Τα παιδιά και ο χρόνος
Ο χρόνος, είναι μία ιδιαίτερα πολύπλοκη και σύνθετη έννοια. Αποτελεί αντικείμενο διερεύνησης τόσο από τις επιστήμες, όσο και από τη φιλοσοφία και τις τέχνες και ενώ έχει υποκειμενική διάσταση, μπορεί να μετρηθεί αντικειμενικά. Η κατάκτηση των χρονικών εννοιών γίνεται, αρχικά, μέσω των αισθήσεων και της παρατήρησης των αλλαγών στον εαυτό και στο κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον, στη συνέχεια, μέσω της μνήμης, που αναπλάθει τα γεγονότα του παρελθόντος, και μέσω σύνθετων νοητικών διεργασιών, που προβλέπουν εκείνα του μέλλοντος.
Η χρονική ακολουθία είναι ένα σημαντικό μέρος της γνωστικής ανάπτυξης των παιδιών. Η χρήση της αποσκοπεί ώστε τα παιδιά να αντιλαμβάνονται και να παρουσιάζουν την πορεία των γεγονότων και να εξιστορούν τα γεγονότα ενός κειμένου με τη σειρά κατά την οποία πραγματοποιήθηκαν.
Οι χρονικές έννοιες αναφέρονται στον τρόπο που ένα άτομο νοηματοδοτεί τη διαδοχή φάσεων ενός γεγονότος ή τα γεγονότα που συμβαίνουν ταυτόχρονα σε συγκεκριμένο πλαίσιο κοινωνικών συνθηκών.
Οι χρονικές έννοιες δυσκολεύουν ιδιαίτερα τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας, επειδή αδυνατούν να τις εκφράσουν γλωσσικά και με σαφήνεια και έχουν μία μπερδεμένη, επιφανειακή και αποσπασματική κατανόηση για το παρελθόν. Τα παιδιά κατακτούν τις χρονικές έννοιες σε συγκεκριμένο κοινωνικό πλαίσιο, μέσα από τις παρατηρήσεις για τις αλλαγές στον εαυτό τους, στο κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον και την αναφορά σε οικεία γεγονότα.
Εξέλιξη της γνώσης των χρονικών εννοιών.
Σύμφωνα με έρευνες για τη γνώση των χρονικών εννοιών σε παιδιά ηλικίας 4 έως 14 ετών με την οποία ασχολήθηκαν πολλοί μελετητές όπως οι Oakden και Sturt (1922), η Ames (1946), ο Bradley (1947) κ.α. προκύπτουν τα παρακάτω:
- Στην προσχολική ηλικία αρχίζει η εξέλιξη της έννοιας του χρόνου, η οποία είναι μία αργή διαδικασία. Η ηλικία των 7 ετών θεωρείται σημαντική, δεδομένου ότι σημειώνεται ιδιαίτερη πρόοδος στη γνώση του χρόνου.
- Μέσα από την καθημερινή χρήση, τα παιδιά μαθαίνουν τη σημασία των λέξεων που αφορούν το χρόνο.
- Στην ηλικία των 8 ετών διαφοροποιούν πλήρως το παρόν με το παρελθόν.
- Η γνώση του χρόνου βρίσκεται σε στενή σχέση με την προσωπική δραστηριότητα και συγκεκριμένες εμπειρίες.
- Μέχρι την ηλικία των 11 ετών, τα παιδιά έχουν σχηματίσει μία αόριστη αντίληψη του ιστορικού χρόνου. Είναι όμως η πιο σπουδαία περίοδος για την εξέλιξη της έννοιας του χρόνου. Σε αυτή την ηλικία παρατηρείται ραγδαία βελτίωση όλων των συγκεκριμένων εννοιών του χρόνου.
- Στην ηλικία των 3 ? 4 ετών, τα παιδιά αρχίζουν να χρησιμοποιούν τις χρονικές έννοιες (χτες, σήμερα, τώρα κ.λπ.) και η κατάκτησή τους ολοκληρώνεται στην ηλικία των 13 ? 14 ετών. Στην ηλικία των 14 ετών τα παιδιά αποκτούν περίπου την έννοια του χρόνου που έχουν και οι μεγάλοι.
Τραγούδι για τις 4 εποχές
Ένα τραγούδι που μπορούμε να βάλουμε στους μικρούς μαθητές έτσι ώστε να εξοικειωθούν με τις 4 εποχές είναι " οι εποχές ".
