Το πεπτικό σύστημα
Πεπτικό σύστημα είναι το σύστημα των πολυκύτταρων οργανισμών το οποίο έχει ως λειτουργία την πέψη της προσληφθείσας τροφής και την αποβολή των αχώνευτων ουσιών.
Το πεπτικό σύστημα ποικίλει από οργανισμό σε οργανισμό. Η πιο συνήθης μορφή του είναι ο πεπτικός σωλήνας, ο οποίος εμφανίζεται σε όλα τα σπονδυλωτά και σε πολλάασπόνδυλα. Άλλοι οργανισμοί αντί για πεπτικό σωλήνα έχουν κοιλότητα στην οποία γίνεται η πέψη, όπως στα σαρκοφάγα φυτά. Άλλοι πολυκύτταροι οργανισμοί έχουν πεπτικό σύστημα χωρίς έντερα.
Αρχικά η πέψη στους πολυκύτταρους οργανισμούς γινόταν με φαγοκυττάρωση σε κάθε κύτταρο όπως στους μονοκύτταρους. Αργότερα, εμφανίστηκε το στόμα, το οποίο οδηγεί την τροφή σε μια ειδική κοιλότητα, το στομάχι. Η αρχική λειτουργία του στόματος εκτός από την είσοδο τροφής ήταν και η αποβολή των αχώνευτων ουσιών.[1] Μετέπειτα στην εξέλιξητων οργανισμών εμφανίστηκε το έντερο και ο πεπτικός σωλήνας, δηλαδή το φαΐ πλέον έμπαινε από το στόμα και έβγαινε από άλλη μεριά. Οι πεπτικοί σωλήνες διαδόθηκαν ως πλέον αποτελεσματικοί και άρχισαν να αναπτύσσονται διάφορα είδη πεπτικών σωλήνων. Το πεπτικό σύστημα του κάθε οργανισμού αναπτύχθηκε και διαφοροποιήθηκε από τα υπόλοιπα πεπτικά συστήματα ανάλογα με τη διατροφή του κάθε οργανισμού. Ωστόσο, ο πεπτικός σωλήνας αποτελείται από τα ίδια όργανα και με την ίδια διαδοχή σε κάθε οργανισμό.
Στο πεπτικό σύστημα, όπως και στο καλυπτήριο σύστημα υπάρχουν πάρα πολλοί μικροοργανισμοί, οι περισσότεροι από τους οποίους είναι απαραίτητοι στην πέψη ορισμένων ουσιών.
Πέψη
Στη Βιολογία και ιδιαίτερα στη Βιοχημεία με το γενικό όρο πέψη, (digestion), χαρακτηρίζεται το σύνολο των διεργασιών διάσπασης της τροφής σε μορφές που μπορούν ν΄ αξιοποιηθούν από τον οργανισμό.
Η Πέψη χαρακτηρίζεται από δύο σχετικά στοιχεία - μέρη: το μηχανικό ή φυσικό στάδιο στο οποίο περιλαμβάνεται η μάσηση, το ανακάτεμα, η γαλακτοματωποίηση όπου δεν διασπώνται οι χημικοί δεσμοί των επιμέρους ενώσεων και ούτε απαιτούνται ένζυμα και στο χημικό στάδιο όπου κυρίως μετά τη κατάπωση με τη βοήθεια ενζύμων τα σύνθετα μόρια της τροφής διασπώνται με υδρόλυση σε επιμέρους καταστάσεις που μπορούν έτσι ν΄ απορροφηθούν.
Στους περισσότερους ετεροτροφικούς οργανισμούς η πέψη είναι εξωκυτταρική, δηλαδή τα ένζυμα δρουν εκτός των κυττάρων όπου τα προϊόντα της πέψης στη συνέχεια απορροφώνται. Στη πλειονότητα αυτών των οργανισμών η πέψη συντελείται μέσα σε ειδική κοιλότητα ή σ΄ ένα εσωτερικό σωλήνα που ονομάζεται εξ αυτού πεπτικός σωλήνας ο οποίος και συνηθέστερα είναι μυώδης. Η δε τροφή διέρχεται μέσα στο πεπτικό σύστημα με πίεση και με μια διαδικασία περίσταλσης.
Σε οργανισμούς όπως είναι οι μύκητες η πέψη γίνεται στο εξωτερικό περιβάλλον. Τα πρωτόγονα ζώα παρουσιάζουν ενδοκυτταρική πέψη, δηλαδή τα μόρια της τροφής εγκαθίστανται στα λεγόμενα κενοτόπια τροφής που βρίσκονται μέσα στο κύτταρο όπου και χωνεύονται εκεί.
