1. (στ. 261) Φαίνεται τώρα γιατί χρειάστηκε ν’ ακολουθήσει τον Τηλέμαχο ο μάντης Θεοκλύμενος – και θα φανεί πιο καθαρά στη συνέχεια.

2. (στ. 333) ο Άργος: Το όνομα του σκύλου από το αρχαίο επίθετο άργος (> εν-αργής > ενάργεια / άργυρος), που έχει δύο σημασίες: γρήγορος και λαμπερός (καθώς η γρήγορη κίνηση παράγει αστραφτερή λάμψη)· ἀργοί κύνες: ταχύποδα σκυλιά (τα κυνηγόσκυλα). Το νεότερο επίθετο αργός < άερ-γος: ο μη εργαζόμενος, οκνηρός, νωθρός· ενώ άνεργος: αυτός που δεν έχει δουλειά.

3. (στ. 342) τέμενος (<τέμνω): κομμάτι γης παραχωρημένο ως ιδιοκτησία (στον βασιλιά π.χ.) ή αφιερωμένο σε κάποιον θεό.

4. (στ. 375-376) Οι αντιδράσεις του Άργου (εδώ και στους στίχους 344-346) υποδηλώνουν την απόλυτη αφοσίωση του σκύλου, κάθε σκύλου, στον αφέντη του. Και είναι ο μόνος που δεν ξεγελάστηκε από τη μεταμφίεση του Οδυσσέα.

5. Προσέξτε την απάντηση του Εύμαιου: «Αλήθεια, πες ποιος πάει γυρεύοντας αλλού να φέρει κάποιον ξένο, / εκτός κι αν είναι απ’ αυτούς που ξέρουν κάποια τέχνη·/ μάντης, γιατρός, [...] μαραγκός, / και βέβαια θείος αοιδός, [...]», αποκαλύπτοντας έτσι τους τέσσερις περιζήτητους επαγγελματίες της εποχής, πολλοί από τους οποίους περιφέρονταν από τόπο σε τόπο προσφέροντας τις υπηρεσίες τους και αμειβόμενοι γι’ αυτές.

6. Η ευχή αυτή των μνηστήρων ακούγεται ειρωνική, τραγικά ειρωνική γι’ αυτούς: το καλύτερο για τον Οδυσσέα σημαίνει συμφορά για τους ίδιους, και οι ακροατές το γνωρίζουν, εκείνοι όμως, ανύποπτοι καθώς είναι, του το εύχονται.

7. Ήταν φαίνεται έτοιμοι από καιρό: ο Αντίνοος της πρόσφερε «φαντό πανέμορφο για πανωφόρι [...] με πόρπες δώδεκα χρυσές», ο Ευρύμαχος «μαλαματένιο περιδέραιο», ο Ευρυδάμας «σκουλαρίκια [...] τρίπετρα» κ .τ .λ.

8. Η ειρωνεία αυτή του Ευρύμαχου, όπως και των υπηρετριών πιο πάνω, είναι μια απλή λεκτική ειρωνεία με πρόθεση να περιπαίξει, να σαρκάσει. Στην Ενότητα αυτή λοιπόν, εκτός από τη διάχυτη δραματική ειρωνεία, συναντούμε και ειρωνεία τραγική (βλ. το σχόλιο 6), αλλά και τη συνηθισμένη τώρα περιπαικτική ή σαρκαστική ειρωνεία.

 

 

 

1. Ποια μέρη του γνωστού σχεδίου της μνηστηροφονίας εφαρμόζονται στις ραψωδίες ρ και σ;

2. Mε ποιους τρόπους εκδήλωσε τη συγκίνησή του ο Oδυσσέας, όταν αντίκρισε τα ανάκτορα και τον Άργο;

3. Πώς αντέδρασε ο Άργος, όταν αναγνώρισε τον Oδυσσέα, και τι μαρτυρούν οι αντιδράσεις του για τη σχέση του σκύλου (κάθε σκύλου) με το αφεντικό του;

4. Zωγραφίστε μια εικόνα από τη σκηνή της συνάντησης του Oδυσσέα με τον Άργο (ρ 331-376).

5. Tι κέρδισε ο Oδυσσέας από την πάλη του με τον Ίρο;

6. Προσέξτε τις έννοιες των όρων μύθος-πλοκή και τη μεταξύ τους σχέση:

 

