1. Τι είναι η εφηβεία;

Η εφηβεία είναι η περίοδος της μετάβασης από την παιδική στην ώριμη ηλικία κι έχει για κέντρο της την ήβη. Σαν όρος, δηλαδή,  αφορά το σύνολο των ψυχικών λειτουργιών  που συντελούνται επί τη ήβης (= εφηβεία) για να μπορέσει το άτομο να ενσωματώσει ψυχικά τις μεγάλες αλλαγές που προκύπτουν απ’ αυτήν. Τα όρια της χρονικά είναι αρκετά ασαφή.  Πρόκειται για μια δύσκολη περίοδο,  καθώς ο νέος προσπαθεί να ανεξαρτητοποιηθεί από τους γονείς του, να διαμορφώσει την προσωπικότητά του και να βρει τη θέση του μέσα στον κόσμο. (iatronet.gr)

Εφηβεία είναι η περίοδος της ζωής του ανθρώπου στη διάρκεια της οποίας παρατηρείται η ωρίμανση των γεννητικών οργάνων και η ανάπτυξη των δευτερογενών χαρακτηριστικών του φύλου, ώστε το άτομο να γίνεται ικανό για αναπαραγωγή· στα κορίτσια διαρκεί συνήθως από το 12ο ως το 18ο έτος της ηλικίας τους, ενώ στα αγόρια από το 14ο ως το 20ο έτος τους, συμπίπτει με τη μετάβαση από την παιδική ηλικία στην ωριμότητα και χαρακτηρίζεται από αύξηση των πνευματικών ικανοτήτων και ένταση του συναισθηματικού βίου του εφήβου.

[Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Γ. Μπαμπινιώτη]

2. Γιατί είναι ιδιαίτερα σημαντική η περίοδος της εφηβείας στη ζωή του ανθρώπου;

Η εφηβεία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί σαν μια δεύτερη «γέννηση», καθώς συντελούνται σημαντικές αλλαγές στη ζωή του νέου, ο οποίος πρέπει να αποχαιρετήσει την παιδική ηλικία και να εισέλθει σταδιακά στον … «μυστηριώδη» κόσμο των μεγάλων.  Η περίοδος αυτή πέρα από τη γοητεία της  μπορεί να είναι ιδιαίτερα επώδυνη για τον νέο, καθώς όλα του φαίνονται ρευστά και απροσδιόριστα. Είναι, ωστόσο, αυτή η περίοδος ιδιαίτερα σημαντική, διότι κατά τη διάρκεια της πρέπει να εκπληρωθούν σημαντικοί στόχοι όπως:

• Να αναπτυχθεί σταδιακά ο νέος ώστε να γίνει ανεξάρτητος και αυτόνομος.
• Να διαμορφώσει μια ρεαλιστική εικόνα για τον εαυτό του.
• Να επεκτείνει τον κοινωνικό χώρο του πέρα από τα όρια της οικογένειάς του. Να επιλέξει τα ενδιαφέροντα, τις συναναστροφές, τις συνήθειες που θα τον συνοδεύουν στην υπόλοιπη ζωή του.
• Να αποδεχθεί ένα σύστημα ηθικών και κοινωνικών αρχών που θα τον βοηθήσει να ενταχθεί ομαλά στην κοινωνία.
• Να λάβει κρίσιμες αποφάσεις για τη ζωή του.
• Να αποκτήσει μια σωστή και υγιή σχέση με τον εαυτό του και τη σεξουαλικότητά του.

 3. Ποια είναι τα γενικά (διαχρονικά) χαρακτηριστικά της εφηβείας;

Είναι μια περίοδος κατά την οποία συντελούνται σημαντικές βιολογικές, ψυχολογικές, πνευματικές και κοινωνικές αλλαγές, οι οποίες διαμορφώνουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της. Έτσι οι νέοι στη φάση αυτή:

Είναι ασυμβίβαστοι, αντικομφορμιστές, επαναστατικοί, αμφισβητίες (κρίνουν συχνά με αμείλικτο τρόπο γονείς και όλους τους ενήλικες).  Αγαπούν την πρόοδο, τους νεωτερισμούς, το αδοκίμαστο. Είναι ενθουσιώδεις, αισιόδοξοι, δυναμικοί, ευαίσθητοι, ρομαντικοί, αυθόρμητοι, αντιδρούν σε κάθε μορφή εκμετάλλευσης και αδικίας.  Έχουν την ανάγκη της συντροφικότητας, των φίλων, της παρέας. Επιδιώκουν την αναγνώριση και την επιβράβευση. Διακρίνονται για το πάθος, την αποφασιστικότητα, την ισχυρή τους θέληση, το θάρρος , την τόλμη, το πείσμα. Είναι ανιδιοτελείς, αγνοί και ιδεαλιστές.  Από την άλλη,  είναι ασταθείς, ανικανοποίητοι, παρορμητικοί και υπερβολικοί στις αντιδράσεις τους, ευέξαπτοι και οξύθυμοι,  ανασφαλείς, εύπιστοι (λόγω απειρίας και επιπολαιότητας), απόλυτοι στις απόψεις τους και δογματικοί, έχουν την τάση να μιμούνται άκριτα τα προβαλλόμενα πρότυπα.

