.

I.   Η ΤΕΧΝΗ   ΤΗΣ   ΑΓΓΕΙΟΠΛΑΣΤΙΚΗΣ 

Α. Τεχνική
Β. Είδη Αγγείων
Γ. Διακόσμηση

ΙΙ. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΓΓΕΙΟΠΛΑΣΤΙΚΗΣ

Α. Περίοδοι
Β. Ρυθμοί

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

ΚΕΡΑΜΙΚΑ

I.         Η ΤΕΧΝΗ   ΤΗΣ   ΑΓΓΕΙΟΠΛΑΣΤΙΚΗΣ   ΣΤΗΝ    ΑΡΧΑΙΑ     ΕΛΛΑΔΑ

 Οι αρχαίοι Έλληνες ανέπτυξαν την τέχνη της αγγειοπλαστικής και δημιούργησαν περίτεχνα αγγεία σε όλες τις ιστορικές περιόδους. Ακόμα και ο Κυκλαδικός πολιτισμός, ο παλαιότερος που αναπτύχθηκε στον ελληνικό χώρο, άφησε πίσω του δημιουργήματα που για την κατασκευή τους απαιτείται υψηλή γνώση και πολιτιστική ανάπτυξη. Με το πέρασμα του χρόνου, βέβαια, οι τεχνικές εξελίχθηκαν, και έτσι δόθηκε η ευκαιρία στους καλλιτέχνες να βελτιώσουν τα έργα τους. Γενικά, θα λέγαμε ότι η κεραμική ήταν η πιο διαδεδομένη τέχνη των αρχαίων, επειδή και αρκετά φτηνή κατασκευαστικά ήταν και μπορούσε να δώσει αποτελέσματα υψηλής αισθητικής που ήταν σχεδόν άθραυστα[1].

Ωστόσο, για να φτάσουν σε αυτό το σημείο ανάπτυξης οι Έλληνες, δέχτηκαν τις καλλιτεχνικές επιδράσεις των πολιτισμών με τους οποίους ήρθαν σε επαφή. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι Πέρσες, οι οποίοι, παρότι ήρθαν στην Ελλάδα ως κατακτητές την περίοδο (490-479 π.Χ.), είχαν μία πολιτισμική συγκρότηση που δεν πέρασε  απαρατήρητη, με αποτέλεσμα οι Έλληνες να πάρουν αρκετά στοιχεία του πολιτισμού τους. Ο συνδυασμός αυτών των ανατολικών στοιχείων με τις καινοτομικές ιδέες των Ελλήνων έδωσαν εξαιρετικά αποτελέσματα.

Όπως είναι γνωστό, κύρια πηγή έμπνευσης των αρχαίων Ελλήνων σε όλους τους τομείς της τέχνης ήταν οι θεοί του Ολύμπου, τους οποίους συνεχώς απαθανάτιζαν σε γλυπτά, αγγεία, εικόνες και ναούς. Στον τομέα της αγγειοπλαστικής ειδικότερα, οι Έλληνες συνδύαζαν την πρακτική και τη λειτουργικότητα με τη διακόσμηση και την ωραία εμφάνιση. Αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας ήταν να υπάρχουν αγγεία για πρακτικούς  σκοπούς διακοσμημένα με παραστάσεις παρμένες από την καθημερινότητα και την λατρεία των αρχαίων Ελλήνων[2].

