Α. Β. Μουμτζάκης, το έργο και η προσφορά του στην εκπαίδευση
Αναστάσιος Μουμτζάκης
Χρίστος Λ. Τσολάκης
Πρόθεσή μου είναι, φίλες και φίλοι, να ιχνογραφήσω με απλές γραμμές το ιστορικό πλαίσιο, το πλαίσιο παιδείας, αν θέλετε, μέσα στο οποίο λειτούργησε ο Τάσος Μουμτζάκης. Μόνο έτσι, πιστεύω, ότι κατανοείται το έργο του και παίρνει τις σωστές διαστάσεις. Θέλω να πω πως ο Μουμτζάκης δεν υπήρξε ο συνήθης φιλόλογος ή ο συνήθης σχολικός σύμβουλος που εκτελεί ό,τι κάθε φορά εντέλλεται το Υπουργείο Παιδείας. Χωρίς να αγνοεί τα νόμιμα και τα υπηρεσιακά, τα οποία σέβεται και τιμά, διότι πρωτίστως σέβεται και τιμά τη Δημοκρατία και την Πολιτεία στην οποία ανήκει, χωρίς να αδιαφορεί, λοιπόν, γι’ αυτά (από την Παιδεία του και όχι από παραταξιακή ή κομματική ιδεολογία), εντάσσεται στη χορεία εκείνων των ξεχωριστών πνευματικών ανθρώπων που δίδαξαν την ελεύθερη σκέψη και θεμελίωσαν πάνω της δημιουργική / κριτική / ενεργητική τη σχέση του ελληνισμού με τους μεγάλους προγόνους του, ανανεώνοντας το ιδανικό που έδειξε ο ελληνικός λόγος: «ελεύθερη η σκέψη, και η πορεία προς την ελεύθερη σκέψη ελεύθερη κι αυτή μέσα στην ελεύθερη Πολιτεία του ελεύθερου λόγου».
Αυτού του είδους η πορεία, όμως, στηρίζεται στην παιδεία. Και η παιδεία θέλει ἀρετήν καί τόλμην.
διαβάστε ολόκληρο το κείμενο που μας έδωσε ο Χρίστος Τσολάκης
Α. Β. Μουμτζάκης (1929 – 2009)*
Ο Α.Β. Μουμτζάκης
ήταν φιλόλογος, πτυχιούχος της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. και διδάκτωρ του
ίδιου Πανεπιστημίου. Δίδαξε στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, στη Φιλοσοφική Σχολή
του Α.Π.Θ. ως δάσκαλος της Νεοελληνικής Γλώσσας, και από το 1984 ως το 1995
εργάστηκε ως σχολικός σύμβουλος των φιλολόγων στο Νομό Δράμας. Καταγόταν από
τη Δράμα όπου και έζησε τα περισσότερα χρόνια.
Ασχολήθηκε κυρίως με την αρχαία και τη νέα ελληνική γλώσσα. Εκτός από τις διάφορες εργασίες του που έχουν δημοσιευθεί σε εκπαιδευτικά και φιλολογικά περιοδικά, επτά από τα βιβλία του, που έγραψε μόνος του ή με συνεργασία, είχαν εκδοθεί από τον ΟΕΔΒ και χρησιμοποιήθηκαν ως σχολικά βιβλία γυμνασίου και λυκείου σε όλα τα σχολεία της χώρας (το πρώτο από το 1979). Τα βιβλία αυτά είναι: Αρχαία Ελληνικά για την Α΄ Λυκείου, Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής για το Λύκειο (χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα, 2011-12), Συντακτικό της Νέας Ελληνικής, Νεοελληνική Γλώσσα για την Α' τη Β' και την Γ΄ Γυμνασίου, βιβλία για το μαθητή και τον καθηγητή. Είχε λάβει μέρος ως εισηγητής σε πολλά σεμινάρια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και σε επιτροπές μελέτης και προγραμματισμού εκπαιδευτικών θεμάτων.
Δίδαξε στη Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ, στις Σχολές Επιμόρφωσης καθηγητών (ΠΕΚ και παλαιότερα ΣΕΛΜΕ) Καβάλας και Αλεξανδρούπολης.
