Η καταγωγή του Αρισταίου είναι θεϊκή, πρωτίστως από την πλευρά του πατέρα του Απόλλωνα, αλλά και από την πλευρά της μητέρας του Κυρήνης. Αυτή ήταν κόρη του βασιλιά των Λαπιθών Υψέα, που ήταν γιος του θεού-ποταμού Πηνειού και της Ναϊάδας Κρέουσας, κόρης της Γαίας και του Ποσειδώνα. Μανιώδης κυνηγός η Κυρήνη, δάμασε χωρίς όπλα ένα λιοντάρι. Ο Απόλλωνας, που είδε το επεισόδιο, τη θαύμασε γι’ αυτό και την ερωτεύτηκε και, αφού πληροφορήθηκε από τον Κένταυρο Χείρωνα ποια ήταν, αποφάσισε να την απαγάγει. Την άρπαξε την ώρα που η κόρη έβοσκε τα πρόβατα του πατέρα της στις όχθες του Πηνειού ή την ώρα που κυνηγούσε σε κάποια κοιλάδα του Πηλίου· την έβαλε στο χρυσό του άρμα και την οδήγησε στη Λιβύη, όπου την εμπιστεύτηκε στις Νύμφες του όρους Μύρτου, κοντά στην τοποθεσία όπου αργότερα ιδρύθηκε η πόλη Κυρήνεια. Εκεί γεννήθηκε ο Αρισταίος, τον οποίο ο πατέρας του εμπιστεύτηκε στην προγιαγιά του παιδιού Γαία και στις Ώρες. (Πίνδ.,
Π.
9.18-68
) Άλλη παράδοση θέλει τον Κένταυρο Χείρωνα δάσκαλό του και τις Μούσες να συμπληρώνουν τη μόρφωσή του διδάσκοντάς του την ιατρική και την τέχνη της μαντείας. Του εμπιστεύτηκαν και τα κοπάδια των προβάτων τους στις πεδιάδες της Φθίας στη Θεσσαλία. Σύμφωνα με άλλες εκδοχές, τον παρέλαβε ο Ερμής μετά τη γέννησή του και τον παρέδωσε στη Γαία και στις Ώρες, που τον ανέθρεψαν με την τροφή και το ποτό των θεών, με νέκταρ και αμβροσία. Κατά άλλη εκδοχή ο ίδιος ο πατέρας του τον παρέδωσε στις Νύμφες για να τον μεγαλώσουν, και αυτές τον ονόμασαν Αρισταίο και του προσέδωσαν επίθετα που ταιριάζουν στις ενασχολήσεις και τις ικανότητές του —Νόμιος, δηλαδή βοσκός, και
Αγρεύς, δηλαδή κυνηγός, γιατί, μεταξύ άλλων, θεωρείται και εφευρέτης τεχνικών του κυνηγιού, όπως ο λάκκος και τα δίχτυα. Από τις τροφούς του διδάχθηκε την καλλιέργεια της ελιάς και της αμπέλου, την τυροκομία, τη μελισσοκομία, γνώσεις που μοιράστηκε αργότερα με άλλους ανθρώπους. [Εικ.
1,
2,
3,
4,
5,
6,
7,
8,
9,
10,
11]
Εκπολιτιστής ήρωας. Διασπορά πολιτισμού
Βοιωτία
Ο Αρισταίος έφυγε για τη Βοιωτία, όπου παντρεύτηκε μία από τις κόρες του Κάδμου, την Αυτονόη, από την οποία απέκτησε ένα γιο, τον περίφημο για τις κυνηγετικές του ικανότητες Ακταίωνα, που όμως κατασπαράχτηκε από τα σκυλιά του. Ύστερα από τον θάνατο του γιου του ζήτησε χρησμό από τον πατέρα του Απόλλωνα που του είπε να μεταβεί στο νησί Κέα.
Κέα - Κυκλάδες
Ο Αρισταίος, επειδή είχε πέσει λοιμός στην Ελλάδα, έκανε καθημερινά επάνω στα βουνά της Κέας εξιλαστήριες θυσίες για όλους τους Έλληνες. Τις έκαμνε κατά την ανατολή του Σείριου, τότε που φυσούσαν οι ετήσιοι άνεμοι, και η λοιμική σταμάτησε (Διόδ. Σ. 82). Άλλοι διηγούνται πως έκαμνε τις θυσίες προς τιμή του Δία και του Σείριου που φέρνει τις πιο ζεστές μέρες του χρόνου και απάλλαξε τη χώρα από τις συνέπειες της φοβερής αρρώστιας, καθώς ο Δίας, συγκινημένος από την αφοσίωση και την επιμονή του ιερουργού, έστειλε τους ετήσιους ανέμους που δροσίζουν και διώχνουν τον καυτό και νοσηρό αέρα. Από τότε κάθε χρόνο αυτός ο άνεμος πνέει τις ζεστές μέρες του χρόνου, δροσίζει και καθαρίζει την ατμόσφαιρα των νησιών. [Εικ. 12, 13, 14]
Όποιος συλλογιστεί το πράγμα, εύλογα θα εκπλαγεί με την απροσδόκητη τροπή της τύχης. Γιατί ο ίδιος άνθρωπος που είδε τον γιο του να εξοντώνεται από τα σκυλιά, ο ίδιος έθεσε τέρμα στην επίδραση του αστερισμού που μόνος από όλους φέρει το ίδιο όνομα, ο αστερισμός του Μεγάλου Κυνός, και θεωρείται πως προκαλεί συμφορές στους ανθρώπους· με αυτό τον τρόπο έγινε αίτιος να σωθούν οι άλλοι.