Α. Η τεχνική

    Ο πηλός ήταν το πρώτο υλικό κατασκευής των κεραμικών αντικειμένων, και γι’ αυτό πήλινα είναι πάρα πολλά αρχαιολογικά ευρήματα. Τα κυριότερα είναι τα αγγεία ή τα όστρακα [=τμήματα από σπασμένα αγγεία που οι αρχαιολόγοι προσπαθούν να τα ανακατασκευάσουν και να τους δώσουν το αρχικό τους σχήμα], τα οποία κατασκευάζονταν από χώμα, νερό, φωτιά και αέρα.[3]

Αρχικά οι τεχνίτες έπαιρναν μία αργιλώδη ύλη την οποία  καθάριζαν. Ακολουθούσε το κοπάνισμα, η επίπλευση [=η τοποθέτηση σε νερό], ο καθαρισμός από τις προσμείξεις και το πλάσιμο του πηλού. Τον πρώτο καιρό η κεραμική ήταν χειροποίητη. Στα μέσα της εποχής του χαλκού άρχισε να χρησιμοποιείται ο τροχός, ενώ στις Κυκλάδες η χρήση του ξεκίνησε πολύ αργότερα (Ύστερη Χαλκοκρατία). Τα αγγεία που κατασκευάζονταν από τον λεγόμενο ταχύστροφο τροχό ήταν  περισσότερο γωνιώδη και τα σχήματά τους τυποποιημένα, ενώ η  παραγωγή αυξήθηκε πάρα πολύ, όταν χρησιμοποιήθηκε και ο κεραμικός κλίβανος. Ταυτοχρόνως, η παραγωγή από οικογενειακή έγινε επαγγελματική και έκαναν την εμφάνισή τους αρκετοί εξειδικευμένοι τεχνίτες. Σφραγίδες από την Κρήτη όπου εικονίζονται άνδρες να κατασκευάζουν αγγεία, συνηγορούν υπέρ αυτής της άποψης.

Οι τεχνίτες της Κρήτης τον 19^ο και 18^ο αι. π.Χ. ξεχώρισαν γρήγορα για τα υψηλής καλλιτεχνικής αξίας δημιουργήματά τους. Το επίπεδο των κεραμικών αντικειμένων όμως δεν ήταν πάντοτε υψηλό, καθώς οι μεγάλες ανάγκες ανάγκαζαν τους τεχνίτες να μιμούνται παλαιότερα πρότυπα.[4]                                           

                                                                                        Επιστροφή στην αρχή της σελίδας

   Β. Τα είδη των αγγείων ^[5]

        Τα αγγεία τα χαρακτηρίζουμε ανάλογα με τη χρήση, το σχήμα, τη διακόσμηση, τον πηλό που χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή τους κ.λπ. Με άλλα λόγια, έχουμε σκεύη χρηστικά (για τις καθημερινές ανάγκες του νοικοκυριού), τελετουργικά (για θρησκευτική χρήση), πολυτελή  (για δημόσιες συγκεντρώσεις), αποθηκευτικά (όπως είναι οι αμφορείς, οι πίθοι, οι στάμνοι κ.λπ.), προχυτικά (κανάτες), αγγεία πόσης (κύπελλα) κ.ά[6].

·        Αλάβαστρο 

Μικρό, επίμηκες και στενόστομο αγγείο για αρωματικά έλαια που το χρησιμοποιούσαν κυρίως στο γυναικείο καλλωπισμό. 

• Αμφορέας 

Μεγάλο κλειστό αγγείο με δύο κάθετες λαβές για τη μεταφορά ή αποθήκευση υγρών αλλά και στερεών. Υπάρχουν πολλοί τύποι αμφορέων όπως οι μονοκόμματοι (που πιθανότατα τους ονόμαζαν κάδους τύπου Α, Β και Γ), οι οξυπύθμενοι (που χρησιμοποιούνταν στο διαμετακομιστικό και υπερπόντιο εμπόριο, κυρίως κρασιού), οι παναθηναϊκοί, οι αμφορείς με λαιμό, οι νικοσθενικοί, οι αμφορείς SOS (επίσης για διαμετακομιστικό και υπερπόντιο εμπόριο κυρίως λαδιού), οι τυρρηνικοί, οι τύπου Nola, οι αμφορείς – κάδοι. Υπήρχαν ακόμη και οξυπύθμενοι αμφορίσκοι για αρωματικά έλαια.

