ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ, ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

      1.Ποια διαδικασία ταφής των νεκρών ακολουθούσαν οι Αθηναίοι; (πρόθεση oστών, προσφορά δώρων, εκφορά, απόθεση, πένθος-θρήνος, ενταφιασμός, εκφώνηση λόγου)

 1.Ποια άποψη παρουσιάζει ο Περικλής/ Θουκυδίδης για τους επιτάφιους λόγους και πώς επιχειρηματολογεί; Ποιες αντιθέσεις υπάρχουν στα λόγια του;(λόγοι-έργα/ εμοί-πολλοί/ εις ρήτωρ-αρεταί  πολλών νεκρών/ ευνοϊκός-άπειρος)

       Ποια βασική άποψη φαίνεται να έχει ο Θ. για το ρόλο των λόγων και των έργων; Ποιο είναι το αρχαίο ιδεώδες, από την εποχή του Ομήρου, απέναντι σ’αυτήν την αντίθεση; (ιδανικός ήρωας αυτός που συνδυάζει την ευδοκίμηση στους λόγους και στα έργα)

     2.Γιατί, σύμφωνα με τον Περικλή, οι ακροατές δέχονται δύσκολα ως αλήθεια το «μετρίως ειπείν»;

( αναφερθείτε στις κατηγορίες των ακροατών)

     3.Γιατί, σύμφωνα με το Θ./Π., στους επιτάφιους λόγους δε μπορεί να εξασφαλιστεί η αλήθεια; (αντίθεση λόγων –έργων, το αίτιο βρίσκεται όχι στον ομιλητή τόσο, όσο στους ακροατές)

       4.Ποιες είναι οι διαφορές του συγκεκριμένου προοιμίου από τα προοίμια άλλων ρητορικών λόγων; (δεν υπάρχουν ρητορικές υπερβολές-οι  προηγούμενοι ομιλητές υποστηρίζουν ότι ό,τι κι αν πουν είναι λίγο-διάκριση ακροατών) Πού αποσκοπεί αυτή η διαφοροποίηση;

      5.Ποια επιχειρήματα αντλούν από το απόσπασμα οι υποστηρικτές της άποψης ότι στον Επιτάφιο λόγο μιλά όχι ο Περικλής του 431 π.Χ., αλλά ο Θουκυδίδης του 404 π.Χ.; (ότι αναφερόμενος στους «φθονερούς» Αθηναίους ο Θουκ. απευθύνεται στους νεότερους και μικρόψυχους –δύσπιστους Αθ. του 404 π.Χ., που αγνοούν τα πολεμικά γεγονότα)  Ποια είναι τα αντεπιχειρήματα αυτής της άποψης; (άπειροι θα μπορούσαν να είναι και οι ηλικιωμένοι ή όσοι δεν πήραν μέρος στις αψιμαχίες που ήσαν ,τον πρώτο χρόνο, ασήμαντες)

       1. Για ποιο λόγο σ’ όλους τους επιταφίους τιμώνται οι πρόγονοι; (σελ.13)

       2. Ποιες είναι οι τρεις γενιές στις οποίες αναφέρεται ο Περικλής; (1^η:όσοι έζησαν απ’ τη μυθική εποχή ως το τέλος των Περσικών πολέμων/ 2^η:πατέρες:όσοι έδρασαν από το 479π.Χ.έως το 446/45 π.Χ. / 3^η:σύγχρονοι του Περικλή)

       3. Για ποιούς δυο λόγους ο οι πρόγονοι είναι άξιοι επαίνου; (αυτοχθονία, παρέδωσαν ελεύθερη χώρα)

         Για ποιους λόγους ο Θ. παρουσιάζει τον Περικλή να αποφεύγει να εκθέσει τα μυθικά άθλα της Αθήνας, απαράβατο κανόνα σε άλλους επιταφίους; (να μην αναλώσει χρόνο σε γνωστά γεγονότα, να τονώσει το ηθικό των Αθηναίων)    

       4. Ποια είναι η προσφορά των πατέρων, όπως την προσδιορίζει ο ρήτορας;

       5. Γιατί το έργο των πατέρων κρίνεται ανώτερο από το έργο των προγόνων;

       6. Γιατί ο ρήτορας εξαίρει περισσότερο τη συμβολή των συγχρόνων του;

       7. Πώς αξιολογεί ο Περικλής τις τρεις γενιες στις οποίες αναφέρεται; Τι αξιέπαινο προσέφερε η καθε μια;

       8.Ποια είναι η ιδιοτυπία του μέρους αυτού του Επιταφίου; (σελ.14-15) 

     9. Ποιος είναι ο στόχος («κεντρική ιδέα») της ομιλίας του Περικλή;

     10. Πώς δικαιολογεί ο Περικλής (Θουκ.) τον τρόπο διάρθρωσης του έργου του;

     11. Πώς διαφαίνεται μεσ’ απ’ το απόσπασμα ο στόχος του Περ. και η ιδιοτυπία όλου του έργου;

     12.Το κεφάλαιο 36 χαρακτηρίζεται από πολλούς μελετητές ως δεύτερο προοίμιο. Να αναφέρετε τα σημεία του κειμένου  που συνηγορούν υπέρ  της ορθότητας αυτής της άποψης.

