3.2.1
Α. Μεταχείριση της διδακτέας ύλης στα Μονοθέσια
Ως γνωστόν το ωρολόγιο πρόγραμμα ενός μονοθέσιου σχολείου προβλέπει μόνο μισή ώρα εβδομαδιαίως για τη διδασκαλία της ιστορίας. Αυτό όμως δεν εμποδίζει να δίνουμε ως σιωπηρές εργασίες (Σ. Ε.) πολλές από τις δραστηριότητες τις οποίες σ’ ένα μεγαλύτερο σχολείο οι μαθητές τις πραγματοποιούν κάτω από την άμεση εποπτεία του δασκάλου.
Βασική προυπόθεση για να μπορέσουμε να χειριστούμε επιτυχώς τη διδακτέα ύλη, προκειμένου να εξισορροπήσουμε την έλλειψη διδακτικού χρόνου, είναι να διαθέτουμε τουλάχιστον 1½ ώρες για σιωπηρές εργασίες.
Θα διακρίνουμε το συνολικό χρόνο σε τρεις κύκλους.
Στον πρώτο κύκλο ανήκει η (πιθανή) προκαταρκτική εργασία (1/2 ώρα) και ο διδακτικός χρόνος (συνολική διάρκεια: μισή διδακτική ώρα).
Στο δεύτερο κύκλο οι δραστηριότητες εμπέδωσης που δίνονται ως Σ.Ε. συνήθως αμέσως μετά (συνολική διάρκεια: 1 ή 1½ αναλόγως).
Οι παραπάνω δραστηριότητες μπορούν να συνοδεύονται και από άλλες, σε ένα τρίτο κύκλο δραστηριοτήτων, με τις οποίες διευρύνουμε το πεδίο των γνώσεων. Οι δραστηριότητες αυτές πραγματοποιούνται είτε με εργασία στο σπίτι είτε κατά τη διάρκεια κάποιας ανεξάρτητης Σ. Ε. σε μια άλλη στιγμή του σχολικού χρόνου.
1ος κύκλος: Φροντίζουμε το κείμενο που δίνουμε όχι μόνο να ενοποιεί συνοπτικότερα τα δύο κείμενα του βιβλίου, αλλά να αποφεύγει τις δυσνόητες φράσεις και τη στρεβλή σύνταξη, φαινόμενα τα οποία παρατηρούνται κατά κόρον στα σχολικά μας βιβλία. Θα πρέπει, λοιπόν, το κείμενο που δίνουμε να είναι όσο γίνεται πιο απλό και κατανοητό.
Το κείμενο μπορεί κατά πρώτο λόγο να δοθεί για προκαρκτική Σ. Ε. Σε περίπτωση που δεν υπάρχει χρόνος για προκαταρκτική εργασία το δίνουμε την ώρα που θα ασχοληθούμε με τα παιδιά, είτε στην αρχή για να το διαβάσουν και ύστερα να μιλήσουμε πάνω στο κείμενο, είτε στο τέλος μετά την αφήγηση του δασκάλου. Σε περίπτωση που ο δάσκαλος επιλέγει την αφηγηματική μορφή διδασκαλίας, μια δραστηριότητα που συνεπαίρνει τα παιδιά και δεν πρέπει να αποφεύγεται, προσωπικά βρίσκω ότι είναι πολύ ωφέλιμο η αφήγηση να συνοδεύεται από ένα διάγραμμα, σαν αυτό που παραθέτουμε παρακάτω:
Ο δάσκαλος το σκιαγραφεί στον πίνακα και οι μαθητές το αντιγράφουν στο τετράδιο των σημειώσεων. Με την πάροδο του χρόνου, καθώς οι μαθητές μαθαίνουν τον τρόπο που σχηματίζεται ένα τέτοιο διάγραμμα, μπορούμε να τους αναθέτουμε να το φτιάχνουν και μόνοι τους ως μια μορφή Σ. Ε. εμπέδωσης.
Ο πρώτος κύκλος, σε περίπτωση που έχει προηγηθεί προκαταρκτική εργασία, συνεχίζεται με ερωτήσεις κατανόησης πάνω στα κύρια σημεία του μαθήματος και με οδηγίες για την εκτέλεση των σιωπηρών εργασιών εμπέδωσης που ακολουθούν σ’ ένα δεύτερο κύκλο.
Σε περίπτωση που δεν έχει προηγηθεί προκαταρκτική εργασία οι ερωτήσεις κατανόησης δίνονται γραπτώς στα παιδιά για σιωπηρή εργασία. Οι ερωτήσεις πρέπει να είναι πολύ σαφείς:
π.χ. - Ποιος ήταν ο πρώτος βασιλιάς στο νέο ελληνικό κράτος;
- Πότε αναγκάστηκε να δώσει σύνταγμα στον ελληνικό λαό;
- Για ποιους λόγους ο λαός ήταν δυσαρεστημένος με τον Όθωνα; κ.ο.κ.
Με τις απαντήσεις που δίνουν στις ερωτήσεις αυτές θα ασχοληθούμε στην αρχή του επόμενου μαθήματος.
2ος κύκλος: Οι δραστηριότητες του κύκλου αυτού είναι, όπως είπαμε, αποκλειστικά σιωπηρές. Είτε υπάρχουν γραπτές ερωτήσεις κατανόησης είτε όχι, στις δραστηριότητες αυτές μπορούν να συμπεριληφθούν ανάλογα με το διαθέσιμο χρόνο, κατά πρώτο λόγο:
στήλη» (σ. 71).
- Η ανάγνωση από το βιβλίο των ντοκουμέντων «Ο Μακρυγιάννης για την
3 η Σεπτεμβρίου» (σ. 170) και «η Αθήνα στα χρόνια του Όθωνα» (σ. 175).
Κατά δεύτερο λόγο:
3ος κύκλος: Να συλλέξουν πληροφορίες γύρω από το θέμα «η ληστεία στην Ελλάδα».
(εργασία στο σπίτι: προφορικές μαρτυρίες από το στενό κοινωνικό
περιβάλλον
ή ανεξάρτητη Σ. Ε.: εξέταση σχετικών αποκομμάτων από το αρχείο του
σχολείου ή του δασκάλου.)
