Home

ΑΡΧΑΙΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Λεπτομέρειες: Κατηγορία: Uncategorised; Δημοσιεύτηκε στις Τετάρτη, 13 Φεβρουαρίου 2013 18:00; Γράφτηκε από τον/την Super User; Εμφανίσεις: 96

Η ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

Ο σύγχρονος κόσμος οφείλει σχεδόν τα πάντα στους Έλληνες. Αυτοί προσδιόρισαν για πρώτη φορά τις κατηγορίες σκέψης που έχουμε ως σήμερα, διαμόρφωσαν τα κυριότερα πνευματικά μας εργαλεία και έδωσαν συγκεκριμένο περιεχόμενο στις αρχές της ηθικής μας. Γενικότερα, ανακάλυψαν την επιστημονική έρευνα διατυπώνοντας τα πρώτα ερωτήματα και προσπάθησαν να τα απαντήσουν, με επιτυχία σε ικανοποιητικό βαθμό. Ανύψωσαν όλες τις μορφές της τέχνης τόσο, ώστε όλα τα σύγχρονά της ρεύματα να πηγάζουν απ? την ελληνική τέχνη.

Στην κοινή κληρονομιά, που οι στοχαστές και οι καλλιτέχνες έκαναν να καρποφορήσει στη διάρκεια 15 αιώνων με διαφορετικά αποτελέσματα, κανείς δεν αμφισβητεί τον πρωταρχικό ρόλο που έπαιξε ο Ελληνισμός.

Γι? αυτό οι σύγχρονοί μας αισθάνονται μεγάλο ενδιαφέρον για έναν λαό, στον πολιτισμό του οποίου οφείλουμε τόσα πολλά. Το ενδιαφέρον αυτό μπορεί να ικανοποιηθεί απόλυτα, αφού οι πηγές που μας αποκαλύπτουν την Αρχαία Ελλάδα είναι ιδιαίτερα πλούσιες και ποικίλες.

Η Ελληνική γλώσσα αντιπροσωπεύεται από λογοτεχνικά κείμενα που χρονολογούνται χωρίς διακοπή από τον 8ο αιώνα π.Χ. έως σήμερα. Η πρόσφατη αποκρυπτογράφηση των μυκηναϊκών πινακίδων επιτρέπει να ανέβουμε τουλάχιστον ως τον 15ο αιώνα π.Χ. Καμιά άλλη ανθρώπινη γλώσσα δεν προσφέρει για μελέτη μια τόσο πλούσια λογοτεχνία που εκτείνεται σε μια τόσο μακριά περίοδο της Ιστορίας.

Παράλληλα με τις γραπτές πηγές η αρχαιολογία προσφέρει για την Ελλάδα μια πλούσια πληροφόρηση και τα μνημεία που μελετάει δεν αποτελούν μαρτυρίες μόνο για τον Ελληνικό Πολιτισμό, αλλά περιέχουν και αισθητικές αξίες μεγάλου διαμετρήματος.

Επιπλέον, ένα στοιχείο ένα στοιχείο εξίσου σημαντικό είναι και το ότι η ίδια η χώρα όπου έζησαν και δημιούργησαν οι Έλληνες μας είναι και σήμερα προσιτή. Ξαναβρίσκουμε στον ελληνικό χώρο τα ίδια τοπία που έβλεπαν ο Όμηρος, ο Σοφοκλής ή ο Πλάτων.

Πρόθεση του κειμένου είναι να προσφέρει στον αναγνώστη μια θεώρηση περιεκτική των βασικών όψεων του Ελληνικού Πολιτισμού σε προσιτή μορφή.