      1.Με ποιο τρόπο ο Περικλής εξαίρει το πολίτευμα;

         Ποια στοιχεία  στηρίζουν τον έπαινο του δημοκρατικού πολιτεύματος στο κεφ. 37; (πρωτοτυπία, πρότυπο στα άλλα κράτη, δημοκρατικότητα, τρεις βασικές αρχές, δεν υπάρχουν κοινωνικές προκαταλήψεις, ελευθερία)

      2. Ποια είναι τα βασικά συστατικά (αρχές) της δημοκρατίας; ( ισηγορία, ισοπολιτεία, ισονομία, αξιοκρατία) Ποιο είναι το νόημα της   φράσης «ουκ από μέρους… κεκώλυται»;

      3. Ποια είναι τα επιχειρήματα που προβάλλει ο Περικλής για να υπογραμμίσει την ελευθερία που διέπει τις διαπροσωπικές σχέσεις των πολιτών της Αθήνας;

      4. Πώς επεξηγείται η φράση –κλειδί «ελευθέρως πολιτεύομεν»;  (συναδέλφωση, αλληλεγγύη, αλληλοκατανόηση, ούτε καν ψυχολογική πίεση, μέριμνα των αδικουμένων)

      5. Η ελευθερία στην αρχαία Ελλάδα δεν συνεπάγεται αναρχία; («διά δέος», «ακροάσει»...κ.λ.π.)

      6. Γιατί το κεφάλαιο 37 θεωρείται το σημαντικότερο του Επιταφίου; (προσδιορίζεται το πολίτευμα και οι σχέσεις των πολιτών μεταξύ τους) Είναι αντικειμενικός στην παρουσίαση της εικόνας της Αθήνας  ο Περ./Θουκ.;

[μεσολαβητικό ανάμεσα στο 37, πολιτεία  και  39,  πολεμική τέχνη]
     1.Σε ποιους τομείς ο Περικλής εντοπίζει διαφορές ανάμεσα στο Σπαρτιατικό και Αθηναϊκό τρόπο ζωής;

     2.Γιατί ο Θουκυδίδης κατηγορήθηκε για αθεϊα; (απ’αυτό το κεφ.)

     3.Γιατί ο Περικλής δεν αναφέρθηκε στα δημόσια κτήρια, όπως θα ήταν φυσικό;

(απερίφραστη αντιπαράθεση Αθήνας- Σπάρτης)

     1.Ποια ήταν η εικόνα της στρατιωτικής ζωής στη Σπάρτη; Πώς την παρουσιάζει οΠερικλής; (δηλ., ποιες πτυχές τονίζει και με ποιο σκοπό;)

     2.Τι εξυπηρετούσε ο θεσμός της ξενηλασίας; Ποια διάσταση δίνει ο Περικλής;

     3.Πού εντοπίζεται η ανωτερότητα των Αθηναίων όσο αφορά τη στρατιωτική εκπαίδευση; («εύψυχον»: πληρότητα ζωής-γενναίο φρόνημα κ.λ.π.)

     4.Ποιες αντιθέσεις συνιστούν την αντιπαράθεση των δύο πόλεων;

       5.Σχολιάστε το «τεκμήριον» που παραθέτει ο Θουκυδίδης. (αλαζονικός ισχυρισμός- ρητορική υπερβολή- μετριάζεται από τα «πλείω»)

       6. Ποια πλεονεκτήματα παρουσιάζονται να έχουν οι Αθηναίοι  από τον τρόπο ζωής τους;

       7. Γιατί ο ρήτορας διακινδυνεύει την αξιοπιστία των λόγων του επιχειρώντας σύγκριση Αθηναίων και Σπαρτιατών στο στρατιωτικό τομέα; (στόχος του να καλλιεργήσει την ελπίδα, να κρατήσει ψηλά το φρόνημα)

        1. Ποια βασικά στοιχεία του τρόπου ζωής των Αθηναίων επισημαίνει ο Θουκυδίδης στο κεφ. αυτό; (1.η αγάπη του ωραίου και της φιλοσοφίας δε φτάνει στα άκρα/ 2.ο πλούτος δεν είναι αυτοσκοπός-η φτώχεια δεν είναι ντροπή/ 3.χρέος του πολίτη η ενασχόληση με τα κοινά/ 4.θάρρος+γνώση-ιδανική ισορροπία/ 5.οι  Αθ. ευεργετούν-δεν ευεργετούνται/ 5.ανιδιοτέλεια και όχι συμφέρον –γενικά: οι Αθηναίοι συνδυάζουν αρμονικά αντινομικά στοιχεία σε μια ιδανική σύνθεση)