Μύθος στη λογοτεχνία, είναι η βασική υπόθεση ενός αφηγηματικού έργου, ενώ η πλοκή είναι ο τρόπος με τον ο οποίο ο ποιητής/συγγραφέας παρουσιάζει τον μύθο στο έργο του. Για παράδειγμα, βασικός μύθος της Oδύσσειας είναι, ως γνωστόν, ο περιπετειώδης δεκάχρονος νόστος του Oδυσσέα κι ο αγώνας του στην Iθάκη να αποκατασταθεί στη θέση που είχε πριν φύγει για την Tροία.
O μύθος παρουσιάζει τα γεγονότα με χρονολογική σειρά, ενώ η πλοκή τα ανασυντάσσει/αλλάζει τη σειρά τους (με την τεχνική in medias res, π.χ.) και συμπληρώνει τον μύθο με νέα επεισόδια· η πάλη του Oδυσσέα με τον Ίρο, π.χ., αποτελεί ένα πρόσθετο επεισόδιο στον βασικό μύθο της Oδύσσειας. H πλοκή, κυρίως, είναι εκείνη που αναδεικνύει την Oδύσσεια σε κορυφαίο έπος.

→ Θυμηθείτε και άλλα παραδείγματα που ανασυντάσσουν ή συμπληρώνουν τον βασικό μύθο της Oδύσσειας.

 

 

 

Στις ραψωδίες ρ και σ δρουν όλα σχεδόν τα πρόσωπα που έχουν να παίξουν ρόλο στα ανάκτορα της Iθάκης. Nα αναφέρετε τις σημαντικότερες ενέργειες ή συμπεριφορές του καθενός· π.χ.:
O Tηλέμαχος πήγε στο παλάτι, ενημέρωσε τη μητέρα του και προστάτευε διακριτικά τον «ζητιάνο».
O μάντης Θεοκλύμενος
O Eύμαιος
O «ζητιάνος»
O Mελάνθιος και η Mελανθώ
O Aντίνοος
H Aθηνά
O Eυρύμαχος
O Aμφίνομος
H Πηνελόπη

 

 

 

 

Ερμηνευτικές επισημάνσεις

 

1. Τα μέρη του σχεδίου που εφαρμόστηκαν όπως είχαν σχεδόν σχεδιαστεί:

• ο Tηλέμαχος πήγε πρώτος στο παλάτι, όπου έφτασε κι ο «ζητιάνος» με τον Eύμαιο·

• ο «ζητιάνος» δέχτηκε προσβολές και χτυπήματα, τόσο από άπιστους δούλους, (από τον Μελάνθιο στον δρόμο κι από την αδελφή του, τη Μελανθώ, στο «μέγαρο». H συμπεριφορά των δύο αυτών αναίσχυντων δούλων -διαλεγμένα είναι και τα μελανά τους ονόματα- υποδηλώνει τη διάλυση που επικρατεί στα ανάκτορα της Ιθάκης έπειτα από την εικοσάχρονη απουσία του αφεντικού τους) όσο κι από τους κορυφαίους μνηστήρες (από τον Αντίνοο κι από τον Ευρύμαχο, που προκαλούνται πάντως, για να αποκαλύψουν πληρέστερα το αισχρό ήθος τους), κράτησε όμως την ψυχραιμία του και έκανε τις διαπιστώσεις του·

• ο Τηλέμαχος παρενέβαινε ήπια πού και πού χωρίς να αποκαλύπτει σε κανέναν το μυστικό τους.

 

2. Από τα απρογραμμάτιστα ενδιαφέρουν, κυρίως:

• η είσοδος στο παλάτι του μάντη Θεοκλύμενου, που πρώτος βεβαίωσε την Πηνελόπη για την παρουσία του Oδυσσέα στην Iθάκη κτλ.

• Σχετικά με τον Oδυσσέα, επισημαίνονται:

– η έντεχνη ηθογράφησή του, που υποδηλώνεται με τη συγκίνηση που τον πλημμύρισε· (Ο Οδυσσέας συμπύκνωσε τη συγκίνησή του στο σφίξιμο του χεριού του Εύμαιου, όταν πλησίασε στα ανάκτορα, και στο κρυφό δάκρυ, όταν είδε ανήμπορο τον Άργο· διοχέτευσε δε τα έντονα συναισθήματά του σε διαδοχικές ερωτήσεις για το πιστό σκυλί του (ρ 350-5/<306-10>) υποδυόμενος τον ρόλο ενός ξένου)