* με βάση το βιογραφικό σημείωμα που περιλαμβάνεται στο βιβλίο Α. Β. Μουμτζάκης, Η γλώσσα μας και τα προβλήματά της, Ηχώ της Δράμας, 1994
σχολικά βιβλία για τα αρχαία ελληνικά
▪ Ν. Χ. Κεφαλίδης – Α. Β. Μουμτζάκης, Αρχαία Ελληνικά Α΄ Λυκείου, Αθήνα: ΟΕΔΒ, 1995
▪ Α. Β. Μουμτζάκης, Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής, Αθήνα: ΟΕΔΒ, 2007
δημοσιεύσεις του Α.Β. Μουμτζάκη
Το 1976 με την γλωσσοεκπαιδευτική μεταρρύθμιση και την καθιέρωση της δημοτικής έπρεπε να διαχυθεί το νέο πνεύμα και να καλλιεργηθούν οι επιλογές της μεταρρύθμισης. Οι εισηγήσεις που συντόνισε το ΚΕΜΕ εξυπηρετούσαν αυτόν το σκοπό.
1. Διάγραμμα διδασκαλίας γραμματικής: κλίση αρσενικών ουσιαστικών (εισηγήσεις ΚΕΜΕ, 1976)
Το γνωστό περιοδικό "Φιλόλογος" είναι έκδοση των αποφοίτων της φιλοσοφικής σχολής ΑΠΘ. Χαρακτηριστικό του είναι η συνέπεια στις αρχές του εκπαιδευτικού δημοτικισμού.
2. Δοκιμή διδασκαλίας, Αντιγόνη του Σοφοκλή, στίχοι 210-291 – Α΄ επεισόδιο, Α΄ μέρος, (Φιλόλογος 15, 1979)
3. Τα αρχαία ελληνικά στην Α΄ Λυκείου, (Φιλόλογος 22, 1980)
4. Η γλωσσική διδασκαλία με το βιβλίο «Νεοελληνική γλώσσα» για το Γυμνάσιο, (Φιλόλογος 44, 1986)
5. Το μάθημα και το βιβλίο των αρχαίων ελληνικών στην Α΄ Λυκείου, (Φιλόλογος 49, 1987)
6. Η βαθμολόγηση των γραπτών εκθέσεως της Γ΄ Λυκείου, προβληματισμοί και προτάσεις, (Φιλόλογος 76, 1994)
Ο Α. Β. Μουμτζάκης, όταν ήταν σχολικός Σύμβουλος προχώρησε στην έκδοση περιοδικού με φιλολογικά και διδακτικά θέματα.
7. Προλογικά, στο Θέματα 1 (1985)
8. Δοκιμή διδασκαλίας: Η Οδύσσεια του Ομήρου από μετάφραση, Διδακτική ενότητα: ε 1-93, (Θέματα 1, 1985)
9. Ασκήσεις γλωσσικής διδασκαλίας για το Γυμνάσιο και το Λύκειο, (Θέματα 1, 1985)
10. Προλογικά, στο Θέματα 2 (1986)
11. Προλογικά, στο Θέματα 3 (1987-88)
12. Το μάθημα των αρχαίων ελληνικών στην Α΄ Γενικού Λυκείου (Θέματα 3, 1987-88)
13. Προλογικά, στο Θέματα 4 (1989)
14. Οι νέοι καιροί και η ανάγκη της επιμόρφωσης (Θέματα 4, 1989)
Το 1991 ολοκλήρωσε τη διδακτορική διατριβή στην Παιδαγωγική Σχολή, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ).
17. Η επανάληψη των γλωσσικών δομών στα απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη, διδακτορική διατριβή, επίλογος (1991)
Από τις τοπικές εκδόσεις Ηχώ της Δράμας κυκλοφόρησαν δύο βιβλία του.
18. Η γλώσσα μας και τα προβλήματά της, πρόλογος, σύνταξη του ρ. αφορώ (1994)
19. Τα απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη, παρουσίαση – ανάλυση (1995)
Συμμετείχε με εισηγήσεις στα τρία πρώτα Συνέδρια για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας, που οργανώθηκαν από τον Χρίστο Τσολάκη.