Λειτουργία του γαστρεντερικού συστήματος
Η λειτουργία του γαστρεντερικού συστήματος ξεκινά λίγο πριν τη πρόσληψη τροφής. Όταν ο εγκέφαλος σχεδιάζει να φάει ο οργανισμός στο άμεσο μέλλον το γαστρεντερικό σύστημα ετοιμάζεται, οι αδένες προετοιμάζουν τις εκκρίσεις τους, ενώ οι σιελογόνοι τις αρχίζουν.
Αφού η τροφή εξασφαλιστεί μπροστά στον οργανισμό εισέρχεται στο στόμα με δαγκωνιές, εκτός από τον άνθρωπο. Εκεί τα μπροστινά δόντια αποσπούν από την τροφή ένα κομμάτι ενώ τα πίσω τη συνθλίβουν με περιοδικές κινήσεις. Ταυτόχρονα, η τροφή αναδεύεται με το σάλιο που εκκρίνεται από τους σιελογόνους αδένες. Το σάλιο σκοτώνει μερικά μικρόβια, ξεκινά τη διαδικασία της πέψης μερικών βασικών συστατικών, διαδικασία η οποία συμμετέχει και στην αίσθηση της γεύσης, και λιπαίνει την τροφή για κατάποση. Η γεύση ταυτοποιεί τις θρεπτικές ουσίες και στέλνει τις πληροφορίες κατευθείαν στο στομάχι, του οποίου το νευρικό σύστημα ρυθμίζει κατάλληλα με ποιον τρόπο θα επεξεργαστεί την τροφή. Μία άλλη λειτουργία είναι ο έλεγχος της καταλληλότητας της τροφής, η οποία αν είναι επικίνδυνη ή μπαγιάτικη αποβάλλεται με συσπάσεις της γλώσσας και αν χρειαστεί του στομάχου. Με το μάσημα η τροφή παίρνει μορφή κατάλληλη για κατάποση, συμπαγής, μαλακή και ρευστή.
Ακολουθεί η κατάποση, η γλώσσα σπρώχνει τη μασημένη τροφή προς τα ενδότερα. Η μασημένη τροφή διοχετεύεται στον οισοφάγο. Στον άνθρωπο λόγω της ανατομίας τουλαιμού του το στόμα οδηγεί στον οισοφάγο και στην τραχεία. Η επιγλωττίδα αναλαμβάνει να φράξει την τραχεία αποτρέποντας να οδηγηθεί εκεί η τροφή η οποία θα έπνιγε τον άνθρωπο. Αυτός είναι ο λόγος που συστήνεται να μη μιλάμε όταν τρώμε. Αν η τροφή έχει επεξεργαστεί σωστά θα κατέβει ομαλά στο στομάχι. Η διαδικασία της κατάποσης υποβοηθάται από μυϊκές συσπάσεις του οισοφάγου, είναι δυνατό ένας άνθρωπος να καταπιεί ανάποδα.
Μετά από αυτό η τροφή φτάνει στο στομάχι και περνά από μια λεπτή μεμβράνη. Αυτή η μεμβράνη είναι υπεύθυνη για τη ροή του στομαχικού υγρού εκτός του στομαχιού προς τον οισοφάγο. Η μη φυσιολογική λειτουργία της μπορεί να οδηγήσει σε καούρες, ενώ αποδυναμώνεται με το κάπνισμα. Επιτρέπει τη ροή προς τον οισοφάγο στα ρεψίματα, δηλαδή απελευθέρωση αερίων που δημιουργήθηκαν κατά την πέψη στο στομάχι, και στον εμετό που συμβαίνει όταν το στομάχι κρίνει την τροφή αχώνευτη ή επικίνδυνη για την υγεία. Σε μερικά θηλαστικά η ροή της τροφής στον οισοφάγο επιτρέπεται και ανάποδα για αναμάσηση, η τροφή αποθηκεύεται σχεδόν αμάσητη στο στομάχι και όταν ο οργανισμός μπορεί να ασχοληθεί με τη σύνθλιψή της την επαναφέρει στο στόμα για περαιτέρω μάσηση, όπως στην αγελάδα.
Τοποθέτηση ενθέματος σε άρθρο Άσκηση 21,6
Δοκιμαστικό άρθρο για την άσκηση 21,6
Filoxenia Studios
Ρωξάνη Ρωξάνη Ρωξάνη