ΣΕΛ. 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40
Η ενότητα έχει στο εξώφυλλό της μια εικόνα με ένα παιδί και τον σκύλο του, που εισάγει στο θέμα της σχέσης παιδιού και κατοικίδιου ζώου.
Η ενότητα χωρίζεται στις εξής υποενότητες:
• Ιστορίες με ζώα
• Τα χαρακτηριστικά των ζώων
• Τα ζώα της εξοχής
Ο στόχος στη συγκεκριμένη ενότητα είναι η συνειδητοποίηση από τους μαθητές της ιδιαιτερότητας της δομής κειμένων που περιγράφουν ζώα και ανθρώπους (ως επανάληψη γνώσεων προηγούμενων τάξεων).
Τα γραμματικά φαινόμενα που επισημαίνονται στη συγκεκριμένη ενότητα είναι:
• αιτιολογικές προτάσεις
• απλές και επαυξημένες προτάσεις
• επίθετα και μετοχές με λειτουργία επιθέτου
• οριστικά και αόριστα άρθρα
• κλίση επιθέτων σε -ής, -ιά, -ί και -ύς, -ιά, -ύ
Όσον αφορά τα κείμενα, δίνονται:
• λογοτεχνικές αφηγηματικές περιγραφές
• ποιήματα
• εικονογραφημένη ιστορία
• μύθος
• περιγραφές ζώων σε ενημερωτικά κείμενα από εγκυκλοπαίδειες, άρθρα εφημερίδων και περιοδικών και από το διαδίκτυο
• μικρές αγγελίες
Σχετικά με τους γραμματικούς στόχους, ο μαθητής διαπιστώνει και συνειδητοποιεί τη λειτουργία του επιθέτου (και της μετοχής παθητικού παρακειμένου με λειτουργία επιθέτου) στα περιγραφικά κείμενα και των αιτιολογικών προτάσεων, καθώς και τη χρήση των απλών και επαυξημένων προτάσεων και των οριστικών και αόριστων άρθρων.
Όσον αφορά την κλίση των επιθέτων σε -ής και -ύς, εισάγεται ως βοηθητικό στοιχείο κλιτικός πίνακας παράλληλα με τις ασκήσεις συμπλήρωσης κενών, που έχουν παιγνιώδη μορφή. Ο εκπαιδευτικός μπορεί να επεκτείνει το μάθημα με αναφορά στο εγχειρίδιο της σχολικής γραμματικής και να δώσει και επιπλέον στοιχεία, όπως, π.χ., ότι υπάρχουν και ορισμένα επίθετα σε -ύς που κλίνονται όπως στα αρχαία ελληνικά (λόγια κλίση): ευρύς – ευρεία – ευρύ.
Όταν για την επίτευξη κάποιου στόχου δίνονται περισσότερες από μία ασκήσεις, υπάρχει διαβάθμιση δυσκολίας. Για παράδειγμα, στα Χαρακτηριστικά των ζώων η άσκηση 2 με τα επίθετα είναι λιγότερο απαιτητική από την άσκηση 3, που έχει παρόμοιο στόχο.
Διαβάθμιση δυσκολίας υπάρχει επίσης μεταξύ των ασκήσεων παραγωγής λόγου: Η άσκηση συμπλήρωσης των διαλόγων στο δεύτερο μέρος της εικονογραφημένης ιστορίας του Τεντέν είναι λιγότερο απαιτητική από την άσκηση μετατροπής σε συνεχές κείμενο στο πρώτο μέρος.
Γενικά, οι ασκήσεις και δραστηριότητες προσφέρονται για εναλλακτικούς τρόπους αξιοποίησης. Για παράδειγμα, μπορούν οι μαθητές να μετατρέψουν το κείμενο από τους Μύθους του Αισώπου στην υποενότητα Τα ζώα της εξοχής σε εικονογραφημένη ιστορία, όπως αυτή του Τεντέν, και το ίδιο μπορούν να κάνουν και για το κείμενο «Φίλοι φίλοι καρδιοφίλοι», αφού τοποθετήσουν στη σωστή σειρά τις παραγράφους.
Και στο Βιβλίο του Μαθητή και στο Τετράδιο Εργασιών προτείνονται διαθεματικές δραστηριότητες, οι οποίες συνδέονται με διάφορα αντικείμενα του Α.Π., όπως Ιστορία, Γεωγραφία, Φυσική, Αισθητική Αγωγή.
Στο Τετράδιο Εργασιών ήρωας είναι ο Λευτέρης με τον φίλο του τον σκύλο Άργο. Oι περιπέτειές τους δίνουν αφορμή για ενασχόληση με θέματα που αφορούν τα κατοικίδια ζώα, τα οποία χρησιμεύουν για ασκήσεις εμπέδωσης της διδασκαλίας της δομής των κειμένων της ενότητας, για ασκήσεις στα γραμματικά φαινόμενα (απλές και επαυξημένες προτάσεις, οριστικό και αόριστο άρθρο, αιτιολογικές προτάσεις) και για λεξιλογικές ασκήσεις.
Παραπομπή στο Ανθολόγιο και συμπληρωματική βιβλιογραφία για το θέμα της ενότητας δίνονται στο Βιβλίο του Μαθητή.