Κατά τον Αριστοτέλη οι νέοι είναι «επιθυμητικοί» (=κατέχονται από επιθυμίες), «φιλότιμοι» και «μεγαλόψυχοι», αλλά ταυτόχρονα και «οξύθυμοι»(=ευερέθιστοι), «εύπιστοι»(= ευκολόπιστοι) και «ευτράπελοι»(= αστείοι)

4.  Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του σύγχρονου έφηβου;

Πέρα από τα γενικά γνωρίσματα της νεανικής ηλικίας, κάθε εποχή αφήνει το δικό της στίγμα στον χαρακτήρα και τη στάση ζωής των νέων. Η επιστημονική πρόοδος και η τεχνολογική εξέλιξη που έχουν συντελεστεί στην εποχή μας αλλά και οι συνακόλουθες αλλαγές επιδρούν στη διαμόρφωση του χαρακτήρα και της ταυτότητας των σημερινών νέων, διαφοροποιώντας τους σε πολλά σημεία από τους νέους παλαιότερων εποχών. Πιο συγκεκριμένα οι νέοι της εποχής μας:

Διακρίνονται για το υψηλό επίπεδο γνώσεων, που τους επιτρέπουν να κρίνουν, να ελέγχουν και να αμφισβητούν οτιδήποτε προβάλλεται ως αυθεντία.

Επιδεικνύουν αξιοσημείωτη άνεση στη χρήση των νέων τεχνολογιών και εξοικείωση με τις άπειρες εφαρμογές τους την επικοινωνία, την ψυχαγωγία αλλά και την πληροφόρηση.

Αντιμετωπίζουν με σκεπτικισμό τις υποσχέσεις των φορέων της πολιτικής ζωής (πολιτικοί, δημοσιογράφοι, αξιωματούχοι) και επικρίνουν έντονα την διαφθορά και την αλαζονεία των κυβερνώντων.

Παρουσιάζονται  στην πλειονότητά τους  απαλλαγμένοι από στερεότυπα που αφορούν τα φύλα, τη θρησκευτική και εθνική προέλευση και συμβιώνουν αρμονικά με άτομα διαφορετικής προέλευσης.

Επιδεικνύουν μεγάλη ευαισθησία και συμμετέχουν σε δράσεις εθελοντικών οργανώσεων και δραστηριότητες για περιβαλλοντικά, κοινωνικά  θέματα κλπ.

Από την άλλη, εκδηλώνουν συχνά συμπεριφορά ανευθυνότητας και παιδισμού, ασυνέπεια στις υποχρεώσεις τους (ως συνέπεια του υπερπροστατευτισμού και της αγωγής από την πλευρά  των γονέων τους)

Υιοθετούν συχνά την λογική της ήσσονος προσπάθειας, είναι υπερκαταναλωτικοί και ιδιαίτερα ευάλωτοι στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και κοινωνικής δικτύωσης, λόγω της συνεχούς έκθεσής τους σε αυτά αλλά και της ανεπαρκούς αγωγής στο πλαίσιο της οικογένειας και του σχολείου.

5.Ποια είναι τα προβλήματα των εφήβων  της εποχής μας;

Οι σύγχρονοι νέοι είναι πιο ευνοημένοι συγκριτικά με τους νέους παλαιότερων εποχών, καθώς ζουν σε δημοκρατικές κοινωνίες στις οποίες απολαμβάνουν περισσότερες ελευθερίες, έχουν άμεση πρόσβαση στην πληροφόρηση. Επομένως, είναι πιο ενημερωμένοι για διάφορα ζητήματα και αντιμετωπίζονται με περισσότερο σεβασμό. Ωστόσο, ο κόσμος  μας δεν είναι ιδανικός και παρά τη μεγάλη ανάπτυξη που παρατηρείται σε όλους τους τομείς οι νέοι αντιμετωπίζουν διάφορα προβλήματα, όπως:  

– Αυξημένες σχολικές και φροντιστηριακές απαιτήσεις: Το πρόγραμμα των εφήβων είναι ιδιαίτερα πιεστικό, καθώς έχουν να διαχειριστούν τις απαιτήσεις του σχολείου, την εκμάθηση ξένων γλωσσών και πιθανώς τις επιπλέον ώρες φροντιστηριακής διδασκαλίας, προκειμένου να επιτύχουν μια ικανοποιητική προετοιμασία τόσο για τις πανελλήνιες εξετάσεις, που σηματοδοτούν το τέλος της σχολικής ζωής και διασφαλίζουν τη συνέχιση των σπουδών, όσο και γενικότερα για τη μελλοντική επαγγελματική τους αποκατάσταση. Αποτέλεσμα αυτού του εντατικού προγράμματος είναι η εκμηδένιση του τόσο αναγκαίου ελεύθερου χρόνου και η ενίσχυση των αισθημάτων άγχους, κούρασης και απογοήτευσης, πλήξης από την επαναλαμβανόμενη και  εξουθενωτική ρουτίνα.