20. Τα βιβλία «νεοελληνική γλώσσα» για το γυμνάσιο. Εισήγηση στο 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο «Η διδασκαλία της ελληνικής» (1996)
21. Προβλήματα της έκθεσης στις Γενικές Εξετάσεις. Εισήγηση στο 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο «Η διδασκαλία της ελληνικής» (1997)
22. Η διδασκαλία του μαθήματος των Αρχαίων Ελληνικών στην Α' Λυκείου. Εισήγηση στο 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο «Η διδασκαλία της ελληνικής» (1998)
Από το υλικό που επιμελούνταν και έδινε στους φιλολόγους του νομού Δράμας, όταν ήταν σχολικός Σύμβουλος φιλολόγων.
23. Η διδασκαλία στην τάξη, μερικές γενικές οδηγίες – Υπόμνηση (Για τους καθηγητές των γυμνασίων)
24. Δοκιμή διδακτικής προσέγγισης, «Αντιγόνη» του Σοφοκλή στίχοι, 278-314 (Βασικές περιληπτικές αναφορές)
τεκμήρια
1. Ομιλία για το Σολωμό (από εκδήλωση στον Άγιο Αθανάσιο)
2. Αρχαία και νέα ελληνικά, οι αντωνυμίες ουδείς και κανείς, (από τις ραδιοφωνικές εκπομπές στο ράδιο Ηχώ, 11/10/1992) και στο youtube
3. Η σύνταξη του ρήματος αφορώ (από τις ραδιοφωνικές εκπομπές στο ράδιο Ηχώ, 21/3/1993), και στο youtube
4. Χειρόγραφη σελίδα του Συντακτικού της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας.
5. Χειρόγραφο 1 μαθητικής έκθεσης με παρατηρήσεις του Α.Β. Μουμτζάκη.
6. Χειρόγραφο 2 μαθητικής έκθεσης με παρατηρήσεις του Α.Β. Μουμτζάκη.
7. Φωτογραφία, μαθητής στο Γυμνάσιο Αρρένων (1948;)
8. Φωτογραφία, Αστέρια Δράμας 26/10/74
9. Φωτογραφία, 1997 στην Καβάλα με τον Χριστόφορο Χαραλαμπάκη
το ιστορικό πλαίσιο
● Η γλωσσοεκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 1976 και ο Α.Β. Μουμτζάκης, Βασίλης Συμεωνίδης
κείμενα για τον Α. Β. Μουμτζάκη
1. Οι φίλοι και συνάδελφοί του της Ομάδας Εργασίας των βιβλίων «Νεοελληνική Γλώσσα για το Γυμνάσιο»: Παναγιώτης Κάνδρος, Μανόλης Λανάρης, Διονύσης Τάνης, Χρίστος Τσολάκης. Φιλόλογος, τ. 138/2009
2. "Αγάπην που κι εγάπεσεν…", Έφη Αμαραντίδου
3. Αναστάσιος Μουμτζάκης, "Μέτρο και σταθμός", Δήμητρα Κίτου
4. Η αίσθηση που αποκόμισα, Ευαγγελία Μακρίδου
5. Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική, Γρηγόρης Μαρτίνης
6. Για τον Α.Β. Μουμτζάκη, Ειρήνη Νικηφοράκη
7. Ψίθυρος, Χριστίνα Παπαγγελή
8. Για το δάσκαλο Αναστάσιο Μουμτζάκη, Ευθαλία Σταυρίδου
9. Στιγμές άνοιξης, Βασίλης Συμεωνίδης
10. Από τη συνθηματολογία περί δημοκρατίας στην Παιδαγωγική της Δημοκρατίας, Δημήτρης Σφακιανάκης
11. Αναστάσιος Β. Μουμτζάκης, 8 Απριλίου 2009, Χρίστος Π. Φαράκλας
12. Για τον Σύμβουλο Α.Β. Μουμτζάκη, Μαργαρίτα Χίσσα
13. Τάσος Μουμτζάκης, Δάσκαλος της Γλώσσας και της Παιδείας, Βασίλης Χατζηθεοδωρίδης