Ιστορίες με ζώα
Ο Μάγκας
Πρώτη φορά βρισκόμουν σε βαπόρι. Η θάλασσα μύριζε δυνατά, ο άνεμος φυσούσε.
Μαζί ταξίδευε όλη η οικογένεια. Μα ιδιαίτερη γνωριμία και φιλία είχα με τον Λουκά και τις δίδυμες Άννα και Λίζα, τα τρία μικρότερα παιδιά του αφέντη μου. Αυτά έρχονταν κι έπαιζαν τακτικά μαζί μου, στην άκρη του περιβολιού της Κηφισιάς, όπου καθόταν ο Σωτήρης ο υπηρέτης, και όπου ήταν και το δικό μου σπιτάκι.
Τον αφέντη μου δεν τον πολυήξερα. Είχε φτάσει από ταξίδι την παραμονή που φύγαμε από την Κηφισιά, με τον μεγάλο του γιο, τον Μήτσο. Ως προς τις δυο κυρίες, την κυρία Βασιωτάκη και την Εύα, τη μεγάλη της κόρη, που ήταν δεκαπέντε χρονών και δεν καταδεχόταν πια παιχνίδια, σχεδόν δεν τις γνώριζα. Σπάνιες ήταν οι επισκέψεις τους στη δική μου γωνιά του κήπου και μετρημένα τα χάδια τους.
Το βαπόρι ήταν πανηγύρι. Πολλοί οι επιβάτες, και με όλους ήμουν φίλος.
Μόνο με μια κοπέλα, νόστιμη γαλανομάτα Εγγλεζίτσα, τα χάλασα από την πρώτη μέρα.
Μα μήπως έφταιγα εγώ;
Καθόταν σε μια πάνινη καρέκλα κοντά στον Μήτσο και κουβέντιαζε μαζί του. Στο χέρι της, που τ' άφηνε και κρεμόταν απ' έξω από την καρέκλα, βαστούσε ένα άσπρο κουρελάκι και, ενόσω μιλούσε του Μήτσου, το κουνούσε μια εμπρός και μια πίσω, αργά αργά.
Ανασηκώθηκα και ύψωσα τ' αυτιά μου. Το κουρελάκι εξακολουθούσε να πηγαινοέρχεται σαν να μου λέει:
– Και αμέ δε θα με πιάσεις ποτέ... και αμέ δε... και αμέ δε... και αμέ δε...
– Α, έτσι είναι; του φώναξα.
Μ' έναν πήδο όρμησα στο χέρι της μικρής Εγγλέζας, άρπαξα το κουρέλι, το τίναξα δυο τρεις φορές, έτσι που να βγάλω από μέσα του κάθε πνοή, και, πιάνοντάς το ανάμεσα στα πόδια μου, του τράβηξα δυο δαγκωματιές και το έκανα τρία κομμάτια.
Πού να φανταστώ εγώ πως θα σηκωνόταν τέτοια επανάσταση για ένα κουρέλι που σκότωσα!
Η κοπέλα έβαλε τις φωνές σαν να την είχα προσβάλει, φώναξε πως της έσχισα το νταντελένιο της μαντίλι. Ο Μήτσος, ο Λουκάς, ο κύριος Βασιωτάκης, οι δίδυμες, όλοι σηκώθηκαν ξεφωνίζοντας:
– Μάγκα! Μάγκα!
Δεν ήξερα ποιον να πρωτακούσω, σε ποιον να πρωτοτρέξω. Η κυρία Βασιωτάκη έλεγε και ξανάλεγε πως τα σκυλιά δεν είναι για συντροφιές. Μόνο η Εύα δεν είχε κουνήσει από την πλαγιαστή της καρέκλα, και γελούσε με την καρδιά της.
Σταμάτησα να συλλογιστώ πώς να ευχαριστήσω όλους, πώς να πάω μεμιάς σε όλους, και τότε μ' έπιασε ο Μήτσος και μ' έδειρε.
Δεν πόνεσα πολύ. Μια δυο μπατσιές στη ράχη δεν είναι πράμα να γίνει λόγος. Μα το φιλότιμό μου πειράχτηκε πολύ, γιατί τον Μήτσο δεν τον γνώριζα ακόμα αρκετά, ώστε να παραδεχθώ από εκείνον τέτοιες ελευθερίες απέναντί μου.
Θύμωσα κι εγώ. Κακιωμένος με όλους, αρνήθηκα να πάω στη γαλανομάτα Εγγλεζίτσα, που, μετανιωμένη τώρα, με ξαναφώναζε κοντά της. Δεν μ' αρέσουν οι άνθρωποι που ανακατώνονται στις δουλειές των άλλων, κι εννοούσα να της το αποδείξω.
Πηνελόπη Δέλτα, Ο Μάγκας, εκδ. Bιβλιοπωλείον της «Eστίας», Aθήνα, 1935
1. Aπαντήστε στις παρακάτω ερωτήσεις:
 |
Ποιος είναι ο Μάγκας; Ποια είναι η Εγγλεζίτσα; |
|
|
Ποιες πληροφορίες δίνει το κείμενο για τα πρόσωπα της ιστορίας; |
Μήτσος
Λουκάς
Άννα και Λίζα
Εύα
Διηγήματα και ποιήματα για τους φίλους μας τα ζώα [πηγή: Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού]
Μέσα στο κείμενο περιγράφονται τα χαρακτηριστικά του Μάγκα σαν να ήταν άνθρωπος. Όταν λέμε τα «χαρακτηριστικά» κάποιου, εννοούμε την εξωτερική εμφάνιση, αλλά και τα προτερήματά του, τα ελαττώματά του, τις συνήθειές του, τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρεται.
