ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ
ΜΟΥΣΙΚΗ Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Β' ΕΝΟΤΗΤΑ:
Το ταξίδι της μουσικής στον 20ο αι.
Εικόνα και ήχος

Αρχική σελίδα  Ηλεκτρονική τάξη  Τάξεις  Υλικό  Ενότητες  Μαθήματα



Μάθημα 1ο

Εικαστικά και μουσική... μουσική και εικαστικά

______________________

Για αυτό το μάθημα υπάρχουν 5 εργασίες:

1η Εργασία
Μονάδες = 1

2η Εργασία
Μονάδες = 1

3η Εργασία
Μονάδες = 1

4η Εργασία
Μονάδες = 1

5η Εργασία
Μονάδες = 1



Επίσης υπάρχει μια

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΕ Η/Υ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ



      Για αρκετές χιλιετίες οι κόσμοι της οπτικής τέχνης και της μουσικής έχουν ακολουθήσει διαφορετικά αλλά παρακείμενα μονοπάτια. Από νωρίς, οι άνθρωποι έμαθαν να χρησιμοποιούν σχήματα, για να εκφράσουν ιδέες ή συναισθήματα - στη μουσική αντίστοιχα ήταν οι νότες.
      Τα πρώτα σοβαρά ερωτήματα για την κοινή αφετηρία και τις σχέσεις όλων των τεχνών αλλά και πιο συγκεκριμένα για την σχέση της μουσικής με τη ζωγραφική και γενικότερα της εικόνας του κόσμου και οποιονδήποτε καταστάσεων ζούμε, τέθηκαν κατά τη διάρκεια της ρομαντικής εποχής.
      Ο Γερμανός φιλόσοφος J. G. Herder Γερμανός φιλόσοφος, θεολόγος, ποιητής και τεχνοκρίτης τόνισε τη σημασία της έμπνευσης σε όλες τις τέχνες.




Johann Gottfried von Herder
1744 - 1803




      Ο Γερμανός φιλόσοφος και ιδεαλιστής Arthur Schopenhauer θεωρούσε ότι "οι τέχνες εκφράζουν την ενδότατη πραγματικότητα του κόσμου"




Arthur Schopenhauer
1788 – 1860




      Ο άγγλος κριτικός της λογοτεχνίας και της τέχνης W. H. Pater είπε μεταφορικά ότι "όλη η τέχνη φιλοδοξεί συνεχώς προς την κατάσταση της μουσικής."




Walter Horatio Pater
1839 - 1894




Η ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ
      Η προγραμματική μουσική είναι μουσική αφηγηματικού, περιγραφικού ή αναπαραστατικού είδους. Η ύπαρξη ιδεών και περιεχομένων σε μια μουσική σύνθεση, που προέρχονται από άλλες μορφές, όπως την ποίηση, την ζωγραφική και την λογοτεχνία, ή από προσωπικά βιώματα του συνθέτη, δίχως να γίνεται χρήση τραγουδιού, δημιουργεί τον όρο προγραμματική μουσική.
      O συνθέτης προσπαθεί να περιγράψει κάτι το συγκεκριμένο , π.χ. ένα ιστορικό συμβάν, ένα φιλολογικό κείμενο, μια εικόνα ή μια καθορισμένη ψυχική κατάσταση. Συνήθης, αλλά όχι αναγκαία, είναι η παρουσίαση του προγράμματος στην έναρξη της συνθέσεως, προκειμένου αυτό να καθοδηγήσει τον ακροατή στην ορθή ερμηνεία της ιδέας.
      Η προγραμματική μουσική άκμασε και κατέστη εξαιρετικά δημοφιλής κατά το δεύτερο ήμισυ του 19ου αιώνος, παρ’ ότι ίχνη της μπορούν να εντοπισθούν ήδη στα τέλη του 15ου και στις αρχές του 16ου αιώνος. Μετά την λήξη του ρομαντικού κινήματος παράκμασε μάλλον γρήγορα, πρωτίστως επειδή το στοιχείο της αναπαράστασης αντικαταστάθηκε από εκείνο της έκφρασης και, κατά συνέπεια, οι συνθέτες επέλεξαν να εκθέσουν την έμπνευσή τους κατά τρόπον πιο εσωτερικό και αφηρημένο.
      Η αρχή όμως έγινε στην Αρχαία Ελλάδα όπου στη Λυρική εποχή 7ος – 5ος αι. π.Χ. εμφανίστηκε ο Νόμος. Οι Νόμοι αποτελούσαν τυποποιημένες μουσικές συνθέσεις με καθορισμένα ρυθμικά όρια και μελωδική εξέλιξη. Ήταν είδος περιγραφικής μουσικής αφού στηρίζονταν σε συγκεκριμένο θέμα (Ιστορία ή μύθο). Ο Πυθικός Νόμος για παράδειγμα περιγράφει τον μύθο για την μάχη του Απόλλωνα με το Πύθωνα. Λαμπρό δείγμα Περιγραφικής μουσικής είναι επίσης το έργο «Ναυτίλος» του Τιμόθεου του Μιλήσιου όπου περιγράφει μια τρικυμία.
      Στην μ.Χ. εποχή, ίσως το πρώτο έργο τέχνης που είχε συνειδητά ως στόχο να συγχωνεύσει τον ήχο και το φως, ήταν η «Βασιλική Μουσική Πυροτεχνημάτων» του Handel (1749).




