Κονισκός

     ΣΥΝΤΟΜΟΣ ΙΣΤΟΡΙΟ-ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ
     του χωρίου ΚΟΝΙΣΚΟΥ ΚΑΛΑΜΠΑΚΑΣ

     Του κ. ΣΤΥΛ. ΜΠΑΛΩΜΕΝΟΥ
     Δημοδιδασκάλου

 
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΠΡΩΤΟΝ

         Η Ιστορία του
 
        Ο Κονισκός κείται επί των ανατολικών πλευρών των Χασίων των καλουμένων "Αντιχάσια" την προΪστορικήν Δωρίδα, την κοιτίδα των Δωριέων, εξ ης ωρμήθησαν μετέπειτα προς νότον και εγκατεστάθησαν εις την σημερινήν Δωρίδα και κατόπιν κατελθόντες εις Πελοπόνησον διεσπάρησαν εις τας νήσους και Β.Δ. παράλια της Μ. Ασίας.
       Ο Κονισκός προ του 1821 ήτο διεσπαρμένος εις τας τοποθεσίας Κορομηλιά, Προπήλον και Μπαγέσι. Πυρποληθέντος υπό των Τουρκαλβανών αναγκάσθηκαν οι κάτοικοι να εγκατασταθώσι εις την θέσιν ένθα ήδη ευρίσκεται, διότι υπήρχεν πυκνόν δάσος και καθίστατο δυνατή η απόκρυψίς των εκ του εχθρού.
Κατ’ αρχάς διέμειναν εις καλύβας μετά πάροδον δε πολλών ετών προέβησαν εις την κατασκευήν λιθοκτίστων οικιών. Εις το σύνολόν των οι κάτοικοι ήσαν ποιμένες.
        Η έκτασις ήτις κατέχεται σήμερον υπό των κατοίκων του Κονισκού ανήκε......... εις την Μονήν του Αγίου Στεφάνου των Μετεώρων και απαλλοτριώθη. Από της προσαρτήσεως της Θεσσαλίας εις την Ελλάδα και μέχρι το 1914 εν τω λόγω χωρίω ήτο η έδρα του τέως Δήμου Τυμφαίων. Ούτος έλαβε την ονομασίαν εκ της αρχαίας Κωμοπόλεως Τύμφης -σημερινή Σκουτίνα- ήτις ευρίσκετο ανατολικώς του χωρίου Κονισκού και εις απόστασιν 18 περίπου χιλιομέτρων.
       Εις τον τέως Δήμον Τυμφαίων ανήκον τα χωριά Κονισκός, Γερακάριον, Λογγάς, Αχελινάδα, Μαυρέλιον, Τσούκα, Σίνα Κερασιά, Κριτσοτάδες, Ασπροκκλησιά, Τραχανιώτες, Φλαμπουρέσιον, Χασάν Καλύβια, Μανδραβέλιον και οι ποιμένες των βοσκοτόπων Ιακώβου, άνω και κάτω Μπούρσιανης, και Σκουτίνας. Σχολείον ιδρύθη το πρώτον εις Κονισκόν εν έτει 1890 και ελειτούργει ως ιδιωτικόν. Από το 1901 και εντεύθεν ήρξατο λειτουργούν ως δημόσιον.
 

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΔΕΥΤΕΡΟΝ

       Λαογραφικά

      Γάμοι-Εορταί-Πανηγύρεις-ήθη κι έθιμα.