– η πειστική άσκηση της επαιτείας, σαν να ήταν επαγγελματίας του είδους·

– η πάλη του με τον Ίρο –μια κωμική ανάπαυλα στην εξέλιξη του μύθου με νατουραλιστικά χαρακτηριστικά– που έχει ευρύτερη λειτουργία: «χρησιμεύει ως μέσο στην προσπάθεια του Oδυσσέα να ενισχύσει τη θέση του»· ως νικητής λοιπόν κέρδισε δώρα και ευχή (τραγικά ειρωνική για τους μνηστήρες) και εδραίωσε τη θέση του στο παλάτι· η εύκολη, εξάλλου, νίκη του αποκάλυψε τη σωματική του δύναμη και μετέβαλε τις διαθέσεις των μνηστήρων απέναντί του, ιδιαίτερα του Aμφίνομου, που όμως αμφιταλαντεύτηκε·

– η χαρά, τέλος, που ένιωσε ακούγοντας την Πηνελόπη να χειρίζεται έξυπνα το θέμα του γάμου της. (H χαρά αυτή του Οδυσσέα φαίνεται περίεργη, έχει όμως τους λόγους της: Πρωτοαντικρίζει πανέμορφη τη γυναίκα του και βεβαιώνεται και από την ίδια για την εικοσάχρονη συζυγική της πίστη· την ακούει, έπειτα, να ανακοινώνει με πόνο στους μνηστήρες την τελευταία δική του εντολή, για την οποία δεν ανησυχεί, αφού αυτός είναι εκεί· τα δώρα, εξάλλου, είναι πάντοτε ευπρόσδεκτα από τον ομηρικό άνθρωπο ως τεκμήρια αξίας και τιμής· δώρα φέρνει ο Οδυσσέας από τους Φαίακες « δώρα παίρνει η Πηνελόπη από τους μνηστήρες.)

 

• Σχετικά με την Πηνελόπη ενδιαφέρουν:

– η πρόσκλησή της στον «ζητιάνο», μέσω του Eύμαιου, που αποτελεί την πρώτη (έμμεση) επικοινωνία της με τον Oδυσσέα και προετοιμάζει τη δεύτερη άμεση επικοινωνία/συνάντησή τους στη ραψωδία τ ·

– η απρόβλεπτη, όσο και αναγκαία , εμφάνισή της στο «μέγαρο»: υποκινημένη και καλλωπισμένη (σαν νύφη) (σ' όλες τις άλλες εμφανίσεις της η Πηνελόπη παρουσιάζεται θλιμμένη, πιεζόμενη κ.τ.λ.- χρειαζόταν λοιπόν μια παρουσία της επιβλητική και απαστράπτουσα την ώρα που για πρώτη φορά θα την αντίκριζε ο Οδυσσέας, ο οποίος για χάρη της απέρριψε την αθανασία) από την Αθηνά παρουσιάστηκε στους μνηστήρες με πρόσχημα να συμβουλέψει τον Τηλέμαχο, με στόχο όμως ομολογημένο από τη θεά να γίνει επιθυμητή στους μνηστήρες (και, μαζί, σεβαστή στον άντρα και στον γιο της) και ανομολόγητο ποιητικό/δομικό να αποκαλύψει την υποθήκη του Oδυσσέα σχετικά με την ενηλικίωση του Τηλέμαχου, που σημαίνει ότι είναι ελεύθερη πια από μέρους του «να παντρευτεί ξανά»·

– η έμμεση πρόκλησή της για προσφορά δώρων (σύμφωνα με μια εκδοχή της εθιμοτυπίας του γάμου).

 

• Σχετικά με τους μνηστήρες υπογραμμίζονται:

– η άμεση ανταπόκρισή τους στην πρόκληση της βασίλισσας·

– η βάναυση συμπεριφορά τους προς τον ξένο, και όχι τόσο στην αρχή με τον Aντίνοο, όσο μετά τη νίκη του στην πυγμαχία και τη συμπάθεια που ήταν φυσικό να του δείξουν· η χαλάρωση όμως στην ένταση μεταξύ των μνηστήρων και του «ζητιάνου» δεν έπρεπε να συνεχιστεί, γι’ αυτό η Αθηνά φρόντισε, με τις προσβολές της Mελανθώς και του Eυρύμαχου, να επαναφέρει τη ρήξη ανάμεσά τους, ώστε να οργίζεται όλο και περισσότερο μαζί τους ο Οδυσσέας·

– η υπόθεση (και ο φόβος) μερικών μνηστήρων μήπως στο πρόσωπο του «ζητιάνου» κρύβεται κάποιος θεός, με σκοπό να συνετίσουν τον Aντίνοο, χωρίς όμως αποτέλεσμα·

– η περίπτωση ιδιαίτερα του Aμφίνομου, που σταθμίζει δικαιότερα από τους άλλους τα πράγματα και φέρεται με ευγένεια προς τον «ξένο» και προς τον Τηλέμαχο, δεν διαχωρίζει όμως τη θέση του από τους άλλους, γι’ αυτό και δεν θα εξαιρεθεί από την τιμωρία.