Όποιοι συνάδερφοι θέλουν να καταθέσουν τη μαρτυρία, τις σκέψεις τους, κλπ. σχετικά με τον Α.Β. Μουμτζάκη και το έργο του μπορούν να στείλουν τα κείμενά τους στο sfdramas@gmail.com
με αφορμή το έργο του Α. Β. Μουμτζάκη, τα αρχαία ελληνικά στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση
Η δουλειά που περιλαμβάνεται σ' αυτόν τον κατάλογο έγινε από το Σύνδεσμο Φιλολόγων ν. Δράμας σαν χρέος προς τον συμπατριώτη δάσκαλο και προς την εκπαιδευτική κοινότητα. Προχωρήσαμε στην ψηφιοποίηση των δημοσιεύσεών του· επίσης στην ψηφιοποίησή του βιβλίου Αρχαία Ελληνικά για την Α΄ Λυκείου. Παράλληλα εκφράζουμε την πεποίθηση ότι είναι σκόπιμη η επαναφορά του ως βιβλίου διδασκαλίας, για παράδειγμα στη θεωρητική κατεύθυνση σπουδών. Μαζί με το Συντακτικό Αρχαίας Ελληνικής του Μουμτζάκη μπορεί να καθορίσει σαφέστερα τα ουσιώδη ζητούμενα της αρχαιογλωσσίας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Τα κείμενα που ακολουθούν σκοπεύουν να στηρίξουν πολύπλευρα αυτήν την πρόταση.
1. Η διδασκαλία των αρχαίων (στο γυμνάσιο): No Man’s land, Έλσα Σκλαβάκη
2. Η τύχη του μαθήματος των αρχαίων ελληνικών στο σύγχρονο κόσμο - οι απόψεις των μαθητών του Γυμνασίου, Ευαγγελία Αντωνίου
3. Απόψεις των μαθητών Λυκείου για το μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών, Μαργαρίτα Χίσσα
4. Πώς το εξεταστικό σύστημα διαμορφώνει τη διδασκαλία αρχαίων κατεύθυνσης στην Γ΄ Λυκείου, Χριστίνα Παπαγγελή
5. Πώς να κρυφτείς απ' τα παιδιά, Σωτήρης Γκαρμπούνης
6. Εμείς, οι μαθητές και τα αρχαία, Βασίλης Συμεωνίδης
η ιδέα, η συνεργασία, οι ευχαριστίες
Σκέψεις σχετικές με τον Α.Β. Μουμτζάκη και κυρίως με το έργο του συζητιούνταν σε ανύποπτο χρόνο και σε κουβέντες ιδιωτικές. Η επαναδραστηριοποίηση όμως του Συνδέσμου Φιλολόγων ν. Δράμας ήταν καθοριστική ώστε οι εξελίξεις να τρέξουν και να δοθεί σχήμα και περιεχόμενο σε ιδέες θολές και ανεπεξέργαστες.
Αφετηρία στάθηκε το βιβλίο του για τη διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας στην Α΄ λυκείου. Ένα βιβλίο που διδάχτηκε από το 1979 μέχρι το 1996 και αποσύρθηκε, όταν επανήρθαν τα αρχαία ελληνικά από το πρωτότυπο στο γυμνάσιο. Ο στόχος ήταν απλός: να ψηφιοποιηθεί το βιβλίο και να αναρτηθεί στο διαδίκτυο ώστε να είναι προσβάσιμο από τον καθένα.
Το επόμενο βήμα ήταν λίγο πιο σύνθετο: να συγκεντρωθούν και να ψηφιοποιηθούν τα κείμενα που δημοσίευσε σε περιοδικά και πρακτικά συνεδρίων καθώς και υλικό που έδινε ως σύμβουλος στους συναδέρφους. Επίσης μας ενδιέφερε να συγκεντρωθούν ποικίλα κείμενα για τον Α.Β. Μουμτζάκη ως δάσκαλο, σύμβουλο, συνεργάτη, ομιλητή, κλπ, ώστε να φωτιστεί πολύπλευρα η δράση του. Κατά συνέπεια, η προσπάθεια αυτή δεν μπορούσε παρά να είναι συλλογική.
