(Άγγελος Λιβαθινός, Καρδαμάς-Kardamas)Η Κομμούνα τού Παρισσιού

«Το Παρίσι τών εργατών

με την Κομμούνα του θα

γιορτάζεται πάντα σαν

δοξασμένος προάγγελος

μιας νέας κοινωνίας »

(Karl Marx, “Ο Εμφύλιος Πόλεμος στη Γαλλία ” )

Κατά το έτος 1871, ανοίγει ένα καινούργιο κεφάλαιο για την Ιστορία τής Ανθρωπότητας. Έχουν περάσει ήδη 23 χρόνια, αφ’ ότου οι Marx και Engels εδημοσίευσαν το “Κομμουνιστικό Μανιφέστο” , και το « φάντασμα», που «πλανάται πάνω από την Ευρώπη», δηλαδή η Επανάσταση τής Εργατικής Τάξης, παίρνει σάρκα και οστά μέσα στην καρδιά τής Γαλλίας και τής Ευρώπης, στο Παρίσι .

Είναι η πρώτη φορά στην Ιστορία τής Ανθρωπότητας, που η πολιτική εξουσία περνάει στα χέρια τής Εργατικής Τάξης. Η Κομμούνα τού Παρισιού, που διακηρύχθηκε με το μανιφέστο τής 18^ης Μαρτίου 1871, κράτησε μόνον 72 ημέρες ( 18 Μαρτίου-28 Μαΐου 1871). Έμελλε, όμως, να αποτελέσει την πρώτη στον κόσμο προσπάθεια τής Εργατικής Τάξης και τήν συμμάχων της, για να κατακτήσουν την πολιτική και κοινωνική απελευθέρωσή τους, την πρώτη προσπάθεια στην παγκόσμια Ιστορία, για την κατάργηση τής εκμετάλευσης ανθρώπου από άνθρωπο.

Είχε ήδη παρέλθει ένας αιώνας σχεδόν από την μεγάλη Αστικοδημοκρατική Γαλλική Επανάσταση(1789), που ανέτρεψε το απολυταρχικό φεουδαρχικό καθεστώς και ανέδειξε ως κυρίαρχη την αστική Τάξη .

Στο διάστημα αυτό, η αστική Τάξη τής Γαλλίας είχε ήδη οριστικά απαλλαγή από την απολυταρχική φεουδαρχία. Αλλά, αργά-αργά και προοδευτικά, καθώς νοιώθει να την βαραίνει και το δικό της προοδευτικό-επαναστατικό παρελθόν της, εγκαταλείπει τις αρχικές διακηρύξεις της για ισότητα, δημοκρατία, δικαιοσύνη, και μετασχηματίζεται σε μια πολιτικά και ιδεολογικά αντιδραστική Τάξη για τα λαϊκά στρώμματα. Τα αιτήματα και δικαιώματα τής Εργατικής Τάξης, δηλαδή τής κινητήριας δύναμης τής Κοινωνίας, γίνονται πλέον σοβαρό εμπόδιο στην οικονομική επέκταση και ασυδοσία τής αστικής Τάξης .

Από την άλλη πλευρά, στην Γερμανία, ο Βίσμαρκ, αφού κατόρθωσε να ενώσει τα 30 και πλέον Γερμανικά κρατίδια ( ιδρύοντας το Πρωσσικό Κράτος), διεκδικεί πρωταγωνιστικό και κυρίαρχο ρόλο στην Ευρώπη .

Το 1870 ξεσπάει ο Γαλλο-πρωσσικός πόλεμος , και η δεύτερη Γαλλική Αυτοκρατορία τού Λουδοβίκου Βοναπάρτη (τού Ναπολέοντος τού μικρού) υφίσταται συντριπτική ήττα από τους Πρώσσους⁽¹⁾, ενώ στην συνέχεια το Αυτοκρατορικό καθεστώς ανατρέπεται από τον επαναστατημένον λαό τού Παρισιού. Ο Αυτοκράτορας αποπέμπεται στις 4 Σεπτεμβρίου 1870 και ανακηρύσσεται πάλι δημοκρατία. Αλλά, το σανίδι, που η αστική Τάξη πρόσφερε στον λαό και στην Εργατική Τάξη για να στηριχθή και να πατήσει, ήτανε σάπιο. Αρχηγός τής αντιδραστικής αστικής Κυβέρνησης αναλαμβάνει ο ηττηθείς από τους Πρώσσους στρατάρχης τού Λουδοβίκου, ο γνωστός για τα κτηνώδη και αντιλαϊκά αισθήματά του Θιέρσος, ο οποίος προετοιμάζει την συνθηκολόγηση τής Γαλλίας .