 Σε σχέση με το σχολικό περιβάλλον: Η προσήλωση στο σχολικό βιβλίο, η αποστήθιση, η στείρα απομνημόνευση γνώσεων και πληροφοριών που μετά τις εξετάσεις έχουν ξεχαστεί,  η απουσία ενδιαφέροντος για μάθηση, ο τρόπος διδασκαλίας των  μαθημάτων, ο ανταγωνισμός και  η βαθμοθηρία που επηρεάζει τις σχέσεις μεταξύ των μαθητών αλλά και τις σχέσεις τους με τους διδάσκοντες.

– Αγωνία για την ορθή επιλογή επαγγελματικού προσανατολισμού:  Καίριο αίτημα των εφήβων, και συνάμα πηγή σημαντικού προβληματισμού, είναι η ανάγκη πλήρους και έγκυρης ενημέρωσης για τις επιλογές που έχουν στη διάθεσή τους, ώστε να κατευθυνθούν προς μια αποδοτική επαγγελματική επιλογή. Οι έφηβοι διαμαρτύρονται -δικαίως- πως στο πλαίσιο του σχολείου δεν λαμβάνουν την αναγκαία ενημέρωση, με αποτέλεσμα να προχωρούν σε μια σημαντικότατη για τη ζωή τους επιλογή χωρίς να έχουν πλήρη εικόνα του εργασιακού χώρου.

– Ανασφάλεια και φόβος για το μέλλον: Το ασταθές οικονομικό κλίμα της χώρας,  τα έντονα προβλήματα ανεργίας και η επαγγελματική αβεβαιότητα, η σκληρή μετά ΔΝΤ πραγματικότητα στον χώρο της εργασίας με τις πενιχρές απολαβές και τα ελάχιστα εργασιακά δικαιώματα δημιουργούν στους νέους μια επώδυνη αίσθηση ανασφάλειας και αδυναμίας, καθώς ανησυχούν πως η όλη προσπάθεια που καλούνται να καταβάλουν ενδέχεται να αποβεί μάταια.

– Εσωτερικές ανασφάλειες και αναζήτηση προσωπικής ταυτότητας: Ένα σημαντικό για τους νέους ζήτημα, το οποίο συχνά παραβλέπεται από τους ενήλικες, είναι πως παράλληλα με όλες τις υπόλοιπες υποχρεώσεις τους καλούνται να γνωρίσουν τον εαυτό τους, να διερευνήσουν τις δυνατότητες, τις κλίσεις αλλά και τις ελλείψεις τους, προκειμένου να διαμορφώσουν μιαν αυτόνομη προσωπικότητα. Οι έφηβοι αισθάνονται συχνά πως δεν τους παρέχεται ο αναγκαίος χρόνος και η αναγκαία ελευθερία, ώστε να προχωρήσουν με σιγουριά στη διερεύνηση της ταυτότητάς τους. Μια διερεύνηση, άλλωστε, που προσκρούει κάποτε στα πρότυπα που προβάλλει η κοινωνία, αλλά και στις απαιτήσεις των γονιών, οι οποίοι δεν είναι πάντοτε έτοιμοι να αποδεχτούν τις επιλογές του εφήβου.

– Αίσθημα απογοήτευσης από την εικόνα της σύγχρονης κοινωνίας: Οι έφηβοι αντιδρούν έντονα και απογοητεύονται, όταν έρχονται αντιμέτωποι με τις διακρίσεις, την αναξιοκρατία, τις οικονομικές ανισότητες και την ύπαρξη κοινωνικώς ευνοημένων πολιτών έναντι άλλων οικονομικά και κοινωνικά υποδεέστερων. Η αίσθηση πως η κοινωνία δεν επιβραβεύει τους ανθρώπους ανάλογα με την προσπάθειά τους, αλλά ανάλογα με τις γνωριμίες και τις διασυνδέσεις τους, συνιστά μια παθογένεια ιδιαίτερα ενοχλητική για τους εφήβους.

