Πριν από τον Όμηρο δεν υπάρχουν ίχνη
λατρείας του Πανός στην Ελλάδα. Κάποιοι ἐρευνητές, όπως ο Μύλλερ,
επιμένουν ότι ὁ θεός έχει Ασιατική προέλευση.
Στόν Ὀρφικό Ὕμνο δέν ὑπάρχει καμμία ἀναφορά στήν προέλευση τῆς
λατρείας αὐτῆς. Όμως
στον Ομηρικό Ύμνο 19 (στιχ 31)
ο Θεός Παν φέρεται να γεννήθηκε στο Όρος Κυλλήνη. Πατέρας του ήταν ο
Ερμής
(στίχος 1) Μητέρα του η Νύμφη Δρυόπη ή η Νύμφη Πηνελόπη. Ο
μεταγενέστερος μύθος της γέννησης του Πανός από τον Δία και τήν
Καλλιστώ υποκρύπτει την Λατρεία του Πανός στο Λύκαιον Όρος με
ιππικούς και γυμνικούς αγώνες. Ἀπό τό τέλος τοῦ 6ου αἰ. π.Χ. ὅλοι
θεωροῦν τόν Πάνα Ἑλληνική θεότητα. Ὅπως λέει ἀργότερα ὁ Παυσανίας, ὁ
Πάν ἥταν
«Ἀρκᾶσιν ἐπιχώριος».
Στην Ἀρχαία Ἡραία το Ιερό του Πανός
βρισκόταν σε ακμή τον 2ο αι μΧ (Παυσαν 8. 26. 2. 2) μάλιστα σε χρυσό
νόμισμα των Ηραιατών εικονιζόταν ο Παν - αντίγραφο ωραίου
αγάλματος που χάθηκε.
Σημαντικό Ιερό υπήρχε καί στις πηγές του Ερύμανθου (Παυσαν 8. 24. 4. 2),
στο Μαίναλο,
στη Λυκόσουρα
και στο Παρθένιον Όρος (από όπου οι Αθηναίοι ζήτησαν βοήθεια για την
Μάχη του Μαραθώνα). Φαίνεται ὅτι ἡ βοήθεια πού πῆραν οἱ Ἀθηναῖοι ἀπό
τό Ἀρκαδικό Ἱερό τοῦ Πανός ἥταν σημαντική. Διότι ὅταν οἱ Πέρσες
ἥρθαν στόν Μαραθώνα,«ἡ
Ἀθηνᾶ, ὁ Θησέας καί ὁ θεός Πάν θεάθηκαν νά τούς καταδιώκουν». Ἀπό
τότε ὄχι μόνο ἡ φιλία τῶν Ἀθηναίων μέ τήν Ἀρκαδία τονώθηκε, ἀλλά καί
παντοῦ στήν Ἀττική ξεφύτρωσαν Ἱερά τοῦ Πανός (ἀπό τήν Ψητάλεια
καί τήν Αἴγινα μέχρι τόν Μαραθώνα καί τήν Παιανία). Στήν εἴσοδο τοῦ
Ἀσκληπιείου στήν Ἀρχαία Ἀγορά δέσποζε μεγαλόπρεπος ὁ Πάν καθήμενος
σέ θρόνο. Ἀλλά ἡ πιο τιμητική θέση ἥταν στό Πρυτανεῖο (δεξιά στήν
εἴσοδο κοντά στήν ἀκοίμητη ἑστία).
Όπως
τονίζει ο Ψευδο - Απολλόδωρος (Βιβλιοθήκη 1.22.2),
ο Απόλλων
έμαθε
από τόν Πάνα την μαντική. Αλλά
και στη Μουσική η συμβολή του Πανός είναι μεγάλη : Με επτά καλάμια
από τον Λάδωνα ποταμό κατασκεύασε την "Σύριγγα" και όπως
τονίζει ο Μύλλερ, η Ηχώ ερωτευμένη με τον Πάνα επαναλαμβάνει τους
γλυκούς ήχους της Σύριγγας
Γ ιώργος
Ιωαννίδης
|