Ο επαναστατημένος λαός αντιδρά στην συνθηκολόγηση αυτή, η Εθνοφρουρά δεν παραδίδει τα όπλα της ούτε συνθηκολογεί με τους Πρώσσους, και στους δρόμους στήνονται οδοφράγματα. Ο Θιέρσος αντιλαμβάνεται, ότι ο κίνδυνος για την Κυβέρνησή του και για τα συμφέροντα τής αστικής Τάξης προέρχεται από τους οπλισμένους πολίτες και εργάτες , και όχι από τους Πρώσσους στρατιώτες τού Βίσμαρκ⁽²⁾. Και κατά τα ξημερώματα τής 18^ης Μαρτίου 1871 στέλνει στις συνοικίες τού Παρισιού στρατεύματα για να αφοπλίσουν τόσο την Εθνοφρουρά, που αρνείται να συνθηκολογήσει με τους Πρώσσους, όσο και τους οπλισμένους εργάτες. Όλο το Παρίσι ξεσηκώνεται, η απόπειρα τού Θιέρσου αποτυγχάνει και ο οπλισμένος λαός περνάει στην αντεπίθεση, καταλαμβάνοντας, το ένα μετά το άλλο, τα δημόσια κτίρια, τα Υπουργεία, τους σιδηροδρομικούς σταθμούς, την αστυνομική διεύθυνση, τους στρατώνες, και αργά το βράδι της 18^ης Μαρτίου οι οπλισμένοι εργάτες καταλαμβάνουν το Δημαρχείο τού Παρισιού, όπου υψώνουν την κόκκινη σημαία!

Ο Θιέρσος, πανικόβλητος, φεύγει για τις Βερσαλλίες, και το Παρίσι γνωρίζει την πιο αναίμακτη Επανάστασή του! Το Παρίσι είναι πλέον στα χέρια τών επαναστατημένων εργατών, και η Κομμούνα διακηρύσσεται το ίδιο βράδυ με το Μανιφέστο τής 18^ης Μαρτίου 1871. Από την ημέρα αυτήν αρχίζει μια από τις μεγαλύτερες εποποιΐες τής Εργατικής Τάξης στον Κόσμο, έστω και αν κράτησε μόνον 72 ημέρες, μέχρι την 28^η Μαΐου 1871, που ανετράπη με αιματηρό τρόπο.

Η Κεντρική Επιτροπή τής Εθνοφρουράς ασκούσε καθήκοντα προσωρινής Κυβέρνησης από την 18^η Μαρτίου, μέχρι την 26^η Μαρτίου 1871, ημέρα κατά την οποίαν εξελέγησαν με καθολική ψηφοφορία τα μέλη της Κομμούνας. Στις 27 Μαρτίου, η Κεντρική Επιτροπή τής Εθνοφρουράς παραδίδει την εξουσία στο εκλεγμένο Συμβούλιο τής Κομμούνας.

Η κομμούνα δεν ήτανε μια απλή εναλλαγή στην εξουσία ! Εδημιούργησε στην πράξη μια νέου τύπου Δημοκρατία, ένα Κράτος νέου τύπου, με πυρήνα του την αυτοκυβέρνηση τού λαού, δηλαδή την Εργατική Δημοκρατία, που εμφανίζεται για πρώτη φορά στην Ιστορία της Ανθρωπότητας!

Αφού συνέτριψε τον αστικό κρατικό μηχανισμό, τοποθέτησε στην θέση του την εργατική αυτοδιακυβέρνηση και τον άμεσο έλεγχο τών εργαζομένων πάνω στις υποθέσεις που αφορούν όλον τον λαό.

Έτσι,

1) κατήργησε τον τακτικό στρατό και την αστυνομία και στην θέση τους τοποθέτησε τμήματα τής Εθνοφρουράς από ένοπλους εργάτες και πολίτες,

2) στην θέση τής Κυβέρνησης τοποθέτησε αιρετούς και ανά πάσα στιγμή ανακλητούς εκπροσώπους, που απεζημιώνοντο (όπως και οι ανακλητοί επίσης Δημόσιοι Υπάλληλοι ) με το ημερομίσθιο τού εργάτη ,

3) αποφασίζει τον χωρισμό Εκκλησίας και Κράτους και την εθνικοποίηση τής περιουσίας τού κλήρου,

4) διατάσσει την απογραφή όλων τών εργοστασίων που εγκατέλειψαν οι αστοί εργοστασιάρχες και παραχωρεί την εκμετάλευσή τους σε εργατικούς συνεταιρισμούς,