– Αίσθημα πίεσης από τα κοινωνικά πρότυπα και τη δεσπόζουσα θέση της οικονομικής καταξίωσης: Οι έφηβοι αισθάνονται πως υστερούν απέναντι στα πρότυπα ομορφιάς, οικονομικής δύναμης και ελευθερίας που προβάλλονται από τα μέσα ενημέρωσης και τη βιομηχανία του κινηματογράφου. Τα ιδανικά πρότυπα για τη σωματική διάπλαση και την νεανική ομορφιά που παρουσιάζουν τηλεοπτικά, έντυπα και διαδικτυακά μέσα, εντείνει τα αισθήματα ανασφάλειας των νέων που θεωρούν πως αδυνατούν να ανταποκριθούν σε τέτοιου είδους προσδοκίες. Ενώ, συνάμα, ωθούν τους νέους σε μια επιφανειακή θέαση της πραγματικότητας, όπου η εξωτερική εικόνα του ατόμου κρίνεται πολύ σημαντικότερη σε σχέση με την προσωπικότητα και την πνευματική του καλλιέργεια. Παράλληλα, τα καταναλωτικά πρότυπα που παρουσιάζουν την κατοχή υλικών αγαθών -για τους εφήβους συνήθως σχετιζόμενα με την τεχνολογία και την ενδυμασία-, αλλά και τη γενικότερη οικονομική άνεση ως τα ιδανικά του σύγχρονου πολιτισμού αποπροσανατολίζουν τους νέους από την ουσία της ανθρώπινης ζωής και τους στερούν τη δυνατότητα να προσπαθήσει για την κατάκτηση της αληθινής και ουσιαστικής ευτυχίας.

– Ρατσισμός και σχολικός εκφοβισμός: Οι έφηβοι είναι ιδιαίτερα ευαίσθητοι σε θέματα διακρίσεων, καθώς κάποιες φορές έρχονται αντιμέτωποι με αυστηρή κριτική ή και χλευασμό από συνομηλίκους τους για θέματα που σχετίζονται είτε με την εξωτερική τους εμφάνιση είτε τη χώρα καταγωγής τους είτε και με την οικονομική κατάσταση της οικογένειάς τους. Τέτοιου είδους φαινόμενα, παρά το γεγονός ότι δεν χαρακτηρίζουν μεγάλο μέρος των εφήβων, μπορούν να επενεργήσουν με πολύ αρνητικό τρόπο στην ευάλωτη ψυχολογία των νέων. Εξίσου αρνητικό αντίκτυπο έχουν τα ποικίλα φαινόμενα σχολικού εκφοβισμού (υποτιμητικά σχόλια και χαρακτηρισμοί, πράξεις βιαιότητας, κοινωνική απομόνωση και αποκλεισμός από τις παρέες, κλοπές, σωματική ή ψυχολογική κακοποίηση), τα οποία ακόμη κι αν θεωρηθεί ότι παρατηρούνται σε μικρή κλίμακα, αποτελούν πηγή σημαντικού άγχους και ψυχικής οδύνης για τους εφήβους που τα βιώνουν.

– Αναποτελεσματικές διέξοδοι εκτόνωσης (αλκοόλ, ναρκωτικά, κάπνισμα, εξάρτηση από την τεχνολογία): Οι νέοι υπό την πίεση του άγχους και των εσωτερικών τους προβληματισμών, καταφεύγουν συχνά -και χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τους τις ζημιές που προκαλούν στην υγεία τους- σε ανθυγιεινές και πολλαπλά επιζήμιες διεξόδους εκτόνωσης, όπως είναι το κάπνισμα, το αλκοόλ, αλλά ακόμη και τα ναρκωτικά. Οι τελείως αναποτελεσματικές αυτές επιλογές έρχονται κάποτε και ως προσπάθειες διεκδίκησης της αποδοχής των συνομηλίκων τους, που έχουν ήδη καταφύγει σε ανάλογες διεξόδους.

– Χάσμα των γενεών: Οι έφηβοι  αισθάνονται πως οι ενήλικες του περιβάλλοντός τους δεν κατανοούν πάντοτε τα προβλήματά τους, τα οποία τείνουν να τα υποτιμούν ή και να τα παραβλέπουν τελείως. Ενώ, συνάμα, θεωρούν πως η μεταξύ τους επικοινωνία είναι εν γένει δύσκολη εφόσον οι ενήλικες δεν είναι εξοικειωμένοι με τον τεχνολογικό κόσμο που αποτελεί σημαντικό μέρος της σύγχρονης ζωής, αλλά κι επειδή οι ενήλικες έχουν απορροφηθεί σε μεγάλο βαθμό από τα δικά τους προβλήματα και τις δικές τους ανησυχίες. Πρόκειται, βέβαια, για τη διαχρονική διαφοροποίηση ανάμεσα στους εφήβους και τους ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας, η οποία σε κάθε εποχή φέρνει στην επιφάνεια τις αλλαγές που έχουν προκύψει στον τρόπο αντιμετώπισης της πραγματικότητας, στις αξίες και τα ιδανικά κάθε γενιάς.

