χρονολόγιο
Δες κι εδώ
Όροι – κλειδιά της ενότητας
Καρλομάγνος -αυτοκράτορας, οργάνωση της αυτοκρατορίας, συνθήκη του Βερντέν, Σαρακηνοί, Μαγυάροι, Βίκιγκς, Καρολίδεια Αναγέννηση
Η αυτοκρατορία
|
Ο Καρλομάγνος (768-814), διάδοχος του Πιπίνου του Βραχύ, με συνεχείς πολέμους κατόρθωσε να επεκτείνει το Φραγκικό Βασίλειο και να δημιουργήσει ένα πανίσχυρο χριστιανικό κράτος. Την ημέρα των Χριστουγέννων του έτους 800 στέφθηκε στη Ρώμη από τον πάπα αυτοκράτορας του Ρωμαϊκού Κράτους. Το γεγονός αυτό υπήρξε αφετηρία διαμάχης μεταξύ της Δύσης και της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, γιατί οι Βυζαντινοί θεωρούσαν τον αυτοκράτορά τους ως τον μοναδικό κληρονόμο και συνεχιστή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Η στέψη του Καρλομάγνου
Την ημέρα των Χριστουγέννων, ο πάπας με τα ίδια του τα χέρια, έστεψε τον Καρλομάγνο με ένα πολύτιμο στέμμα. Τότε οι πιστοί Ρωμαίοι, βλέποντας πόσο είχε βοηθήσει και αγαπήσει την Αγία Ρωμαϊκή Εκκλησία, φώναζαν με όλη τη δύναμή τους και με μια φωνή: Στον Κάρολο, τον ευσεβέστατο Αύγουστο, που στέφθηκε από τον Θεό, μεγάλο και ειρηνοποιό αυτοκράτορα, ζωή και νίκη. Επανέλαβαν τρεις φορές αυτήν την επευφημία. Αμέσως μετά, ο παναγιότατος πάπας άλειψε με άγιο λάδι τον βασιλέα Κάρολο, τον εξοχότατο γιο του.
Abbe L. Duchesne, Liber Pontificalis, E. de Borcard, XCVIII. Leo III, 7, 376.
Ο Καρλομάγνος όρισε ως έδρα του την Αιξ-Λα-Σαπέλ (Ακυίσγρανο, σημερινό Άαχεν), που αναδείχθηκε σε διοικητικό και πολιτιστικό κέντρο της αυτοκρατορίας. Για να ασκεί τον έλεγχο ενός τόσο εκτεταμένου κράτους οργάνωσε τους πολιτικούς και διοικητικούς θεσμούς του βασιλείου, αξιοποιώντας τη ρωμαϊκή παράδοση αλλά και τα γερμανικά έθιμα. Παράλληλα, η αποκατάσταση της τάξης και η οργάνωση του κράτους δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για οικονομική ανάκαμψη με την αύξηση της αγροτικής παραγωγής και την αναθέρμανση του εμπορίου.
Kαρλομάγνος και Βυζάντιο (Άρθρα, εφ. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 21.1.2001)
Μετά τον θάνατο του Καρλομάγνου η ενότητα του Φραγκικού Κράτους άρχισε να κλονίζεται και οι διάδοχοί του (οι εγγονοί του) διένειμαν μεταξύ τους την αυτοκρατορική κληρονομιά με τη Συνθήκη του Βερντέν (843). Συγκεκριμένα, η αυτοκρατορία διαιρέθηκε σε τρία τμήματα που αντιστοιχούσαν περίπου στη σημερινή Γερμανία, στη σημερινή Γαλλία και στα εδάφη που
Νόμισμα του Καρλομάγνου (περ. 812). Φέρει την επιγραφή στα λατινικά: Κάρολος, Αυτοκράτορας Αύγουστος. Παρίσι, Εθνική Βιβλιοθήκη.
περιλαμβάνουν το σημερινό Βέλγιο, την Ελβετία και την κεντρική Ιταλία, ως τη Ρώμη. Η συνθήκη αυτή, που χώρισε την Ευρώπη για πρώτη φορά γλωσσικά, αποτέλεσε την απαρχή της δημιουργίας της νεότερης Ευρώπης.
