Αφροδίτη

   Η Αφροδίτη είναι ο δεύτερος πλανήτης από τον Ήλιο και ο έκτος σε μέγεθος. Η τροχιά της είναι η πιο κυκλική όλων των πλανητών, με εκκεντρότητα μικρότερη του 1%.

        τροχιά:    108 200 000 km (0,72 AU) από τον Ήλιο
        διάμετρος: 12103,6 km
        μάζα:      4.869e24 kg

   Η Αφροδίτη είναι γνωστή από τις προϊστορικές εποχές. Είναι το λαμπρότερο ουράνιο σώμα, μετά τον Ήλιο και τη Σελήνη. Όπως και στην περίπτωση του Ερμή, ο λαός πίστευε ότι επρόκειτο για δύο διαφορετικά σώματα: ο Εωσφόρος (Αυγερινός) όταν εμφανιζόταν το πρωί και ο Έσπερος (Αποσπερίτης) όταν εμφανιζόταν το βράδυ. Όμως οι Έλληνες αστρονόμοι γνώριζαν ποια ήταν η αλήθεια.

   Επειδή η Αφροδίτη είναι κατώτερος πλανήτης, σημαίνει ότι παρουσιάζει φάσεις όταν παρατηρείται από τη Γη. Η παρατήρηση αυτού του φαινομένου από τον Γαλιλαίο αποτέλεσε σημαντική απόδειξη υπέρ της ηλιοκεντρικής θεωρίας του Κοπέρνικου.

   Το πρώτο διαστημόπλοιο που επισκέφτηκε την Αφροδίτη ήταν το Mariner 2 το 1962. Μέχρι σήμερα την έχουν επισκεφτεί πάνω από 20 σκάφη. Σ’ αυτά συμπεριλαμβάνονται το Pioneer Venus, το σοβιετικό Venera 7 που ήταν το πρώτο σκάφος που προσεδαφίστηκε σε άλλον πλανήτη, και το Venera 9 που έστειλε τις πρώτες φωτογραφίες της επιφάνειας (αριστερά). Πιο πρόσφατα, το αμερικανικό διαστημόπλοιο Magellan παρήγαγε λεπτομερείς χάρτες της επιφάνειας της Αφροδίτης με τη χρήση radar (δεξιά). Σε εξέλιξη βρίσκεται η αποστολή Venus Express της ESA.

   Ο τρόπος περιστροφής της Αφροδίτης είναι ασυνήθιστος: αφενός περιστρέφεται ανάδρομα (retrograde) και αφετέρου περιστρέφεται πολύ αργά (μία ημέρα της Αφροδίτης διαρκεί όσο 243 γήινες, λίγο περισσότερο από το έτος της Αφροδίτης). Επιπλέον, η σχέση μεταξύ περιστροφής και περιφοράς της κάνει την Αφροδίτη να παρουσιάζει πάντα την ίδια πλευρά προς τη Γη, όταν οι δυο πλανήτες βρίσκονται στην κοντινότερή τους προσέγγιση. Είναι άγνωστο αν αυτό είναι αποτέλεσμα συντονισμού ή σύμπτωσης.

   Η Αφροδίτη κάποιες φορές θεωρείται αδελφή της Γης. Κατά κάποιον τρόπο οι δυο πλανήτες μοιάζουν:

– Η Αφροδίτη έχει σχεδόν το ίδιο μέγεθος με τη Γη (95% της γήινης διαμέτρου, 80% της γήινης μάζας).
– Και οι δυο έχουν λίγους κρατήρες που σημαίνει ότι η επιφάνειά τους είναι νέα.
– Έχουν παρόμοια πυκνότητα και χημική σύσταση.

   Η ατμοσφαιρική πίεση στην επιφάνεια της Αφροδίτης είναι 90 ατμόσφαιρες (όσο η πίεση σε βάθος 1 km στους γήινους ωκεανούς). Αποτελείται κυρίως από διοξείδιο του άνθρακα. Υπάρχουν και αρκετά στρώματα νεφών θειικού οξέος πάχους πολλών χιλιομέτρων. Αυτά καλύπτουν εντελώς τη θέα της επιφάνειας του πλανήτη. Η πυκνή ατμόσφαιρα παράγει ένα ακραίο φαινόμενο του θερμοκηπίου που ανεβάζει τη θερμοκρασία της επιφάνειας κατά 400 βαθμούς φτάνοντας στους 740° K (467° C, αρκετή για να λιώσει ο μόλυβδος). Στην πραγματικότητα, η επιφάνεια της Αφροδίτης είναι θερμότερη από την επιφάνεια του Ερμή, παρόλο που βρίσκεται σχεδόν στη διπλάσια απόσταση από τον Ήλιο.

   Οι άνεμοι στα ανώτερα στρώματα των νεφών είναι ισχυρότατοι (350 km/h), αλλά στην επιφάνεια του πλανήτη είναι ασθενείς (μόνο λίγα km/h).

   Στην Αφροδίτη κάποτε ίσως υπήρχαν μεγάλες ποσότητες νερού, όπως και στη Γη, αλλά εξατμίστηκε όλο. Τώρα ο πλανήτης είναι τελείως ξηρός. Το ίδιο θα συνέβαινε και στη Γη εάν ήταν ελάχιστα πιο κοντά στον Ήλιο. Ίσως μάθουμε πολλά για τη Γη μελετώντας τη διαφορετική τροπή που πήρε η εξέλιξη της Αφροδίτης, παρόλο που μοιάζει με τη Γη.

