χρονολόγιο
Δες κι εδώ
Δυναστείες και αυτοκράτορες
Δυναστεία των Ισαύρων ή Συριακή δυναστεία
Λέοντας Γ' (717-741) 
Κωνσταντίνος Ε' (741-775)
Λέοντας Δ' Χάζαρος (775-780)
Κωνσταντίνος Στ'- Ειρήνη (780-790)
Κωνσταντίνος Στ' (790-797)
Ειρήνη (797-802)
«Διάδοχοι» της δυναστείας των Ισαύρων
Νικηφόρος Α' (802-811)
Σταυράκιος (811)
Μιχαήλ Α' ο Ραγκαβές (811-813)
Λέων Ε' Αρμένιος(813-820)
Δυναστεία του Αμορίου
Μιχαήλ Β' ο Τραυλός (Ψελλός)(820-829)
Θεόφιλος (829-842)
Μιχαήλ Γ' ο Μέθυσος (842-867)
Δυναστεία των Μακεδόνων (Μακεδονική δυναστεία)
Βασίλειος Α' ο Μακεδών (867-886)
Λέων ΣΤ' ο Σοφός (886-912)
Αλέξανδρος (912-913)
Κωνσταντίνος Ζ' ο Πορφυρογέννητος (913-959)
Ρωμανός Α' Λεκαπηνός (920-944)
Ρωμανός Β' (959-963)
Νικηφόρος Β' Φωκάς (963-969)
Ιωάννης Α' Τσιμισκής (969-976)
Βασίλειος Β' (976-1025)
Κωνσταντίνος Η' (1025-1028)
Ζωή (1028-1050)
Ρωμανός Γ' ο Αργυρός (1028-1034)
Μιχαήλ Δ' ο Παφλαγών (1034-1041)
Μιχαήλ Ε' ο Καλαφάτης (1041-1042)
Κωνσταντίνος Θ' ο Μονομάχος (1042-1055)
Θεοδώρα (1042 & 1055-1056 )
Μιχαήλ ΣΤ' Βρίγγας (Στρατιωτικός) (1056-1057) εκτός δυναστείας
Όροι – κλειδιά της ενότητας
Στρατιωτική αντεπίθεση, Συμεών, βασιλεύς Βουλγάρων και Ρωμαίων, τσάρος Σαμουήλ, ίδρυση νέου Βουλγαρικού Κράτους, μάχη Σπερχειού, μάχη Κλειδίου, άνθηση της οικονομίας, διεθνές κύρος του κράτους.
α. Αγώνες με τους Άραβες
|
Στα χρόνια του Ρωμανού Λεκαπηνού εγκαινιάζεται η μεγάλη στρατιωτική αντεπίθεση των Βυζαντινών κατά των Αράβων. Ο στρατηγός Ιωάννης Κουρκούας κατέλαβε(;) την
Έδεσσα της Συρίας
(943). Η επιτυχία αυτή προετοίμασε τις επικές νίκες των αυτοκρατόρων Νικηφόρου Φωκά,
Ιωάννη Τζιμισκή και Βασιλείου Β'.
Οι τρεις αυτοί άνδρες που ενσάρκωναν τον τύπο του στρατηγού - αυτοκράτορα ανέκτησαν τις μεγαλονήσους Κρήτη (961) και Κύπρο (965), τις πόλεις της Κιλικίας και τμήματα της Συρίας και της Παλαιστίνης. Η ανάκτηση όλων των παλαιών ρωμαϊκών εδαφών της Εγγύς Ανατολής ήταν ο απώτερος σκοπός των εκστρατειών αυτών.
Αραβική επέκταση (ΦΩΤΟΔΕΝΤΡΟ)
Επιστολή του Νικηφόρου Φωκά στον χαλίφη
Στη μάχη της κλεισούρας οι μαχητές σου τράπηκαν σε φυγή σαν κοπάδι ζώων. [...] Τα ψηλά κτίρια γκρεμίστηκαν και τα ερειπιά τους, κάποτε ακμαία κέντρα, έχουν γίνει ακατοίκητη έρημος. Μόνο η κραυγή της κουκουβάγιας και ο αντίλαλός της στις κολόνες αντηχούν στην ερημιά.