Την ίδια εποχή, που οι κληρονόμοι του Καρλομάγνου συγκρούονται μεταξύ τους για την κληρονομιά, η Ευρώπη δέχεται νέες εισβολές. Από τον νότο οι Σαρακηνοί (μουσουλμάνοι της Αφρικής και της Ισπανίας) επιτίθενται στα παράλια της Μεσογείου και από τα ανατολικά οι Μαγυάροι (Ούγγροι) εξαπολύουν επιδρομές σε μεγάλο τμήματα της δυτικής Ευρώπης. Τέλος, από τις Σκανδιναβικές Χώρες φτάνουν οι Νορμανδοί ή Βίκιγκς που αναστατώνουν την Ευρώπη με αιφνίδιες επιδρομές και εγκαθίστανται στα εδάφη της.
89
Αντλώντας πληροφορίες από το μάθημα της Γεωγραφίας και από τις μέχρι τώρα γνώσεις σας να απαντήσετε στο ερώτημα:
Ποιο από τα τρία κράτη μειονεκτούσε έναντι των άλλων και γιατί;
Δράκοντες (drakkar), δηλ. πλοία των Νορμανδών ή Βίκιγκς. Σχέδιο σε τάπητα (11ος αι.). Μπαγιέ, Κέντρο Γουλιέλμου του Κατακτητή.
Μην παραμελείτε τα γράμματα
Γιατί είναι ωφέλιμο οι επισκοπές και τα μοναστήρια, τα οποία ανήκουν, με τη θέληση του Χριστού, στην επικράτεια μας [...] να έδειχναν επίσης ενδιαφέρον για την καλλιέργεια των γραμμάτων [...]. Ακόμα και στα πρόσφατα χρόνια, σε γράμματα που μας έγραψαν από διάφορα μοναστήρια να μας πληροφορήσουν ότι οι αδελφοί που έμειναν σ' αυτά προσεύχονταν για λογαριασμό μας, διαπιστώσαμε ότι σε πολλά απ' αυτά τα γράμματα υπήρχαν σωστές σκέψεις, αλλά αδέξια διατυπωμένες [...] από έλλειψη μόρφωσης [...] Γι' αυτό σας συνιστούμε να μην παραμελείτε την καλλιέργεια των γραμμάτων. Γι' αυτή τη δουλειά πρέπει να διαλέξετε ανθρώπους, που να έχουν και τη θέληση και την ικανότητα να μάθουν και να διδάξουν και τους άλλους. Και αυτό πρέπει να γίνει με τον ζήλο με τον οποίο σας το ζητούμε.
Από την επιστολή του Καρλομάγνου προς τον αβά Μπώγκουλφ, στο: Μάρτζορι Ρόουλιν, Η καθημερινή ζωή στον Μεσαίωνα, εκδ. Παπαδήμα, Αθήνα 1992, σ. 26-27.
Η Καρολίδεια Αναγέννηση
Η βασιλεία του Καρλομάγνου και των διαδόχων του συνδέεται με μια σημαντική άνθηση των γραμμάτων και των τεχνών, που ονομάζεται Καρολίδεια Αναγέννηση.
Η οργάνωση του κράτους απαιτούσε την ύπαρξη ικανών στελεχών που θα πλαισίωναν τον διοικητικό μηχανισμό, δηλ. γραφέων, αντιγραφέων και δασκάλων. Φορείς αυτής της δραστηριότητας ήταν οι κληρικοί, γεγονός που εξηγεί τις εκκλησιαστικές μεταρρυθμίσεις του Καρλομάγνου καθώς και τις προσπάθειες για βελτίωση του μορφωτικού επιπέδου του κλήρου.
Για τον σκοπό αυτό προσκλήθηκαν διάσημοι λόγιοι και δάσκαλοι από την Ιρλανδία και την Αγγλία στο αυτοκρατορικό ανάκτορο της Αιξ-λα-Σαπέλ, που αναδείχθηκε σε πραγματικό πολιτιστικό κέντρο.