• Αρύβαλλος 

Μικρό, σφαιρικό και στενόστομο αγγείο για το λάδι που χρησιμοποιούσαν οι αθλητές για να αλείφουν τα σώματά τους.

• Ασκός 

Μικρό και στενόστομο αγγείο για υγρά (κυρίως για λάδι).

• Εξάλειπτρο

Μικρό ανοιχτό αγγείο με χαμηλή βάση για αρωματικά έλαια ή ρευστές αλοιφές. Το χρησιμοποιούσαν στο γυναικείο καλλωπισμό ή σε πρακτικές που είχαν σχέση με νεκρούς. Ονομάζεται συχνά και πλημοχόη, όταν έχει κάλυμμα και ψηλό πόδι.

• Επίνητρο ή Όνος.

Ειδικό σκεύος (όχι αγγείο), επάνω στο οποίο οι γυναίκες έτριβαν το μαλλί.

• Επίχυση

Είδος στενόστομης κανάτας (οινοχόης) ιδιαίτερα αγαπητής στην κατωιταλιωτική κεραμική, κυρίως της Απουλίας και της Λευκανίας.  

• Κάλαθος

Ανοιχτό αγγείο χωρίς λαβές, διαφόρων μεγεθών. Σε μεγάλους καλάθους στοίβαζαν οι γυναίκες το μαλλί.  

• Κάλυκας

Αγγείο με κωνικό πόδι και δύο οριζόντιες λαβές ιδιαίτερα συχνό στη χιακή κεραμική.  

• Κάνθαρος

Αγγείο με δύο, συνήθως ψηλές, κάθετες λαβές. Είναι το συνηθισμένο κρασοπότηρο του Διονύσου αλλά συχνά και του Ηρακλή. Στη Βοιωτία, που ήταν ιδιαίτερα συχνός, αλλά και στη Λακωνία είχε χθόνιο συμβολισμό. Υπάρχουν αρκετοί τύποι αυτού του σχήματος.

• Κέρνος

Τελετουργικό σκεύος που συνήθως αποτελείται από πολλά μικρά αγγεία κατάλληλα να δεχτούν προσφορές.

• Κοτύλη

Αγγείο πόσης με δύο οριζόντιες λαβές πολύ συνηθισμένο στην Κόρινθο. Μοιάζει με το σκύφο μόνο που τα τοιχώματά του είναι πιο πλαγιαστά. 

• Κρατήρας

Μεγάλο ανοιχτό αγγείο για τη μείξη του κρασιού με το νερό. Οι αρχαίοι έπιναν το νερωμένο κρασί με συνήθη αναλογία τρία μέρη νερό και ένα κρασί. Υπάρχουν πολλοί τύποι κρατήρων: οι κιονωτοί (πολύ συνηθισμένοι στην Κόρινθο, γι' αυτό και αποκαλούνται συχνά κορινθιακοί ή κορινθιουργείς), οι ελικωτοί (ονομάζονται και λακωνικοί), οι καλυκωτοί, οι κωδωνόσχημο και οι κρατήρες χαλκιδικού τύπου.

• Κύαθος

Μικρό ανοιχτό αγγείο με μία μακριά κάθετη λαβή κατάλληλο για άντληση υγρών. Ένα παρόμοιο σχήμα στα ελληνιστικά χρόνια ονομάζεται αρυτήρ, ενώ ένα άλλο μεταλλικό σκεύος με μακριά λαβή (όπως η σημερινή κουτάλα) ονομάζεται από τους αρχαιολόγους αρύταινα.

• Κύλικας

Βασικό αγγείο πόσης των αρχαίων. Υπάρχουν πολλοί τύποι κυλίκων : κύλικες τύπου κωμαστών, τύπου Σιάννων, μικρογραφικές (χειλωτές και ταινιωτές), τύπου Α΄, τύπου Β΄, τύπου Γ΄, τύπου γιάντες, χαλκιδικού τύπου, τύπου Kassel, τύπου Droop, κύλικες δίχως πόδι κ.λπ.