Όταν θέλουμε να χαρακτηρίσουμε κάποιον, χρησιμοποιούμε συχνά επίθετα.
Πολλές φορές, για να περιγράψουμε τα προτερήματα κάποιου, λέμε ότι είναι:
ήρεμος, έξυπνος, ευγενικός, ανεξάρτητος, συναισθηματικός, ευαίσθητος, ακούραστος, εύθυμος, ακίνδυνος, παιχνιδιάρης, υπεύθυνος, υποχωρητικός, ευχάριστος, τίμιος, δίκαιος, καλός, προσεκτικός, αστείος, αυθόρμητος, σοβαρός, αγαπητός, πιστός, πρόθυμος, ζεστός, τολμηρός, γενναίος, φιλήσυχος, βολικός
Όταν θέλουμε να μιλήσουμε για τα ελαττώματα κάποιου, λέμε πως είναι:
επιπόλαιος, ζαβολιάρης, δυσάρεστος, ψυχρός, σαχλός, δειλός, μαρτυριάρης, νευρικός, φιλοπόλεμος, φωνακλάς, ζηλιάρης, άδικος, κακός, αφελής, πονηρός, ύπουλος, αγενής, ευέξαπτος, εκδικητικός, αναίσθητος, τεμπέλης, επικίνδυνος, κατσούφης, ιδιότροπος, απρόσεκτος, άγριος, αργοκίνητος, απρόσεκτος, πεισματάρης, ανυποχώρητος, εύθικτος
Το επίθετο [Γραμματική Ε΄ και Στ΄ Δημοτικού]
Εκτός από τα επίθετα, χρησιμοποιούμε και μετοχές με λειτουργία επιθέτου:
δυστυχισμένος, ευτυχισμένος, θλιμμένος, λυπημένος, παραπονεμένος, στενοχωρημένος, χαρούμενος (από το ρήμα χαίρομαι, μετοχή χαρούμενος)
Οι μετοχές, όπως ξέρουμε, προέρχονται από ρήματα, αλλά ορισμένες από αυτές, όπως οι παραπάνω, χρησιμοποιούνται ως επίθετα. Μπορείτε να καταλάβετε τη διαφορά από το παράδειγμα:
Η γιαγιά ήταν αγαπημένη από όλους. (Την αγαπούσαν όλοι.) μετοχή
Η αγαπημένη μου γιαγιά. μετοχή ως επίθετο
Όταν η μετοχή χρησιμοποιείται ως επίθετο, τότε σχηματίζει και επίρρημα, π.χ.
Ζούσαμε αγαπημένα.
Οι Μετοχές [Γραμματική Ε΄ και Στ΄ Δημοτικού]
2. Γράψτε στο τετράδιό σας την περιγραφή του Μάγκα με βάση τα στοιχεία που περιέχει η εικόνα και το κείμενο και χρησιμοποιώντας όσο το δυνατόν περισσότερα επίθετα. Πρέπει να αναφέρετε:
|
|
Όνομα |
|
|
Εξωτερική εμφάνιση |
|
|
Προτερήματα και ελαττώματα |
|
|
Συνήθειες |
Με τη φαντασία σας συμπληρώστε τα στοιχεία που λείπουν και γράψτε με τον ίδιο τρόπο την περιγραφή του Μήτσου.
Όταν περιγράφουμε τον χαρακτήρα κάποιου, συχνά αναφέρουμε πώς σχηματίσαμε την άποψή μας. Έτσι, όταν γράφουμε «Ο Μάγκας είναι παιχνιδιάρης» ή «Το παιχνίδι αρέσει πολύ στον Μάγκα και
δεν χάνει ευκαιρία…», λέμε γιατί βγάλαμε αυτό το συμπέρασμα. Τότε χρησιμοποιούμε τις προτάσεις που ξεκινούν με τις λέξεις
γιατί και επειδή και ονομάζονται αιτιολογικές προτάσεις.
Kαταλαβαίνουμε ότι ο Μάγκας είναι παιχνιδιάρης γιατί __
Γραμματική, σελ. 197-198: αιτιολογικές προτάσεις
3. Χρησιμοποιήστε τα σημεία του κειμένου από όπου πήρατε τις πληροφορίες σας για τον χαρακτήρα του Μάγκα και αιτιολογήστε με τον ίδιο τρόπο τους χαρακτηρισμούς σας.