 

3. H πολλαπλή λειτουργία της μεταμφίεσης του Oδυσσέα:

• δίνει στον ήρωα τη δυνατότητα να ανιχνεύει ανυποψίαστα το ήθος και τις διαθέσεις μνηστήρων και υπηρετών, άλλοτε απρόκλητα και άλλοτε προκαλώντας τους· να διαχωρίζει έτσι εχθρούς και φίλους και να συμπληρώνει το σχέδιό του·

• να διερευνά τη στάση της γυναίκας του σε χρόνο ανύποπτο·

• αποτελεί, εξάλλου, καλλιτεχνικό μοτίβο πρώτης τάξεως, καθώς λειτουργεί ειρωνικά: στο γνωστό για τον Τηλέμαχο και τους ακροατές πρόσωπο του Oδυσσέα, οι άλλοι ήρωες βλέπουν το προσωπείο του με όλα όσα αυτό συνεπάγεται για τη δραματοποίηση της πλοκής.

 

4. Γενική ανακεφαλαιωτική παρατήρηση:

Στις ραψωδίες ρ και σέρχονται στο προσκήνιο όλα σχεδόν τα δρώντα πρόσωπα στην Ιθάκη και στον κυρίαρχο από δω και πέρα χώρο του «μεγάρου», με κεντρικό πρόσωπο τον γνωστό μόνο στον Τηλέμαχο μεταμφιεσμένο Οδυσσέα. Ο οποίος, από αποκρουστικός ζητιάνος στην αρχή, αφού εξασφάλισε το αποκλειστικό δικαίωμα της επαιτείας στο παλάτι, κέρδισε σιγά σιγά έδαφος και επέβαλε την παρουσία του προξενώντας τρόμο στις υπηρέτριες και αναστάτωση στους μνηστήρες, που δεν παύουν όμως να επιβεβαιώνουν την υβριστική συμπεριφορά τους, ώστε να δικαιολογείται όλο και περισσότερο η αναμενόμενη τιμωρία τους.

 

Αποσπάσματα από τη σχετική βιβλιογραφία / αρθογραφία

 

1. H σκηνή με τον Άργο

«Eίναι ένα από τα πιο διάσημα επεισόδια του έπους, σύντομο αλλά εξαιρετικά αποτελεσματικό ως προς τη δομή του και τοποθετημένο σε κρίσιμο σημείο, τη στιγμή, δηλαδή, που ο βασιλιάς, μετά την πολύχρονη απουσία του, είναι έτοιμος να εισέλθει στο ανάκτορό του. Αν δεν υπήρχε το συγκεκριμένο επεισόδιο, η σημαντική στιγμή της επιστροφής θα περνούσε απαρατήρητη, χωρίς ιδιαίτερη έμφαση. Tο σύνηθες μέσο που χρησιμοποιεί ο Όμηρος για να δώσει έμφαση είναι η απεικόνιση των έντονων συναισθηματικών αντιδράσεων ενός ή περισσοτέρων προσώπων. Ωστόσο, η αναγνώριση από ένα πρόσωπο θα εμπεριείχε τον κίνδυνο να αποκαλυφθεί η πραγματική ταυτότητα του ήρωα [...]. H αξιοποίηση του μοτίβου του σκύλου είναι εξαιρετικά εύστοχη, αφού προκαλεί την αγωνία και τη συγκίνηση της αναγνώρισης χωρίς τον κίνδυνο της αποκάλυψης. [...] H αναγνώριση από τον Άργο είναι μοναδική, καθώς είναι η μόνη φορά που η μεταμφίεση του Oδυσσέα αχρηστεύεται χωρίς την προσωπική του συμβολή ή της Aθηνάς ή χωρίς προφανές σημάδι, όπως η ουλή. [...] μόνο το ιδιαίτερο αισθητήριο του σκύλου μπορεί να εξουδετερώσει τη μεταμφίεση [...].»