-Η έλλειψη επικοινωνίας που παρατηρείται λόγω των συγκρούσεων στην οικογένεια, η έλλειψη της απαιτούμενης συναισθηματικής στήριξης από τους γονείς λόγω των πολλαπλών υποχρεώσεών τους, η απουσία διαλόγου στο οικογενειακό, σχολικό και κοινωνικό περιβάλλον. Η υποκρισία στις ανθρώπινες σχέσεις, η κοινωνική αναλγησία, η αδιαφορία των ανθρώπων για οτιδήποτε βρίσκεται πέρα από το στενό συμφέρον, ο ατομισμός, η νοοτροπία του «βολέματος»

– Σχέση εξάρτησης με την τεχνολογία και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης: Οι έφηβοι της σύγχρονης εποχής καλούνται να διαχειριστούν και να θέσουν υπό έλεγχο την τάση τους να αποσύρονται στον ιδιαίτερα ελκυστικό γι’ αυτούς κόσμο της τεχνολογίας. Έχει προκύψει, άλλωστε, μια πρωτόγνωρη κατάσταση κατά την οποία οι νέοι, αδιαφορώντας για άλλες επωφελείς δραστηριότητες, όπως είναι το διάβασμα και ο αθλητισμός, αφιερώνουν μεγάλο μέρος του χρόνου τους σε διαδικτυακές δραστηριότητες (παιχνίδια, ταινίες, συνομιλίες μέσω σελίδων κοινωνικής δικτύωσης). Είναι, μάλιστα, τέτοια η επιρροή που έχουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στους νέους, ώστε να θεωρούνται αναπόσπαστο μέρος τόσο της καθημερινότητάς τους, όσο και του τρόπου που αντιλαμβάνονται την κοινωνική τους υπόσταση. Η μέριμνα για το εικονικό τους προφίλ μοιάζει κάποιες φορές να τους απασχολεί περισσότερο απ’ ό,τι οι υποχρεώσεις και οι δραστηριότητες του πραγματικού κόσμου.

6. Ποια εφόδια χρειάζονται οι νέοι για να αντιμετωπίζουν τα προβλήματα τους;

 Για την αντιμετώπιση των παραπάνω προβλημάτων οι νέοι χρειάζονται εφόδια όπως:

• Η πνευματική καλλιέργεια (ανάπτυξη κρίσης, ευρύτητα πνεύματος)
• Η καλλιέργεια ηθικών και κοινωνικών αρετών , όπως η συλλογικότητα, το πνεύμα της συνεργασίας, η πίστη σε αξίες, όπως η δικαιοσύνη, ο σεβασμός, η ανιδιοτέλεια, η εντιμότητα, η ειλικρίνεια, η τήρηση του μέτρου, η συνέπεια, η ανθρωπιά.
• Η εργατικότητα, η διαρκής επιμόρφωση και επαγγελματική κατάρτιση, η επαγρύπνηση και η ενημέρωση για όσα συμβαίνουν γύρω τους και αφορούν τους ίδιους και τις προοπτικές τους.
• Η διαρκής και εμπεριστατωμένη ενημέρωση σχετικά με τους κινδύνους που τους απειλούν.
• Η αυτογνωσία, απαραίτητη προϋπόθεση κατανόησης του εαυτού τους (κλίσεις, δεξιότητες και δυνατότητες, μειονεκτήματα, προσόντα) αλλά και αυτοβελτίωσης.
• Η συμμετοχή στα κοινά, η πολιτικοποίηση και όχι η στείρα και τυφλή κομματικοποίηση, η αλληλεγγύη, η διαλλακτικότητα, η επίλυση των προβλημάτων μέσω του διαλόγου.

ΑΠΟΨΕΙΣ- ΓΝΩΜΕΣ

Προτείνω στους  νέους  αυτό το μέγιστο, το εφ’ άπαξ δώρο που μας κάνει ο χρόνος, τη νεότητα, να μην την ξοδέψουν τώρα ολόκληρη [..]. Να ξοδεύουν τόση νεότητα την ημέρα,  όση χρειάζεται για να συντηρείται και να θριαμβεύει η αίσθηση πως  τη διαθέτουν [..].  Κάθε βράδυ πριν κοιμηθούν να πίνουν  ένα, το ίδιο πάντα, μεγάλο ηρεμιστικό όνειρο: το γεμάτο όνειρο του μέλλοντος που είναι όλο δικό τους. (Κική Δημουλά)

 Αν η κάθε γενιά είναι προορισμένη να ξαναφτιάξει τον κόσμο, τότε η αποστολή της νέας γενιάς είναι πιο σπουδαία, γιατί πρέπει να εμποδίσει τον κόσμο να χαλάσει. (Αλμπέρ Καμί )

 Το μόνο άσχημο με τη σημερινή νεολαία είναι ότι δεν ανήκουμε πλέον σ’ αυτήν. (Σαλβαντόρ Νταλί)                

___________________________________________________________

ΚΕΙΜΕΝΟ 1ο Ο μύθος της εφηβείας και η εφηβική μυθολογία – Από την Αρχαιότητα ως σήμερα

Σύγχρονοι μύθοι για τους εφήβους
Η εφηβεία με το σφρίγος, την ένταση, το ανοιχτό μέλλον και την προκλητικότητά της, είναι πεδίο έντονων φαντασιώσεων και συγκρούσεων, συχνά συνειδητά ακατανόητων. Όλα αυτά προσφέρονται για το πλάσιμο μύθων από ενήλικες (και εν γένει από το κοινωνικό περιβάλλον) για τους εφήβους, όπως και από τους ίδιους τους εφήβους για τον εαυτό τους.