Οι στίχοι του τραγουδιού είναι οι εξής:
Κρύο, ζέστη
λίγο κρύο. λίγο ζέστη.
Μία-μία, δύο-δύο, μία-μία.
Οι εποχές να πώς περνάνε τον καιρό τους.
Να πώς παίζουνε κρυφτό με τον εαυτό τους.
Με κουτσό, κυνηγητό και με σχοινάκι
κάνει η μία με την άλλη γαϊτανάκι.
Ρόδα είναι που γυρίζει
και στη γύρα της επάνω μας χαρίζει
χίλια λόγια, χίλια φρύδια, χίλια μύδια,
χίλια χρώματα και χίλια δυο παιχνίδια.
Ένα φράγκο η βιολέτα
τσιγκολελέτα, τσιγκολελέτα,
ένα φράγκο η βιολέτα
τουκιθεμπλόμ, μπλιμ, μπλομ.
Χιόνι, θάλασσα, λουλούδια, φύλλα κάτω,
πάνω-κάτω, κάτω-πάνω, άνω-κάτω.
Οι εποχές να πώς περνάνε τον καιρό τους,
να πώς παίζουνε κρυφτό με τον εαυτό τους.
Με κουτσό, κυνηγητό και με σχοινάκι
κάνει η μία με την άλλη γαϊτανάκι.
Παραμύθι για τις 4 εποχές
Ένας όμορφος τρόπος για να προσελκύσουμε το ενδιαφέρον των μικρών μαθητών και να ξεκινήσουμε τη διδασκαλία των 4 εποχών είναι να τους διαβάσουμε ένα σχετικό παραμύθι. Ένα παράδειγμα αποτελεί το παρακάτω παραμύθι της Λήδας Κροντηρά:
Ο βασιλιάς ο Χρόνος είχε τέσσερις θυγατέρες που τις έστελνε συχνά κάτω στον κόσμο. Δεν ήταν όμως ευχαριστημένος μαζί τους. Όλο μάλωναν. Έτσι, ο βασιλιάς ο Χρόνος πήρε μια απόφαση. Τις φώναξε μια μέρα στο παλάτι και τους είπε: -Από εδώ και μπρος μια και δεν ήσαστε αγαπημένες θα σας χωρίσω. Θα πηγαίνετε στον κόσμο μια-μια χωριστά.
-Εσύ, λέει της πιο μεγάλης, θα είσαι ο Χειμώνας. Θα είσαι στολισμένη με χιόνια, με κρύα, με βροχές, αλλά για να σ΄ αγαπούνε τα παιδιά, θα τους πηγαίνεις τα κόκκινα τα μήλα και τον Άγιο Βασίλη με τα δώρα του.
- Στη δεύτερη θυγατέρα του ο γέρο Χρόνος είπε: Εσύ θα είσαι η Άνοιξη. Θα έχεις λουλούδια στην αγκαλιά σου. Τα παιδιά θα σ΄ αγαπούν πολύ γιατί θα τους πηγαίνεις τα τραγανά κεράσια και τα κόκκινα αυγά. Στην Τρίτη θυγατέρα του με τα ολόχρυσα μαλλιά, είπε:
-Εσύ θα πηγαίνεις στους ανθρώπους το φωτεινό και ζεστό ήλιο, θα είσαι το Καλοκαίρι και τα παιδιά θα σ΄ αγαπάνε γιατί θα παίζουνε στις εξοχές, στο βουνό και στη θάλασσα και θα τρώνε όλα τα ωραία φρούτα που τους αρέσουν.
Τέλος φώναξε και τη μικρότερη θυγατέρα, που ήταν και η πιο άτακτη και της είπε:
- Εσύ, που είσαι η πιο άτακτη από όλες, θα πηγαίνεις στον κόσμο πότε τον ήλιο και πότε τη βροχή. Θα είσαι το Φθινόπωρο. Με σένα θα ανοίγουν τα σχολεία κα τα παιδιά θα ξαναβρίσκουν τους παλιούς τους φίλους, γι΄ αυτό και θα σαι η καλύτερή τους φιλενάδα.
Αυτά είπε ο βασιλιάς ο Χρόνος. Και από τότε, οι τέσσερις αδελφές κατεβαίνουν στον κόσμο χωριστά, έπαψαν να μαλώνουν και ζούνε πάντα ευτυχισμένες.