5) καταργεί την νυκτερινή εργασία τών αρτεργατών, καθώς και τα ιδιωτικά γραφεία ευρέσεως εργασίας,

6) διαγράφει όλα τα χρεωστούμενα ενοίκια από τον Οκτώβριο του 1870 μέχρι τον Απρίλιο του 1871 και επιστρέφει στους άπορους όλα τα αντικείμενα που είχαν χάσει λόγω πτώχευσης,

7) καθιερώνει την δωρεάν υποχρεωτική εκπαίδευση, ανοίγει όλα τα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα δωρεάν για όλο τον λαό, και οργανώνει το πρώτο Επαγγελματικό Σχολείο,

8) η λαιμητόμος, σύμβολο τού αυταρχισμού τής αστικής Τάξης κατά τού λαού, σύμβολο μιας εποχής αδικίας και εκμετάλευσης τού ανθρώπου από άνθρωπο, παρεδόθη από τους Κομμουνάρους στο πύρ, και κατεστράφη .

Τα κλίμα της πνευματικής ανάτασης τού λαού μεταφέρεται σε κείμενο μιας Γαλλίδας αγωνίστριας τής Κομμούνας, που γράφει : « Ο κόσμος ήθελε να τα αγκαλιάσει όλα με μιάς, τις τέχνες, τις επιστήμες, την λογοτεχνία, τις ανακαλύψεις. Η ζωή έβραζε. Όλοι εβιαζόσαντε για να ξεφύγουν από τον παλιό καιρό».

Αλλά, η αστική Τάξη, με επικεφαλής τον θηριώδη Θιέρσο, βυσοδομούσε από τις Βερσαλλίες εναντίον τής Επανάστασης και τών Κομμουνάρων. Αμέσως μετά την ανακήρυξη τής Κομμούνας, στις 18 Μαρτίου 1871, ο στρατός τού Θιέρσου αριθμούσε περί τους 27-30 χιλιάδες στρατιώτες με καταρρακωμένο ηθικό, ενώ άλλες 80 χιλιάδες άνδρες είχαν παραδοθή από τον Θιέρσο στους Πρώσσους ως αιχμάλωτοι πολέμου. Η Κυβέρνηση του Θιέρσου έρχεται σε συμφωνία με τους Πρώσσους⁽³⁾ και αυτοί απελευθερώνουν τους αιχμαλώτους, για να ενισχυθούν οι δυνάμεις τής αντιδραστικής Κυβέρνησης τού Θιέρσου εναντίον τών Κομμουνάρων.

Στις 21 Μαΐου 1871 τα στρατεύματα τού Θιέρσου εισβάλλουν στο Παρίσι, δια μέσου τής ελεγχόμενης από τους Πρώσσους ζώνης, στα Βόρεια τού Παρισιού, προκειμένου να καταστείλουν την παρισινή Κομμούνα. Μέσα στο Παρίσι συγκεντρώνονται 100.000 στρατιώτες τού Θιέρσου, αλλά, παρά την αριθμητική και τεχνική υπεροχή τους, συναντούν την σθεναρή αντίσταση τού παρισινού προλεταριάτου. Ύστερα από ηρωϊκή αντίσταση και οδομαχίες οκτώ ημερών, οι υπερασπιστές της Κομμούνας υπέκυψαν την 28^η Μαΐου 1871, μαζί με το τελευταίο οδόφραγμα τού Παρισιού.

Η βαρβαρότητα της σφαγής, που επακολούθησε, από τα αντεπαναστατικά στρατεύματα τού Θιέρσου και τής αστικής Τάξης κατά τών επαναστατών και τού λαού τού Παρισιού είναι απερίγραπτη, και μπορεί να συγκριθή μόνον με τις χειρότερες στιγμές τής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, όπως γράφει ο Marx⁽⁴⁾.

Η αντιδραστική κυβέρνηση των Βερσαλλιών παραδέχθηκε ότι εκτελέσθηκαν και σφαγιάσθηκαν 17.000 ψυχές, αλλά ο πραγματικός αριθμός πρέπει να είναι πολύ μεγαλύτερος. Ο Hobsbaum αναφέρει, ότι περισσότεροι από 30.000 εκτελέσθηκαν ή σκοτώθηκαν, και περισσότεροι από 50.000, ανάμεσά τους άοπλοι, γυναίκες, παιδιά και γέροι, καταδικάσθηκαν και οι μισοί σχεδόν από αυτούς στάλθηκαν εξορία και σε καταναγκαστικά έργα. Οι Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις αρνήθηκαν να παράσχουν άσυλο στους πρόσφυγες Κομμουνάρους .

