Τι είναι οι Κρίσεις Πανικού;
Μία από τις ερωτήσεις που κάνουν οι μαθητές στο κεφάλαιο του Νευρικού Συστήματος είναι για τις Κρίσεις Πανικού. Φέτος, παραδόξως, δέχτηκα αυτή την ερώτηση πολλές φορές, πριν ακόμα ξεσπάσει η επιδημία του Κορωνοϊού, γεγονός που με προβληματίζει. Επειδή η κατάσταση είναι σίγουρα πιο πιεστική τώρα, ίσως θα ήταν καλό να απαντηθούν μερικές απορίες, πάντα σε σύνδεση με την ύλη του Βιβλίου Βιολογίας Α΄ Λυκείου, και με την παραδοχή ότι δεν είμαι ειδικός. Οι Ειδικοί στους οποίους πρέπει να μάθουμε τα παιδιά μας να καταφεύγουν πάντα, σε αυτή την περίπτωση είναι οι Ψυχίατροι και οι Ψυχολόγοι, και ίσως είναι χρήσιμο για τα ελληνικά δεδομένα να αποβάλλουμε το παραδοσιακό στίγμα που επιβαρύνει όσους καταφεύγουν σε τέτοιες ειδικότητες.
Προτείνω λοιπόν να δείτε αυτό το Βίντεο που εξηγεί αρκετά τις Διαταραχές Πανικού. Βάλτε ελληνικούς υποτίτλους.
Εγώ μπορώ να πω τα εξής περιληπτικά. Οι κρίσεις Πανικού δεν είναι σπάνιες στο Γενικό πληθυσμό. Σχεδόν οι μισοί άνθρωποι στην διάρκεια της ζωής τους μπορεί να έχουν ένα επεισόδιο. Αυτό δεν σημαίνει πως έχουν γενικότερη διαταραχή άγχους ή πανικού. Για να έχουν διαταραχή άγχους θα πρέπει να επαναλαμβάνονται οι κρίσεις, π.χ. 4 μέσα στις τελευταίες 2 βδομάδες.
Έχουμε μάθει για το Αυτόνομο Νευρικό Σύστημα στο 9ο Κεφάλαιο της Βιολογίας Α΄ Λυκείου, πως ελέγχει τις ακούσιες και αυτόματες λειτουργίες των οργάνων μας (π.χ. σπλάχνων, καρδιάς, αδένων κλπ). Έχουμε επίσης μάθει πως χωρίζεται λειτουργικά σε Παρασυμπαθητικό (που μας φέρνει σε ηρεμία) και Συμπαθητικό (που μας φέρνει σε ένταση). Το Συμπαθητικό Αυτόνομο Νευρικό Συστήμα, με τα κέντρα και τα γάγγλιά του, όπως φαίνονται στο βιβλίο της Α΄Λυκείου, είναι αυτό που λειτουργεί στις κρίσεις πανικού για αυτό και παρατηρούμε:
- Ταχυπαλμία
- Γρήγορη αναπνοή
- εφίδρωση
- συστολή αιμοφόρων αγγείων
- ρίγος
- Διαστολή κόρης ματιού
- Καούρες και στομαχικές διαταραχές
- πόνοι
- φόβο
κ.α.
Στην Κρίση Πανικού το Συμπαθητικό Αυτόνομο Νευρικό Σύστημα ενεργοποιείται από την Αμυγδαλή.
Η Αμυγδαλή είναι ένα εγκεφαλικό κέντρο, μια ομάδα νευρικών κυττάρων δηλαδή, που βρίσκεται στο εσωτερικό μέρος του κροταφικού λοβού και είναι υπεύθυνη για τον φόβο. Καμία σχέση με τις αμυγδαλές στο λαιμό μας που είναι λεμφαδένες και τους συναντάμε στην Γ Λυκείου, αν δεν το βγάλουν και από εκεί! Η αμυγδαλή του εγκεφάλου (και αυτές είναι δύο, δεξιά και αριστερά) βρίσκεται δίπλα στον ιππόκαμπο, μια άλλη περιοχή που ασχολείται με την αποθήκευση και ανάκληση πληροφοριών. Και οι δύο περιοχές ιππόκαμπος και αμυγδαλή είναι μέρη του μεταιχμιακού (όπως το λέει το σχολικό βιβλίο) συστήματος που έχει και άλλες λειτουργίες, αλλά είναι εκτός ύλης!
Η χρησιμότητα της αμυγδαλής, φυσιολογικά, είναι να ενεργοποιεί την αντίδραση fight or flight (πάλης ή γρήγορης φυγής) που σημαίνει ότι το σώμα μας μπαίνει σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, έντασης, προκειμένου να βρει μυική δύναμη και ενέργεια για να παλέψει με μια πραγματική απειλή ή να τρέξει γρήγορα για να την αποφύγει. Μια πολύ χρήσιμη αντίδραση, εξελικτικά αρχαία, για την επιβίωση των περισσότερων οργανισμών που αποτελούσαν θηράματα για άλλους. Οι υπόλοιπες λειτουργίες όμως το εγκεφάλου (π.χ. κριτική σκέψη) μειώνονται.
Στις κρίσεις πανικού λοιπόν η αμυγδαλή ενεργοποιείται από ερεθίσματα που συνδέονται με τις αναμνήσεις από τον ιππόκαμπο και προκαλεί μια αντίδραση υπερβολικού φόβου (συμπαθητικό) ενώ στην πραγματικότητα δεν υπάρχει καμία αληθινή απειλή.
Όταν αυτό συμβαίνει συχνά, προφανώς είναι επίπονο, και η αμυγδαλή έχει μάθει να ενεργοποιείται συχνά χωρίς να υπάρχει πραγματική απειλή.
Οι αφορμές μπορεί να είναι πολλές, φοβίες, ψυχικά τραύματα, χρήση ουσιών όμως πιο σπάνια ακόμα και άλλα νοσήματα. Για αυτό και είναι σημαντικό να καταφεύγουμε στους ειδικούς. Επίσης κάποιοι άνθρωποι μπορεί να έχουν μεγαλύτερη τάση να παρουσιάσουν συμπτώματα πανικού για κληρονομικούς λόγους.
Η ανησυχία για τις κρίσεις πανικού μπορεί να τις ανατροφοδοτεί, για αυτό καλό είναι να μην τις φοβόμαστε και να τις αντιμετωπίζουμε με την βοήθεια των ειδικών και καλή ενημέρωση.