Λεόντιος Κυριάκοβ, Ρωμιός ποιητής της Ουκρανίας

^{Βρίσκεσθε στον πρώτο τόμο
του ποιητικού έργου «ΚΑΛΥΣΉΝ» = Καλοσύνη, του Ουκρανιώτη Ρωμιού Λεόντιου
Κυριάκοβ. Για να πάτε στον δεύτερο τόμο}

^{του έργου, κάντε κλίκ στο} ♘^{("άλογο
ναμλίδικο" του ποιητή).}

^{(Ένθετα θα βρείτε έργα και
άλλων Ρωμιών ποιητών)}

_{Στην πρώτη σελίδα του
βιβλίου, 1ου τόμου του έργου «ΚΑΛΥΣΉΝ» (Καλοσύνη), δίνονται στοιχεία για την
έκδοση: οτι το έργο τυπώθηκε στο Donbas το 1995, και:}

ΑΝΆΜΕΣΑ ΑΣ ΤΟ ΠΡΌΤΟ ΤΌΜΟΣ ΤΥ ΝΑΜΛΊδΙΚΟ ΡΥΜέΗΚΟ ΠΗΗΤΊ Κε ΜεΤΑΦΡΑΣΤΉ ^ΛεΌΝΤΗι ^ΚΗΡ\ιΆΚΟβ ΈΒΑΝ ΛΑΗΚΆ Κε ΦΗΛΟΣΟΦΗΚΆ ΛΗΡΗΚΆ Κε ΒΑΛΛΆΔΙΣ, ΠΎιΥ ΠΡΑΤΊ ΑΝΆΣΑ ΑΣ ΡΥΜέιΣ ΑΣ Τ ^ΥΚΡΑΝΊιΑ. ανάμεσα εις το πρώτο τόμος του namlı-δικο ρωμαίικο ποιητή και μεταφραστή Λεόντιι Κυριάκοβ έμπαν λαϊκά και φιλοσοφικά λυρικά και μπαλλάντες, οποίο περατεί ανάσα εις Ρωμαίοις εις το Ουκρανία.

στον πρώτο τόμο του φημισμένου Ρωμιού ποιητή και μεταφραστή Λεόντιου Κυριάκοβ μπήκαν λαϊκά και φιλοσοφικά, λυρικά ποιήματα και μπαλλάντες, (αυτός ο τόμος είναι έργο) που στέλνει (δίνει) ανάσα στους Ρωμιούς στην Ουκρανία.

Επιτρέψτεμου να προσθέσω: και οι δύο τόμοι αυτού του έργου στέλνουν ανάσα όχι λιγότερο στους Έλληνες της Ελλάδας, που απο καιρό ασφυκτιά για ποίηση έμμετρη με λόγια ντόμπρα, το είδος εκείνο της ποίησης που απο τα αρχαία χρόνια έκανε την Ελλάδα θαυμαστή στην οικουμένη. κι ένα ποίημαμου:

Άνθρωποι εξακόσιοι τόσοι ξεκίνησαν φτάσαν διακόσια λεοντάρια

εξακόσιοι τόσοι νομάτοι απο το Σαρτανά της Κριμαίας ξεκινήσαν

κι όταν έφτασαν στο τωρινό Σαρτανά διακόσιοι περίπου είχαν μείνει

στον δρόμο οι αδύνατοι μείνανε τα λεοντάρια επιζήσανε φτάσαν

στο Donetsk τα ασλάνια ιδρύσαν χωριό και αυξήθηκε εγένετο μέγα

είναι το Σαρτανά χωριό στο ντουνιά το τρανότερο της Ρωμιοσύνης

κι έχουν πάντοτε ένα λεοντάρι εκεί των Ρωμιών στοχαστών εμπρολάτης

με τη βροντερήτου φωνή την ζωή και τη δικαιοσύνη δοξάζει

και το Σαρτανά κι όλους τους Ρωμιούς του Αζόβ και του κόσμου δοξάζει

ήταν ο λεβέντης Χονάχμπεης Λεβόνς δυνατός στο κορμί και στο πνεύμα

βρήκε θάνατο εκείνος στα δεκαοχτώ και έπειτα άλλος Λεόντιος γεννήθη

τον επόμενο χρόνο στα δεκαεννέα ο Λεβόνς του Νέστιρ Κυριάκοβ

πότισε με ιδρώτα αυτός την γή και στον πόλεμο αίμα θυσίασε

ρίμες έγραψε ντόμπρες ωραίες και πολλές στην πατροπαράδοτη γλώσσα

ξέρουμε αποσταμένος οτι είσαι Λεβόν αλλα θέλουμε κι άλλο να ζήσεις

ώσπου άλλος λεβέντης στο Σαρτανά να φανεί ασλανίων λεοντάρι.

