Πρόσεξε τα παρακάτω παραδείγματα:
• Θα έρθει ο Πέτρος και η Νίκη και η Γλυκερία και ο Τάσος.
• Είτε έρθεις είτε δεν έρθεις εγώ θα πάω.
• Επειδή πεινάω, όταν θα έρθεις, και αν μπορείς, φέρε μου ένα σάντουιτς.
Όπως βλέπεις στα παραπάνω παραδείγματα για να ενώσουμε τις λέξεις ή τις προτάσεις χρησιμοποιούμε κάποιες άκλιτες λέξεις. Οι λέξεις αυτές λέγονται σύνδεσμοι.
Τους συνδέσμους τους χωρίζουμε σε δύο κατηγορίες, τους παρατακτικούς και τους υποτακτικούς.
Οι σύνδεσμοι ανά κατηγορία με παραδείγματα
| Σύνδεσμος | Παράδειγμα | |
| Παρατακτικοί | ||
| 1. Συμπλεκτικοί | και
 |
Και θέλω και δε θέλω. |
| ούτε | Ούτε σε αγαπώ ούτε θα σε παντρευτώ. | |
| μήτε | Μήτε σε αγαπώ μήτε θα σε παντρευτώ. | |
| ουδέ | Ουδέ σε γάμο ρίχνονται ουδέ σε χαροκόπι. (δημοτικό) | |
| 2. Διαχωριστικοί | ή | Ή θα έρθει κι ο Γιώργος ή δε θα πάει κανείς. |
| είτε | Είτε έρθεις είτε δεν έρθεις το ίδιο μου κάνει. | |
| 3. Αντιθετικοί | αν και |
Ως παρατακτικός συνδέει περιόδους ή
ημιπεριόδους, π.χ. Θύμωσα πολύ· αν και τώρα το έχω μετανιώσει. |
| αλλά | Δεν είναι όμορφος, αλλά μου αρέσει. | |
| μα | Αυτά λέγονται, μα δε γίνονται. | |
| παρά | Καλύτερα να μείνεις εδώ παρά να φύγεις τέτοια ώρα. | |
| όμως | Νόστιμο ήταν το φαγητό, όμως κάτι του έλειπε. | |
| ωστόσο
|
Ως παρατακτικός συνδέει περιόδους ή
ημιπεριόδους, π.χ. Μόλις είχε βγει ο ήλιος· ωστόσο η ζέστη ήταν αφόρητη! |
|
| ενώ |
Ως παρατακτικός συνδέει περιόδους ή ημιπεριόδους, π.χ. - Ο Γιώργος μου ζήτησε να πάω. - Ενώ εσύ δεν ήθελες; |
|
| μολονότι |
Ως παρατακτικός συνδέει περιόδους ή ημιπεριόδους, π.χ. Εμένα δε μου άρεσε το φαγητό· μολονότι, όπως λένε, η σφυρίδα είναι από τα νοστιμότερα ψάρια. |
|
| μόνο | Δεν είχαν τίποτα το ιδιαίτερο, μόνο τα απαραίτητα. | |
| μόνο που | Μου αρέσει μόνο που η μύτη του είναι λίγο μεγάλη. | |
| 4. Συμπερασματικοί | λοιπόν | Άργησες· αναγκαστήκαμε λοιπόν να φύγουμε. |
| ώστε |
Ως συμπερασματικός συνήθως χρησιμοποιείται σε διαλόγους,
π.χ. - Μάζεψα όλα τα πράγματά μου. - Ώστε ήρθε η ώρα να φύγεις; |
|
| άρα | Η ώρα πέρασε, άρα δε θα έρθει. | |
| επομένως | Η ώρα πέρασε, επομένως δε θα έρθει. | |
| οπότε | Η ώρα πέρασε, οπότε δε θα έρθει. | |
| 5. Επεξηγηματικός | δηλαδή | Είναι αλήθεια, δηλαδή δε θα έρθεις μαζί μας; |
| Υποτακτικοί | ||
| 6. Ειδικοί | ότι | Φαίνεται ότι είναι νόστιμο. |
| πως | Φαίνεται πως είναι νόστιμο. | |
| που | Φαίνεται που είναι νόστιμο. | |
| 7. Ενδοιαστικοί | μην | Φοβάμαι μην κτυπήσεις. |
| μήπως | Φοβάμαι μήπως κτυπήσεις. | |
| 8. Βουλητικός | να | Πρέπει να έρθεις αμέσως. |
| 9. Χρονικοί | άμα | Θα φάω άμα το αποφασίσω. |
| όταν | Θα φάω όταν το αποφασίσω. | |
| ενώ | Κόπηκε το ρεύμα ενώ έκανα μπάνιο. | |
| καθώς | Κόπηκε το ρεύμα καθώς έκανα μπάνιο. | |
| αφού | Ήρθε αφού έφυγες. | |
| αφότου | Δεν τους ξαναείδε, αφότου τελείωσαν τα μαθήματα. | |
| πριν | Έφυγαν, πριν έρθεις. | |
| μόλις | Έφυγαν, μόλις ήρθες. | |
| προτού | Φάε λίγο, προτού φύγεις. | |
| ώσπου | Θα μείνω μαζί σας, ώσπου να ξημερώσει. | |
| ωσότου | Θα μείνω μαζί σας, ωσότου ξημερώσει. | |
| σαν | Σαν ξημερώσει, θα ξεκινήσουμε. | |
| που | Tην ώρα που θα ξεκινάς, κάνε μας ένα τηλεφώνημα | |