Ο Τεντέν και ο Μιλού
Ο Μιλού είναι το αγαπημένο σκυλάκι του Τεντέν, του διάσημου ντετέκτιβ. Εδώ βλέπετε πώς το έξυπνο σκυλάκι σώζει το αφεντικό του. Μπορείτε να περιγράψετε με μια ιστοριούλα αυτά που συμβαίνουν στις εικόνες;
Γράψε την απάντησή σου στο παρακάτω γκρι πλαίσιο
Το πανέξυπνο σκυλάκι όμως, εκτός από βοηθός του ντετέκτιβ, παραμένει σκυλάκι. Δείτε τι συμβαίνει στην επόμενη ιστορία:
 |
 |
 |
 |  | Τα λόγια λείπουν από τις
εικόνες μας. Συμπληρώστε τα «συννεφάκια» με τη φαντασία σας. |
 | ||
Tα χαρακτηριστικά των ζώων
Μέγεθος: Μεσαίο
Ύψος: 30-41 εκ.
Βάρος: 18-25 κ.
Διάρκεια
Ζωής: 8-10 χρόνια
Το σκυλάκι που βλέπετε ανήκει σε μια ράτσα που ονομάζεται μπουλντόγκ. Το όνομά του είναι σύνθετη λέξη και σημαίνει στα αγγλικά: ο σκύλος που μοιάζει με ταύρο.
Ας δούμε τώρα μερικά στοιχεία γι' αυτά τα σκυλιά.
και άσκηση:
1. Παραπάνω έχουμε την επιστημονική περιγραφή του «μπουλντόγκ». Περιγράψτε με τον δικό σας τρόπο το αγαπημένο σας ζώο ή ένα από αυτά που συνήθως ζουν μαζί με τους ανθρώπους. Πρέπει να αναφέρετε:
|
|
Ποιο είναι το όνομά του |
|
|
Πότε και πώς το απέκτησα |
|
|
Πώς είναι (εξωτερική περιγραφή) |
|
|
Πώς περνάω μαζί του |
|
|
Τι νιώθω γι' αυτό |
|
|
Ένα περιστατικό από τη ζωή μου μαζί του που ήταν σημαντικό |
|
|
Συναισθήματα και σκέψεις μου γι' αυτό το περιστατικό |
Δομή περιγραφής ζώου [πηγή: mikro-kosmos]
Περιγραφές των κητωδών που συναντάμε στις ελληνικές θάλασσες [πηγή: Ο δρόμος του δελφινιού]
2.
Υπογραμμίστε τα επίθετα στο παρακάτω κείμενο και γράψτε τα στα τρία γένη:
Αν θέλετε μπορείτε να βρείτε τα επίθετα παίζοντας, αρκεί να πατήσετε εδώ
Το σκυλάκι που βλέπετε ανήκει σε μια ράτσα που ονομάζεται μπουλντόγκ. Το όνομά του είναι σύνθετη λέξη και σημαίνει στα αγγλικά: ο σκύλος που μοιάζει με ταύρο. Ας δούμε τώρα μερικά στοιχεία γι' αυτά τα σκυλιά.
Τα μπουλντόγκ είναι ήρεμα και ευγενικά σκυλιά που έχουν καλή σχέση με τον καθένα. Είναι υπομονετικά και αγαπάνε τα παιδιά, παρ' όλο που δεν παίζουν μαζί τους με τις ώρες. Επίσης, τα μπουλντόγκ τα πηγαίνουν καλά με τα άλλα ζώα, και με τις γάτες ακόμη. Είναι περισσότερο παρατηρητές παρά προστάτες της περιουσίας. Πρέπει η εκπαίδευσή τους να γίνεται από νωρίς.
Το τρίχωμά τους είναι κοντό και απαλό. Το συναντάμε σε όλα τα χρώματα και τους συνδυασμούς, εκτός του μαύρου. Τα πιο συνηθισμένα χρώματα είναι το καστανοκόκκινο, το πυρρόξανθο και το σταχτί.
Τα μπουλντόγκ έχουν ανάγκη μόνο από ένα γρήγορο βούρτσισμα μία φορά την εβδομάδα. Οι ζάρες στο πρόσωπο και τη μύτη, καθώς επίσης στην περιοχή γύρω από τη μουσούδα, χρειάζονται καθάρισμα συχνά. Τους αρέσει η καθιστική ζωή. Οπότε, μία βόλτα τη μέρα γύρω από το τετράγωνο θεωρείται αρκετή άσκηση για εκείνα.
Γράψε τις απαντήσεις σου στις παρακάτω γκρι σειρές. Για γρήγορη μετακίνηση πάτα το πλήκτρο tab ⭾ και για επιστροφή τα πλήκτρα shift+tab ⭾
| αρσενικό | θηλυκό | ουδέτερο |
| ήρεμος | ήρεμη | ήρεμο |
3. Θυμάστε πώς κλίνονται τα επίθετα σε -ής που δηλώνουν χρώμα, όπως σταχτής; Συμπληρώστε ό,τι λείπει:
Γράψε τις απαντήσεις σου στις παρακάτω γκρι σειρές. Για γρήγορη μετακίνηση πάτα το πλήκτρο tab ⭾ και για επιστροφή τα πλήκτρα shift+tab ⭾
| Eνικός αριθμός | Πληθυντικός αριθμός | |
| Ονομαστική | (ο) σταχτής | (οι) |
| Γενική | (του) σταχτή / σταχτιού | (των) |
| Αιτιατική | (τον) | (τους) σταχτιούς |
| Κλητική | σταχτή | σταχτιοί |
| Eνικός αριθμός | Πληθυντικός αριθμός | |
| Ονομαστική | (η) | (οι) |
| Γενική | (της) | (των) σταχτιών |
| Αιτιατική | (τη) σταχτιά | (τις) |
| Κλητική | σταχτιά | σταχτιές |
| Eνικός αριθμός | Πληθυντικός αριθμός | |
| Ονομαστική | (το) | (τα) σταχτιά |
| Γενική | (του) σταχτιού | (των) |
| Αιτιατική | (το) | (τα) σταχτιά |
| Κλητική | σταχτί | σταχτιά |
Πολλές φορές, όταν μιλάμε, χρησιμοποιούμε αυτά τα επίθετα σαν να ήταν άκλιτα, με κατάληξη σε-ί, π.χ. ο θαλασσί φιόγκος, του θαλασσί φιόγκου, οι θαλασσί φιόγκοι, η θαλασσί φούστα, της θαλασσί φούστας, τη θαλασσί φούστα, οι θαλασσί φούστες κτλ. Αυτό συμβαίνει γιατί χρησιμοποιούμε συχνά το επίθετο σε -ί ως ουσιαστικό για να δηλώσουμε το χρώμα, π.χ. το θαλασσί σού πάει πολύ.