Τρεις πλέον συνήθεις μύθοι για τους εφήβους:
1. “Οι σημερινοί νέοι είναι χειρότεροι από παλιά. Δεν σέβονται, δεν προσπαθούν, δεν δίνουν σημασία, δεν σκέφτονται παρά μόνο την άνεση τους, είναι αναξιόπιστοι”.
Σαφώς απεικονίζει τη διαμάχη μεταξύ των ενήλικων, με όλη την εξιδανικευμένη νοσταλγία της δικής τους νεότητας, με τους εφήβους (που προκαλούν τόσο με την συμπεριφορά, όσο και με το να είναι τόσο ζωντανοί και με το μέλλον μπροστά τους).
Ο Σωκράτης τον 3ο αιώνα π.Χ. αναφέρει: “Δεν βλέπω καμία ελπίδα για το μέλλον του λαού μας, αν εξαρτάται από τους επιπόλαιους σημερινούς νέους, γιατί είναι βέβαιο ότι όλοι είναι απερίσκεπτοι πέρα από κάθε περιγραφή”.
Ο Ησίοδος τον 8ο αιώνα π.Χ. αναφέρει: “Οι νέοι μας τώρα φαίνεται να αγαπούν την πολυτέλεια. Έχουν κακούς τρόπους και περιφρονούν την εξουσία. Δεν δείχνουν σεβασμό στους ενήλικους και ξοδεύουν τον χρόνο τους τριγυρνώντας και κουτσομπολεύοντας μεταξύ τους. Είναι θρασείς και έτοιμοι να αντιλέγουν στους γονείς τους, να μονοπωλούν τη συζήτηση σε μια παρέα, να τρώνε λαίμαργα και να τυραννούν τους δασκάλους τους”.
Σε πλάκες του 4000 π.Χ. που βρέθηκαν στη βιβλική πόλη της Ούρ στη Μεσοποταμία, αναφέρεται: “Ο πολιτισμός μας είναι καταδικασμένος, εάν οι ανήκουστες πράξεις των νεότερων γενεών επιτραπεί να συνεχιστούν”.
2. “Η εφηβεία είναι η πιο δύσκολη περίοδος της ζωής. Οι έφηβοι αντιμετωπίζουν ηρωικά τις δυσκολίες. Είναι αγνοί και πάντα μας δείχνουν το σωστό”.
Αυτά εμπεριέχονται σε μια εξιδανικευμένη θεώρηση της εφηβείας και συναντώνται ευρύτατα. Συναντώνται ιδιαίτερα στα θέματα παιδείας (οξύ θέμα κάθε ελληνικής οικογένειας), στα θέματα κοινωνικής κριτικής κλπ. Ακόμα και η αντιγραφή λεξιλογίου, ντυσίματος, συμπεριφορών από τους νέους και το κυνήγι της αιώνιας νεότητας εμπεριέχονται σε αυτό το πλαίσιο. Όπως όμως γνωρίζουμε, ο άλλος πόλος της εξιδανίκευσης είναι ο φθόνος. Έτσι πολύ εύκολα το παραπάνω πλαίσιο μπορεί να αντιστραφεί.
3. “Τα ναρκωτικά έχουν πάρει διαστάσεις επιδημίας στη νεολαία. Κύριες εστίες του κακού οι κακές παρέες και ο τρόπος διασκέδασης”.
Εδώ εκφράζεται ο πανικός και η αδυναμία άσκησης εποπτείας και ελέγχου των νέων, όπως και η αποποίηση κάθε ευθύνης για ό,τι συμβαίνει. Μια κοινωνία ενηλίκων που προωθεί ως προϊόντα φάρμακα, ποτά, τσιγάρα και τρόπους ένδυσης και διασκέδασης, συμπεριλαμβανόμενης της T.V., εκπλήσσεται που η στάση της έχει συνέπειες. Άλλωστε έρευνες έχουν δείξει ότι η επίδραση της παρέας είναι πρόσκαιρη και επιφανειακή, ότι οι στενές φιλίες έχουν μεγαλύτερη σημασία και τελικά ο έφηβος ακολουθεί, επηρεάζεται και ασπάζεται τις βασικές αρχές των γονέων του.
Τέλος, ο J. Anthony (1969) περιέγραψε τις κυριότερες στερεότυπες αντιδράσεις των ενηλίκων απέναντι στο φαινόμενο της εφηβείας. Οι γονείς που ενστερνίζονται αυτές τις αντιδράσεις αισθάνονται συνήθως απειλημένοι από τον έφηβο.