         2. Ποια  αξία είχε η αισθητική απόλαυση, η ομορφιά , η πνευματική καλλιέργεια, οι θεωρητικές απασχολήσεις στην αρχαία Αθήνα και ποια στη Σπάρτη;

       3. Να επισημάνετε τα χαρακτηριστικά του Αθηναίου πολίτη σε σύγκριση με αυτά του μη Αθηναίου, όπως προκύπτουν από τις αντιθέσεις που περιέχονται στο απόσπασμα.

       4. Να εντοπιστούν οι αντιθέσεις και τα χιαστά σχήματα.

       5. Χαρακτηριστικά γνωρίσματα της δημοκρατίας, όπως προκύπτουν από το κεφάλαιο (ενδιαφέρον για τα κοινά-πολιτική ενεργοποίηση, συμμετοχή όλων, διάλογος ). Ποια είναι τα αντίστοιχα χαρακτηριστικά του Σπαρτιάτη πολίτη;

       6. Ποια είναι η άποψη που επικρατούσε στην αρχαία Αθήνα για τον «απολιτικό» άνθρωπο;

       7. Να αναφέρετε τους λόγους που καθιστούν απαραίτητη τη συμμετοχή του πολίτη στις δημόσιες υποθέσεις.

       8. Να συγκρίνετε τη στάση του Αθηναίου και του Σπαρτιάτη πολίτη απέναντι στις δημόσιες υποθέσεις.

       9. Πώς περιγράφει ο Περικλής τις δημοκρατικές διαδικασίες με τις οποίες οι Αθηναίοι έπαιρναν τις αποφάσεις;

      10. Αναπτύξτε την άποψη «μόνοι γαρ...νομίζομεν» (από την εποχή του Σόλωνα όποιος προτιμούσε την «απραγμοσύνην», έχανε τα πολιτικά του δικαιώματα: «άτιμον είναι τον εν στάσει μηδετέρας μερίδος γενόμενον», Πλουτάρχου, Σόλων 20)

       11..Αναλύστε τη φράση: «ου τους λόγους τοις έργοις...ελθειν»                   

      12. Πώς ορίζεται η ανδρεία; (βλ. και Αριστοτελική «μεσότης»  θράσος,  δειλία)

                                                          (στοιχεία από το απόσπασμα: «διαφερόντως...» )                                   

       13. Ποιο νόημα δίνει ο Θ. στην έννοια της ευεργεσίας; Πόσο αντικειμενικός είναι και ποιο μήνυμα προσπαθεί να περάσει στην ψυχή των ακροατών του;

(ακτινοβολία πολιτισμού της Αθήνας-πανελλήνιος πολιτιστικός και πνευματικός ρόλος)

      1. Σχολιάστε την άποψη ότι η Αθήνα είναι «παίδευσις της Ελλάδος».   

      2. Πώς παρουσιάζεται ο Αθηναίος πολίτης σ’αυτό το κεφάλαιο; (ακέραιος, αυτάρκης, πολύπλευρος, άνθρωπος της πράξης κ.α.)

       3. Ποιο επιχείρημα προβάλλει ο Περικλής, για να πείσει ότι ο έπαινος της Αθήνας δεν είναι υπερβολικός;

      4. Πώς παρουσιάζει ο Περικλής το εγκώμιο της Αθήνας; Πώς κρίνετε την αξιολόγηση της Αθηναϊκής δύναμης; (διθυραμβική υπερβολή-τίποτα δε μπορεί να δικαιολογήσει την αξίωση να εξουσιάζει τους άλλους ιμπεριαλιστικές τάσεις/υπαινιγμός στη Σπάρτη ότι είναι κατώτερη απ’τη φήμη της)

       5. Ο ισχυρισμός του Περικλή ότι οι υπήκοοι  της Αθηναϊκής ηγεμονίας δεν παραπονούνταν επιβεβαιώνεται από τα ιστορικά γεγονότα;

       6. Ποιες αντιρρήσεις μπορεί να προκαλέσουν τα λόγια του Περικλή; (κατηγορία προς Αθηναίους για ιμπεριαλιστική-επεκτατική πολιτική). Ποιος ο στόχος του ρήτορα;

      7. Ποιος είναι ο ρόλος των ποιητών και των ιστοριογράφων απέναντι στα ιστορικά γεγονότα;

       8. Πώς διαχωρίζει ο Θ. τη θέση του από τον Όμηρο, τους ιστορικούς και τους ποιητές;

      9. Πώς αντιμετωπίζει ο Θ. το πρόβλημα της ιστορικής αντικειμενικότητας και πώς το σχετίζει με το εγκώμιο της Αθήνας; (αναφερθείτε και στις αντιθέσεις: έπεσι-έργων, το αυτίκα-αίδια κ.λ.π.)