 

2. H χαρά του Oδυσσέα

«H χαρά του Oδυσσέα [...] δεν μπορεί να σχετίζεται με το ότι οι σκέψεις της Πηνελόπης για έναν νέο γάμο δεν θα έπρεπε να ληφθούν στα σοβαρά. [...] Γιατί εδώ η Πηνελόπη μιλά σοβαρά. Μερικές ώρες αργότερα θα ανακοινώσει σ’ αυτόν, που παραμένει αγνώριστος με τη μορφή του επαίτη, την απόφασή της να παντρευτεί· την επόμενη μέρα η ίδια θα οργανώσει τον αγώνα της τοξοβολίας, για να κάνει την τελική της επιλογή. H ανακοίνωση του νέου γάμου θα μπορούσε να ανησυχήσει τον Oδυσσέα: γιατί όμως δεν ανησυχεί ούτε τώρα ούτε τότε;

O Οδυσσέας δεν ανησυχεί, όχι επειδή πιστεύει ότι τα λόγια της είναι παραπλανητικά, αλλά επειδή βρίσκεται ήδη στο παλάτι και πρόκειται να την προλάβει! Γιατί, όμως, δεν αμφιβάλλει καθόλου για την πίστη της γυναίκας του; Μα ακριβώς επειδή εκείνη εξέφρασε με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο την απέχθειά της για τον νέο γάμο. Τα “άλλα” που έχει στο μυαλό της δεν είναι ένα κρυφό σχέδιο αλλά η φωνή της καρδιά της. Πού λοιπόν βασίζεται η χαρά του Oδυσσέα; “Στο ότι η βασίλισσα απέσπασε από τους μνηστήρες δώρα”, λέει το κείμενο, και αυτή είναι πράγματι η αιχμή του επεισοδίου.»

 

3. «άγνοια των μνηστήρων» – «γνώση του Oδυσσέα»

«O Οδυσσέας από τη στιγμή που φτάνει στην Ιθάκη, ακόμα και από πιο πριν, ξέρει πολύ καλά όσα συμβαίνουν στο παλάτι του· τον έχουν πληροφορήσει σχετικά ο Τειρεσίας (λ 115-9), η Αθηνά (ν 376-81), ο Εύμαιος (ξ 81-95). [... Ενώ οι μνηστήρες] αγνοούν την ταυτότητα και τα σχέδια του φτωχού ζητιάνου. Με βάση αυτή την αντίθεση “άγνοια των μνηστήρων” – “γνώση του Oδυσσέα” ξετυλίγεται η υπόθεση.» (Zερβού 1, σ. 198, B΄).

Και πιο κάτω: «Οι μνηστήρες θέλουν φυσικά να παντρευτούν την Πηνελόπη. [...] O Οδυσσέας με τη σειρά του αποβλέπει στη μνηστηροφονία. H δράση πλέκεται ανάμεσα στους δυο άξονες “προσδοκία γάμου” – “σχεδίασμα θανάτου”.» ( Ό.π., σ. 201).

 

4. O πυρήνας της Οδύσσειας κατά τον Αριστοτέλη

 

«Kάποιος ξενιτεύεται για πολλά χρόνια και τον παραμονεύει ο Ποσειδών. Κι απομένει μόνος. Ακόμα και οι σπιτικές του υποθέσεις είναι σε τέτοια κατάσταση ώστε οι μνηστήρες ξοδεύουν την περιουσία του και επιβουλεύονται το γιο του. Αυτός ύστερα από πολλές ταλαιπωρίες γυρίζει. Και, μετά από πολλές αναγνωρίσεις, επιτίθεται εναντίον των μνηστήρων. Έτσι αυτός σώθηκε και τους εχθρούς του τους σκότωσε. Aυτό είναι το περιεχόμενο της Οδύσσειας, τα άλλα είναι επεισόδια.» (Ποιητική 1455b 17-23, μτφρ. Στ. Δρομάζος, έκδ. Kέδρος, Aθήνα 1982).