Γραμματική, σελ. 100-101: κλίση των επιθέτων σε -ής, -ιά, -ί
Για την κλίση των επιθέτων σε -ής, -ιά, -ί μπορείς να διαβάσεις εδώ
3. Ξεκινώντας από την απλή πρόταση «O σκύλος παίζει με το γατάκι.» φτιάξτε μια αστεία ιστοριούλα στο τετράδιό σας με όσο πιο πολλά επίθετα σε -ής μπορείτε:
Ο κανελ __ σκύλος παίζει με το σταχτ__ γατάκι πάνω στην κεραμιδ__ σκεπή. Το γατάκι φοράει έναν βυσσιν__ φιόγκο.
Γραμματική, σελ. 186: απλές και επαυξημένες προτάσεις
«Αγάπες... με ουρά»
Η μαμά μου είναι γατόφιλη, δηλαδή ανήκει σ' εκείνη την τάξη των ανθρώπων που προτιμούν τις γάτες από τους σκύλους. Εμένα, αν με ρωτήσεις, μ' αρέσουν περισσότερο οι σκύλοι. Όταν αγριεύουν, σου δίνουν μια ντόμπρα δαγκωνιά κι όχι εκείνες τις ύπουλες γατίσιες νυχιές, που δεν αποκλείεται να συνοδεύονται ΚΑΙ από δαγκωνιά! Διότι, βεβαίως, άλλη χάρη έχει του σκύλου. Η δαγκωνιά λέω. Πάει και τελείωσε.
Η μαμά, όμως, από τότε που έχασε το σκυλί ΤΗΣ –και πάνε πάρα πολλά χρόνια από τότε, γιατί το έχασε όταν ήταν δώδεκα χρονώ–, από τότε, λέω, δεν εννοεί να αγαπήσει άλλο σκυλί, και όλη την αγάπη της τη δίνει στις γάτες. Και όχι σε όλες, παρακαλώ, αλλά ΣΤΗ γάτα, που είναι κάθε φορά, βέβαια, η γάτα ΤΗΣ.
Εδώ θα πρέπει να πω πως δεν μπορείς να θεωρείς εσύ μια γάτα για δικιά σου, γιατί γενικά αυτά τα πλάσματα είναι μονόχνοτα κι ανεξάρτητα, και δεν θέλουν ν' ανήκουν σε κανέναν παρά στον εαυτό τους. Μόνο μερικές φορές –κι αυτό σπάνια– συμβαίνει να δεθούν με κάποιον άνθρωπο, αλλά και τότε είναι γιατί τον διάλεξαν αποκλειστικά εκείνες.
Βούλα Μάστορη, Αγάπες... με ουρά, εκδ. Πατάκη, Aθήνα, 1999
Οι δύο φίλοι
Ο σκύλος λέει της γάτας:
Τα νύχια σου ετοιμάζεις,
φυσάς και καμπουριάζεις.
Μα τι έχεις και θυμώνεις;
Ως πότε οι τσακωμοί;
Κι εκείνη: Μη ζυγώνεις,
Σε σκίζω στη στιγμή.
Για στάσου, λέει ο σκύλος,
δεν θέλεις να είμαι φίλος;
και κούναε την ουρά…
Τρωγόμαστε βδομάδες
παίρνεις και δίνεις ξύλο.
Ας πάψουν οι καβγάδες
και δέξου με για φίλο.
Δεν σκέφτηκες κομμάτι
πως απ' την γκρίνια αυτή
θα μείνω μ' ένα μάτι
θα μείνεις μ' ένα αυτί;
Η γάτα με ησυχία
το πόδι κατεβάζει,
του σκύλου η ομιλία
σε συλλογή τη βάζει.
Ήταν εχθροί, φιλιώσαν.
Ξεχάσαν τι είχε γίνει
Συντρόφεψαν. Ειρήνη.
Βλέπω καλά; Έχει χάζι,
το αφεντικό φωνάζει.