_{Η κ. Катерина
Дженчако, που μου έστειλε απο το Σαρτανά τους δύο τόμους της ανθολογίας Калусин,
μου έγραψε ένα SMS στο οποίο έλεγε: "Ο Κυριάκοβ είπε μεγάλο ευχαριστώ και ήταν
χαρούμενος" (που του ανάρτησα στο ίντερνετ το έργοτου). Απο ό,τι πληροφορήθηκα,
ο Λ. Κυριάκοβ απεβίωσε το καλοκαίρι του 2008.}

Για το όνομα του χωριού Σαρτανά έχουν προταθεί διάφορες ετυμολογήσεις, απο τις οποίες καμιά δέν είναι πειστική. Κατα τη δικήμου γνώμη, η Κριμαία είχε αποικισθεί απο Σουμερίους πολύ πρίν αποικισθεί απο Έλληνες (οι Σουμέριοι αποίκιζαν όλα τα παραθαλάσσια μέρη όπου μπορούσαν να φτάσουν), κ το σουμερικό αίμα είναι εμφανές, στο σώμα κ στην προσωπικότητα, σε πολλούς απο τους Έλληνες του Αζόφ, μάλιστα στον Γεώργιο Κοστοπράβ. Σουμερικό είναι λοιπόν το όνομα Σαρτανά, απο ΣΑΡ (παλιότερα και ΣΟΡ) = λαχανόκηπος, μποστάνι + ΤΕΝ = χυμός φρούτων, συνεκδοχικά "αμπέλι" + Α = η κατάληξη που σχημάτιζε τη γενική πτώση, ή ίσως κ παλιά κατάληξη πληθυντικού πραγμάτων (όχι προσώπων). Η πιό γνωστή σουμερικής προέλευσης λ. είναι bostan (απο το σουμερικό ΠΟΣ = κλήμα + ΤΕΝ =χυμός φρούτων, σταφυλιών). Παρόμοια σχηματίσθηκε το ΣΑΡ+ΤΕΝ+Α = λαχανόκηποι για χυμό (δηλαδή κυρίως με πεπόνια) ή ίσως "λαχανόκηποι με κλήματα".

ΛΟΓΟ ΠΑΣ ΤΟΝ ΠΗΗΤΊ _{λόγο πάνω στον ποιητή.} λίγα λόγια για τον ποιητή.