Φαίνεται ότι όλα ή σχεδόν όλα δεν εξηγούνται με βάση την επίδραση του φυσικού περιβάλλοντος και του κλίματος. Οι άνθρωποι φτιάχνουν την ιστορία τους και επωφελούνται από τις γεωγραφικές συνθήκες, ανάλογα με την επιμονή και τη φαντασία τους. Είναι αλήθεια ότι οι συνθήκες αυτές διευκολύνουν το έργο τους και βοηθούν στη διαμόρφωση του χαρακτήρα των λαών. Όποιος επισκέφθηκε την Ελλάδα και το περιβάλλον της δεν αμφιβάλλει ότι αυτή η περιοχή της Μεσογείου άσκησε επάνω στους αρχαίους της κατοίκους την καλύτερη επίδραση. Αν για τους σύγχρονους, πού διαθέτουν πάρα πολλά μέσα για να αντιμετωπίσουν τις απαιτήσεις του εδάφους και τις κλιματολογικές δυσκολίες, η γοητεία του κόσμου του Αιγαίου εξακολουθεί να είναι τόσο ισχυρή, τί θα ήταν στην εποχή που η εξάρτηση του ανθρώπου από τις φυσικές συνθήκες ήταν πολύ πιο αισθητή από ό,τι σήμερα;

ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΑ

Λεπτομέρειες: Κατηγορία: Uncategorised; Δημοσιεύτηκε στις Τετάρτη, 13 Φεβρουαρίου 2013 16:01; Γράφτηκε από τον/την Super User; Εμφανίσεις: 165

Θρησκεία [Επεξεργασία]

Η πιο κοινή θρησκεία στην Ευρώπη είναι ο Χριστιανισμός. Μπορεί να χωρισθεί ανάμεσα στον Ρωμαϊκό Καθολικισμό, Προτεσταντισμό (ειδικά στην βόρεια Ευρώπη) και Ορθόδοξο Χριστιανισμό(ειδικά στην ανατολική Ευρώπη)^[1].

Ο Ιουδαϊσμός είναι μια ακόμα θρησκεία που συναντάται στην Ευρώπη. Το 2002 η ΕΕ υπολόγισε ότι ο εβραϊκός πληθυσμός ανέρχεται στο 1 εκατομμύριο, συμπεριλαμβανομένων 519,000 στηνΓαλλία και 273,500 στο Ηνωμένο Βασίλειο ^[2].

Μεγάλα είναι τα ποσοστά των Μουσουλμάνων εντός της ΕΕ, τα οποία μάλιστα αυξάνονται και από την μετανάστευση κατοίκων από χώρες της Ασίας και της Αφρικής. Υπολογίσθηκε ότι ο πληθυσμός Μουσουλμάνων στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2006 ανέρχεται στα 16 εκατομμύρια ανθρώπους.^[3] Το κράτος με τον μεγαλύτερο Ισλαμικό πληθυσμό στην ΕΕ είναι η Γαλλία με το 10% του συνολικού πληθυσμού να είναι Ισλαμιστές. Εκτός από την Τουρκία, άλλο πιθανό κράτος μέλος με πλειοψηφία μουσουλμάνων είναι η Αλβανία.

Εκκλησία και Πολιτεία [Επεξεργασία]

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση υπάρχει ανεξιθρησκεία, αυτό σημαίνει ότι υπάρχει διαχωρισμός της εκκλησίας από την πολιτεία. Δεν υπάρχουν δεσμοί με καμία θρησκεία και η θρησκεία δεν αναφέρεται ούτε θα αναφέρεται σε καμία συνθήκη.^[4] Στο παρελθόν είχαν γίνει συζητήσεις για την περίληψη του χριστιανισμού και του Θεού στη Συνθήκη της Λισαβόνας με κύριο υποστηρικτή τον Πάπα αλλά λόγω ισχυρών αντιθέσεων, ειδικά στον Γερμανικό τύπο, αυτή η ιδέα απορρίφθηκε.^[5] Από τα 27 κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης μόνο πέντε έχουν επίσημη θρησκεία και αυτά είναι η Κύπρος(Εκκλησία της Κύπρου, η Δανία (Δανέζικη Εθνική Εκκλησία), η Ελλάδα (Εκκλησία της Ελλάδας), η Μάλτα (Ρωμαϊκό καθολική εκκλησία της Μάλτας) και η Αγγλία στο Ηνωμένο Βασίλειο(Εκκλησία της Αγγλίας). Μερικές άλλες εκκλησίες έχουν κοντινή σχέση με την πολιτεία.^[6]

Ανεξιθρησκεία [Επεξεργασία]