Ποιοι να 'ναι οι δυο κει κάτω
που τρώνε στο ίδιο πιάτο;
Ζαχαρίας Παπαντωνίου
1. Στα δύο παραπάνω κείμενα βρείτε τις προτάσεις που αναφέρουν τα ιδιαίτερα γνωρίσματα του σκύλου και της γάτας (τον «χαρακτήρα» τους και τη συμπεριφορά τους) και τις σχέσεις μεταξύ τους.
Γράψε τις απαντήσεις σου στις παρακάτω σειρές. Για γρήγορη μετακίνηση πάτα το πλήκτρο tab ⭾ και για επιστροφή τα πλήκτρα shift+tab ⭾
| σκύλοι | γάτες |
| Όταν αγριεύουν, σου δίνουν μια ντόμπρα δαγκωνιά. | Όταν αγριεύουν, σου δίνουν ύπουλες νυχιές. |
2. Διαβάστε μεγαλόφωνα το ποίημα με διαφορετικό χρωματισμό κάθε φορά, πότε χαρούμενο,πότε λυπημένο, πότε σοβαρό, πότε αστείο κτλ.
3. Φανταστείτε και γράψτε έναν διάλογο μεταξύ ενός σκύλου και μιας γάτας, όπως αυτός που διαβάσατε στο ποίημα. Μπορείτε να βρείτε λέξεις με ομοιοκαταληξία;
Γράψε τις απαντήσεις σου στις παρακάτω γκρι σειρές. Για γρήγορη μετακίνηση πάτα το πλήκτρο tab ⭾ και για επιστροφή τα πλήκτρα shift+tab ⭾
| Σκύλος | Με τα νύχια σου το χαλί κουρελιάζεις, Τι έχεις και νευριάζεις; |
| Γάτα | |
| Σκύλος | |
| Γάτα | |
| Σκύλος | |
| Γάτα |
4. Θυμάστε πώς κλίνονται τα επίθετα σε -ύς, όπως μακρύς; Συμπληρώστε ό,τι λείπει:
Γράψε τις απαντήσεις σου στις παρακάτω γκρι σειρές. Για γρήγορη μετακίνηση πάτα το πλήκτρο tab ⭾ και για επιστροφή τα πλήκτρα shift+tab ⭾
| Eνικός αριθμός | Πληθυντικός αριθμός | |
| Ονομαστική | (ο) μακρύς | (οι) μακριοί |
| Γενική | (του) | (των) |
| Αιτιατική | (τον) | (τους) |
| Κλητική | μακρύ | μακριοί |
| Eνικός αριθμός | Πληθυντικός αριθμός | |
| Ονομαστική | (η) | (οι) μακριές |
| Γενική | (της) μακριάς | (των) μακριών |
| Αιτιατική | (τη) | (τις) |
| Κλητική | μακριά | μακριές |
| Eνικός αριθμός | Πληθυντικός αριθμός | |
| Ονομαστική | (το) | (τα) μακριά |
| Γενική | (του) | (των) |
| Αιτιατική | (το) | (τα) |
| Κλητική | μακρύ | μακριά |
Γραμματική, σελ. 99-100: κλίση των επιθέτων σε –ύς, -ιά, -ύ
Για την κλίση των επιθέτων σε -ύς, -ιά, -ύ μπορείς να διαβάσεις εδώ
Xρησιμοποιήστε το επίθετο αυτό (και όσα άλλα νομίζετε ότι ταιριάζουν) για να μεγαλώσετε την παρακάτω πρόταση:
H γάτα κούναγε την ουρά.
H γάτα κούναγε τη μακριά ουρά της.
H __ γάτα κούναγε με __ χάρη τη μακριά και __ ουρά της.
Τα ζώα της εξοχής
1. Στο κείμενο που ακολουθεί να βάλετε τις παραγράφους στη σωστή τους σειρά, συμπληρώνοντας στο κενό κουτάκι τον αριθμό που πρέπει. Υπογραμμίστε τις λέξεις που σας βοήθησαν να βρείτε τη σωστή σειρά.
