Όλα τά γράμματα τού οθωμανικού αλφαβήτου θεωρούνται σύμφωνα, ωστόσο τά 4 γράμματα που βλέπετε πιό πάνω είναι διφορούμενα. Στήν αρχή μιάς λέξης είναι πάντα σύμφωνα. Στή μέση ή στό τέλος μπορεί καί νά είναι φωνήεντα. Άν εξαιρέσουμε τά πιό πάνω 4 διφορούμενα γράμματα (που η παρουσία τους στό κείμενο είναι ορατή - γραπτά φωνήεντα), τά υπόλοιπα φωνήεντα συνήθως δέν γράφονται αλλά εννοούνται (όπως καί στά αραβικά).
Ωστόσο γιά λόγους διδακτικούς (σχολικά βιβλία, λεξικά κλπ) αυτή η έλλειψη φωνηέντων αναπληρώνεται μέ τή χρήση σημαδιών που διακοσμούν τό σύμφωνο που προηγείται.
Τά σημάδια αυτά θά τά λέμε Φωνόσημα καί μοιάζουν κατά κάποιον τρόπο (σάν ιδέα) μέ τούς τόνους καί τά πνεύματα τής αλεξανδρινής ελληνικής.

Φωνόσημα θά λέμε τά διακριτικά σημάδια που κοσμούν τά σύμφωνα γιά νά τά συνοδέψει τό κατάλληλο φωνήεν. Καρφιτσώνονται στό σύμφωνο που προηγείται τού φωνήεντος. Προσφέρονται σέ τρείς γεύσεις:

• Ουστούν
• Εσρέ
• Οτρέ

Κάθε φωνόσημο έχει δύο φωνητικές αξίες, ανάλογα μέ τό άν κοσμεί σκληρό ή όχι σύμφωνο.

Γράφεται πάνω από τό σύμφωνο καί είναι μία μικρή λοξή ευθεία γραμμή (από πάνω δεξιά πρός τά κάτω αριστερά).
Μέ σκληρά σύμφωνα προφέρεται a, μέ τά υπόλοιπα e. Π.χ.

Είναι μιά γραμμούλα όπως τό ουστούν αλλά γράφεται κάτω από τό σύμφωνο.
Μέ σκληρά σύμφωνα προφέρεται ı, μέ τά υπόλοιπα i. Π.χ.

Γράφεται πάνω από τό σύμφωνο. Είναι σάν φιογκάκι. Μοιάζει μέ τό γράμμα βάβ, τού οποίου καί μιμείται τούς ήχους.
Μέ σκληρά σύμφωνα προφέρεται o ή u, μέ τά υπόλοιπα ö ή ü αντίστοιχα. Π.χ.

Στά οθωμανικά, όπως καί στά αραβικά, γράφονται συνήθως μόνο τά σύμφωνα. Τά φωνήεντα πρέπει νά τά μαντέψει ο αναγνώστης.
Άς δούμε ένα εξελληνισμένο παράδειγμα, υποθέτοντας οτι γράφουμε μόνο τά σύμφωνα.
Η λέξη λίμνη θά γραφόταν ΛΜΝ. Αλλά τό ΛΜΝ εκτός από ΛίΜΝη μπορεί νά διαβαστεί καί ΛιΜάΝι καί ΛεΜόΝι. Άν όμως τοποθετήσουμε ένα σημάδι στό Μ που νά δείχνει οτι τό Μ δέν συνοδεύεται από φωνήεν, σιγουρευόμαστε οτι τό ΛΜΝ θά διαβαστεί μόνο ως ΛίΜΝη. Αυτή τή δουλειά κάνει τό φωνόσημο τζέζμ.
Όταν, λοιπόν, ένα σύμφωνο δέν έχει δικό του φωνήεν, γραπτό ή νοητό, αλλά συλλαβίζεται μέ τό φωνήεν που προηγείται, τότε τοποθετείται πάνω του τό τζέζμ πού μοιάζει μέ ένα μικρό κυκλάκι. Θά λέγαμε οτι τό τζέζμ αφαιρεί τό δικαίωμα τού συμφώνου νά συνοδέψει κάποιο φωνήεν. Προαιρετικό όπως καί τά υπόλοιπα φωνόσημα. Π.χ.

Τό φωνόσημο μέντ τοποθετείται πάνω στό ελίφ, όταν αυτό βρίσκεται στήν αρχή λέξης, υποχρεώνοντάς το νά διαβαστεί ως a. Π.χ.

