ΑΚΡΙΤΙΚΟ
O Διγενής
Τα ακριτικά τραγούδια αφηγούνται τα ηρωικά κατορθώματα των ακριτών, δηλαδή των φρουρών των συνόρων της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Τα τραγούδια έχουν βασικό ήρωα το Βασίλειο Διγενή Ακρίτα, ο οποίος διαθέτει υπερφυσική δύναμη και ανδρεία και αποτελεί σύμβολο των αγώνων όλων των ακριτών. Καθώς τα ακριτικά τραγούδια διατηρήθηκαν στη λαϊκή λογοτεχνική παράδοση του νεότερου ελληνισμού, ο Ακρίτας έγινε πρότυπη ηρωική μορφή της νεοελληνικής εθνικής συνείδησης. Το τραγούδι που ακολουθεί είναι κρητική παραλλαγή του κορυφαίου άθλου του Διγενή, της πάλης του με το Χάρο και της στιγμής του ηρωικού τέλους του.
Ο Διγενής ψυχομαχεί* κι η γης τόνε τρομάσει κι η πλάκα τον ανατριχιά* που θέλει τον σκεπάσει. Κι εκειά* βαριά που κείτεται,* λόγια αντρειωμένα λέει: - Να 'χεν η γης πατήματα* κι ο ουρανός κερκέλια,* να 'πάτιουν* τα πατήματα, να 'πιανα τα κερκέλια να δώκω σείσμα* τ' ουρανού, να βγάλει μαύρα νέφη, να ρίξει χιόνια και νερά κι αμάλαγο* χρυσάφι! |
Δημοτικά τραγούδια, Ακριτικά,
μελέτη - ανθολόγηση Β. Χ. Μάκης, Επικαιρότητα
Λεξιλόγιο
*
ψυχομαχεί: κοντεύει να πεθάνει * η πλάκα τον ανατριχιά: ανατριχιάζει, δειλιάζει η ταφόπλακα (προσωποποίηση) *
εκειά: εκεί * κείτεται: είναι ξαπλωμένος * πατήματα: σκαλοπάτια *
κερκέλια: κρικέλια, σιδερένιοι γάντζοι * να 'πάτιουν: να πατούσα *
να δώκω σείσμα: να κουνήσω * αμάλαγο: καθαρό, ανέγγιχτο
Ακριτικά τραγούδια της Συλλογής Νικολάου Πολίτη (παράλληλα κείμενα) [πηγή: Μυριόβιβλος]
Ακριτικά τραγούδια (ηχητικά αρχεία) [πηγή: Ελληνική Μουσική Βιβλιοθήκη musicale.gr]
Παράλληλα Κείμενα
Κ. Παλαμάς, «Ο Διγενής και ο Χάροντας»
Μαρία Λαμπαδαρίδου-Πόθου, «Συνάντηση με το Διγενή Ακρίτα» [πηγή: Ανθολόγιο Λογοτεχνικών Κειμένων Ε' και ΣΤ']
Αντώνιος Σώχος, Διγενής
Δείτε το έργα στην Εθνική Πινακοθήκη
ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ
1. Σε ποια σημεία του τραγουδιού τονίζεται η γενναιότητα του ήρωα;
2. Βρείτε άλλα δημοτικά τραγούδια ή κείμενα επώνυμων λογοτεχνών με θέμα το θάνατο του Διγενή. Να επισημάνετε ομοιότητες και διαφορές στο χειρισμό του θέματός τους.
Ηχογραφημένη απαγγελία του συγκεκριμένου τραγουδιού με τη φωνή του Ελευθέριου Βενιζέλου φυλάσσεται στο Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών.
ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ
Ο Διγενής ως απόλυτο πρότυπο ανδρείας
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Το ακριτικό τραγούδι, στην κρητική παραλλαγή του, θεματοποιεί το ηρωικότερο επεισόδιο των περιπετειών του Διγενή, τη μάχη του με τον Χάρο και τη στιγμή του θανάτου του. Ο Διγενής, όπως όλοι οι θνητοί, υπόκειται στη μοίρα του θανάτου, γι' αυτό και γνωρίζει την ήττα από τον Χάρο. Ωστόσο το ψυχομαχητό του σημαδεύεται από υπερφυσικά στοιχεία, προκειμένου να τονιστεί ότι αυτός που πεθαίνει είναι ξεχωριστός. Παράλληλα με τα περήφανα και ανδρειωμένα λόγια του εκφράζεται η (ατελέσφορη) επιθυμία του ανθρώπου να υπερβεί τα όρια της ύπαρξής του.
Ακριτικά τραγούδια
Ακριτικά τραγούδια της Συλλογής Νικολάου Πολίτη (παράλληλα κείμενα) [πηγή: Μυριόβιβλος]
Ακριτικά τραγούδια (ηχητικά αρχεία) [πηγή: Ελληνική Μουσική Βιβλιοθήκη www.musicale.gr]
Ο Διγενής ψυχομαχεί, χορωδία του Σίμωνα Καρρά
,
5.01''
Ο Διγενής ψυχομαχεί, τραγουδά ο Νίκος Ξυλούρης
, 4.15''
Για τα λογοτεχνικά ρεύματα - κινήματα δείτε εδώ
Μπορείτε να γράψετε τις απαντήσεις σας και να τις εκτυπώσετε ή να τις σώσετε σε αρχείο pdf.
Ποιο είναι το ποιητικό υποκείμενο, ο αφηγητής;
Το ποιητικό υποκείμενο είναι...
Σε ποιον απευθύνεται;
Απευθύνεται...
Σε ποιο πρόσωπο και αριθμό βρίσκονται τα ρήματα του ποιήματος, π.χ. γ' ενικό
Τα ρήματα βρίσκονται...
Ποιος είναι ο χώρος;
Ο χώρος του ποιήματος είναι...
Ποιος είναι ο χρόνος;
Ο χρόνος του ποιήματος είναι...
Ποιες είναι οι εικόνες του ποιήματος;
Οι εικόνες του ποιήματος είναι...
Από πού αντλεί τις εικόνες του ο ποιητής; (π.χ. φύση)
Ο ποιητής αντλεί τις εικόνες του...
Ποιους εκφραστικούς τρόπους χρησιμοποιεί ο ποιητής; (π.χ. σχήματα λόγου, χρήση επιθέτων)
Οι εκφραστικοί τρόποι είναι οι εξής...
Πώς χρησιμοποιεί τη στίξη;
Ο ποιητής....
Ποια είναι η γλώσσα; (π.χ. κοινή, λόγια, κοινή με λόγια στοιχεία κλπ.)
Το ποίημα είναι γραμμένο σε...
Το ποίημα έχει ομοιοκαταληξία κι αν ναι τι είδους; (π.χ. ζευγαρωτή, πλεκτή, σταυρωτή κλπ.)
Η ομοιοκαταληξία είναι....
Ποια συναισθήματα σου προκαλεί;
Τα συναισθήματα...