| _ | Όλη την ώρα που τρώγαμε το βραδινό μας, αυτό βέλαζε, κι ο πατέρας μου αγρίευε. |
| _ | – Αύριο θα πάει στον χασάπη! είπε θυμωμένος. Δεν πρόκειται να μας αφήσει να κλείσουμε μάτι όλη τη νύχτα! |
| _ | Έπειτα το βάλαμε στην πίσω αυλή. Μόλις το αφήναμε μόνο του, βέλαζε συνέχεια και σου έκαιγε την καρδιά. Μόνο όταν το χάιδευες και το έπαιρνες αγκαλιά σταματούσε. |
| _ | – Θέλει να αισθάνεται τη ζεστασιά σου, νομίζει πως είναι η μάνα του, είπε η μητέρα μου. Πέρασα όλη τη μέρα μαζί του. Έλα όμως που ήρθε και η νύχτα... |
| _ | Εκείνο το βράδυ δεν μπορούσα να ηρεμήσω. Σηκώθηκα, και στις μύτες των ποδιών κατέβηκα τη σκάλα. Βγήκα απ' την κουζίνα στην πίσω αυλή. Πήρα το κατσικάκι, άνοιξα την πόρτα του αυτοκινήτου, το έβαλα μέσα, μπήκα κι εγώ. Το αγκάλιασα και κοιμηθήκαμε εκεί, μαζί, όλη τη νύχτα. |
| 1 | Παραμονές του Πάσχα μάς φέρανε δώρο από ένα χωριό ένα υπέροχο μικρό κατσικάκι. |
| _ | – Τι θα το κάνουμε τώρα αυτό; έλεγε απελπισμένη η μαμά μου. |
| _ | Ο πατέρας μου είχε καλή καρδιά. Έτσι, το σπίτι μας απέκτησε τώρα ένα κατσικάκι. Όταν, πολύ σπάνια, πηγαίναμε καμιά εκδρομή όλοι μαζί, εγώ καθόμουνα πίσω στο αυτοκίνητο με το κατσικάκι μου αγκαλιά, σαν να 'τανε σκυλάκι. «Είμαστε η ποιμενική ασυμφωνία» έλεγε ο πατέρας μου. |
Διαβάστε το παρακάτω κείμενο παρατηρώντας προσεκτικά τις υπογραμμισμένες λέξεις και τις εικόνες:
Η φίλη μου η Βασιλική 
συχνά πηγαίνει στο χωριό της. Εκεί μένει η γιαγιά της, σ' ένα σπίτι με μεγάλο περιβόλι γύρω του. Στο περιβόλι υπάρχουν πολλών ειδών ζώα, γάτες, σκύλοι, κατσίκες και κότες. Της Βασιλικής τής αρέσει να τα φροντίζει και να παίζει μαζί τους. Πιο πολύ όμως τρελαίνεται για το καφετί σκυλάκι, τον Φοξ, 
τον φύλακα άγγελο του αγροκτήματος της γιαγιάς της. Ο Φοξ, μόλις βλέπει τη Βασιλική, κουνάει την ουρά του και τρέχει κοντά της. Χοροπηδάει γύρω της και της γλείφει τα παπούτσια της. Όσο καιρό μένει εκεί, κοιμάται έξω από το παραθύρι της. Αχ! Πόσο θα ήθελα να έχω κι εγώ ένα σκυλάκι που να το αγαπάω και να με αγαπάει.
Καταλαβαίνετε τη διαφορά ανάμεσα στις φράσεις;
η φίλη μου η Βασιλική
το καφετί σκυλάκι
ένα σκυλάκι
Τα η, το είναι οριστικά άρθρα.
Το ένα είναι αόριστο άρθρο.
Το
οριστικό άρθρο το χρησιμοποιούμε για να μιλήσουμε για κάτι συγκεκριμένο, που είναι γνωστό, ενώ το
αόριστο το χρησιμοποιούμε όταν δεν είναι ακόμα γνωστό. Προσέξτε τη διαφορά: Είδα
ένα σκυλάκι (κάποιο σκυλάκι, άγνωστο, που δεν το γνώριζα από πριν) στον δρόμο.
Το σκυλάκι αυτό (που τώρα είναι συγκεκριμένο, γνωστό) ...
Γραμματική, σελ. 60-62: τα άρθρα
Για το οριστικό και το αόριστο άρθρο μπορείς να διαβάσεις εδώ
2. Στο αγρόκτημα τα ζώα έχουν έναν μεγάλο εχθρό, τον λύκο. Διαβάστε το παρακάτω κείμενο και συμπληρώστε τα κενά με το οριστικό ή το αόριστο άρθρο που ταιριάζει:
__ κατσίκα απομακρύνθηκε __ μέρα από το κοπάδι της, χωρίς να το καταλάβει, και βρέθηκε ανάμεσα σε μερικούς θάμνους. Ξαφνικά, μέσα από __ θάμνο ξεφυτρώνει __. λύκος.
__ κατσίκα τρόμαξε τόσο πολύ, που έμεινε ακίνητη, γιατί είχαν παραλύσει __ πόδια της. Φοβήθηκε πως ήρθε __ τελευταία της στιγμή. __ λύκος θα έπεφτε πάνω της και...
Όμως __ λύκος δεν κουνήθηκε από τη θέση του…
Αισώπου Μύθοι
3. Γράψτε στο τετράδιό σας τη δική σας συνέχεια στον μύθο, βάζοντας να παίρνουν μέρος στην ιστορία και οι άνθρωποι του αγροκτήματος, που θα προσπαθούν να βοηθήσουν την κατσίκα να γλιτώσει από τον λύκο.
4. Στο επόμενο τεύχος της εφημερίδας του σχολείου θα υπάρχει αφιέρωμα στη ζωή στο αγρόκτημα.
Ας πούμε ότι αποφασίζετε με τους συμμαθητές σας να επισκεφτείτε ένα αγρόκτημα και να συλλέξετε πληροφορίες για την εφημερίδα σας. Από πριν χωρίζεστε σε τρεις ομάδες, που η καθεμιά θα έχει τον δικό της ρόλο.
Ομάδα Α: Συζητάτε με τους ανθρώπους του αγροκτήματος και συλλέγετε πληροφορίες για την κοινή ζωή ανθρώπων – ζώων. Με την επιστροφή σας στο σχολείο, ως νέοι δημοσιογράφοι γράφετε και δημοσιεύετε στην εφημερίδα του σχολείου σας ένα άρθρο με τίτλο: Μια διαφορετική ζωή για τα κατοικίδια.