     10. Να επισημάνετε το σημείο όπου ο Περικλής κάνει λόγο για τις αποτυχίες της Αθήνας και να το σχολιάσετε

     11. Ποιες υπερβολές μπορούμε να επισημάνουμε σε όσα αναφέρει ο ρήτορας στο κεφ. 41;

     12. Πώς συμβάλλει η φραστική διατύπωση στο διθυραμβικό τόνο του Θουκ.; (άρση και θέση, αντιθέσεις, ισοσυλλαβία, παρονομασία)

     12. Ποιο μέρος του κεφ. προεξαγγέλλει το δεύτερο (παραινετικό) μέρος; 

(μεταβατικό κεφ. στο δεύτερο μέρος: το εγκώμιο της  Αθήνας είναι και εγκώμιο των νεκρών)

      1. Πώς δικαιολογεί ο Περικλής την καινοτομία του ως προς τη δομή του επιταφίου;

      2. Ποια καινούρια αντίληψη επαίνου των νεκρών εισάγει ο Θ.; (στον πόλεμο διακυβεύονται ιδανικά και αξίες για τα οποία θυσιάζονται οι νεκροί)

       3. Σε ποιες κατηγορίες  διαχωρίζει ο Θ. τους νεκρούς; («δοκεί …καταστροφή»)

      4. Πώς αντιμετωπίζει ο ρήτορας τους « ταλλα  χείρονας»; Ποια αξία τονίζει έμμεσα;

      5. Ποια στάση κρατά ο Αθηναίος πολίτης , σύμφωνα με τον  Περ./Θουκ., απέναντι στον πλούτο; (βλ. και κεφ.40) Πώς θα μπορούσε ο πλούτος ή η φτώχεια ν’αποτελέσουν ανασταλτικό παράγοντα;

      6. Μπροστά σε ποιο δραματικό δίλημμα βρέθηκαν οι προκείμενοι νεκροί; (να θυσιαστούν ή να τραπούν σε φυγή) Αναφερθείτε στις αντιθέσεις του αποσπάσματος

  7. Στο κεφ. αυτό η αυτοθυσία παρουσιάζεται ως η ύψιστη αρετή του ανθρώπου.Πιστεύετε ότι η αρετή αυτή έχει την ίδια  θέση στην ιεράρχηση των αξιών από τον σύγχρονο άνθρωπο;

  8. Πώς αποδεικνύεται, σε όλο το κεφάλαιο, το ήθος των προκείμενων νεκρών;

     1. Ποια ηθική υποχρέωση έχουν οι ζωντανοί απέναντι στους νεκρούς;

     2. Ποια διάσταση δίνει ο Περικλής στη σχέση που πρέπει να έχει ο Αθ. Πολίτης με την πόλη;

     3. Πώς  κλιμακώνονται  νοηματικά οι ιδιότητες των προκείμενων νεκρών;

     4. Σχολιάστε την αναφορά στους πεσόντες νεκρούς και τη συσχέτιση του μέρους αυτού με το παραινετικό  περιεχόμενο του κεφαλαίου.

     5. Ποια είναι η ύψιστη ανταμοιβή των νεκρών;

     6. Πώς παρουσιάζεται η φήμη για τον αγώνα και τη θυσία;

     7. Πώς συνδέει ο Περικλής την έννοια της ευτυχίας με τη γενναιότητα;

     8. Ποια αντίληψη για τους πλούσιους προβάλλει ο Περικλής και με ποια σκοπιμότητα;

       1. Ποια επιχειρήματα χρησιμοποιεί ο Π. για ν’αποσπάσει τους γονείς των νεκρών από τον πόνο τους;

       2. Πώς τεκμηριώνει ο Π. την άποψη ότι η παιδοποιία συμφέρει και την πόλη; Πώς κρίνετε την άποψη αυτή;

                     3. Ποια (αρχαία) αντίληψη για την ευτυχία βρίσκουμε στο απόσπασμα;

       4. Ποιες αξίες προβάλλει ο Περικλής στο απόσπασμα προκειμένου να παρηγορήσει τους γονείς των νεκρών;               

        1.Ποιο κοινωνικό θέμα αγγίζει ο Π. με όσα απευθύνει προς τις χήρες;

        2. Σε ποιο ιδανικό πρέπει ν’ αποβλέπουν οι γυναίκες, σύμφωνα με τον Περικλή; Πώς κρίνετε αυτήν την αντίληψη ;

επιμέλεια: Παπαγγελή Χριστίνα

Ημερομηνία τελευταίας επεξεργασίας: Δευτέρα, 26. Φεβρουαρίου 2007