• Κώθωνας

Μικρό αγγείο πόσης με μία κάθετη λαβή (βλ.και οινοχόη).

• Λάγυνος

Οινοφόρο αγγείο με χαμηλό γωνιώδες σώμα, ψηλό στενό λαιμό και μία κάθετη λαβή, πολύ διαδεδομένο στην ελληνιστική εποχή.

• Λάκαινα

Αγγείο πόσης των Λακώνων με δύο οριζόντιες λαβές κοντά στη χαμηλή βάση του.

• Λέβητας

Μεγάλο ανοιχτό ημισφαιρικό αγγείο χωρίς λαβές που συνήθως στεκόταν επάνω σε ψηλό υπόστατο. Το χρησιμοποιούσαν για την ανάμειξη του κρασιού με το νερό. 

• Λέβητας γαμικός 

Το αγγείο αυτό μοιάζει με το προηγούμενο αλλά έχει και δύο κάθετες ψηλές λαβές στον ώμο του, ενώ δεν έχει πάντα ψηλό υπόστατο. Το χρησιμοποιούσαν σε γαμήλιες τελετές και σχετική είναι και η εικονογράφησή του. 

• Λεκάνη 

Μεγάλο χαμηλό και ανοιχτό αγγείο με δύο οριζόντιες λαβές και κάλυμμα. Συχνά το έδιναν ως γαμήλιο δώρο και τότε η διακόσμησή του σχετίζεται με τον κόσμο των γυναικών.

• Λήκυθος 

Βασικό ελαιοδόχο αγγείο στενόστομο με μία κάθετη λαβή. Υπάρχουν αρκετοί τύποι του σχήματος αυτού. Τον 5ο αιώνα π.Χ.. επικρατούν οι λήκυθοι κύριου και δευτερεόντα τύπου και η λεγόμενη αρυβαλλοειδής λήκυθος με φουσκωτό και κάπως πεπιεσμένο σώμα. Οι λευκές λήκυθοι προορίζονταν αποκλειστικά για ταφική χρήση.

• Λουτήριο

Μεγάλο ανοιχτό αγγείο με δύο λαβές και συνήθως με προχοή. Ορισμένες από τις χρήσεις του είχαν σχέση με το πλύσιμο. 

• Λουτροφόρος

Ψηλό κλειστό αγγείο με επιμήκη λαιμό. Το χρησιμοποιούσαν για γαμήλια λουτρά ή το τοποθετούσαν σε τάφους άγαμων νέων. Γι' αυτό και η εικονογραφία των αγγείων αυτών συχνά σχετίζεται με γαμήλιες τελετές ή ταφικά δρώμενα. Υπάρχουν λουτροφόροι - αμφορείς με δύο κάθετες λαβές (για άνδρες) και λουτροφόροι - υδρίες με τρεις λαβές, δύο οριζόντιες και μία κάθετη (για γυναίκες).

• Λύδιο

Μικρό κλειστό μυροδόχο αγγείο με στενό ψηλό πόδι χωρίς λαβές.

• Μαστός

Αγγείο πόσης, κάποιες φορές με σχήμα γυναικείου μαστού.

• Νεστορίδα

Μεγάλο αγγείο, με ή χωρίς λαιμό και δύο ή τέσσερις λαβές, που απαντά στα κατωιταλικά εργαστήρια της Απουλίας και της Λευκανίας. Η χρήση του ήταν ανάλογη με αυτήν του αμφορέα.

• Οινοχόη

Βασικό αγγείο άντλησης κρασιού από τους κρατήρες με το οποίο στη συνέχεια γέμιζαν τα κρασοπότηρα. Είναι συνήθως μετρίου μεγέθους, κλειστό, με μία κάθετη λαβή και σώζεται σε πολλούς τύπους.