Οι πολίτες κρατών της ΕΕ εξακολουθούν να έχουν μια μορφή συστήματος πίστεως^[7], ωστόσο μόνο το 21% θεωρούν την θρησκεία σημαντική.^[8] Υπάρχει ένας αυξανόμενος αριθμός αθεϊσμού καιαγνωστικισμού στον συνολικό πληθυσμό της ΕΕ, με χαμηλή προσέλευση στις εκκλησίες σε πολλά κράτη της ΕΕ.^[8]^[9] Σε μια δημοσκόπιση που έγινε το 2005 σε όλα τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης φάνηκε ότι ανάμεσα στον συνολικό πληθυσμό το 52% πιστεύει σε κάποιον Θεό, το 27% πιστεύει σε κάποιο πνεύμα ή μια δύναμη ζωής, ενώ το 18% δεν είχε καμία μορφή πίστης. Τα κράτη με τη χαμηλότερη μορφή πίστης ήταν η Τσεχία (19%) και η Εσθονία (16%).^[7] Τα περισσότερο θρησκευόμενα κράτη είναι η Μάλτα με 95% και η Κύπρος με την Ρουμανία με περίπου το 90% των πολιτών να πιστεύουν στον Θεό.

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ

Λεπτομέρειες: Κατηγορία: Uncategorised; Δημοσιεύτηκε στις Τετάρτη, 13 Φεβρουαρίου 2013 15:42; Γράφτηκε από τον/την Super User; Εμφανίσεις: 224

1. ΔΗΜΑΡΑΣ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Θ. [1977] 1998. Νεοελληνικός Διαφωτισμός, 7^η έκδ. Αθήνα: Ερμής.

Παναγιώτης Παντζαρέλας

Ένας ορισμός

Εν αρχή ην? ο ορισμός: «Διαφωτισμός αποκλήθηκε, στην ιστορία των ευρωπαϊκών πνευματικών κινημάτων, το μεγάλο ανατρεπτικό ρεύμα, το οποίο, με ισχυρές αγγλικές καταβολές και με επίκεντρο τη Γαλλία του 18^ου αιώνα, εξακτινώθηκε σε όλη την ευρωπαϊκή ήπειρο και άφησε βαθιά τα ίχνη του και στις περιοχές της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Είχε, ως κύρια χαρακτηριστικά, την εκκοσμίκευση της γνώσης, την πίστη στον ορθό λόγο και στην ιδέα της προόδου, την υπονόμευση της χριστιανικής θρησκείας, τη λατρεία της επιστήμης, του πειράματος και της παρατήρησης. Ταυτόχρονα, εξέφρασε μια γενικευμένη αμφισβήτηση των εξουσιών του παλαιού καθεστώτος, με αντίστοιχη προβολή της αξίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη» (Ηλιού 2003, 9).

Καθ' ημάς

Η συναγωγή μελετών που απαρτίζει το σώμα του Νεοελληνικού Διαφωτισμού του Δημαρά αποτελεί, θα λέγαμε σήμερα, και παρά την άνθιση που έχει γνωρίσει η μελέτη του τις τελευταίες δεκαετίες στη χώρα μας, τη ραχοκοκαλιά του «μεγάλου ανατρεπτικού ρεύματος» για κάθε νεότερο μελετητή ή για όποιον θα επιδίωκε να εντρυφήσει σε αυτό.

Ο Δημαράς υπήρξε ο πρώτος που ενέταξε τον νεοελληνικό Διαφωτισμό στα πλαίσια του ευρωπαϊκού και αυτός που έβαλε μπροστά από το ουσιαστικό Διαφωτισμός τον επιθετικό προσδιορισμό ελληνικός.

Στην Ελλάδα το ρεύμα αυτό έφτασε, ως συνήθως, με καθυστέρηση. Ενώ δηλαδή στην Ευρώπη^[1], σε ένα μέρος της για να είμαστε πιο ακριβείς, μπορούμε να ισχυριστούμε πως ήδη από τον 17^ο αιώνα αναγνωρίζουμε τα χαρακτηριστικά του παραπάνω ορισμού του Ηλιού, στην Ελλάδα, ή μάλλον καλύτερα στην Οθωμανική αυτοκρατορία, τις διάσπαρτες ανά την Ευρώπη ελληνικές παροικίες και τις παραδουνάβιες ηγεμονίες, η χρονολόγηση του φαινομένου ξεκινά σχεδόν πάντα μετά το δεύτερο μισό του 18^ου αιώνα και καταλήγει με σιγουριά στην έναρξη της επανάστασης. Για τον Δημαρά, τα συνήθως συμβατικά σε παρόμοιες περιπτώσεις όρια, είναι: 1774 (συνθήκη Κιουτσούκ-Καϊναρτζή)-1821.