Η Αντιόχεια δεν είναι μακριά. Σύντομα θα φτάσω εκεί με πολυάριθμο στρατό [...]. Εσύ που κατοικείς τις αμμώδεις ερήμους, να' σαι καταραμένος! Γύρνα στη χώρα Σάνα, την πρώτη σου πατρίδα. Σύντομα θα κατακτήσω την Αίγυπτο με το σπαθί μου κι ο πλούτος της θα γεμίσει το θησαυροφυλάκιό μου [...].
Θα κατακτήσω όλη την Ανατολή και τη Δύση και θα διαδώσω παντού τη θρησκεία του σταυρού.
S. Vryonis, Byzantium and Europe, Λονδίνο 1967, 87-88.
β. Αγώνες με τους Βουλγάρους
Οι φιλικές σχέσεις με τους Βουλγάρους, έγιναν εχθρικές, όταν ανήλθε στον βουλγαρικό θρόνο ο ελληνομαθής, αλλά φιλόδοξος Συμεών. Ο Συμεών πολιόρκησε την πρωτεύουσα, επιδιώκοντας να ιδρύσει μια βουλγαροβυζαντινή αυτοκρατορία στη θέση της βυζαντινής και αυτοτιτλοφορήθηκε βασιλεύς Βουλγάρων και Ρωμαίων. Ο θάνατός του ματαίωσε τις φιλοδοξίες του. Ο διάδοχός του Πέτρος συνήψε με το Βυζάντιο συνθήκη ειρήνης και νυμφεύτηκε τη Μαρία, ανεψιά του Ρωμανού Λεκαπηνού.
Ανάγνωση ιστορικών πηγών (Ι. Σκυλίτζης, «Σύνοψις ιστοριών») (ΦΩΤΟΔΕΝΤΡΟ)
Ο Ρωμανός επικρίνει τον Συμεών
Γιατί, πες μου, τι περισσότερο κατάφερες με το να γράφεις τον εαυτό σου βασιλέα Βουλγάρων και Ρωμαίων, χωρίς σ' αυτό να είναι σύμφωνος και βοηθός σου ο Θεός; Τι κέρδισες που με τη βία πήρες τη γη μας; Πού είναι οι φόροι που πήρες από αυτή;
Βυζαντινά Κείμενα (Αετός, Βασική Βιβλιοθήκη, 3), έκδ. Δ. Ζακυθηνός, Αθήνα 1958, 134.
 |
Η ειρήνη έδωσε τη θέση της στον πόλεμο, όταν ο τσάρος Σαμουήλ ίδρυσε νέο Βουλγαρικό Κράτος με επίκεντρο, αυτή τη φορά, την περιοχή της Αχρίδας. Ο αγώνας αυτός υπήρξε μακρός και δύσκολος για τον αυτοκράτορα Βασίλειο Β', τερματίστηκε όμως με τη συντριβή των Βουλγάρων στις μάχες Σπερχειού (997) και Κλειδίου (1014). Η Βουλγαρία υποτάχθηκε πλήρως (1018) και οργανώθηκε σε δύο θέματα. Τα σύνορα του Βυζαντίου έφτασαν και πάλι στον Δούναβη.
Η προσωπικότητα του Βασιλείου Β΄
[Ο Βασίλειος], αφού καθάρισε το κράτος από τους βάρβαρους και κυριάρχησε στο εσωτερικό του, περιόρισε την αριστοκρατία των μεγάλων οικογενειών [...] και, αφού ανέδειξε γύρω του μια ομάδα εκλεκτών συνεργατών, τους εμπιστεύθηκε τα μυστικά του κράτους [...].
Έκανε τις εκστρατείες εναντίον των εχθρών, όχι όπως συνήθως τις κάνουν οι περισσότεροι βασιλείς στο μέσο της άνοιξης, επιστρέφοντας, όταν τελειώσει το καλοκαίρι, αλλά αυτός, για να επιστρέψει, έπρεπε να φτάσει στον σκοπό που είχε όταν ξεκινούσε. Και δεν υποχωρούσε ούτε στο μεγάλο κρύο ούτε στη μεγάλη ζέστη [...].