• Όλπη 

Είδος οινοχόης που ο λαιμός της δεν ξεχωρίζει από το σώμα και η λαβή της δεν ξεπερνά συνήθως το ύψος του στομίου που είναι κυκλικό.

• Πελίκη

Το όνομα αυτό δίνεται λανθασμένα σε ένα είδος αμφορέα που η μεγαλύτερη διάμετρός του βρίσκεται στο κάτω μέρος του σώματος. Λόγω της ευστάθειάς του, οι έμποροι αποθήκευαν συνήθως στο αγγείο αυτό τα πολύτιμα έλαια που διέθεταν για πώληση.

• Πίθος 

Μεγάλο αποθηκευτικό αγγείο.

• Πινάκιο

Ανοιχτό ρηχό αγγείο με χείλος, σαν το σημερινό πιάτο. Τα διακοσμημένα πινάκια συχνά τα βρίσκουμε σε ιερά όπου τα αναρτούσαν ως πίνακες.

• Πυξίδα 

Μικρό αγγείο με κάλυμμα όπου οι γυναίκες έβαζαν πούδρες για τον καλλωπισμό τους ή φύλασσαν τα κοσμήματά τους. Δεν έχει λαβές εκτός από τη σκυφοειδή πυξίδα της Σικελίας.

• Ρυτό

Αγγείο με τη μορφή κεφαλής ζώου κ.ά. Τα εντυπωσιακά αυτά αγγεία, που η αρχή τους πρέπει να αναζητηθεί στη μεταλλοτεχνία της Ανατολής και μάλιστα της Περσίας, χρησιμοποιούνταν συνήθως ως κρασοπότηρα σε συμπόσια. 

• Situla

Το λατινικό αυτό όνομα αναφέρεται σε ένα καδόσχημο αγγείο με σαφή επίδραση από μεταλλικά πρότυπα. Κυρίως απαντά στην Απουλία και την Καμπανία και το χρησιμοποιούσαν για μεταφορά υγρών. Το ίδιο όνομα δίνεται και σε ένα ψιλόλιγνο καδόσχημο αγγείο του 6ου αιώνα π.Χ., δημιουργία κεραμέων της ανατολικής Ελλάδος.  

• Σκύφος

Αγγείο πόσης συνήθως με δύο οριζόντιες λαβές (σπανιότερα με μία οριζόντια και μία κάθετη). Μοιάζει με την κοτύλη μόνο που στο σκύφο τα τοιχώματα είναι πιο ανορθωμένα. Με τη συμβατική ονομασία «μεγαρικός σκύφος» ονομάζουμε ένα μικρό ημισφαιρικό αγγείο πόσεως της ελληνιστικής εποχής χωρίς λαβές, που φέρει ανάγλυφη διακόσμηση.

• Στάμνος 

Το όνομα αυτό δίνεται λανθασμένα σε ένα μεγάλο ανοιχτό αγγείο με χαμηλό λαιμό και δύο μικρές οριζόντιες λαβές στο επάνω μέρος του σώματος. Συνήθως μετέφεραν σ' αυτό νερό, ενώ συχνά το χρησιμοποιούσαν και ως τεφροδόχο αγγείο. Ο τύπος της υδρίας που ο λαιμός δεν ξεχωρίζει με σαφήνεια από το σώμα ονομάζεται κάλπις.

• Φιάλη

Μικρό ρηχό αγγείο με ομφαλό στη μέση και χωρίς λαβές με το οποίο έκαναν σπονδές, ενώ σπανιότερα το χρησιμοποιούσαν και ως κρασοπότηρο.

• Φορμίσκος 

Φλασκόμορφο αγγείο που μιμείται το σακούλι. Κατασκευασμένο από ύφασμα ή δέρμα μέσα στο οποίο φύλασσαν παιδικά παιχνίδια. Συναντάται ως βασικό ταφικό κτέρισμα έχοντας και ανάλογη διακόσμηση.