κυνήγι	av	آو	va ←
άλογο	at	آت	ta ←
σελήνη μήνας	ay	آی	ya ←

Σέ αντίθεση μέ τά άλλα φωνόσημα, που είναι προαιρετικά, τούτο εδώ είναι υποχρεωτικό.

Σέ αντίθεση μέ τή νεοτουρκική όπου κάθε γράμμα καί γράφεται καί έχει τή δική του φωνητική αξία, η οθωμανική έχει τίς δυσκολίες της, ιδιαίτερα στά φωνήεντα. Θά καταγράψουμε κάποιους κανόνες, που όμως δέν στερούνται εξαιρέσεων.

1. Οι λέξεις που αρχίζουν μέ τή φωνή a γράφονται μέ ελίφ μέντ آ Π.χ.

   ανοίγω

   açmak

   آچــمــق  آچــمــق  آچمق

   kamça ←

2. Οι λέξεις που αρχίζουν μέ τή φωνή e γράφονται μέ σκέτο ελίφ ا Π.χ.

   φυσώ

   esmek

   اســمــك  اســمــك  اسمك

   kemse ←

3. Οι λέξεις που τελειώνουν μέ τή φωνή a γράφονται άλλες μέ ελίφ ا καί άλλες μέ χέ ه Π.χ.

   αγάς	ağa	آغــا  آغــا  آغا	ağa ←
   μπαμπάς	baba	بــابــا  بــابــا  بابا	abab ←
   νησί	ada	آطــه  آطــه  آطه	ada ←
   δωμάτιο	oda	اوطــه  اوطــه  اوطه	ado ←

4. Οι λέξεις που τελειώνουν μέ τή φωνή e γράφονται μέ χέ ه Π.χ.

   λίμα

   eğe

   اكــه  اكــه  اكه

   eğe ←

5. Οι λέξεις που αρχίζουν μέ τή φωνή i γράφονται μέ τόν δίφθογγο ای Π.χ.

   πιστεύω

   inanmak

   ایــنــانــمــق  ایــنــانــمــق  اینانمق

   kamnani ←

   Εξαιρούνται μερικές τουρκικές λέξεις πού αρχίζουν από ıs, όπου τό αρχικό ı γράφεται μέ απλό ελίφ ا Π.χ.

   δαγκάνω

   ısırmak

   اصــرمــق  اصــرمــق  اصرمق

   kamrısı ←

   καθώς καί όλες οι ελληνικές καί ευρωπαϊκές λέξεις μέ τήν ίδια εναρκτήρια συλλαβή.
6. Οι λέξεις που τελειώνουν μέ τίς φωνές i ή ı γράφονται μέ γέ ی Π.χ.

   γυναίκα σύζυγος	karı	قــاری  قــاری  قاری	ırak ←
   θηλυκό	dişi	دیــشــی  دیــشــی  دیشی	işid ←

7. Οι λέξεις που αρχίζουν μέ τίς φωνές o ö u ü γράφονται μέ τόν δίφθογγο او Π.χ.

   γίνομαι	olmak	اولــمــق  اولــمــق  اولمق	kamlo ←
   πεθαίνω	ölmek	اولــمــك  اولــمــك  اولمك	kemlö ←
   πετώ	uçmak	اوچــمــق  اوچــمــق  اوچمق	kamçu ←
   βαριέμαι	üşenmek	اوشــنــمــك  اوشــنــمــك  اوشنمك	kemneşü ←

8. Οι λέξεις που τελειώνουν μέ τίς φωνές o ö u ü γράφονται μέ و Π.χ.

   πόρτα	kapı	قــپــو  قــپــو  قپو	ıpak ←
   νεκρός	ölü	اولــو  اولــو  اولو	ülö ←

   ωστόσο σέ μερικές δισύλλαβες λέξεις που καί στή πρώτη συλλαβή έχουν κάποιο από τά παραπάνω φωνήεντα, τό τελικό γράφεται μάλλον μέ ی Π.χ.

   γέφυρα	köprü	كــوپــری  كــوپــری  كوپری	ürpök ←
   ευθύς σωστός	doğru	طــوغــری  طــوغــری  طوغری	urğod ←
   γιορτή	yortu	یــورطــی  یــورطــی  یورطی	utroy ←
   μοχθηρός	kötü	كــوتــی  كــوتــی  كوتی	ütök ←