Georg Friedrich Händel
1685 - 1759




ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΠΥΡΟΤΕΧΝΗΜΑΤΩΝ - ΧΑΙΝΤΕΛ

Εάν δεν παίζει το παραπάνω βίντεο κάντε κλικ εδώ



      Θα μπορούσε κανείς να προσθέσει την Overture 1812 του Τσαϊκόφσκι (γραμμένη το 1880), όπου η μουσική έχει σκοπό να περιγράψει μουσικά τη Γαλλική εισβολή στη Ρωσία υπό τον Μέγα Ναπολέοντα και τη ρωσική άμυνα.




Πιοτρ Ιλίτς Τσαϊκόφσκι
1840 - 1893




Ουβερτούρα 1812 – Τσαϊκόφσκι

Εάν δεν παίζει το παραπάνω βίντεο κάντε κλικ εδώ



      Ο Μπετόβεν υπήρξε ένας λάτρης της φύσης. Πέρναγε αρκετή ώρα της μέρας του σε περιπάτους στην εξοχή. Πολλές φορές έφευγε από τη Βιέννη για να εργαστεί στην εξοχή. Η 6η Συμφωνία του, εκφράζει μουσικά αναρίθμητες εικόνες και εκφάνσεις της φύσης. Σε σχόλιο του Μπετόβεν για την έκτη «Ποιμενική» Συμφωνία αναφέρει ότι:

"είναι περισσότερο εκφραστική
από τη ζωγραφική".




Ludwig van Beethoven
1770 - 1827




6η συμφωνία – L. V. Beethoven

Εάν δεν παίζει το παραπάνω βίντεο κάντε κλικ εδώ


      Ο R. Wagner στο Gesamtkunstwerk ανέπτυξε την «θεωρία της ενότητας των τεχνών», συμπεριλαμβανομένης της μουσικής και της ζωγραφικής) την οποία εφάρμοσε στις όπερές του.




Wilhelm Richard 1813 - 1883




      Από πολύ παλαιότερα υπήρξαν προσπάθειες να κατασκευαστεί ένα όργανο που μαζί με την μουσική να παράγει και χρώμματα! Η πρώτη προσπάθεια ανήκει στον Gregorio Comanini το 1590. Όμως η πιο γνωστή είναι αυτή του Bishop Bainbridge το 1877 όπου εγκατέστησε σε ένα όργανο πρίσματα και ανακλαστήρες έτσι ώστε με το πάτημα ενός πλήκτρου μια ημικυκλική οθόνη επάνω από το όργανο φώτιζε με κάποιο χρώμα. Ακολούθησε ο γάλλος κληρικός Louis Castel (1688 – 1757) κατασκεύασε το clavecin oculaire ένα είδος Color Organ. Με αυτή την ιδέα ασχολήθηκαν επίσης οι Alexander Rimington, Τhomas Wilfrid κ.α.







      Στο μουσικό έργο εικόνες από μια έκθεση (1874), ο συνθέτης M. Mussorgsky απέτισε φόρο τιμής στα έργα του αείμνηστου φίλου του ζωγράφου Victor Hartmann, περιγράφοντας κάθε πίνακα από την άποψη της μουσικής.