Για το διαδικτυακό, λοιπόν, αφιέρωμα στον Α.Β. Μουμτζάκη εργάστηκαν οι συνάδερφοι: Λίτσα Αντωνίου, Έλσα Σκλαβάκη, Μαρία Μνηματίδου, Χριστίνα Παπαγγελή, Νίκος Γεωργιάδης, Βασίλης Συμεωνίδης και Σωτήρης Γκαρμπούνης. Από το προσωπικό τους αρχείο παραχώρησαν υλικό για ψηφιοποίηση οι συνάδερφοι: Μαρία Ευδωρίδου, Δήμητρα Κίτου, Γεωργία Μπακάλη, Ευθαλία Σταυρίδου και Χρίστος Φαράκλας. Κείμενα για τον Α.Β. Μουμτζάκη καταθέτουν οι συνάδερφοι: Έφη Αμαραντίδου, Δήμητρα Κίτου, Ευαγγελία Μακρίδου, Γρηγόρης Μαρτίνης, Ειρήνη Νικηφοράκη, Ευθαλία Σταυρίδου, Βασίλης Συμεωνίδης, Δημήτρης Σφακιανάκης, Χρίστος Π. Φαράκλας, Βασίλης Χατζηθεοδωρίδης, Μαργαρίτα Χίσσα. Ελπίζουμε σταδιακά να εμπλουτιστεί ο κατάλογος με περισσότερο υλικό και κείμενα.
Το τελευταίο μέρος της δουλειάς, που έγινε με αφορμή το έργο του Α.Β. Μουμτζάκη, περιλαμβάνει κείμενα που προσπαθούν, με σημείο αναφοράς την εκπαιδευτική πραγματικότητα και την κοινή εμπειρία, να ενισχύσουν την πρότασή μας για την επαναφορά του βιβλίου Αρχαία Ελληνικά ως βιβλίου διδασκαλίας.
Όλοι όσοι εργαστήκαμε γι’ αυτό το αφιέρωμα οφείλουμε ιδιαίτερες ευχαριστίες στον ομότιμο καθηγητή του ΑΠΘ κ. Χρίστο Τσολάκη που τίμησε με προθυμία αυτή την προσπάθεια και κατέθεσε τη δική του μαρτυρία για τον παλιό του συνεργάτη.
Και οπωσδήποτε ένα μεγάλο ευχαριστώ στην κ. Αγνή Αποστολίδου, τη σύζυγο του Α.Β. Μουμτζάκη, που με εμπιστοσύνη μας έδωσε το δικαίωμα να χρησιμοποιήσουμε ένα μικρό κομμάτι του προσωπικού του αρχείου.
Σύνδεσμος Φιλολόγων ν. Δράμας
η δουλειά αυτή αφιερώνεται στους πολλούς συναδέρφους για τους οποίους κανείς δε θα μιλήσει δημόσια
το αφιέρωμα σε ενιαίο αρχείο .pfd
νέο: συζητώντας με τους μαθητές για τον Α. Β. Μουμτζάκη
Το υλικό που περιέχεται σ’ αυτό το αφιέρωμα διατίθεται ελεύθερα και αποσκοπεί να
βοηθήσει πολύπλευρα τη διδασκαλία στη Β/θμια Εκπαίδευση.
Η αναφορά στο αφιέρωμα γίνεται:
Σύνδεσμος Φιλολόγων ν. Δράμας, Α. Β. Μουμτζάκης, το έργο
και η προσφορά του στην εκπαίδευση, Δράμα, 2011
ISBN 978-960-9704-00-7
ψηφιακή έκδοση, Δεκέμβριος 2011
Σύνδεσμος Φιλολόγων ν. Δράμας
Κατακουζηνού 12 (Βιβλιοθήκη 1ου ΓΕΛ Δράμας), Δράμα, 66100,
επιμελητής: Βασίλης Συμεωνίδης
υπεύθυνοι: Σωτήρης Γκαρμπούνης, Βασίλης Συμεωνίδης, τηλ. 252128181, 2521034768
Φαξ. 2521055812
http://sfdramas.blogspot.com
e-mail: sfdramas@gmail.com
|
Φθινόπωρο 2011 |