Τα παιδιά και ο χρόνος
Ο χρόνος, είναι μία ιδιαίτερα πολύπλοκη και σύνθετη έννοια. Αποτελεί αντικείμενο διερεύνησης τόσο από τις επιστήμες, όσο και από τη φιλοσοφία και τις τέχνες και ενώ έχει υποκειμενική διάσταση, μπορεί να μετρηθεί αντικειμενικά. Η κατάκτηση των χρονικών εννοιών γίνεται, αρχικά, μέσω των αισθήσεων και της παρατήρησης των αλλαγών στον εαυτό και στο κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον, στη συνέχεια, μέσω της μνήμης, που αναπλάθει τα γεγονότα του παρελθόντος, και μέσω σύνθετων νοητικών διεργασιών, που προβλέπουν εκείνα του μέλλοντος.
Η χρονική ακολουθία είναι ένα σημαντικό μέρος της γνωστικής ανάπτυξης των παιδιών. Η χρήση της αποσκοπεί ώστε τα παιδιά να αντιλαμβάνονται και να παρουσιάζουν την πορεία των γεγονότων και να εξιστορούν τα γεγονότα ενός κειμένου με τη σειρά κατά την οποία πραγματοποιήθηκαν.
Οι χρονικές έννοιες αναφέρονται στον τρόπο που ένα άτομο νοηματοδοτεί τη διαδοχή φάσεων ενός γεγονότος ή τα γεγονότα που συμβαίνουν ταυτόχρονα σε συγκεκριμένο πλαίσιο κοινωνικών συνθηκών.
Οι χρονικές έννοιες δυσκολεύουν ιδιαίτερα τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας, επειδή αδυνατούν να τις εκφράσουν γλωσσικά και με σαφήνεια και έχουν μία μπερδεμένη, επιφανειακή και αποσπασματική κατανόηση για το παρελθόν. Τα παιδιά κατακτούν τις χρονικές έννοιες σε συγκεκριμένο κοινωνικό πλαίσιο, μέσα από τις παρατηρήσεις για τις αλλαγές στον εαυτό τους, στο κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον και την αναφορά σε οικεία γεγονότα.
Εξέλιξη της γνώσης των χρονικών εννοιών.
Σύμφωνα με έρευνες για τη γνώση των χρονικών εννοιών σε παιδιά ηλικίας 4 έως 14 ετών με την οποία ασχολήθηκαν πολλοί μελετητές όπως οι Oakden και Sturt (1922), η Ames (1946), ο Bradley (1947) κ.α. προκύπτουν τα παρακάτω:
- Στην προσχολική ηλικία αρχίζει η εξέλιξη της έννοιας του χρόνου, η οποία είναι μία αργή διαδικασία. Η ηλικία των 7 ετών θεωρείται σημαντική, δεδομένου ότι σημειώνεται ιδιαίτερη πρόοδος στη γνώση του χρόνου.
- Μέσα από την καθημερινή χρήση, τα παιδιά μαθαίνουν τη σημασία των λέξεων που αφορούν το χρόνο.
- Στην ηλικία των 8 ετών διαφοροποιούν πλήρως το παρόν με το παρελθόν.
- Η γνώση του χρόνου βρίσκεται σε στενή σχέση με την προσωπική δραστηριότητα και συγκεκριμένες εμπειρίες.
- Μέχρι την ηλικία των 11 ετών, τα παιδιά έχουν σχηματίσει μία αόριστη αντίληψη του ιστορικού χρόνου. Είναι όμως η πιο σπουδαία περίοδος για την εξέλιξη της έννοιας του χρόνου. Σε αυτή την ηλικία παρατηρείται ραγδαία βελτίωση όλων των συγκεκριμένων εννοιών του χρόνου.
- Στην ηλικία των 3 ? 4 ετών, τα παιδιά αρχίζουν να χρησιμοποιούν τις χρονικές έννοιες (χτες, σήμερα, τώρα κ.λπ.) και η κατάκτησή τους ολοκληρώνεται στην ηλικία των 13 ? 14 ετών. Στην ηλικία των 14 ετών τα παιδιά αποκτούν περίπου την έννοια του χρόνου που έχουν και οι μεγάλοι.