| 10. Αιτιολογικοί | γιατί | Πάρε μαζί σου ομπρέλα, γιατί μάλλον θα βρέξει. |
| επειδή | Δεν έγραψα, επειδή πονούσε το κεφάλι μου. | |
| αφού | Αφού αρρώστησες, καλύτερα να μείνεις σπίτι. | |
| τι | Δεν έφαγε τι δεν πεινούσε. | |
| ότι | Xαίρομαι ότι πέτυχαν οι προσπάθειές μας | |
| πως | Tους είπε να φύγουν· όχι πως δεν τους αγαπούσε | |
| σαν που | Tρέξε να τους βοηθήσεις, σαν που είσαι ο πιο μικρός. | |
| που | Παραξενεύτηκε που τους βρήκε να κάθονται φρόνιμα. | |
| 11. Υποθετικοί | αν/εάν | Αν νυστάζεις, κοιμήσου. |
| άμα | Δεν πάω πουθενά, άμα δεν έρθεις κι εσύ. | |
| σαν | Σαν θέλει η νύφη κι ο γαμπρός, όλα γίνονται. | |
| 12. Τελικοί | να | Θα πάμε στο δάσος, να κόψουμε ξύλα. |
| για να | Θα πάμε στο δάσος, για να κόψουμε ξύλα. | |
| 13. Αποτελεσματικοί | ώστε | Τόσο πολύ δε μου άρεσε η ταινία, ώστε έφυγα τρέχοντας. |
| που | Έχω χρόνια να τον δω, που δεν τον θυμάμαι. | |
| 14. Εναντιωματικοί | αν και | Θα σ' ακολουθήσω αν και διαφωνώ μαζί σου. |
| μολονότι | Τους άκουγε προσεκτικά, μολονότι δεν τους καταλάβαινε. | |
| ενώ | Δεν πήγε στο γάμο, ενώ τον είχαν προσκαλέσει. | |
| που | Kαι που τον προσκάλεσαν, πάλι δεν πήγε. | |
| 15. Συγκριτικός | παρά | Προτιμώ να διαβάζω παρά να γράφω. |
Οι σύνδεσμοι συγκεντρωτικά
| Είδη | Σύνδεσμοι | ||
| Παρατακτικοί | |||
| 1. Συμπλεκτικοί | και/κι, ούτε, μήτε (ουδέ, μηδέ σε παλαιότερα κείμενα) | ||
| 2. Διαχωριστικοί | ή, είτε | ||
| 3. Αντιθετικοί | αν και, αλλά, μα, παρά, όμως, ωστόσο, ενώ, μολονότι, μόνο (που) | ||
| 4. Συμπερασματικοί | λοιπόν, ώστε, άρα, επομένως, οπότε | ||
| 5. Επεξηγηματικός | δηλαδή | ||
| Υποτακτικοί | Στις ονοματικές προτάσεις |
6. Ειδικοί | πως, που, ότι |
| 7. Ενδοιαστικοί (ή διστακτικοί) | μη(ν), μήπως | ||
| 8. Βουλητικός | να | ||
| Στις επιρρηματικές προτάσεις |
9. Χρονικοί | άμα, όταν, ενώ, καθώς, αφού, αφότου, πριν (πριν να), μόλις, προτού, σαν, ώσπου, ωσότου, που | |
| 10. Αιτιολογικοί | γιατί, επειδή, αφού, τι (ποιητικό), ότι, πως (σπάνια), που, σαν που | ||
| 11. Υποθετικοί | αν/εάν, άμα, σαν | ||
| 12. Τελικοί | να, για να | ||
| 13. Αποτελεσματικοί | ώστε (να), που | ||
| 14. Εναντιωματικοί / παραχωρητικοί | αν και, ενώ, μολονότι, που | ||
| 15. Συγκριτικός | παρά | ||
Παρατήρηση: Οι σύνδεσμοι: για να, παρά, πριν, σαν, ως, χρησιμοποιούνται και ως προθέσεις.
Οι παρατακτικοί σύνδεσμοι όταν συνδέουν προτάσεις, συνδέουν όμοιες προτάσεις, δηλαδή ή κύριες με κύριες ή εξαρτημένες με εξαρτημένες, π.χ.
| Θα φάω | και | θα φύγω. |
| κύρια | κύρια |
| Μου είπε | ότι με αγαπάει | και | ότι θα με παντρευτεί. |
| εξαρτημένη | εξαρτημένη |
Οι υποτακτικοί σύνδεσμοι συνδέουν μια κύρια με μια εξαρτημένη, αλλά και μια εξαρτημένη με μια άλλη εξαρτημένη.
| Δε θα φάω | αν | το φαγητό δεν είναι έτοιμο. |
| κύρια | εξαρτημένη |
| Μου είπε | ότι | δε θα φάει | αν | το φαγητό δεν είναι έτοιμο |
| κύρια | εξαρτημένη | εξαρτημένη | ||
| ↖ | εξαρτάται από την κύρια |
↖ | εξαρτάταται από την προηγούμενη εξαρτημένη |
ΠΡΟΣΟΧΗ
Ο σύνδεσμος και πριν από λέξη που αρχίζει από φωνήεν μπορεί να μετατραπεί σε κι, π.χ. Ο Πέτρος κι ο Παύλος.
