75 76 E Δ

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Β' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ


75

ΚΛΕΦΤΙΚΟ

Του Βασίλη

Τα κλέφτικα τραγούδια έχουν ως θέμα τη ζωή και τα κατορθώματα των κλεφτών. O Βασίλης, ο κεντρικός ήρωας του τραγουδιού, επιλέγει, όπως έκαναν πολλοί νέοι άντρες στα χρόνια της τουρκοκρατίας, να φύγει από τη σκλαβιά και να ζήσει την ελεύθερη ζωή των κλεφτών. Τόσο η εθνική όσο και η κοινωνική του περηφάνια τον ωθούν να εγκαταλείψει τα υλικά αγαθά μιας υπόδουλης ζωής και να γίνει αντάρτης, ελεύθερος μέσα στη φύση των απόκρημνων βουνών.

κλέφτικα Διάβασε για τη δημοτική ποίηση και τα κλέφτικα τραγούδια

Πολεμική σκηνή

Θεόδωρος Βρυζάκης, Πολεμική σκηνή (παρουσίαση του πίνακα)
Δείτε τον πίνακα σε μεγάλη ανάλυση στην Εθνική Πινακοθήκη


Βασίλη, κάτσε φρόνιμα, να γένεις νοικοκύρης,,
για ν' αποχτήσεις πρόβατα, ζευγάρια κι αγελάδες,
χωριά κι αμπελοχώραφα, κοπέλια* να δουλεύουν.
- Μάνα μου εγώ δεν κάθομαι να γίνω νοικοκύρης,
να κάμω αμπελοχώραφα, κοπέλια να δουλεύουν,
και να 'μαι σκλάβος των Τουρκών, κοπέλι στους γερόντους.*
76 Φέρε μου τ' αλαφρό σπαθί και το βαρύ τουφέκι,
να πεταχτώ σαν το πουλί ψηλά στα κορφοβούνια,
να πάρω δίπλα τα βουνά, να περπατήσω λόγγους,*
να βρω λημέρια* των κλεφτών, γιατάκια* καπετάνων•
και να σουρίξω* κλέφτικα, να σμίξω τους συντρόφους,
που πολεμούν με την Τουρκιά και με τους Αρβανίτες».

Πουρνό* φιλεί τη μάνα του, πουρνό ξεπροβοδιέται.
«Γεια σας βουνά με τους γκρεμνούς, λαγκάδια με τις πάχνες!
- Καλώς το τ' άξιο το παιδί και τ' άξιο παλικάρι».

 

Ν.Γ. Πολίτη, Δημοτικά τραγούδια, Γράμματα

Λεξιλόγιο
* κοπέλια: παιδιά * στους γερόντους: στους προεστούς * λόγγοι: δασωμένες εκτάσεις * λημέρια, γιατάκια: κρυψώνες των κλεφτών στα βουνά * να σουρίξω: να σφυρίξω * πουρνό: πρωί

 


ΕΡΓΑΣΙΕΣ

  • Σχολιάστε τον πρώτο στίχο του τραγουδιού. Ποιο είναι το περιεχόμενο της λέξης «φρόνιμα»;
  • O Βασίλης έχει τη δυνατότητα να επιλέξει ανάμεσα σε δυο μορφές ζωής. Ποιες είναι αυτές; Ποιαν επιλέγει και γιατί; Πώς αξιολογείτε αυτή την επιλογή;
  • Ένα χαρακτηριστικό του δεκαπεντασύλλαβου στίχου των δημοτικών τραγουδιών είναι ότι το νόημα του πρώτου ημιστίχιου πολύ συχνά συνεχίζεται και ολοκληρώνεται στο δεύτερο ημιστίχιο. Ισχύει αυτή η παρατήρηση στο τραγούδι μας;



ΕΥΡΥΤΕΡΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
1. Ποιες πληροφορίες για τη ζωή των κλεφτών μάς δίνει το τραγούδι; Να τις εμπλουτίσετε και με άλλες που θα βρείτε σε ιστορικά ή λογοτεχνικά βιβλία.
2. Βρείτε άλλα δημοτικά τραγούδια με θέμα τη ζωή των κλεφτών. Πώς αντιμετωπίζει ο λαός την επιλογή τους να φύγουν στο βουνό και πώς κρίνει τις πράξεις τους;


ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ

  • Ακούστε ηρωικά δημοτικά τραγούδια (ακριτικά, κλέφτικα, αντάρτικα), σε παλιές και νέες μουσικές εκτελέσεις. Πώς αποδίδονται τα επικά γνωρίσματα του Διγενή και τα ηρωικά κατορθώματα των κλεφτών; Ποια μουσική συνοδεύει τα άσματα (αν βρείτε μελοποιημένα); Ζητήστε τη Βοήθεια του καθηγητή της Μουσικής.