     Οι αρραβώνες κι εδώ δεν διαφέρουν από τα’ άλλα χωριά των Αντιχασίων. Συνεπώς από ό,τι εγράφη δεν πρόκειται να προσθέσουμε κάτι το νέον.
Γάμοι
     Ο γάμος άρχεται την πρωίαν του Σαββάτου. Εις την οικίαν της νύμφης εκτίθεται ο ρουχισμός και ρίπτονται εις αυτόν κουφέτα, ρύζι και ασημικά. Την εσπέραν της ιδίας ημέρας προσκαλείται υπό των οικείων της νύμφης ο γαμβρός μετά των συγγενών του εις δείπνον.
Τη Κυριακή γίνεται ο στολισμός της νύμφης υπό κοριτσιών. Τα υποδήματα φορεί εις αυτήν κατ’ αρχάς αντιθέτως ο βλάμης, όστις τοποθετεί εντός αυτών βελόνας και μετά παρέλευσιν μικρού χρόνου αφαιρεί ο ίδιος ταύτας και της τα φορεί ορθώς. Η νύφη ασπάζεται την χείρα του Βλάμη και του δίδει κουφέτα και γλυκά. Το νυμφικόν φόρεμα γίνεται ιδίαις δαπάναις ο δε πέπλος και το στέμμα δαπάναις του αναδόχου.
      Εκ παραλλήλου κατά την διάρκειαν κατά την οποίαν η νύμφη ενδύεται ο ανάδοχος ξυρίζει, λούει και κτενίζει τον γαμβρόν εν τη οικία αυτού. Οι παρευρισκόμενοι, εντός δίσκου ρίπτουσι χρήματα, τα οποία λαμβάνει ο γαμβρός άμα τω πέρατι του καλλωπισμού.
      Εις τα υποδήματα του γαμβρού ρίπτεται υπό του αναδόχου οίνος και με αυτόν πλύνονται οι γονείς του γαμβρού. Το υπόλοιπον του οίνου πίνει ο γαμβρός δια να φύγωσι αι κατάραι, αι οποίαι του είχον δοθή.
Στολισμένη ήδη η νύμφη οδηγείται υπό των γονέων της ή των αδελφών έξωθεν της οικίας, ένθα άρχεται χορός, όστις κρατεί μέχρι της αφίξεως του γαμβρού μετά των συγγενών του. Τον χορόν σέρνει η νύμφη, ήτις επί τη προσεγγίσει των συμπεθέρων εισέρχεται εν σπουδή εις την οικίαν. Ο γαμβρός άμα τη αφίξει εις την οικίαν της νύμφης δέρεται υπό των συγγενών αυτής, οι δε βλαμάδες λαμβάνουσι μέτρα προστασίας του.
       Εν συνεχεία γίνεται εκκίνησις δια την εκκλησίαν προς τέλεσιν του μυστηρίου.
Προ της εκκινήσεως ο πατήρ της νύμφης δίδει εις αυτήν ποτήριον με οίνον, το οποίον ρίπτει οπίσθέν της.
Εις την είσοδον της εκκλησίας η νύμφη προσκυνά τρεις φοράς και εισέρχεται.
Κατά την διάρκειαν της τελέσεως του μυστηρίου, πολλοί εκ των κεκλημένων στήνουσι χορόν εις το προαύλιον του Ναού.

     Μετά το πέρας της τελέσεως του μυστηρίου, η πομπή κετευθύνεται προς την οικίαν του γαμβρού, ένθα αναμένει η πενθερά φέρουσα εις τον αυχένα της προσόψιον. Αρχεται χορός τον οποίον σέρνει η πενθερά. Οι νεόνυμφοι παρακολουθούσιν αυτόν, οσάκις δε η πενθερά διέρχεται έμπροσθέν των, η νύμφη υποκλίνεται. Περαίνουσα τον χορόν της η πενθερά εισέρχεται εις την οικίαν διά να ετοιμάση το γλυκόν, το οποίον θα προσφέρει εις την νύμφην.
    Τούτο δίδεται εις την θύραν της οικίας, ένθα η πενθερά στρώνει κουβέρτα διά να πατήση η νύμφη και επ’ αυτής ρίπτει εν σίδηρον. Εν συνεχεία εισέρχονται πάντες οι κεκλημένοι, προσφέρεται εις αυτούς ποτόν και τανάπαλιν εξέρχονται δια να συνεχίσωσι τον χορόν.
    Την εσπέραν ετοιμάζεται ο δείπνος. Τρώγουσι άπαντες πλην των νεονύμφων. Μετά ταύτα οι στενοί συγγενείς του γαμβρού εγείρονται διά να δώσωσι πίττα και μέλι εις τους νεονύμφους.
    Οι οφθαλμοί της νύμφης από την μεσημβρίαν της Κυριακής μέχρι την Δευτέραν είναι κλειστοί.
    Την πρωίαν της Δευτέρας οι βλαμάδες ανοίγοντες τα δέματα με τον ρουχισμόν της νύμφης ερωτώσι αυτήν τι είναι το κάθε τι και εις τι θα το χρησιμοποιήσει.
     Το απόγευμα της Δευτέρας η νύμφη πλένει άπαντα τα σκεύη.
 
     Βαπτίσεις

     Η βάπτισις τελείται εις την εκκλησίαν.
Απασαι αι δαπάναι γίνονται υπό του αναδόχου. Άμα τη αναγγελία του ονόματος υπό του αναδόχου μικρά παιδιά σπεύδοντα αναγγέλουσι τούτο εις τους οικείους του αρτιβαπτισθέντος και αμοίβονται.
 