   Το μεγαλύτερο μέρος της επιφάνειας της Αφροδίτης αποτελείται από ομαλές επίπεδες περιοχές με όχι έντονο ανάγλυφο. Υπάρχουν επίσης και ορισμένα μεγάλα βαθύπεδα, όπως τα βαθύπεδα Atalanta (Atalanta Planitia), Guinevere (Guinevere Planitia) και Lavinia (Lavinia Planitia). Υπάρχουν και δύο υψίπεδα: η γη της Ishtar (Ishtar Terra) στο βόρειο ημισφαίριο (με μέγεθος όσο περίπου η Αυστραλία) και η γη της Αφροδίτης (Aphrodite Terra) κατά μήκος του ισημερινού (με μέγεθος όσο η νότια Αμερική). Το εσωτερικό της Ishtar αποτελείται κυρίως από ένα ψηλό οροπέδιο, το Lakshmi (Lakshmi Planum), που περιβάλλεται από τα ψηλότερα όρη της Αφροδίτης στα οποία συμπεριλαμβάνονται και τα τεράστια όρη Maxwell (Maxwell Montes).

   Τα δεδομένα από τις ραδιοβολήσεις (radar) του διαστημοπλοίου Magellan δείχνουν ότι μεγάλο μέρος της επιφάνειας του πλανήτη καλύπτεται από ροές λάβας. Υπάρχουν κάποια μεγάλα ηφαίστεια (ασπιδοειδή ηφαίστεια, παρόμοια με της Χαβάης στη Γη και του όρους Όλυμπος στον Άρη), όπως το όρος Sif (Sif Mons, δεξιά). Τελευταία έχουν ανακοινωθεί κάποια ευρήματα που δεικνύουν ότι στην Αφροδίτη υφίσταται ακόμη κάποια ηφαιστειακή δραστηριότητα, αλλά σε ελάχιστα σημεία, όμως κατά το μεγαλύτερο μέρος η δραστηριότητα αυτή μάλλον έχει πάψει εδώ και λίγες εκατοντάδες εκατομμύρια έτη.

   Στην Αφροδίτη δεν υπάρχουν μικροί κρατήρες. Φαίνεται ότι οι μικροί αστεροειδείς καίγονται μέσα στην πυκνή ατμόσφαιρα προτού φτάσουν στην επιφάνεια. Οι κρατήρες σ’ αυτόν τον πλανήτη εμφανίζονται συνήθως κατά ομάδες, υποδηλώνοντας ότι οι μεγάλοι αστεροειδείς που φτάνουν ως την επιφάνεια διαλύονται πρώτα σε πολλά τμήματα στην ατμόσφαιρα.

   Τα παλαιότερα εδάφη στην Αφροδίτη φαίνεται να είναι ηλικίας 800 εκατομμυρίων ετών περίπου. Η εκτεταμένη ηφαιστειακή δραστηριότητα την εποχή εκείνη έχει σαρώσει την ερχέγονη επιφάνεια του πλανήτη, εξαλείφοντας κάθε ίχνος της αρχικής ιστορίας του, όπως τους μεγάλους κρατήρες πρόσκρουσης.

   Οι εικόνες του διαστημοπλοίου Magellan δείχνουν μια μεγάλη ποικιλία από ενδιαφέροντες και μοναδικούς σχηματισμούς, όπως τα "ηφαίστεια τηγανίτες" (pancake volcanoes, αριστερά) που φαίνεται να δημιουργήθηκαν από παχύρρευστη λάβα και οι "κορόνες" (coronae, δεξιά) που φαίνεται να δημιουργήθηκαν από θόλους που έχουν καταρρεύσει πάνω σε μεγάλους θαλάμους μάγματος στο υπέδαφος.

   Το εσωτερικό της Αφροδίτης πιθανώς είναι παρόμοιο με της Γης: ένας πυρήνας σιδήρου με ακτίνα 3000 km περίπου και ένας μανδύας λιωμένου πετρώματος που καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη. Τα τελευταία βαρυτικά δεδομένα του διαστημοπλοίου Magellan δείχνουν ότι ο φλοιός της Αφροδίτης είναι ισχυρότερος και παχύτερος από όσο πιστευόταν αρχικά. Όπως και στη Γη, τα θερμικά ρεύματα (convection) μέσα στον μανδύα δημιουργούν εντάσεις στην επιφάνεια που εκτονώνονται σε πολλές μικρές σχετικά περιοχές, σε αντίθεση με τη Γη όπου αυτό γίνεται στα όρια των λιθοσφαιρικών πλακών.

   Η Αφροδίτη δεν διαθέτει μαγνητικό πεδίο, ίσως λόγω της αργής περιστροφής της.

   Η Αφροδίτη δεν έχει δορυφόρους.

   Ο πλανήτης Αφροδίτη είναι ορατός δια γυμνού οφθαλμού. Αναφέρεται και ως Αυγερινός (morning star) ή Αποσπερίτης (evening star), ανάλογα με τον χρόνο εμφάνισής του. Είναι, με μεγάλη διαφορά, το λαμπρότερο "άστρο" στον ουρανό.

Venus Express (ESA)
Magellan (NASA)