Modest Mussorgsky 1839 - 1881




Εικόνες από μια έκθεση – Modest Mussorgsky

Εάν δεν παίζει το παραπάνω βίντεο κάντε κλικ εδώ



Οι ζωγραφιές του Victor Hartmann από τις οποίες ο Μουσόρσκι εμπνεύστηκε:





Η δόμηση του έργου «Εικόνες από μια έκθεση» έχει ως εξής:

- 1 1η Promenade «Περίπατος»
- 2 No.1 "The Gnome" «Ο νάνος»
    (Σχόλιο του Stasov:     Ένα σκίτσο που απεικονίζει     ένα μικρό νάνο,     αδέξια τρέχει     με στραβά πόδια)
- 3 2η Promenade «Περίπατος»
- 4 No. 2 "The Old Castle"
- 5 3η Promenade «Περίπατος»
    - 6 No. 3 "Tuileries (Children's Quarrel after Games)"
- 7 Παιδιά που μαλώνουν μετά τα παιχνίδια
    (Σχόλιο του Stasov:
    Μια λεωφόρος στον κήπο των Tuileries,
    με ένα τσούρμο παιδιών και νοσοκόμων)

      Αργότερα ο V. Kandinsky σχεδίασε και σκηνοθέτησε επίσης μια παραγωγή βασισμένη στις Εικόνες σε μια έκθεση του Mussorgsky, που δείχνει την αντιστοιχία μεταξύ ζωγραφικής και μουσικής.




Wassily Wassilyevich Kandinsky
1866 - 1944




Οι εικόνες που εμπνεύστηκε ο W. Kandinsky
από το έργο «Εικόνες από μια έκθεση» του Μουσόρσκι





ΤΟ ΣΥΜΦΩΝΙΚΟ ΠΟΙΗΜΑ
      Το συμφωνικό ποίημα είναι μια εκτενής σύνθεση για συμφωνική ορχήστρα που προσπαθεί να αποδώσει με μουσικά μέσα εξωμουσικό περιεχόμενο, για παράδειγμα εντυπώσεις από ανθρώπους, τοπία, ζωγραφικούς πίνακες ή λογοτεχνικά έργα. Είναι μια μορφή προγραμματικής μουσικής και έπαιξε ιδιαίτερο ρόλο στη Ρομαντική μουσική του 19ου αι. (Διαβάστε περισσότερα εδώ)
      Το Συμφωνικό ποίημα σε Λα ελάσσονα του Sergei Rachmaninov (1873 – 1943), Η Νήσος των Νεκρών (1909), εμπνεύστηκε άμεσα από έναν πίνακα με το ίδιο όνομα του Ελβετού ζωγράφου Arnold Böcκlim (1827-1901). Είναι ένα 20λεπτο ανταριασμένο ταξίδι, που καταλήγει σε νεκρική σιγή. Ο S. Rachmaninov είδε τον πίνακα το 1907 σε έκθεση στο Παρίσι.
      Η μουσική ξεκινά με τον επαναληπτικό, αργό ρυθμό των κουπιών που οδηγούν τη βάρκα στο νησί αλλά γρήγορα ξεσπούν φρενήρης μελωδίες από τη ζωή που τελειώνει και το φόβο του άγνωστου που έρχεται.
      Το συγκεκριμένο συμφωνικό ποίημα θεωρείται διαμάντι του ύστερου ρωσικού ρομαντισμού.
      Ο A. Böcκlim δεν μίλησε ποτέ για τον πίνακα, που έγινε εξαιρετικά δημοφιλής από την πρώτη στιγμή που εκτέθηκε στη Βασιλεία. Είχε πει μόνο ότι πρόκειται για ένα «ονειρικό τοπίο». Σε αυτό διακρίνουμε μία βραχώδη νησίδα μέσα σε σκουρόχρωμα νερά. Μία μικρή βάρκα φτάνει στο λιμάνι και ο βαρκάρης έχει πιάσει το τιμόνι για την τελική μανούβρα. Μέσα στη βάρκα είναι όρθιο ένα πρόσωπο. Ντυμένο με λευκή κάπα που αντικρίζει το λιμάνι. Και δίπλα του ένα φέρετρο.
      Σύμφωνα με κριτικούς της τέχνης ο συμβολιστής ζωγράφος πήρε στοιχεία από το Ποντικονήσι της Κέρκυρας και το βρετανικό νεκροταφείο της Φλωρεντίας και συνέθεσε το δικό του Νησί των Νεκρών. Βαρκάρης είναι ο Χάρων και τα νερά, του ποταμού Αχέροντα. Το όρθιο πρόσωπο, έχει μόλις πεθάνει. Και οδεύει στην μεταθανάτια ζωή. Στη γαλήνη.