• Χους

Οινοχόη διαφόρων μεγεθών με λαιμό που δεν ξεχωρίζει από το σώμα. Το χρησιμοποιούσαν κυρίως στην αθηναϊκή γιορτή των Ανθεστηρίων.

• Ψαροπινάκιο

Πινάκιο με χαμηλή βάση και μικρό κοίλο ομφαλό στη μέση. Πιθανόν να έτρωγαν σ' αυτό ψάρια, όπως δείχνει και η διακόσμησή του που πάντα εικονίζει θαλασσινά.

• Ψυκτήρας

Μανιταρόσχημο κλειστό αγγείο μέσα στο οποίο έβαζαν κρασί και μετά το τοποθετούσαν συνήθως σε κρατήρα που περιείχε κρύο νερό ή χιόνι και έτσι πετύχαιναν την ψύξη του κρασιού.

• Ωό

Πήλινο ομοίωμα αυγού που προσφερόταν ως ανάθημα σε ιερά ή ως κτέρισμα σε τάφους, κυρίως παιδικούς[7].

                                                                                       Επιστροφή στην αρχή της σελίδας

Γ. Διακόσμηση

    Τα αγγεία που εξυπηρετούν λειτουργικές ανάγκες είναι κυρίως μακρόστενα. Η διακόσμηση αλλάζει συχνά και από γραπτή, γίνεται εγχάρακτη, με επίχρισμα, στίλβωση ή εμπίεστη. Οι αλλαγές αυτές φαίνονται να ακολουθούν κάποια χρονική σειρά γι’αυτό και είναι εύκολο να χρονολογηθούν τόσο τα αγγεία όσο και ο οικισμός στον οποίο βρέθηκαν[8].

                                                                                   Επιστροφή στην αρχή της σελίδας

II.        Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΓΓΕΙΟΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ      ΣΤΗΝ    ΑΡΧΑΙΑ     ΕΛΛΑΔΑ         

Η παράδοση αναφέρει ότι το πρώτο κεραμικό κύπελλο πλάστηκε πάνω στο στήθος της Ωραίας Ελένης δείχνει ότι η αγγειοπλαστική είναι  παλαιότατη τέχνη. Ας μην ξεχνάμε ότι ένα από τα ελάχιστα δείγματα παρουσίας των «Πρωτοελλήνων» είναι τα μονόχρωμα, τροχήλατα και λιπαρά στην αφή αγγεία[9].

Στη Μινωική εποχή[10] οι αγγειοπλάστες χειρίζονται τον τροχό, επινοούν ένα βερνίκι που συναγωνίζεται τη στερεότητα και λεπτότητα της πορσελάνης, εκλεπτύνουν εξαιρετικά τον πηλό και χρησιμοποιούν το μαύρο, το καφέ, το λευκό και το ερυθρό χρώμα, αλλά και το πορτοκαλί και το κίτρινο, το άλικο και το ρόδινο. Τα Καμαραϊκά αγγεία είναι δείγμα της κεραμικής αυτής της εποχής μαζί με τις κεραμικές διακοσμητικές πλάκες, τα γαλάζια αγγεία και τα ρεαλιστικά ανάγλυφα. Το «Αγγείο των πυγμάχων» και το «Αγγείο των θεριστών» είναι δείγματα της Μινωικής τέχνης στη ακμή της.