^ΛεΟΝΤΗι ^ΚΗΡ\ιΑΚΟΒΣ εΝΊΘΗΝ 8 ΤΥ ΜΑι ΑΣ ΤΑ 1919 ΤΥ ΧΡΟΝΥ ΑΣ Τ ΧΟΡΑ ^ΣΑΡΤΑΝΆ, ΣΜΆ ΣΤΥ ^ΜΑΡΗΎΠΟΛ\. Λεόντιος Κυριάκοβος γεννήθην 8 του Μάη εις τα 1919 το χρόνο εις τη χώρα Σαρτανά, σιμά στο Μαριούπολη. ΑΤΟΣ ΕΝ ΑΧ ΑΤΊ-τσ ^ΡΥΜειΣ, ΤΙΣ ΚΑΜΉιΑ ΓΥΡΓΆ ΚΟΞέΠΣΗΝ ΑΣ ΤΥ ΑΝΑΤΟΛΗΚΌ Τ ^ΥΚΡΑΗΝΑ ΑΧ ΧΑΝΣΚΗ Ν ΚΡΙΜέιΑ ΞΑΧ ΑΝ ΤΑ ΒΉΤΕβΗΝ ΤΥ XVIII ΤΥ ΕΌΝΑ, ΠΌΣ ΝΑ ΛΈι-Σ, τΉ ΠΌΡΝΑΝ ΝΑ ΔΑιΑΝΈΠΣΝΙ ΤΑ ΈΡΓΑΤΑ, ΠΥιΑ ΑΤΙ ΤΡΆβΑΝΑΝ ΑΧ ΧΆΝΣ. Αυτός ένι εκ αυτοίς Ρωμαίοις, τίς καμία γοργά köx-εύσεν εις το ανατολικό το Ουκρανία εκ qhan-ski την Κριμαία xaq εν τα bit-ευεν το 18^ο το αιώνα, πώς να λέγεις, κί μπόρηναν να dajan-εύσουνε τα έργατα, οποία αυτοί τράβαναν εκ qhan-ους. ΑΤΊ ΧΑΔΡΆιβΑΝ ΧΥΡΑΛΑιΜΥ ΚΗ ΉβΡΑΝ ΑΝΆΜεΣΑ ΑΣ ΧΡΗΣΤΗΆΝΣ. Αυτοί qadra-ευαν qurala-ημό και ηύραν ανάμεσα εις Χριστιάνους. ΣΉΜΥΡ ΡΥΜέΙ ΖΎΝ ΠέΣ ΤΑ ΠΥΛΆ ΧΌΡΗΣ ΚΗ ΒΑΖΆΡιΑ ΑΣ ΤΥ ΔΟΝετσΚΗ ΤΥ ΟΒΛΆΣΤ\. σήμερο Ρωμαίοι ζούν απ’ έσω τα πολλά χώρες και bazar-ια εις το Donetski το oblask. ΑΤΊ ΤΥΝ δΑΦΤΌ-ΤΥΝ ΛΈΓΝΙ ΟΤ ΉΝΝΙ «^ΡΥΜέι», ΆΛΥ ΛΥΓΆΣ «ΡΟΜέι» - ^ΡΗΜΛιΆΝ, ΤΙΛΑΓΑ ΜεΤΡΗςΚΑΤΑΝΔΑΝ ^ΡΥΜέι, ΑΝ ΤΑ ΉΤΑΝ ΑΠ ΚΆΤΥ ΣΤΥ ΖΓΌ, ΑΣ ΤΥ ^βΗΖΑΝΤΗιΣΚΗ Τ ΗΜΠέΡΗιΑ. αυτοί τον δε-αυτό-των λέγουνε οτι είναι «Ρουμαίοι», άλλο λογάς «Ρωμαίοι», Rimljan, τί-λογα μετρήσκανταν Ρωμαίοι, εν τα ήταν απο κάτω στο ζυγό, εις το Βυζαντί-iski το imperia. δΗΚΆΜΑΣ ^ΡΥΜέι, ΤΕΚΑΣ ΚΑΛΆ ΑΓΡΗΚΎΝ ΚΗ ΛΑΧΑΡΔΈβΥΝ ΡΥΣΣΗΚΑ ΚΗ ΥΚΡΑΗΝΗΚΑ, ΑΤΊ ΌΣ ΟΤΌΡΑ-ΠΑ ΣΑΧΗΝΔΡΑΈβΥΝ δΑΦΤΎ-ΤΙΝ ΤΥ ΡΥΜέΚΥ Τ ΓΛΌΣΣΑ, ΠΥιΥ ΉΦΕΡΑΝ ΚΑΜΉιΑ ΓΥΡΓΆ δΙΚΆ-ΤΙΝ ΠΆΠΣ ΑΧ Τ ^ΕΛΛΆΔΑ. δικά-μας Ρωμαίοι, tek-ας καλά αγροικούν και LAAQIRD-εύουν Ρούσικα και Ουκραΐνικα, αυτοί ώς ατώρα-πα saqındır-aεύουν δε-αυτού-των το Ρωμαίικο τη γλώσσα, οποίο ήφεραν καμία γοργά δικά-των πάππους εκ τη Ελλάδα.

Ο Λεόντιος Κυριάκοβ εγεννήθη 8 του Μάη στα 1919 το χρόνο, στο χωριό Σαρτανά, σιμά στη Μαριούπολη. Αυτός είναι απο εκείνους τους Ρωμιούς, οι οποίοι κάποτε παλιά μετανάστευσαν στην ανατολική Ουκρανία απο την Χανική την Κριμαία μέχρι τοτε που τελείωνε ο 18^ος αιώνας, πώς να το πείς, δέν μπορούσαν να αντέξουν τα έργα (=την τυραννική συμπεριφορά) τα οποία τραβούσαν απο τους Χάν _{(Χάν ονομαζόνταν οι
Τούρκοι άρχοντες της Κριμαίας, γι’ αυτό λεγόταν ΧΑΝΣΚΗ ΚΡΙΜέιΑ, Χανική Κριμαία,
ή «Χανάτο της Κριμαίας»).} Αυτοί γύρευαν σωτηρία και βρήκαν ανάμεσα σε Χριστιανούς. Σήμερα οι Ρωμιοί ζούν μέσα στα πολλά χωριά και πόλεις στου Ντόνετσκ το νομό. Αυτοί τους εαυτούςτους λένε οτι είναι «Ρουμαίοι», ή αλλιώς «Ρωμαίοι», δηλαδή μετρήθηκαν (=θεωρήθηκαν) ώς Ρωμαίοι αφού ήταν κάτω απο το Ρωμαϊκό ζυγό, την (μετέπειτα) Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Οι δικοίμας οι «Ρουμαίοι» μ’ όλο που καλά καταλαβαίνουν και μιλούν Ρωσικά και Ουκρανικά, αυτοί ώς και τώρα διαφυλάσσουν την δικήτους τη Ρωμαίικη τη γλώσσα, την οποία έφεραν κάποτε παλιά οι δικοίτους παππούδες απο την Ελλάδα.