Το σχήμα

Ο νεοελληνικός Διαφωτισμός διακρίνεται, σύμφωνα με τον μελετητή, σε τρεις περιόδους που αντιστοιχούν σε αντίστοιχες της γαλλικής παιδείας: α) Βολταίρος β) Γαλλική Εγκυκλοπαίδεια γ) Ιδεολόγοι. Την πρώιμη περίοδο του ελληνικού Διαφωτισμού είναι έντονη η παρουσία του γάλλου φιλοσόφου στην Οθωμανική αυτοκρατορία και τις παροικίες. «Το όνομα του Βολταίρου φαίνεται ότι έγινε γνωστό στην Ελλάδα τουλάχιστον από το 1765» (Δημαράς [1977] 1998, 146) ενώ στη διάρκεια του ρωσοτουρκικού πολέμου (1768-1774) «η Ελλάδα κατακλύζεται από φυλλάδιά του» ([1977] 1998, 173). Ο Ευγένιος Βούλγαρης και ο Ιώσηπος Μοισιόδακας θα λέγαμε πως είναι οι κατεξοχήν εκφραστές της πρώιμης αυτής περιόδου των φώτων.

Το μεγάλο, σε όγκο αλλά και σημασία, εγχείρημα της εγκυκλοπαίδειας δεν έμεινε άγνωστο στον ελληνικό χώρο. Ο Δημήτριος Καταρτζής και ο κύκλος του, Ρήγας, Φιλιππίδης, Κωνσταντάς κ.ά. είναι οι κυριότεροι εκπρόσωποι της περιόδου.

Τέλος το κίνημα των ιδεολόγων, «οι οποίοι, σταθερά προσηλωμένοι στις αρχές της ελευθερίας και της ισότητας που λαμπρύνουν την θεωρία της Γαλλικής Επανάστασης, αποδοκιμάζουν τη βιαιότητα της εφαρμογής των αρχών αυτών και κρατήθηκαν για τούτο μακριά από την πολιτική δράση στα χρόνια της Επανάστασης και του Ναπολέοντα» ([1977] 1998, 11), συνδέεται στενά με την τελευταία περίοδο του ελληνικού Διαφωτισμού και με τον επιφανέστερο εκφραστή της, Αδαμάντιο Κοραή.

Οι φορείς?

Ποιες ήταν όμως οι ομάδες εκείνες που συνετέλεσαν στη, γνωστή πλέον σε όλους και πολυχρησιμοποιημένη λέξη του Κοραή, «μετακένωση»; Αρχικά οι έμποροι, οι οποίοι αφού ικανοποίησαν τον άμεσο στόχο τους, τον πλουτισμό δηλαδή, αρχίζουν υποσυνείδητα να αναρωτιούνται, ύστερα από την επαφή τους με τη Δύση: «γιατί όχι κι εγώ; Γιατί να μην έχω δικαίωμα να και εγώ να λάβω μέρος σε αυτόν τον πολιτισμό; Γιατί να μην μπορώ και εγώ να διεκδικήσω ανάλογο τρόπο ζωής, μια και έχω πλέον ανάλογες υλικές προϋποθέσεις;» (Αγγέλου 1999, 77-78).

Μαζί τους και οι λόγιοι, μερικοί από τους οποίους προσπαθούν να αποτραβηχτούν από τη μεγάλη αγκαλιά της Εκκλησίας και να δημιουργήσουν, όσο είναι αυτό δυνατό, μια αυτόνομη κοινωνική ομάδα. Αλλά και μέσα από τα ασφυκτικά όρια, που πολλές φορές έθετε το Πατριαρχείο, υπήρξαν αρκετοί λόγιοι που συνασπίστηκαν στον αγώνα για την πνευματική αναγέννηση.