Τα “στερεότυπα” των ενηλίκων για την εφηβεία, σύμφωνα με τον Anthony είναι τα εξής:
-ο έφηβος καταλαμβάνεται από ακατάσχετη σεξουαλική μανία και γίνεται επικίνδυνος, ενώ ταυτόχρονα χρειάζεται καθοδήγηση και ενθάρρυνση, γιατί είναι ακόμα ανεπαρκής,
-είναι έρμαιο των επιθυμιών του, αποκόπτεται από τους δεσμούς με την οικογένεια, χωρίς την ικανότητα να επιβληθεί στα συναισθήματά του, αδυνατεί να προσαρμοστεί σε ένα ενήλικο περιβάλλον, ενώ την ίδια στιγμή με την περίεργη συμπεριφορά του κάνει μία απελπισμένη έκκληση για βοήθεια,
-είναι αδίστακτος εκμεταλλευτής και σαδιστής για τους γονείς, ενώ για άλλους είναι ένα αγνό και ανυπεράσπιστο θύμα για εκμετάλλευση,
-είναι αντικείμενο φθόνου, καθώς κατέχει όλα τα προσόντα και τις ικανότητες που σταδιακά χάνει ο ενήλικας. Ταυτόχρονα είναι αυτός που μπορεί να ικανοποιήσει τις ανεκπλήρωτες επιθυμίες των γονέων και πρέπει να προστατευθεί και να ενθαρρυνθεί και
-είναι ένα μέλος της οικογένειας που διαταράσσει τις ευαίσθητες ισορροπίες και πρέπει να εκδιωχθεί, αλλά και ένα αγαπημένο αντικείμενο που χάθηκε και για το οποίο η οικογένεια πρέπει να πενθήσει.
Ως κατακλείδα, σημασία έχει να υπάρχει ένα περιβάλλον, όπου ο έφηβος να νιώθει πως μπορεί να εμπιστευθεί τις σκέψεις του και τα συναισθήματά του, να είναι κάποιος εκεί να τον ακούσει και όχι να τον κρίνει.

Εμμανουήλ Πολυζόπουλος  Ο μύθος της εφηβείας και η εφηβική μυθολογία – Από την Αρχαιότητα ως σήμερα
http://iatropedia.com/articles/read/3944

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Να συζητήσετε και να σχολιάσετε τον πρώτο μύθο των ενηλίκων για τους έφηβους.
   Πιστεύετε πως υπάρχουν ανάλογα παραδείγματα εφήβων που επιβεβαιώνουν αυτές τις απόψεις – πεποιθήσεις των ενηλίκων;
2. Η εφηβεία είναι η πιο δύσκολη περίοδος της ζωής.Να αναπτύξετε την πρόταση σε μία παράγραφο με  αιτιολόγηση. Υποθέστε ότι η παράγραφος είναι απόσπασμα άρθρου που γράφετε για το σχολικό περιοδικό.
3. Να αναπτύξετε σε προσχεδιασμένο προφορικό λόγο τα επιχειρήματά σας, για να αντικρούσετε τεκμηριωμένα τα στερεότυπα των ενηλίκων για την εφηβεία, όπως παρουσιάζονται στο παραπάνω κείμενο.

ΚΕΙΜΕΝΟ 2^Ο Ταραγμένη Άνοιξη, Για μια κατανόηση της εφηβείας

«Ποιος είμαι;»
Κλαρίς, 16 χρόνων: «Είμαστε νέοι και επομένως άπειροι. Το ξέρουμε. Όμως είμαστε άνθρωποι σκεπτόμενοι, προσωπικότητες, εικόνες του Θεού. Μη μας απαγορεύετε τελείως να σκεφτόμαστε και να εκφέρουμε τη γνώμη μας. Ίσως από τις σκέψεις και τις προτάσεις μας να είναι και κάτι σωστό και να σας βοηθήσει στις αποφάσεις και στις ενέργειες σας. Κάποιος έλεγε: «Για ζητήματα που σε απασχολούν συμβουλέψου ακόμη και ένα μικρό παιδί, μπορεί ν’ ακούσεις μια γνώμη φωτεινή». Μα κι αν τίποτε το σωστό δεν πούμε, το γεγονός και μόνο ότι ενδιαφερόμαστε και προσπαθούμε να συλλάβουμε τα προβλήματα της οικογένειάς μας πρέπει να σας συγκινεί. Μην απορρίπτετε λοιπόν εκ των προτέρων τις προτάσεις μας και μη μας προσβάλλετε πως δεν ξέρουμε τίποτα. Και σεις κάποτε δεν ξέρατε τίποτα».