Μιχαήλ Ψελλός, Χρονογραφία, κεφ. 30, 32, έκδ. E. Renauld, τ. 1 (Παρίσι 1926) 18-20.
γ. Οικονομικές συνέπειες των πολέμων
Οι κατακτήσεις του βυζαντινού στρατού και η επέκταση των βυζαντινών συνόρων ευνόησαν την άνθηση της οικονομίας. Νέα εδάφη, παραγωγικό δυναμικό και έσοδα προστέθηκαν στο κράτος, ενώ η διακοπή των αραβικών επιδρομών επέτρεψε την ειρηνική καλλιέργεια της γης. Έτσι πολλαπλασιάστηκαν η παραγωγή και τα νομισματικά αποθέματα του Βυζαντινού Κράτους. Ο πλούτος έφερε ευμάρεια και χλιδή, ενίσχυσε τις δυνατότητες και το διεθνές κύρος της αυτοκρατορίας και γέννησε αισθήματα αυτοπεποίθησης και περηφάνειας στους υπηκόους της.
Το λάδι στη βυζαντινή οικονομία και διατροφή (εφ. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 12/05/2002)
Αστική οικονομία (ΙΜΕ)
41
Βυζαντινή εποποιία και οικονομία
Ο Ιωάννης Τζιμισκής δεν μπόρεσε να κατακτήσει τα Εκβάτανα (Σημ.: εδώ τη Βαγδάτη), αλλά έλαβε δώρα από τους Μουσουλμάνους αξίας τριών εκατομμυρίων χρυσών και αργυρών νομισμάτων· όταν επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη, τέλεσε μεγάλο θρίαμβο, στη διάρκεια του οποίου χρυσάφι, ασήμι, μπαχαρικά και μεταξωτά ενδύματα παρέλασαν μπροστά στα έκθαμβα μάτια των κατοίκων σε μια θριαμβική πομπή (προέλευσις) προς την αγορά (forum) (Βλ. Λέων Διάκονος, Ιστοριαι, έκδ. C. B. Hase, Βόννη 1828, 162-163).
Ο Βασίλειος Β΄, πεθαίνοντας, άφησε τα ταμεία τόσο γεμάτα, ώστε να εντυπωσιαστεί όχι μόνο ο Ψελλός αλλά και οι Μουσουλμάνοι. Αραβική πηγή του ύστερου 11ου αι. μας πληροφορεί ότι ο Βασίλειος [...] άφησε 10.000 καντάρια χρυσών νομισμάτων (=72.000 χρυσά νομίσματα) και μαργαριτάρια αξίας 54 εκατομ. δηναρίων. Ο Ψελλός αναφέρει 200.000 τάλαντα ή λίτρες χρυσού σε μετρητά, δηλαδή 14.4 εκατομμύρια χρυσά νομίσματα.
Α. E. Laiou, The Economic History of Byzantium [=Dumbarton Oaks Studies 39], Washington D. C. 2002, 715.
Το Βυζαντινό Κράτος επί Βασιλείου Β΄
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
- Πώς έβλεπε τον πόλεμο κατά των Σαρακηνών ο Νικηφόρος Φωκάς; Ποια ήταν τα σχέδια και οι φιλοδοξίες του, σύμφωνα με την παρατιθέμενη επιστολή;
- Ποια ήταν τα κυριότερα εσωτερικά προβλήματα του Βυζαντινού Κράτους και πώς τα έλυσε ο Βασίλειος Β΄ σύμφωνα με το τρίτο παράθεμα; Σε τι διέφερε ο Βασίλειος από άλλους στρατιωτικούς ηγέτες;
- Ποιες ήταν οι άμεσες οικονομικές συνέπειες της βυζαντινής εποποιίας, σύμφωνα με το σχετικό παράθεμα και ποιες, κατά τη γνώμη σου, οι έμμεσες ψυχολογικές συνέπειες;
Δυναστείες και αυτοκράτορες του Βυζαντίου:
Διάβασε για την περίοδο από το 867-1025