Τέλος, και εξίσου σημαντική, είναι η συμβολή των Φαναριωτών, μιας προνομιακής "κάστας" που εκμεταλλεύτηκε, όποτε το επιδίωξε, τη συμμετοχή της στη διοίκηση της αυτοκρατορίας και στα πλαίσια μιας σχετικής ελευθερίας στις παραδουνάβιες ηγεμονίες, με τους δρόμους προς την κεντρική Ευρώπη ανοιχτούς και ηγεμόνες ενίοτε φωτισμένους, εξυπηρέτησε, στα μέτρα του δυνατού, την ανακαινιστική αυτή προσπάθεια

Διαβάστε περισσότερα: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ

ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΣ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ

Λεπτομέρειες: Κατηγορία: Uncategorised; Δημοσιεύτηκε στις Τετάρτη, 13 Φεβρουαρίου 2013 15:55; Γράφτηκε από τον/την Super User; Εμφανίσεις: 350

Παράρτημα: Ο Ευρωπαϊκός Διαφωτισμός

Voltaire

Αν πρέπει να δώσουμε ένα ορισμό για το Διαφωτισμό, μπορούμε να πούμε απολογιστικά ότι πρόκειται για την ιδεολογική, πνευματική και πολιτιστική κίνηση που επέβαλε τον ορθολογισμό και τις νέες μεθόδους στην επιστήμη. Στόχος του διαφωτιστικού κινήματος ήταν η απελευθέρωση του νου από τη νηπιακή εξάρτησή του, η απαλλαγή από τις δεισιδαιμονίες και κάθε μορφής προλήψεις, από τη μισαλλοδοξία των εκκλησιαστικών ιερατείων, την εξουσία των ευγενών και το θρησκευτικό σκοταδισμό, που παρεμπόδιζαν τη γνώση και την ελευθερία (Π. Γέμτος). Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα πνευματικά κινήματα στην ιστορία του ευρωπαϊκού και παγκόσμιου πολιτισμού που διαμορφώθηκε κυρίως το 18^ο αιώνα στη Γαλλία, την Αγγλία, τη Σκωτία και τη Γερμανία, αλλά είχε σημαντική επιρροή και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες (Ισπανία, Ιταλία, Ρωσία, Ελλάδα), καθώς και στις τότε πρωτοεμφανιζόμενες Η.Π.Α.

Η πρόοδος της επιστήμης και ιδιαίτερα της φυσικής και των μαθηματικών κατά το 17^ο αιώνα έδωσε το έναυσμα για την ανατροπή αντιλήψεων και μεθόδων στον πολιτικό και κοινωνικό χώρο, η οποία ανατροπή με τη σειρά της υποβοήθησε παραπέρα την εξέλιξη των επιστημών κ.ο.κ. Αυτή η αμοιβαία κλιμάκωση μεταξύ επιστημονικών και κοινωνικών μεταβολών ήταν στην αρχή του 18ου απλώς ραγδαία, αλλά προς το τέλος τού ίδιου αιώνα έγινε εκρηκτική. Η αμφισβήτηση των «δεδομένων» απόψεων του παρελθόντος εξελίσσεται σταδιακά σε εξοστρακισμό τους και η αντιπαλότητα προς τους φορείς αυτών των ιδεών, το ιερατείο των εκκλησιών και τις κάστες των ευγενών, μετατρέπεται σε σύγκρουση και επανάσταση.

Από τον προσεκτικό, αν και αιχμηρότατο λόγο του Καρτέσιου περνάμε στον πολεμικό λόγο του Francois Marie Arouet ή Voltaire (Βολτέρος, 1694-1778), όπως αυτός έγινε παγκόσμια γνωστός από ένα φιλολογικό ψευδώνυμο. Για να είσαι νεοτερικός, έλεγε ο μεγάλος αυτός διανοητής, πρέπει «να αποκοπείς από τις παρηγοριές της θρησκείας και να γίνεις το παιδί της επιστήμης». Θεολογούντες επιστήμονες, όπως ο Νεύτωνας και ο Λάιμπνιτς, θα εύρισκαν δύσκολα θέση στη νέα εποχή, αν δεν διάλεγαν στρατόπεδο. Πολλοί από τους διανοητές του Διαφωτισμού, οι λεγόμενοι Φιλόσοφοι, ήταν επιστήμονες: ο Locke , ο Hartley και ο La Mettrie ήταν γιατροί, ο Price και ο Condorcet ήταν Μαθηματικοί, ο Franklin και ο Buffon ήταν διάσημοι φυσιοδίφες.