ΗΛΒΈΤ, ΤΥ ΡΥΜέΚΥ Τ ΓΛΟΣΣΑ ΧΥΡΉΖ ΑΧ ΤΥ ΕΛΛΗΝΙΚΌ Τ ΓΛΟΣΣΑ, ΠΑΣ ΠΥιΥ ΛΑΧΑΡΔΈβΥΝ ΑΣ Τ ^ΕΛΛΆΔΑ, ΜΑ ΑΤΥΤΑ ΤΑ δΉιΑ ΓΛΟΣΣΗΣ ΕΝ ΚΑΡδΑΚΆ ΑδΡέΦιΑ, ΠΌΣ ΝΑ ΛΈι-Σ, ΈΧΝΙ ΈΝΑ ΗΜΒΗΡΝΟ ΜΆΝΑ. elbet, το Ρωμαίικο το γλώσσα χωρίζει εκ το ελληνικό το γλώσσα πάνω εις οποίο LAAQIRD-εύουν εις το Ελλάδα, μα ετούτα τα δύα γλώσσες ένι καρδιακά αδέρφια, πώς να λέεις, έχουνε ένα εμπρο-ινό μάνα. ΜΉιΑ ΜΉιΑ ΤΥ ΡΥΜέΚΥ Τ ΓΛΌΣΣΑ ΜεΤΡΎΝ-ΔΥ ΔΗΆΛεΚΤΟ, ΜΑ ΣΥΣΤΆ ΘΑ ΈΝ, ΜΉΣ ΤΥ ΡΥΜέΚΥ Τ ΓΛΟΣΣΑ ΝΑ ΤΥ ΛΈΓΥΜ ΌΧΗ ΔΗΆΛεΚΤΟ, Α ΑΝΕΚΣΆΡΤΙΤΟ ΓΛΌΣΣΑ. μία μία, το Ρωμαίικο το γλώσσα μετρούν-το διάλεκτο, μα σωστά θα ένι, ημείς το Ρωμαίικο το γλώσσα να το λέγουμε όχι διάλεκτο, ά ανεξάρτητο γλώσσα. ΣΤΑΤΥΣ ΔΗΑΛΕΚΤΟ ΑΤΟ ΠΌΡΝΙΝ ΝΑ Ές ΑΤΌΤΙ, ΑΝ τΉςΗΝ ΓΡΑΠΤΊ ΦΗΛΟΛΟΓΉιΑ, ΜΑ ΣΉΜεΡΑ ΑΤΊΤΚΥ ΦΗΛΟΛΟΓΉιΑ ΥΚΡΑΉΝΗΚΗ ΡΥΜέι ΈΧΥΝΙ: status διαλέκτου αυτό μπόρηνεν να έχει ετότε, άν κί είχε γραπτή φιλολογία, μα σήμερα ετοίουτικο φιλολογία ουκραΐνικοι Ρωμαίοι έχουνε: ΠΛΗΝ ΣΗΝΓΡΑΦέιΑΣ ΑΎΤΥ ΤΥ ΠΗΗΤΙΚΌ ΣΗΛΛΟΓΗ, Ές ΞΑΡΆ ΝΑ ΦέΡΥΜ ΤΑ ΟΝΌΜΑΤΑ ΚΗ ΆΛΣ ^ΡΥΜέιΣ ΠΗΗΤΙΣ, ΠΥιΥΣ ΣΉΜΥΡ ΚΣΈΡΥΝ διΑβΑΣΤΊ (ΞΗΤΆΤεΛΗ) – ^ΓεΌΡΓΗι ^ΚΟΣΤΟΠΡΑβ, ^ΑΝΤΟΝ ^ςΑΠΥΡΜΑ, ^ΓΡΗΓΟΡΗι ^ΔΑΝΞεΝΚΟ, ^βΑΣΗΛΗι ^ΒΑΧΤΑΡΗΣ, ^ΔΟΝΑΤΑ ^ΠΑΤΡΗΞΑΣ, ^ΦεΔΟΡ ^ςεΒΑΝΗτσ, ^ΔΜΗΤΡΗι ^ΠεΝεΖ, ^ΔΜΗΤΡΗι ^ΠΑΠΥς. πλήν συγγραφέας αύτου του ποιητικό συλλογή, έχει xare να φέρουμε τα ονόματα και άλλοις Ρωμαίοις ποιητοίς, οποίους σήμερο ξέρουν διαβαστοί: ^ΓεΌΡΓΗι ^ΚΟΣΤΟΠΡΑβ, ^ΑΝΤΟΝ ^ςΑΠΥΡΜΑ, ^ΓΡΗΓΟΡΗι ^ΔΑΝΞεΝΚΟ, ^βΑΣΗΛΗι ^ΒΑΧΤΑΡΗΣ, ^ΔΟΝΑΤΑ ^ΠΑΤΡΗΞΑΣ, ^ΦεΔΟΡ ^ςεΒΑΝΗτσ, ^ΔΜΗΤΡΗι ^ΠεΝεΖ, ^ΔΜΗΤΡΗι ^ΠΑΠΥς.