Ανεξαρτησία και κρίση
Ματιέ, 16 χρόνων: «Όχι, πραγματικά δεν καταλαβαίνω γιατί οι γονείς διατάζουν έτσι, χωρίς να προσπαθήσουν να καταλάβουν. Θα ‘θελα να  άκουγα άλλα πράγματα όλη την ημέρα, εκτός από διαταγές και ουρλιαχτά. Είναι σκληρό να σε διατάζουν συνέχεια, λες και είσαι ρομπότ. Είναι σκληρό να ζεις με ανθρώπους που τελικά, ό,τι κι αν κάνεις, έχουν πάντα δίκιο».

Απόσπασμα της αυτοκριτικής του Αγίου Αυγουστίνου:
«Ήταν ωραία τα αχλάδια εκείνα, όμως η ψυχή μου δεν τα ορέχτηκε γι’ αυτά τα ίδια. Είχα πολλά και πολύ καλύτερα από αυτά. Τα έκοψα μόνο και μόνο για να κλέψω… Ποια  απόλαυση λοιπόν μου έδωσε η κλοπή;… Ήθελα άραγε μέσα από τη φυλακή μου να παραστήσω τον ελεύθερο και να πάρω το απαγορευμένο ατιμωρητί! Τι άθλια παρωδία παντοδυναμίας!»
( αγ. Αυγουστίνου-Εξομολογήσεις)

Φιλία και μοναξιά
«Δεν θα έκλεβα μονάχος μου, και δεν με ενδιέφερε το αντικείμενο της κλοπής, αλλά η ίδια η πράξη της κλοπής. Αν ήμουν μονάχος,  δεν θα μου άρεσε και δεν θα το είχα κάνει. Α, φιλία, είσαι μεγάλος εχθρός. Ασκείς μιαν ανεξερεύνητη γοητεία στα μυαλά!»
(αγ. Αυγουστίνου-Εξομολογήσεις)

Διάλογος και ψυχική επαφή: Τι είναι αυτό;
Κλαίρ, 18 χρόνων: «Οι ενήλικοι…  Τα όνειρα τους είναι σβησμένα, δεν πραγματοποιούνται πια. Ο λόγος τους με φοβίζει γιατί πολύ συχνά μιλά το μυαλό τους αντί για την καρδιά, και η καρδιά τους όταν ξεσπάει δεν ξέρει από μέτρο. Βλέπω πολλούς ενήλικες που μοιάζουν με κουρασμένους εφήβους, στερημένους από τη ζωτική τους ενέργεια. Δεν πρέπει να γενικεύουμε, γνωρίζω άλλους πού δεν είναι έτσι, θα ήθελα όμως στην πλειοψηφία τους να ήταν πιο ευτυχισμένοι, να μην ήταν τόσο λυπημένοι και απογοητευμένοι. Να πάψουν να λένε «το μέλλον ανήκει στους νέους», θεωρώντας τους εαυτούς τους έξω από το παιγνίδι…. Και από τις σχέσεις μας πρέπει να ξεκινήσουμε. Χρειάζεται χρόνος για να επικοινωνήσουμε…. Είμαι επιφυλακτική απέναντι στο βλέμμα τους, γιατί φοβάμαι την κρίση τους. Ονειρεύομαι απλούς διαλόγους, χωρίς μνησικακία, με χιούμορ και τρυφερότητα, όπου ο καθένας θ’ ακούει τον άλλο χωρίς φραγμό. Ονειρεύομαι πολύ ζωηρά, είμαι έφηβος τόσο, όσο νιώθω… Μένω παιδί και σας αγαπώ, σας πιστεύω. Πιστέψτε και σεις σε μας».

π. Βασιλειος Θερμός  Ταραγμένη Άνοιξη, Για μια κατανόηση της εφηβείας http://goo.gl/g1ucbQ

1. Ποιους προβληματισμούς εκφράζουν οι παραπάνω μαρτυρίες εφήβων;
2. Ποια χαρακτηριστικά της εφηβείας μπορείτε να προσδιορίσετε με βάση τις παραπάνω μαρτυρίες εφήβων;
3. Να σχολιάσετε τη στίξη στα αποσπάσματα.

 

ΠΗΓΕΣ Υλικού: 

Δ. Διαμαντόπουλος, Λεξικό Βασικών εννοιών, εκδ. ΠΑΤΑΚΗ

Γ. Μπαμπινιώτη, Λεξικό για το Σχολείο και το Γραφείο, εκδ. ΚΈΝΤΡΟ ΛΕΞΙΚΟΛΟΓΙΑΣ

Δήμητρα Καλαβρουζιώτου, Θεώνη Ντρίνια, Αλεξανδρα Στράτου, ΕΠΙΚΑΙΡΟΣ ΛΟΓΟΣ, τ. 4 εκδ.Σαββάλα

Ιστολόγιο: Σημειώσεις Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του Κωνσταντίνου Μάντη

Ιστότοπος: ΠΟΛΥΤΡΟΠΗ ΓΛΩΣΣΑ