Στη νεοσύστατη Ανακτορική Ακαδημία και στα μοναστήρια δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στην αντιγραφή βιβλίων και καθιερώθηκε μια γραφή με ευανάγνωστα πεζά γράμματα, που ονομάστηκε καρολίδεια γραφή. Ο αυτοκράτορας αποβλέποντας σε μια γενικότερη πνευματική ανανέωση, διέταξε να λειτουργούν σχολεία σε κάθε επισκοπή και μοναστήρι. Στα σχολεία αυτά διδάσκονταν εκτός από γραφή και ανάγνωση, γραμματική, ρητορική, αριθμητική και άλλα μαθήματα.
Μεγάλη ανάπτυξη γνώρισαν και οι τέχνες με σαφείς βυζαντινές επιδράσεις. Η αρχιτεκτονική, η γλυπτική, η ζωγραφική, η μικροτεχνία και η μικρογραφία χειρογράφων αυτής της περιόδου μας άφησαν εξαίρετα αντιπροσωπευτικά έργα.
Τα σπάνια βιβλία
Εγώ ο Υμέτερος Φλάκκος (ψευδώνυμο του Αλκουίνου, καθηγητή της επισκοπικής σχολής της Υόρκης (Αγγλία), τον οποίο ο Καρλομάγνος διόρισε διευθυντή της Ανακτορικής Ακαδημίας, και αβά της μονής του Αγίου Μαρτίνου της Τουρ), λαμβάνοντας θάρρος από τη δική σας παραίνεση, επιθυμώ να προσφέρω στους τροφίμους του Αγίου Μαρτίνου το νέκταρ των Ιερών Γραφών. Λαχταρώ να μεθύσω και άλλους με το παλιό κρασί της αρχαίας μάθησης, να αρχίσω να τρέφω και άλλους με τους καρπούς της γραμματικής λεπταισθησίας, να τους φωτίσω με την τάξη των ουρανίων σωμάτων [...]. Δυστυχώς όμως δεν έχω ορισμένα σπάνια βιβλία της σχολαστικής μάθησης, τα οποία ωστόσο διέθετα στην πατρίδα μου χάρη στον εξαιρετικό και διάπυρο ζήλο του διδασκάλου μου, καθώς και στη δική μου μέριμνα [...]. Αναφέρω όλα αυτά στην Εκλαμπρότητά σας [...] ώστε να μεταβούν εκεί σπουδαστές μας και να διαλέξουν τα χρειώδη και να φέρουν στη Γαλλία τους ανθούς της γνώσης της Βρετανίας [...].
D. Whiteloc, English Historical Documents, τ. 1, Oxford University Press, 1955, σ. 786.
● Ποια μαθήματα αναφέρεται ότι διδάσκονται οι σπουδαστές στο αβαείο του Αγίου Μαρτίνου;
● Σε ποια συμπεράσματα μπορούμε να καταλήξουμε για την καλλιέργεια των γραμμάτων στην Αγγλία την εποχή αυτή;
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Σύμφωνα με ένα σύγχρονο ιστορικό, τον Λε Γκοφ, Η Καρολίδεια Αυτοκρατορία απέτυχε, αλλά άφησε μια πολύ σημαντική κληρονομιά στην Ευρώπη. Να συζητήσεις με τους συμμαθητές σου την άποψη αυτή.
Η δεύτερη αυτοκρατορική στέψη
Ωστόσο, στη βιογραφία που έγραψε ο Εϊνάρδος μετά τον θάνατο του Καρλομάγνου διατυπώνεται ο ισχυρισμός ότι ο πάπας αιφνιδίασε τον βασιλιά με την αυτοκρατορική στέψη. Σύντομα πάντως ο Καρλομάγνος σκέφτηκε εκ νέου το ζήτημα, επειδή το 802 επανέλαβε την αυτοκρατορική στέψη στο Άαχεν, αλλά αυτή τη φορά πήρε το στέμμα από έναν κληρικό και το τοποθέτησε ο ίδιος στο κεφάλι του. Με αυτή τη χειρονομία, υπονοούσε ότι είχε λάβει την αυτοκρατορική εξουσία απευθείας από τον Θεό και όχι διαμέσου του πάπα.
David Nicholas, Η εξέλιξη του Μεσαιωνικού Κόσμου, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1999, σ. 191
Διάβασε για τον Καρλομάγνο στη Βικιπαίδεια 