    Ακριτικά τραγούδια της Συλλογής Νικολάου Πολίτη (παράλληλα κείμενα) [πηγή: Μυριόβιβλος] Ακριτικά τραγούδια της Συλλογής Νικολάου Πολίτη (παράλληλα κείμενα) [πηγή: Μυριόβιβλος]
    Ακριτικά τραγούδια (ηχητικά αρχεία) [πηγή: Ελληνική Μουσική Βιβλιοθήκη www.musicale.gr] Ακριτικά τραγούδια (ηχητικά αρχεία) [πηγή: Ελληνική Μουσική Βιβλιοθήκη musicale.gr]
    Από την Άλωση στον Ξεσηκωμό [πηγή: Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ] Από την Άλωση στον Ξεσηκωμό [πηγή: Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ]

ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ
Ο κλέφτης ως πρότυπο ανθρώπινης αξιοπρέπειας και ελεύθερης ζωής

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Το κλέφτικο τραγούδι μάς μεταφέρει στην ιστορικοκοινωνική πραγματικότητα των προεπαναστατικών χρόνων και ο ήρωάς του, ο Βασίλης, είναι ένας κοινός άνθρωπος. Ωστόσο το ιδανικό της ελεύθερης ζωής και η βαθιά αίσθηση της αξιοπρέπειας τον ωθούν να απαρνηθεί την τακτοποιημένη ζωή του υπόδουλου και να διαλέξει την περιπετειώδη κι επικίνδυνη, αλλά ελεύθερη, ζωή των κλεφτών. Ο αγώνας της εθνικής αποκατάστασης, μαζί με τα αιτήματα της κοινωνικής δικαιοσύνης και του σεβασμού των ατομικών δικαιωμάτων, αναδεικνύεται σ' αυτό το κλέφτικο τραγούδι. Το τραγούδι οργανώνεται σε δύο νοηματικές ενότητες. Στην πρώτη περιλαμβάνεται η παράκληση-συμβουλή της μάνας στον γιο της και η απάντηση του γιου. Η παράκληση της μάνας δείχνει τη φροντίδα και την αγάπη για τον γιο της, για τον οποίο προτιμά τη σίγουρη ζωή του σκλάβου από τη ριψοκίνδυνη ζωή του κλέφτη. Στη δεύτερη -συνοπτική- ενότητα, ο γιος αποχαιρετά τη μάνα, ανεβαίνει στα βουνά και γίνεται δεκτός με ενθουσιασμό από τους κλέφτες. Ως προς τη μορφή, το τραγούδι έχει όλα τα τυπικά γνωρίσματα των δημοτικών τραγουδιών: δεκαπεντασύλλαβο στίχο, παρατακτική σύνταξη, ασύνδετη ρηματική διατύπωση, εκφραστική λιτότητα, προσωποποίηση και συνομιλία με τη φύση.


Για τη δημοτική ποίηση και τα χαρακτηριστικά της μπορείτε να δείτε εδώ.

Θεόδωρος Βρυζάκης

στη Βικιπαίδεια Θεόδωρος Βρυζάκης
στην Εθνική Πινακοθήκη Θεόδωρος Βρυζάκης
στο paleta art Θεόδωρος Βρυζάκης
στο art 22 Θεόδωρος Βρυζάκης
στο ΝΙΚΙΑΣ Θεόδωρος Βρυζάκης
στο artnet Θεόδωρος Βρυζάκης,
στο eikastikon Θεόδωρος Βρυζάκης
στο Google Art & Culture Google

Κλέφτικα και ιστορικά τραγούδια: Συλλογή Δόμνας Σαμίου Δόμνα Σαμίου, Κλέφτικα και ιστορικά τραγούδια
Βασίλη μ' κάτσε φρόνιμα: ακούστε μια παραλλαγή Βασίλη μ' κάτσε φρόνιμα

 

 

Μπορείτε να γράψετε τις απαντήσεις σας και να τις εκτυπώσετε ή να τις σώσετε σε αρχείο pdf.

 

 

Ήρωες

Οι ήρωες του ποιήματος είναι:

 

 

Τόπος

Τα γεγονότα του ποιήματος διαδραματίζονται

 

 

Χρόνος

Τα γεγονότα του ποιήματος γίνονται/έγιναν

 

 

Γλώσσα

Η γλώσσα του ποιήματος είναι

 

 

Στίχος-Μέτρο

Ο στίχος του ποιήματος είναι:

Το μέτρο του ποιήματος είναι:

 

 

Ενότητες

Το ποίημα μπορεί να χωριστεί στις εξής ενότητες:

 

 

Το σχόλιό σας...

...