Έτσι, με αυτόν τον δραματικό τρόπο, έληξε η πρώτη στον κόσμο, αναίμακτη σχεδόν στην εκδήλωσή της, κατάληψη τής εξουσίας από την Εργατική Τάξη και τους συμμάχους της ( μικροαστικά στρώμματα τής κοινωνίας και διανοούμενους ).

Η Κομμούνα τού Παρισιού, παρά την ήττα της, παρέδωσε στην Ιστορία και στους ανθρώπους, όπου Γής, ένα σοβαρό «μάθημα» από κοινού δράσης και εκδήλωσης τής οικονομικής, τής κοινωνικής και πολιτικής πάλης τής Εργατικής Τάξης, ένα σοβαρό, και το πρώτο στην ιστορία τής ανθρωπότητας, «μάθημα» για τον τρόπο με τον οποίο η Εργατική Τάξη και οι σύμμαχοί της μπορούν να επιτύχουν την κοινωνική και πολιτική απελευθέρωσή τους από τα δεσμά τής καπιταλιστικής βαρβαρότητας.

Η Κομμούνα, αντιμέτωπη με υπέρτερες δυνάμεις, ηττήθηκε, αλλά άφησε στην ανθρωπότητα και στην Εργατική Τάξη μια σημαντική και ζωντανή ιστορική παρακαταθήκη.

Όσο για τους αστούς, αυτοί μονίμως θα είναι υποχρεωμένοι να νοιώθουν πάνω από τα κεφάλια τους το «φάντασμα» τού Κομμουνιστικού Μανιφέστου, την Επανάσταση τής Εργατικής Τάξης και την κοινωνική –πολιτική απελευθέρωσής της .

Η Ιστορία, άλλωστε, έχει δώσει την κατάλληλη θέση στους αστούς μακελλάρηδες τών λαών : « Τους μάρτυρες τής Κομμούνας τούς έχει κλείσει μέσα στη μεγάλη της καρδιά η Εργατική Τάξη. Τους εξολοθρευτές της, τους κάρφωσε κι’ όλας η Ιστορία στον πάσαλο τής ατίμωσης, απ’ όπου δεν μπορούν να τους λυτρώσουν μήτε όλες οι προσευχές τών παπάδων τους ». ( Karl Marx ,«Ο Εμφύλιος πόλεμος στη Γαλλία » ).-

----------------------------------------------------------------------------------------------------

Σημειώσεις:

⁽¹⁾ Η Δεύτερη Αυτοκρατορία προέκυψε από το πραξικόπημα τού Λουδοβίκου Βοναπάρτη το 1851 . Με την παλινόρθωση τού Αυτοκρατορικού καθεστώτος , καταργήθηκαν όλες σχεδόν οι δημοκρατικές κατακτήσεις τής Επανάστασης του 1848.

⁽²⁾Η Ιστορία της Ανθρωπότητας είναι γεμάτη από τέτοιες περιπτώσεις, κατά τις οποίες η αστική Τάξη τής χώρας φθάνει ακόμη και στην παράδοση αγωνιστών στον εχθρό, προκειμένου να διαφυλάξει τα ταξικά συμφέροντά της.

⁽³⁾ Είναι, φαίνεται, νόμος τής Ιστορίας, οι αστικές Τάξεις να προδίδουν τα εθνικά συμφέροντα και να συνεργάζονται με τον εχθρό, όταν κινδυνεύουν να χάσουν την εξουσία από τον λαό. Τέτοια παραδείγματα μας προσφέρει άφθονα η παγκόσμια Ιστορία.

⁽⁴⁾ “ Με μόνη την διαφορά ”, γράφει ο Marx , “πως οι Ρωμαίοι δεν είχαν μυδράλια, για να σκοτώνουν ομαδικώς τους αιχμαλώτους, ούτε στα χέρια «τον νόμο» και στο στόμα την λέξη «πολιτισμός » ”. Αρκετά επίκαιρη στις μέρες μας τούτη η διαπίστωση του Marx .

Άγγελος Λιβαθινός

Καθηγ. Μαθηματικών-Λυκειάρχης

-----------------------------------------------------------------------------------

^(*) Το άρθρο αυτό γράφτηκε με αφορμή τα 130 χρόνια από την περίφημη "Κομμούνα τών Παρισσίων", και δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα: "ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ" Αμαλιάδος ( 20-4-2001 και 24-4-2001).