(Διόδ. Σ. 82)
Από την Κέα στη Σαρδηνία και τη Σικελία
Στην Κέα άφησε απογόνους, το ίδιο και στη Σαρδηνία, τον επόμενο σταθμό των μετακινήσεών του. Εκεί, καθώς του άρεσε το νησί και το αγάπησε για την ομορφιά του, έμεινε για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα και το φύτεψε, και από εκεί που ήταν χέρσο το νησί, το καλλιέργησε. Φεύγοντας άφησε τα δυο του αγόρια, τον Χάρμο και τον Καλλίκαρπο. Στη Σικελία, επειδή το νησί παρήγε αφθονία καρπών κι έτρεφε μεγάλο πλήθος κοπαδιών, θέλησε να τους δείξει κάτι που δεν γνώριζαν, την ελαιοκαλλιέργεια· γι’ αυτό τιμήθηκε κυρίως από τους καλλιεργητές της ελιάς.
Θράκη
Από τη Σαρδηνία μετέβη στη Θράκη, όπου συνάντησε τον θεό Διόνυσο από τον οποίο διδάχθηκε πολλά για τα μυστήρια, μυήθηκε και έμαθε από αυτόν πολλές χρήσιμες γνώσεις. Ο Νόννος γράφει ότι ο Αρισταίος ακολούθησε τον Διόνυσο στην Ινδία, επικεφαλής αρκαδικού στρατού, όπου διακρίθηκε για τις ιατρικές και χειρουργικές του ικανότητες. Ο Αρισταίος κατοίκησε για αρκετό καιρό στο όρος Αίμος και μια μέρα χάθηκε χωρίς να αφήσει πίσω του ίχνη.
Κόρη του Αρισταίου, σύμφωνα με τον Απολλώνιο Ρόδιο, ήταν η Μάκριδα που έγινε τροφός του Διόνυσου, ενώ στη λιβυκή εκδοχή του μύθου του Διόνυσου κόρη του ήταν η Νύσα· οι δυο τους ανέθρεψαν τον θεό του κρασιού. Από τη Μάκριδα ονομάστηκε ένα νησί, η μετέπειτα Σχερία, χώρα των Φαιάκων. (Απολ. Ρ. 4.540 και 4.1131-2)
Ο Βιργίλιος συνέδεσε τον θάνατο της Ευρυδίκης, συζύγου του Ορφέα, από δάγκωμα φιδιού με την απόπειρα του Αρισταίου να τη βιάσει. Κυνηγημένη από τον γιο του Απόλλωνα κατά μήκος ενός ποταμού η Ευρυδίκη δεν πρόσεξε και πάτησε το φίδι που αντέδρασε με το δηλητηριώδες δάγκωμά του. Οργισμένοι οι θεοί με τον Αρισταίο, έστειλαν επιδημία στις μέλισσές του. Εκείνος, απελπισμένος, και επειδή δεν μπορούσε να καταλάβει την αιτία της συμφοράς, ζήτησε τη βοήθεια της μητέρας του Κυρήνης, η οποία κατοικούσε κάτω από τα νερά του Πηνειού σε κρυστάλλινο παλάτι. Κι εκείνη τον συμβούλευσε να απευθυνθεί στον θαλάσσιο μαντικό θεό Πρωτέα και να τον ρωτήσει. Τον βρήκε να αναπαύεται πάνω σε ένα βράχο ανάμεσα σε ένα κοπάδι φώκιες του Ποσειδώνα, φύλακας και φρουρός τους. Και επειδή ήταν γνωστό ότι ο Πρωτέας δεν συμπαθούσε αυτούς που επίμονα τον ρωτούσαν για να μάθουν, ο Αρισταίος τον αλυσόδεσε την ώρα που ο μαντικός θεός κοιμόταν και τον ανάγκασε να μιλήσει. Κι εκείνος του αποκάλυψε την αιτία της οργής των θεών και τον συμβούλευσε πώς να προμηθευτεί καινούρια σμήνη μελισσών. [Εικ. 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25]
Για αγαθά που απέκτησαν οι άνθρωποι με αυτές τις ανακαλύψεις τίμησαν με θεϊκές τιμές τον ευεργέτη τους Αρισταίο, όπως ακριβώς συνέβη και με τον Διόνυσο
(Διόδ. Σ. 4.81)
Στα ιστορικά χρόνια Έλληνες και βάρβαροι τίμησαν τον Αρισταίο για την προσφορά του στην ανθρωπότητα και τον πολιτισμό, ειδικά οι Αρκάδες γιατί είχε εισαγάγει στη χώρα τους την τέχνη της μελισσοκομίας. Τον τιμούσαν και στη Λιβύη, όπου είχε φυτέψει το φυτό σίλφιον, πρώτη ύλη για ένα φάρμακο και για καρύκευμα.
Σχετικά λήμματα
ΑΚΤΑΙΩΝΑΣ
, ΑΠΟΛΛΩΝΑΣ, ΠΗΝΕΙΟΣ, ΠΟΣΕΙΔΩΝΑΣ, ΧΕΙΡΩΝΑΣ, ΝΥΜΦΕΣ, ΕΡΜΗΣ, ΚΑΔΜΟΣ, ΟΡΦΕΑΣ, ΕΥΡΥΔΙΚΗ, ΠΟΣΕΙΔΩΝΑΣ