Η αγγειοπλαστική είναι η πιο αντιπροσωπευτική εκδήλωση και της γεωμετρικής τέχνης. Στα έργα της εποχής οι κύκλοι και τα ημικύκλια δε γράφονται ελεύθερα αλλά με διαβήτη, ενώ υπάρχει ένταση και ακρίβεια στη διακόσμηση. Αλλάζουν τα σχήματα των αγγείων και δίνεται σημασία στην αρχιτεκτονική της κατασκευής και όχι μόνο στη λειτουργικότητά τους. Δημιουργείται επίσης αρμονική σχέση μεταξύ του ύψους και του πλάτους, καθώς και των αναλογικών σχέσεων των τμημάτων του αγγείου. Η διακόσμηση χρησιμοποιεί ομόκεντρους κύκλους, φιδωτές γραμμές, τετράγωνα, ρόμβους, τρίγωνα και αγκυλωτούς σταυρούς. Ακόμα και οι ανθρώπινες μορφές είναι γεωμετρικές. Η εμφάνιση των αγγείων είναι μνημειακή, και αυτό το χαρακτηριστικό τονίζεται ακόμα περισσότερο από τη διακόσμηση. Τότε είναι που στην Αθήνα καθιερώθηκαν τα «Δίπυλα αγγεία». Τα βασικά χαρακτηριστικά της γεωμετρικής περιόδου φαίνονται στον πίνακα που ακολουθεί[11] :

                                                                                   Επιστροφή στην αρχή της σελίδας

Αργότερα, στην Ανατολίζουσα περίοδο, η διακόσμηση των αγγείων αλλάζει και εμφανίζονται περίτεχνες μορφές φοινίκων, λωτών, λιονταριών και ίππων. Ακόμα αναπαριστάνονται ανθρώπινες μορφές και θέματα από τη θρησκεία.

Η κερα

                                                                                                  Επιστροφή στην αρχή της σελίδας       

Η κεραμική έφτασε σε μεγάλη άνθηση τον 7^ο αιώνα π.Χ., όταν αναπτύχθηκε έντονος ανταγωνισμός μεταξύ των πόλεων, με την Αθήνα και την Κόρινθο να ξεπερνούν όλες τις υπόλοιπες.

Τον 6^ο αιώνα αναπτύσσεται ο μελανόμορφος ρυθμός, που είχε επιβληθεί στο τέλος του προηγούμενου αιώνα. Τώρα οι μορφές αποδίδονται με μαύρο χρώμα, ενώ οι λεπτομέρειες δίνονται με ερυθρό και λευκό χρώμα. Ο Άμασις και ο Εξηκίας είναι οι μεγάλοι αγγειοπλάστες αυτής της περιόδου. Γύρω στο 530 π.Χ. εμφανίζεται και ο ερυθρόμορφος ρυθμός ως αντιστροφή της τεχνικής του μελανόμορφου: οι μορφές έχουν το ερυθρό χρώμα του πηλού και με λεπτό χρωστήρα γίνονται οι λεπτομέρειες. Το φόντο είναι μαύρο και οι μορφές ερυθρές. Τα σώματα φωτίζονται από τον εαυτό τους. Μια διαφορά ως προς την απόδοση των μορφών είναι η εξής: Στο μελανόμορφο ρυθμό οι λεπτομέρειες δηλώνονται με εγχάραξη, στον ερυθρόμορφο με μελανές γραμμές. Συνοπτικά οι διαφορές των δύο ρυθμών περιγράφονται στον πίνακα που ακολουθεί[12]:

                                                                                          Επιστροφή στην αρχή της σελίδας

Στην κλασική τέχνη του 5^ου και του 4^ου π.Χ. αιώνα εξακολουθεί να υπάρχει η ερυθρόμορφη αττική αγγειογραφία, που έχει όμως εξελιχθεί ως προς την απόδοση των θεμάτων της. Τον ίδιο καιρό εμφανίζεται και ένα νέο είδος αττικού αγγείου, η λευκή λήκυθος, που προορίζεται αποκλειστικά για ταφικές προσφορές, γι' αυτό και τα θέματα της διακόσμησής της είναι επικήδεια.

Στην ελληνιστική εποχή η αγγειογραφία παύει να έχει την παλαιότερη σημασία της. Γίνεται καθαρά διακοσμητική τέχνη με πλούσια γραμμική και φυτική διακόσμηση και γενικά διατηρεί το μαύρο στιλπνό βερνίκι ή το ερυθρό χρώμα που είχε και στις προηγούμενες φάσεις της κεραμικής τέχνης.