων απαιτήθηκαν, φυσικά, τεράστια ποσά, πού έπρεπε νά συγκεντρωθούν με τήν αύξηση της φορολογίας και με την εκμετάλλευση του εγχώριου πλούτου. Τα φορολογικά μέτρα υπήρξαν καταθλιπτικά και προκάλεσαν τή γενική δυσαρέσκεια και τήν έντονη αντίδραση των Κρητικών, αποκορύφωμα τής οποίας υπήρξε το κίνημα των Μουρνιών. Το Σεπτέμβριο του 1833 συγκεντρώθηκαν στο χωριό Μουρνιές Κυδωνίας επτά περίπου χιλιάδες άοπλοι χριστιανοί, γιά νά εκδηλώσουν τήν αντίθεση τους στην οικονομική καταπίεση τής αιγυπτιακής διοίκησης. Γιά νά μή θεωρηθεί ή διαμαρτυρία αυτή ώς ένοπλη εξέγερση, απαγορεύτηκε ή προσέλευση οπλοφόρων. Ό Σφακιανός στρατηγός Δεληγιαννάκης, πού θέλησε νά μετάσχει με τους άνδρες του ένοπλους, υποχρεώθηκε νά αποχωρήσει. Στις 20 Σεπτεμβρίου 1833 οι συγκεντρωμένοι στις Μουρνιές συνέταξαν και υπέγραψαν αναφορά προς τις Μεγάλες Δυνάμεις, στην οποία λεπτομερώς εκθέτουν τά νέα δεινά και επικαλούνται τήν προστασία τους: «Παρατρέχομεν τά διάφορα ανυπόφορα βάρη, τά όποια έπέθεσε γενικώς ε/ς δλα τά είδη τών προϊόντων μας· τά αμπέλια μας πληρώνουν πεντηκονταπλάσια τώρα παρ ' ο, τι (πλήρωναν πριν τής έπαναστάσεος, το έλαιόλαδον τετραπλάσια, και τούτο προς το παρόν διότι, ώς μάς βεβαιούν, ετοιμάζεται μονοπωλεϊον και δι' αυτό καθώς και εις όλα τά είδη έν γένει τής Κρήτης και το χείριστον, ενώ εις τήν αρχήν μάς έλεγεν νά κάμνη όστις θέλει ελαιοτριβεία, τώρα μάς εμποδίζει και αυτήν τήν χρήσιν τών έλ.αιοτριβείων μας... Δεν φθάνουν δέ ταύτα μόνον, άλλα και το χαράτσι (κεφαλιάτικον δόσιμον) άπό 4 και 8 γρόσια, τά όποια μάς είχεν ύποσχεθή εις τήν αρχήν,   αφού  τά έδιπλασίασε και  τά έτετραπλασίασε,   τώρα μελετά και  νά  τά είκοσαπλασιάση ϊ'σως, και οπόταν είπη τις προς την Διοίκησιν να φυλάττη τάς υποσχέσεις και τους νόμους της, τον αποκρίνεται αυτή, ότι ό Άντιβασιλεϋς ( Μεχμέτ   Άλής) «νόμους κάμνει και νόμους χαλά».

Ωστόσο, ή συγκέντρωση στις Μουρνιές δέν περιορίστηκε μόνο στά οικονομικά μέτρα. "Ελαβε χαρακτήρα γενικής διαμαρτυρίας για τις αυθαιρεσίες τής πολιτικής και στρατιωτικής εξουσίας: «... Έσκόρπισε παντού στρατιώτες του, οίτινες βιάζουν τήν τιμήν μας, χωρίζουν ανδρόγυνα, κάμνουν πάν ο,τι ή βαρβαρότης και ή ασιατική ακολασία ώς προς τουτο τους οδηγεί...».

Ή αντίδραση του Μεχμέτ Άλή υπήρξε άμεση και βίαιη. Ο Οσμάν Νούρ-Έλ-Ντίν βέης επιτέθηκε με το ιππικό του και διέλυσε βιαίως τή συγκέντρωση. Συνέλαβε τους πρωταιτίους, 41 άτομα, και τους άπαγχόνισε «εις τάς μορέας του χωρίου, έξ ου και ώνομάσθη το κίνημα αυτό ή εποχή των Μουρνιδών». Για εκφοβισμό και για πρόληψη αντιδράσεων, ή διοίκηση συνέλαβε καί άπαγχόνισε πολλούς επιφανείς χριστιανούς σε όλη τήν Κρήτη, άλλα καί μουσουλμάνους, πού έβλεπαν με συμπάθεια το κίνημα των Μουρνιών και κρυφά το ύπέθαλπαν. Ή νέα δεσποτεία στην Κρήτη ήταν αρκετά ισχυρή και οι Μεγάλες Δυνάμεις φάνηκαν εντελώς απρόθυμες να ασχοληθούν με το Κρητικό Ζήτημα.

Οι Κρήτες είχαν πιά κατανοήσει ότι ή ελευθερία τους δεν θά μπορούσε νά έλθει χωρίς τήν έγκριση τών Μεγάλεων Δυνάμεων. Στά τέλη του 1838 οι εξόριστοι Κρήτες υπέβαλαν στην Αγγλία τήν πρόταση νά καταλάβει τήν Κρήτη καί νά τήν ανακηρύξει σέ αγγλικό προτεκτοράτο. Ή έκκληση αυτή, πού επαναλήφθηκε τό 1839, δε βρήκε καμιά ανταπόκριση.