Ομάδα Β: Ο άνθρωπος που φροντίζει τα ζώα στο αγρόκτημα κάνει μια πολύ δύσκολη και κουραστική δουλειά. Παίρνετε συνέντευξη από αυτόν. Γράψτε τις ερωτήσεις που θα θέλατε να του κάνετε. Εσείς τι κρίνετε σημαντικό και ενδιαφέρον να τον ρωτήσετε; Για παράδειγμα:
-
Πώς είναι η ζωή στο αγρόκτημα;
-
Τι ώρα πρέπει να ξυπνήσετε για να αρχίσετε τις δουλειές;
-
Γιατί λένε ότι η ζωή του αγρότη είναι δύσκολη;
Ομάδα Γ: Πηγαίνοντας στο αγρόκτημα, βλέπετε τα ζώα που ζουν εκεί και παρατηρείτε την καθημερινή ζωή τους αλλά και τη συμπεριφορά τους. Επιστρέφοντας γράψτε μια φανταστική ιστορία με πρωταγωνιστή ένα ζώο του αγροκτήματος που σας κίνησε πιο πολύ το ενδιαφέρον. Με αυτή την ιστορία θα κλείσετε το αφιέρωμα της εφημερίδας σας για το αγρόκτημα.
Επίθετα που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε:
αγελαδινός, ανθεκτικός, γαλακτοκομικός, δυνατός, εξημερωμένος, επιθετικός, ζωηρός, ήρεμος, θηλυκός, θρεπτικός, κατσικίσιος, κουραστικός, νόστιμος, παραγωγικός, πρόβειος, υγιεινός, χοιρινός κ.ά.
Μαθαίνω περισσότερα για τα ζώα που ζουν κοντά μας
Δημόπουλος Ντίνος, Ο Βάνκα και τα αδέσποτα, εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα, 2000.
«Ζώα», Ερευνώ και ανακαλύπτω, ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1999.
Ζώα του χωριού, εκδ. Στρατίκη, Aθήνα, χ.χ.
Κέστνερ Έριχ, Η συνέλευση των ζώων, μετάφρ. Ε. Τορόση, εκδ. Πατάκη, Αθήνα, 2002.
Langley Andrew – Sterry Paul, Ρωτώ και μαθαίνω για φυτά και ζώα, μετάφρ. Α. Εμμανουηλίδου, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα, 2002.
Οι φίλοι μας τα ζώα, σειρά βιβλίων από τις εκδ. Καστανιώτη.
Παμπούδη Παυλίνα, 15 και ½ κάπως περίεργα παραμύθια, εκδ. Κέδρος, Αθήνα, 1999.
Πλασσαρά Κατερίνα, Τα ελληνικά ζώα που χάνονται – άλογα, σκύλοι, αγροτικά, εκδ. Ζήτρος, Αθήνα, 2004.
Φίλντιση Σοφία, Ο Αράπης, εκδ. Πατάκη, Αθήνα, 2000.
Ανθολόγιο:
Τζ. Λόντον, Ένας σκύλος σωτήρας, σελ. 40
Ρ. Νταλ, Η καρδιά ενός ποντικού, σελ. 85
E. Tριβιζάς, H θλιμμένη αγελάδα, σελ. 273
Διορθώνω το γραπτό μου
Κάθε φορά που γράφω ένα κείμενο το ξαναδιαβάζω. Προσέχω όλα τα παρακάτω και διορθώνω όσα χρειάζεται. (Μπορεί να χρειαστεί να ξαναγράψω κάποια μέρη του κειμένου μου.)
Ποιος ήταν ο σκοπός μου; Τον πέτυχα; (Συμβουλευτείτε τα σημεία που προτείνονται για ανάπτυξη στην εκφώνηση της εργασίας παραγωγής γραπτού λόγου.)
Τι μου άρεσε περισσότερο απ' όσα έγραψα;
Τι θα μπορούσα να έχω γράψει καλύτερα; Πώς μπορώ να το γράψω τώρα;
Τι θα μπορούσα να γράψω ακόμα;
Θα καταλάβουν το κείμενο οι συμμαθητές μου;
Ποια σημεία θα τους αρέσουν περισσότερο και ποια λιγότερο;
Οργάνωσα το γραπτό μου σε παραγράφους;
Πώς είναι η ορθογραφία; Χρησιμοποίησα το λεξικό μου;
Χρησιμοποίησα σωστά τις τελείες και τα κόμματα;
Χρησιμοποίησα πολλές διαφορετικές λέξεις ή χρησιμοποίησα πολλές φορές τις ίδιες λέξεις;
Πώς είναι η εμφάνιση του γραπτού μου; Μπορεί να το διαβάσει κανείς εύκολα;
4. Στο άρθρο βρίσκουμε τη λέξη «κυνοκομείο». Έχει σχηματιστεί από την αρχαία λέξη κύων, που σήμαινε «σκύλος», και το -κομείο, που προέρχεται από την αρχαία λέξη κομέω, που σήμαινε «περιποιούμαι, φροντίζω». Άρα, καταλαβαίνουμε ότι το κυνοκομείο είναι ένα μέρος όπου περιποιούνται και φροντίζουν σκύλους. Βρείτε στο λεξικό και άλλες λέξεις που έχουν σχηματιστεί με παρόμοιο τρόπο και σημειώστε τη σημασία τους.