Όταν γράφουμε κι δε χρειάζεται απόστροφο, δηλαδή δε γράφουμε κι'
Οι σύνδεσμοι αλφαβητικά
Αναζήτησε στον πίνακα που ακολουθεί τους συνδέσμους κατά κατηγορία, π.χ. τελικός.
Διάγραψε, για επαναφορά όλων.
| Σύνδεσμος | Είδος | Άλλη χρήση |
| αλλά | αντιθετικός | |
| άμα | υποθετικός - χρονικός | |
| αν | υποθετικός | |
| αν και | εναντιωματικός - αντιθετικός | |
| για να | τελικός | πρόθεση |
| γιατί | αιτιολογικός | ερωτηματικό μόριο
 |
| δηλαδή | επεξηγηματικός | επεξηγηματικό μόριο
|
| είτε | διαχωριστικός | |
| ενώ | αντιθετικός - χρονικός - εναντιωματικός | |
| επειδή | αιτιολογικός | |
| επομένως | συμπερασματικός | |
| ή | διαχωριστικός | |
| καθώς | χρονικός | επίρρημα
|
| και/κι | συμπλεκτικός | |
| λοιπόν | συμπερασματικός | επιφώνημα
|
| μα | αντιθετικός | |
| μη(ν) | ενδοιαστικός | |
| μηδέ | συμπλεκτικός | |
| μήπως | ενδοιαστικός | |
| μήτε | συμπλεκτικός | |
| μόλις | χρονικός | επίρρημα
|
| μολονότι | εναντιωματικός - αντιθετικός | |
| μόνο (που) | αντιθετικός | επίρρημα
|
| να | βουλητικός - τελικός | μόριο |
| όμως | αντιθετικός | |
| οπότε | συμπερασματικός | |
| όταν | χρονικός | |
| ότι | ειδικός - αιτιολογικός | |
| ουδέ | συμπλεκτικός | |
| ούτε | συμπλεκτικός | |
| παρά | αντιθετικός - συγκριτικός | πρόθεση |
| που | ειδικός - αποτελεσματικός - χρονικός - αιτιολογικός - εναντιωματικός |
που = αναφορική αντωνυμία πού = ερωτηματικό επίρρημα |
| πριν | χρονικός | πρόθεση, επίρρημα
|
| πριν να | χρονικός | |
| προτού | χρονικός | |
| πως | ειδικός - αιτιολογικός (σπανιότερα) | |
| σαν | χρονικός, υποθετικός | επίρρημα, πρόθεση
|
| τι (ποιητικό) | αιτιολογικός | ερωτηματική αντωνυμία |
| ωσότου | χρονικός | |
| ώσπου | χρονικός | |
| ώστε | αποτελεσματικός, συμπερασματικός | |
| ώστε (να) | αποτελεσματικός | |
| ωστόσο | αντιθετικός |
Παρατηρήσεις:
1. Οι ειδικοί σύνδεσμοι πως και που, καθώς και ο συμπερασματικός που, δεν τονίζονται, ενώ τα ερωτηματικά επιρρήματα πώς και πού τονίζονται, π.χ.
Ξέρω πως τώρα διαβάζει. = ο ειδικός σύνδεσμος πως μπορεί να αντικατασταθεί με τον ότι.
Πώς να είναι άραγε;
Μου είπε που πήρες μέρος στους αγώνες. = ο ειδικός σύνδεσμος που μπορεί να αντικατασταθεί με τον ότι.
Δεν ξέρω πού να πάω.
2. Εκτός από τον ειδικό σύνδεσμο που υπάρχει και η αναφορική αντωνυμία που, η οποία επίσης δεν τονίζεται. Ένας εύκολος τρόπος για να τα διακρίνουμε είναι να προσπαθήσουμε να τα αντικαταστήσουμε με μια συνώνυμη λέξη. Έτσι, ο σύνδεσμος που μπορεί να αντικατασταθεί με τον ότι, ενώ η αναφορική αντωνυμία που μπορεί να αντικατασταθεί με την αναφορική αντωνυμία ο οποίος, η οποία, το οποίο, π.χ.
Μου είπε που πήρες μέρος στους αγώνες = ο που μπορεί να αντικατασταθεί με τον ότι, άρα είναι ειδικός σύνδεσμος.
Δε μου άρεσε το δώρο που μου πήρες = ο που μπορεί να αντικατασταθεί με το οποίο, άρα είναι αναφορική αντωνυμία.