Οι άνθρωποι δεν έπρεπε να αξιολογούνται πλέον, όπως κατά το Μεσαίωνα, με ηθικούς όρους, αμαρτίας ή αρετής, παρά μόνο με όρους ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η ισότητα όλων των ανθρώπων ήταν ένα υψηλό ιδεώδες, ισάξιο με την ελευθερία και τη δικαιοσύνη. Στο όνομα αυτής της ισότητας έπρεπε κάθε άνθρωπος να έχει πρόσβαση στις διαθέσιμες γνώσεις της εποχής. Μεταξύ 1760 και 1780 συνέγραψαν οι Ντιντερό και Ντ' Αλαμπέρ την περίφημη Εγκυκλοπαίδεια (Encyclopedie), στην οποία περιλαμβάνονταν πληροφορίες για όλες τις επιστήμες και τις τέχνες, για όλα τα χειρονακτικά επαγγέλματα και τους τομείς της οικονομίας.

Στο πνεύμα του Διαφωτισμού είχαν προσαρμοστεί και οι αντιλήψεις για το κράτος. Ο Μοντεσκιέ (Charles-Louis de Secondat Montesquieu Baron de la Brede, 1689-1755) περιέγραφε στο βιβλίο του «De L' Esprit des Lois» (1748), ότι η εξουσία πρέπει σε ένα σύγχρονο κράτος να χωριστεί σε τρεις (3) ανεξάρτητους τομείς: νομοθετικό, εκτελεστικό και δικαστικό. Αυτές οι απόψεις ήταν για μία απολυταρχική εξουσία, όπως η γαλλική, σε ένα επίσης απολυταρχικό ευρωπαϊκό περιβάλλον, επαναστατικές.

Ο Διαφωτισμός εκφραζόταν επίσης με το έργο του Ρουσώ (Jean-Jacques Rousseau, 1712-1778), ο οποίος προδιέγραφε στο βιβλίο του «Du Contract Social» (1762) ίδια δικαιώματα για όλους τους πολίτες, δημοκρατική διακυβέρνηση για τη χώρα και κοινωνικό έλεγχο. «Οι άνθρωποι γεννώνται καλοί από τη φύση τους και διαφθείρονται από την κρατούσα εκκλησία, την κακή παιδεία και τις κρατούσες οικονομικές συνθήκες. Ο μόνος δρόμος για να βελτιωθούν είναι να αφεθούν ελεύθεροι». Επειδή καταδικάστηκαν τα γραπτά του από τον επίσκοπο του Παρισιού και κινδύνευε να φυλακιστεί, εγκατέλειψε ο Ρουσώ το Παρίσι και εγκαταστάθηκε για αρκετά χρόνια στο εξωτερικό, από το 1762 στην Ελβετία και κατά τα έτη 1767-1770 στην Αγγλία.

Με το Διαφωτισμό προβλήθηκαν τα προτερήματα της «τάξης των ανθρώπων», της Δημοκρατίας, που στηρίζεται στην αμοιβαία αποδοχή και στη συναίνεση, έναντι της «τάξης του θεού» που είναι στην πραγματικότητα η μεσαιωνική τάξη της ολιγαρχίας, κοσμικής και εκκλησιαστικής. Με τη γαλλική επανάσταση και μέσα από πολλαπλές παλινδρομήσεις, εμπεδώνεται σταδιακά η τάξη της Δημοκρατίας, στην οποία προσεχώρησαν, υπό την πίεση των εξελίξεων, ακόμα και οι οπισθοδρομικές δυνάμεις της κοινωνίας.