Το νησί των νεκρών - Arnold Böcκlim





Arnold Böcκlim (1827-1901)





Sergei Rachmaninov (1873 – 1943)




Το νησί των νεκρών – Sergri Rachmaninov

Εάν δεν παίζει το παραπάνω βίντεο κάντε κλικ εδώ



      Εμπνευσμένος από τον Wagner, και ίσως από το Color Organ που αναφέραμε παραπάνω ο Αλεξάντρ Σκριάμπιν δημιούργησε το συμφωνικό έργο «Προμηθέας» (1910) ή αλλιώς «Το ποίημα της φωτιάς». O συνθέτης στις αρχές του 20ου αι. ανέπτυξε ενδιαφέρουσες ιδέες για την σχέση χρωμάτων και ήχων. Ο Α. Σκριάμπιν φαντάστηκε ένα «πληκτρολόγιο φωτός» το οποίο με το πάτημα κάθε πλήκτρου θα άναβε ένα φως με ξεχωριστό χρώμα, που θα αντιστοιχούσε σε συγκεκριμένες αρμονίες και ηχοχρώματα. Η πρωτότυπη ιδέα του δεν υλοποιήθηκε αλλά το συμφωνικό έργο που εμπνεύστηκε από τον μύθο του Προμηθέα παραμένει από τα αντιπροσωπευτικότερα του ρεύματος του συμβολισμού. Το έργο του Scriabin, με τη σειρά του, ενέπνευσε τον Ρώσσο ζωγράφο, Kandinsky, να αναπτύξει περαιτέρω αυτή τη σύνθεση.




Αλεξάντρ Νικολάεβιτς Σκριάμπιν (1872 – 1915)




Προμηθέας – Αλεξάντρ Σκριάμπιν

Εάν δεν παίζει το παραπάνω βίντεο κάντε κλικ εδώ



      Ο Anton von Webern (1883 – 1945) τον 20 αιώνα, έγραφε μουσική η οποία είναι γεμάτη γεωμετρικά σχήματα όπως άλλωστε έκαναν οι κυβιστές την ίδια περίοδο.




Anton von Webern (1883 – 1945)




      Συνεχίζοντας αυτές τις εξελίξεις, ο Αμερικανός ζωγράφος Stanton MacDonald-Wright και οι φίλοι του ανέπτυξαν το Synchronism, με το οποίο ο ζωγράφος ενορχηστρώνει τα χρώματά του ως μουσικός. Ο φωτισμός στο στάδιο θα πρέπει να προγραμματιστεί προσεκτικά!
      Με την σημερινή τεχνολογία είναι εφικτό να οπτικό-ποιήσουμε την μουσική και αντιστρόφως με πολλούς τρόπους. Η χρήση απλών εφαρμογών που χρησιμοποιούν fractals ή με κάποιο τρόπο καταφέρνουν να μετατρέψουν την μουσική σε γραμμές, σχήματα και χρώματα είναι κάτι συνηθισμένο και αυτές οι εφαρμογές μπορούν πλέον να χρησιμοποιηθούν ακόμα και από παιδιά. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι κάθε οπτικοποίηση της μουσικής ή κάθε μελοποίηση της ζωγραφικής είναι και ένα επίτευγμα. Αντιθέτως, σήμερα που αυτή η διαδικασία είναι περισσότερο εύκολη από ποτέ, τώρα μπορούν να ξεχωρίσουν και να δημιουργηθούν από εμπνευσμένους καλλιτέχνες πραγματικά υπερθεάματα, αν μη τι άλλο, με ήχο και φως!
      Εν τω μεταξύ, καθώς αναμένουμε τα καινούργια επιτεύγματα των έργων της οπτικής μουσικής, μπορούμε απλά να παρατηρούμε τα χέρια του κάθε μαέστρου ο οποίος δεν σταματά ποτέ να δημιουργεί… σχήματα!


ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΕ Η/Υ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ

Επισκεφθείτε την ιστοσελίδα
Chrome Music Lab
και επιλέξτε το εργαλείο
SPECTROGRAM

Στην αρχή παίξτε λίγο για να συνηθίσετε.