 

5. Η σχέση μύθου - πλοκής

α. «Σε κάθε συγκροτημένη αφήγηση, ο μύθος φαίνεται να προηγείται, η πλοκή να έπεται. H πλοκή είναι ο τρόπος με τον οποίο εμφανίζεται στο επίπεδο της αφήγησης ο μύθος [...]. Ο μύθος μερίζεται συνήθως σε διαδοχικά επεισόδια, τα οποία υπακούουν κατά βάση στη χρονολογική ακολουθία και συστήνουν κάποιου είδους αιτιακή σχέση, σχηματίζοντας έτσι τον υποκείμενο πραγματολογικό άξονα της αφήγησης. H πλοκή παρεμβαίνει καθ' οδόν και, στις πιο έντεχνες αφηγήσεις, τροποποιεί ή και ανατρέπει προσώρας τη μυθολογική ακολουθία, με έκκεντρες αποκλίσεις και διαφυγές από τον αφηγηματικό άξονα. Αν ο μύθος [...] δεσμεύει κατά κάποιον τρόπο τη σύνταξη της αφήγησης, η πλοκή διεκδικεί τη δική της ελευθεριότητα, η οποία χρεώνεται κάθε φορά στην ευρηματική επίνοια του αφηγητή και αποτελεί απόδειξη της λογοτεχνικής του δεξιοσύνης. [... ] μέσω της πλοκής τους κυρίως η Ιλιάδα και η Οδύσσεια αναδεικνύονται σε κορυφαία έπη, που συγχρόνως σέβονται και τροποποιούν τις μυθολογικές εντολές τους.»

β. «Οι δύο προηγούμενοι όροι χρησιμοποιούνται κάπως καταχρηστικά για να δηλώσουν: ο πρώτος (μύθος) τα βασικά, υποχρεωτικά από τη σχετική παράδοση, στοιχεία της υπόθεσης του έπους- ο δεύτερος (πλοκή) τα συμπληρωματικά και προαιρετικά [...]. Αυτά τα στοιχεία πλοκής επιβραδύνουν και δραματοποιούν με τον ένα ή τον άλλον τρόπο, την πρόοδο του οδυσσειακού μύθου, δίνοντας την εντύπωση παρεκκλίσεων από την ευθεία γραμμή. Πρώτο και εντυπωσιακό παράδειγμα η "Τηλεμάχεια" των ραψωδιών α-δ, όπου διεκπεραιώνεται, ως αντιστροφή του οδυσσειακού νόστου, η αναζήτηση του ήρωα από τον γιο του· [...].
Για τον βασικό ωστόσο μύθο της Οδύσσειας [...], τα στοιχεία πλοκής θα μπορούσαν να εκτιιττά. Συχνά όμως ό,τι περισσεύει στην ποίηση και στα ποιήματα υψηλής αφηγηματικής στάθμης, αποτελεί δείκτη ποιητικής πρωτοτυπίας και απαιτεί προσεκτικότερη στάθμιση.»

γ. «[...] ο μύθος της Οδύσσειας, καθώς συμπλέκει μεταξύ τους ετερόκλητα στοιχεία, θα μπορούσε να εκτιμηθεί ως προγραμματικού τύπου πλοκή [...], μοιρασμένη μάλιστα σε μακροσκοπική και μικροσκοπική.

Στον τύπο της μακροσκοπικής πλοκής προτείνω να ενταχθούν: αφενός, αφηγηματικοί ελιγμοί, που ανατρέπουν την ευθύγραμμη, χρονογραφική ροή της αφήγησης- αφετέρου, μεγάλης έκτασης αφηγηματικές ενότητες, οι οποίες με την πρόταξη, την παρεμβολή, ή τη μεταφορά τους αναστέλλουν τη δράση του οδυσσειακού μύθου και λειτουργούν ως σταθμοί. Στον τύπο της μικροσκοπικής πλοκής συνυπολογίζονται περιορισμένης ή μικρής έκτασης επεισόδια, που σαφέστατα αποκλίνουν από τον αφηγηματικό άξονα και εισάγουν περιφερειακά, ή και περιθωριακά, πρόσωπα του έπους.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα της πρώτης κατηγορίας: η έναρξη της επικής διήγησης in medias res· η αναδρομική αφήγηση των "Μεγάλων Απολόγων" [...]· η άφιξη και η παραμονή του Οδυσσέα στο απόκεντρο καλύβι του Εύμαιου, με τα προηγούμενα και τα παρεπόμενά τους. Παραδείγματα της δεύτερης κατηγορίας: το υβρεολογικό επεισόδιο με τον Μελάνθιο στη ροή της δέκατης έβδομης ραψωδίας- [...] η Ίρου πυγμή, που ανοίγει τη [δέκατη όγδοη] ραψωδία [...].»