Γαλλική Επανάσταση

Η «Τρίτη τάξη» (ο λαός) βρίσκεται αλυσοδεμένη στα τέσσερα και επάνω της ιππεύουν ευγενείς, κληρικοί και ο Λουδοβίκος XVI (σκίτσο της εποχής)

Η εντύπωση ότι στην πρόοδο των επιστημών συνέβαλαν μόνο άνδρες είναι εσφαλμένη. Βέβαια, η μόρφωση των γυναικών σε Ανατολή και Δύση ήταν περιορισμένη, μια και μέχρι το 19^ο αιώνα επιβίωνε η αριστοτελική ιδέα ότι οι γυναίκες είναι «όντα υποδεέστερα και ελλιπή». Μόνο στην ανώτερη κοινωνία μπορούσε να μορφωθεί μια γυναίκα, εφόσον το διεκδικούσε η ίδια. Το 1644 έγραφε ο Καρτέσιος στην Elisabet von Boehmen (φον Μποεμεν, ): «Μόνο εσείς καταλαβαίνετε ολοκληρωτικά όλες τις δημοσιεύσεις μου...» Ίσως αυτή η σημείωση του Καρτέσιου να αποτελεί κατά ένα μέρος φιλοφρόνηση απέναντι στη Γερμανίδα πριγκίπισσα, πάντως μετά τη λεπτομερή κριτική της άλλαξε ο μεγάλος φιλόσοφος διάφορα σημεία της επιχειρηματολογίας του (Patricia Fara: «Pandora's Breeches - Woman, Science and Power in the Enlightenment», Pimlico, London 2004). Στο χρονικό διάστημα μεταξύ 1650 και 1720 περί το 14% των αστρονόμων στη Γερμανία ήταν γυναίκες. Γνωστά αλλά αποσιωπημένα γυναικεία ονόματα στον επιχτημονικό χώρο κατά το Διαφωτισμό ήταν η Πολωνίδα Katerina Koopmann, η Γερμανίδα Maria Winkelmann, η Αγγλίδα Ann Conway, η Γαλλίδα Emily du Satle κ.ά.

Η πνευματική πειθαρχία που επιβάλλει η επιστήμη στους λειτουργούς της, περιόρισε νοητικές ακροβασίες των Φιλοσόφων σε μεγάλα μεταφυσικά συστήματα, χωρίς ωστόσο να αποφευχθούν (κυρίως στα πλαίσια του γαλλικού Διαφωτισμού) απλουστεύσεις που παραβλέπουν τη συνθετότητα της κοινωνικής ζωής, την επιβραδυντική επιρροή της παράδοσης και τη δύναμη των άτυπων κοινωνικών θεσμών. Η πίστη στην παντοδυναμία του ανθρώπινου λόγου και η πνευματική μέθη που έφερε η συνείδηση των νέων δυνατοτήτων, δημιούργησαν ένα κλίμα άκρατης αισιοδοξίας που βιαζόταν να φέρει γρήγορα τις μεγάλες μεταβολές και να εξαφανίσει τα μεγάλα κακά που συσσώρευσαν αιώνες πλάνης και καταπίεσης.

Οι πρωτεργάτες του Διαφωτισμού υπερέβαλαν σε αισιοδοξία πιστεύοντας ότι, από τη στιγμή που θα εξέλειπαν η άγνοια, η θρησκοληψία και ημισαλλοδοξία, προϋπόθεση ήδη υπερβολικά αισιόδοξη, η γνώση που θα προέκυπτε από την εξέλιξη της επιστήμης, θα επηρέαζε ανεμπόδιστα και ανεπιστρεπτί την κοινωνία και τη ζωή των πολιτών, πλην εκείνων που ήθελαν να μείνουν προσηλωμένοι στο σκοταδισμό, επειδή θα έχαναν τα προνόμιά τους. Η (γαλλική) «μεγάλη επανάσταση» και οι απρόβλεπτες μεταγενέστερες διαδρομές της, από τη λαϊκή εξουσία στην τρομοκρατία και από εκεί στην αλαζονική αυτοκρατορία και τους τυχοδιωκτικούς ναπολεόντειους πολέμους, προκάλεσαν στην Ευρώπη τις σημαντικότερες πολιτικές και κοινωνικές αλλαγές από την εποχή της κατάλυσης της δυτικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.