Ανά ζευγάρι μαθητών:
πρέπει ο ένας να κάνει μια ερώτηση
και ο δεύτερος να δώσει μια απάντηση.

Ο πίνακας των ερωτήσεων και των απαντήσεων
πρέπει να φαίνεται στον διαδραστικό πίνακα
για να καταλαβαίνουν όλοι!

Οι ερωτήσεις και οι απαντήσεις
και τα αντίστοιχα σχήματά τους
φαίνονται στον παρακάτω πίνακα:



ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ

1η εργασία

Μονάδες = 1

Ζωγραφίστε ακούγοντας μουσική.
Ότι τραγούδι θέλετε!
Γράψτε τον τίτλο του τραγουδιού και τον συνθέτη ή τον ερμηνευτή, σε κάποια άκρη της ζωγραφιάς.
Σκανάρετε τη ζωγραφιά και ονομάστε το αρχείο
c-b1-1-1-MUSICPAINT
Αποθηκεύστε το σε μορφή JPG (jpeg) και καταθέστε το!

ΚΑΤΑΘΕΣΗ


2η εργασία

Μονάδες = 1

Διαλέξτε ένα τραγούδι για κάθε μια από τις παρακάτω ζωγραφιές.
Κατεβάστε τα αρχεία εικόνας, αντιγράψτε τα σε ένα αρχείο κειμένου Wordpad ή Word ή οποιαδήποτε εφαρμογή επεξεργασίας κειμένου η οποία να δέχεται επικόλληση αρχείου εικόνας.
Πάνω από κάθε ζωγραφιά γράψτε τον τίτλο του τραγουδιού και τον συνθέτη ή τον ερμηνευτή.
Ονομάστε το αρχείο κειμένου
c-b1-2-1-PAINTMUSIC
και καταθέστε το.

1ο ΑΡΧΕΙΟ ΕΙΚΟΝΑΣ
Κάντε κλικ και μετά Λήψη




2ο ΑΡΧΕΙΟ ΕΙΚΟΝΑΣ
Κάντε κλικ και μετά Λήψη




3ο ΑΡΧΕΙΟ ΕΙΚΟΝΑΣ
Κάντε κλικ και μετά Λήψη



ΚΑΤΑΘΕΣΗ


3η εργασία

Μονάδες = 1

Βγάλτε μια φωτογραφία η οποία να ταιριάζει με την μουσική στο παρακάτω Link
Αποθηκεύστε την φωτογραφία σε μορφή jpg (jpeg) με την ονομασία αρχείου
c-b1-3-1-MUSICPHOTO
Καταθέστε την φωτό.

Κάντε κλικ εδώ για να ακούσετε την μουσική της άσκησης

ΚΑΤΑΘΕΣΗ


4η εργασία

Μονάδες = 1

Παίζω με τα χρώματα και τα σχήματα, κάνοντας μουσική

Επισκεφθείτε την ιστοσελίδα
Chrome Music Lab
και επιλέξτε το εργαλείο
SONG MAKER
Παρακάτω φαίνονται τρεις δραστηριότητες που πρέπει να ολοκληρώσετε.
Στο τέλος κάθε δραστηριότητας πρέπει να κάνετε Screen Capture (απόκομα οθόνης) το οποίο θα κάνετε επικόλληση σε ένα αρχείο Word.

Το αποτέλεσμα θα είναι ένα αρχείο Word το οποίο θα περιέχει τρεις εικόνες οι οποίες θα δείχνουν ότι ασχοληθήκατε με αυτές τις τρεις δραστηριότητες!

Οι δραστηριότητες που πρέπει να κάνετε είναι οι εξής:
α) γράφουμε το όνομα μας και ακούμε πως ακούγεται
β) σχηματίζουμε βασικά γεωμετρικά σχήματα
γ) Δημιουργούμε ένα ρυθμό

Στο τέλος να ονομάσετε το αρχείο Word με την ονομασία
SONGMAKER
και καταθέστε.

ΚΑΤΑΘΕΣΗ


5η εργασία

Μονάδες = 1

Κατεβάστε το παρακάτω αρχείο Word

MOYSEIKASTIKA.docx

Συμπηρώστε το και μετά
χωρίς να του αλλάξετε την ονομασία
καταθέστε το.

ΚΑΤΑΘΕΣΗ



Επάνω


 Αρχική σελίδα  Ηλεκτρονική τάξη  Τάξεις  Υλικό  Ενότητες  Μαθήματα