    Χριστούγεννα
   Εκ της προηγουμένης της παραμονής των Χριστουγέννων ετοιμάζονται κουλούρια και Χριστόψωμα δια τους μικρούς, οι οποίοι θα τραγουδήσωσι τα κάλαντα. Την παραμονήν των Χριστουγέννων άπαντες οι κάτοικοι του χωριού σφάζουσι τους χοίρους των.
   Το απόγευμα της 25ης κορίτσια συναθροίζονται εις την πλατείαν του χωριού και χορεύουσοι τη συνοδεία λαϊκών οργάνων.
 
    Πρωτοχρονιά
    Την πρώτην του έτους ενδύονται καρναβάλια.
 
    Θεοφάνεια
    Μετά το πέρας της Θείας λειτουργίας αποκαθηλούνται αι εικόνες υπό του νεωκόρου και δημοπραττούνται αύται δι’ ενίσχυσιν της εκκλησίας. Εν συνεχεία μεταβαίνουσι εις την βρύσην του χωριού πάντες μετά του ιερέως φέροντες μεθ’ εαυτών τας εικόνας. Τελείται ο αγιασμός των υδάτων και επιστρέφοντες εις την εκκλησίαν τοποθετούσι ταύτας εις τας θέσεις των.
Απόκρεω
    Την ημέρα αυτήν δεν γίνεται καρναβάλι. Ανδρες και γυναίκες συγκεντρούνται το απόγευμα εις την πλατείαν του χωριού και χορεύουσι άδοντες διάφορα αποκριάτικα άσματα. Το γνωστόν: πώς στουμπάνε το πιπέρι χορευόμενον με ζωηρότητα και κέφι προκαλεί τα άφθονα γέλια των κατοίκων.
 
     Του Λαζάρου
     Από της Παρασκευής μέχρι της Κυριακής τα κορίτσια του σχολείου περιφέρονται άδοντα άσματα του Λαζάρου και συλλέγουσι βρασμένον αραβόσιτον, αυγά και χρήματα. Ολα τα κορίτσια κατόπιν συγκεντρώνονται εις μίαν των οικιών των και διασκεδάζουσι.
     Το απόγευμα της Κυριακής μεταβαίνουσι εις την εξοχήν προς αποχαιρετισμόν δήθεν του Λαζάρου, όπως γίνεται σ’ όλα τα πλησιόχωρα.
 
     Το Άγιον Πάσχα
    Την Μ. εβδομάδα αι γυναίκες ασχολούνται με την καθαριότητα. Την Μ. Πέμπτην βάφονται τα κόκκινα αυγά. Την Μ. Παρασκευήν γραίαι στολίζουσι τον επιτάφιον. Το Μ. Σάββατον σφάζονται αμνοί και την επομένην ψήνονται εις την σούβλα. Το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα νεόνυμφες χορεύουσι τη συνοδεία λαϊκών οργάνων.
 
     Πανήγυρις
    Η πανήγυρις γένεται την 26ην Ιουλίου. Μετά το πέρας της Θείας λειτουργίας άρχεται χορός εις το προαύλιον του Ναού.
 
 

    Αυτό είναι το χωριό μου, αν και η σημερινή του εικόνα απέχει πολύ από τη γλαφυρή περιγραφή του δημοδιδασκάλου. Το Δημοτικό σχολείο άλλαξε. Οι παιδικές φωνές χάθηκαν αργά και σβήστηκαν μέσα στην καταχνιά του χειμώνα. Το κτίριο έγινε Δημαρχείο. Οι καλύβες και οι "λιθόκτιστες οικίες" μεταμορφώθηκαν σε σύγχρονα σπίτια-εξοχικά για αρκετούς συγχωριανούς μου που θέλουν να κρατήσουν τη ρίζα τους, το πατρικό τους σπίτι στο χωριό. Οι λιγοστοί κάτοικοι που απέμειναν, παππούδες και γιαγιάδες κυρίως, περιμένουν το καλοκαίρι πώς και πώς για να γεμίσουν τα μάτια τους με κόσμο και ειδήσεις.

     Όμως υπάρχει και κάτι που ακόμα δεν άλλαξε... Αυτό το ξέχωρο χρώμα που παίρνει η φύση κάθε εποχή, το φως του ήλιου το πρωί, την ώρα που απλώνει το βλέμμα του δειλά, πάνω από την Πάδη, πυρπολώντας ολόκληρη την κορυφογραμμή της και η μυρωδιά του Δένδρου καθώς καίγεται, κοκκινίζοντας τη ξυλόσομπα και κρατώντας διακριτική συντροφιά στους τελευταίους πελάτες στα καφενεία του Νικόλα και της Μπαμπαλούς, που ξενυχτούν μετεωρίζοντας τα τραπουλόχαρτα στον ήχο της δηλωτής και του κλαρίνου.

     Τελικά που ξέρετε... Μπορεί και να αξίζει να το επισκεφθείτε!