Η κριτική στο Διαφωτισμό συνδέθηκε πολύ νωρίς με τις υπερβάσεις της γαλλικής επανάστασης, για τις οποίες θεωρήθηκε ο Διαφωτισμός υπεύθυνος. «Οι τρελοί philosophes», έγραφε ο Γάλλος κληρικός και ορκισμένος εχθρός του Διαφωτισμού, κόμης Joseph de Maistre (1753-1821), «είναι ένοχοι της σατανικής αμαρτίας της υπερηφάνειας που επιχειρεί να θέσει τον άνθρωπο στη θέση του θεού, να μετατρέψει την υποτιθέμενη ανθρώπινη σοφία σε οδηγό του σύμπαντος». Το διανοητικό κλίμα δυσπιστίας σε κάθε εξουσία που δημιούργησαν οι Γάλλοι διανοούμενοι του 18^ου αιώνα θεωρήθηκε ότι οδήγησε στα δεινά της γαλλικής επανάστασης, αν και η ιδιοτέλεια των αντιπάλων του Διαφωτισμού ήταν και είναι μέχρι σήμερα προφανέστατη.

Γερμανοί αντίπαλοι του Διαφωτισμού έβλεπαν σ' αυτό το «μοντερνισμό» κάτι ξενόφερτο και μάλιστα από την επαναστατική Γαλλία. Ο Γερμανός συγγραφέας και φιλόσοφος, νομικός και μεταλλειολόγος από σπουδές, Georg Friedrich Philipp Freiherr von Hardenberg (1772-1801, Freiherr= βαρώνος), γνωστός

Novalis

με το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο Novalis (Νοβάλις), απόγονος παλιάς αριστοκρατικής οικογένειας και κληρονόμος σημαντικής κτηματικής περιουσίας, έβλεπε στο Μεσαίωνα τη «λάμψη του χριστιανισμού» και την «ομορφιά των θρησκευτικών συνάξεων» - προφανώς συνάξεις στους κύκλους αριστοκρατών και ανώτερων κληρικών. Ο Νοβάλις, όπως και άλλοι μεταγενέστεροι από το λεγόμενο «ρομαντικό κύκλο», δεν θεώρησε αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό του Μεσαίωνα τους θρησκευτικούς πολέμους, τις σταυροφορίες, το κυνήγι μαγισσών και άλλα γεγονότα που κόστισαν σε εκατοντάδες χιλιάδες ανύποπτους ανθρώπους τη ζωή και την όποια περιουσία, δεν έβλεπε τη χριστιανική ιδιοτέλεια της ατομικής «σωτηρίας», αλλά κατέγραφε μόνο τη «χριστιανική αγάπη» της μεσαιωνικής εποχής και ταυτόχρονα κάκιζε την «ιδιοτελή γνώση» και την επιθυμία για «υλικά αποκτήματα» των Διαφωτιστών (Νοβάλις: «Η Χριστιανοσύνη ή άλλως Ευρώπη», εκδόσεις Εκκρεμές).

Εκτιμάται ότι ο Νοβάλις είχε αναμνήσεις ευτυχισμένης ζωής στην εύπορη, αριστοκρατική οικογένειά του και δεν μπορούσε να έρθει στη θέση των καταπιεσμένων που ήθελαν επίσης να αποκτήσουν, την κοινωνική θέση και όλα αυτά που ο ίδιος είχε κληρονομήσει και τα οποία μάλλον θεωρούσε από το θεό δοσμένα. Ο συγκεκριμένος οπισθοδρομικός διανοούμενος που αποτελεί προπομπό άλλων ιδιοτελών ρομαντικών του 19^ου αιώνα, πέθανε από φυματίωση σε ηλικία μόλις 29 ετών, ένα επίσης σύνηθες φαινόμενο της προεπιστημονικής εποχής του Μεσαίωνα.

Αναμφισβήτητο γεγονός είναι ότι το εκκρεμές της ιστορίας είχε προχωρήσει προς το άλλο άκρο του και οι νέες κοινωνικές δυνάμεις ανταπέδιδαν πολιτικά, κοινωνικά και σωματικά τα ίσα στους παλιούς καταπιεστές τους^. οι θανατικές καταδίκες και εκτελέσεις που επέβαλε η «Ιερά Εξέταση» εν ονόματι του θεού, μετατράπηκαν σε θανατικές καταδίκες και εκτελέσεις που επέβαλαν οι τρομοκράτες του Ροβεσπιέρου, του Μαρά και του Σαιν Ζιστ εν ονόματι του λαού!

FreshJoomlaTemplates.com

Saturday the 29th. Custom text here