Φυσικά, η Ρωμαίικη η γλώσσα ξεχωρίζει (=διαφέρει) απο την Ελληνική τη γλώσσα την οποία μιλάνε στην Ελλάδα, μα ετούτες οι δύο γλώσσες είναι καρδιακά (=οικεία) αδέρφια, πώς να σ’ το πώ, έχουνε μία (=την ίδια) αρχαία μάνα. Πότε πότε, την Ρωμαίικη τη γλώσσα την μετρούν (=λογαριάζουν, θεωρούν) διάλεκτο, αλλα σωστά θα είναι: εμείς τη Ρωμαίικη τη γλώσσα να τη λέμε όχι διάλεκτο, αλλα ανεξάρτητη γλώσσα. Στάτους (=θέση) διαλέκτου αυτή θα μπορούσε να έχει τότε, άν δέν είχε γραπτή φιλολογία. Αλλα σήμερα τέτοια φιλολογία οι Ουκρανιώτες Ρωμιοί έχουνε: Εκτός απο τον συγγραφέα αυτής της ποιητικής συλλογής, έχει τρόπο (=είναι δυνατόν) να αναφέρουμε τα ονόματα και άλλων Ρωμιών ποιητών τους οποίους σήμερα ξέρουν οι αναγνώστες: ^ΓεΌΡΓΗι ^ΚΟΣΤΟΠΡΑβ, ^ΑΝΤΟΝ ^ςΑΠΥΡΜΑ, ^ΓΡΗΓΟΡΗι ^ΔΑΝΞεΝΚΟ, ^βΑΣΗΛΗι ^ΒΑΧΤΑΡΗΣ, ^ΔΟΝΑΤΑ ^ΠΑΤΡΗΞΑΣ, ^ΦεΔΟΡ ^ςεΒΑΝΗτσ, ^ΔΜΗΤΡΗι ^ΠεΝεΖ, ^ΔΜΗΤΡΗι ^ΠΑΠΥς. (και άλλοι)

Η Ρωμαίικη γλώσσα της Ουκρανίας γράφεται με το Κυρίλλειο αλφάβητο όπως αυτό χρησιμοποιείται για τα Ρωσικά, (σε ορισμένες μόνο περιπτώσεις, όπως στο г, χρησιμοποιείται όπως στα Ουκρανικά), είναι αλφάβητο πλούσιο σε γράμματα και δύναται να αποδώσει τέλεια την ελληνική γλώσσα και οποιαδήποτε διάλεκτο ελληνική, εφόσον φυσικά ο γράφων ξέρει να αποδώσει σωστά τη γλώσσα που γράφει. Μεταγράφω απο το πρωτότυπο κείμενο με την ελληνική γραφή πιστά, έτσι ώστε ο αναγνώστης να είναι σε θέση να γνωρίζει πώς ακριβώς γράφηκε το κάθε τί στο κυριλλικό πρωτότυπο. Παρουσιάζω στη συνέχεια κάθε χρησιμοποιούμενο κυριλλικό γράμμα και την αντίστοιχη μεταγραφή που χρησιμοποιώ, μαζί με σχόλια όπου χρειάζεται για την προφορά του γράμματος:

г = Γ σάν το ελληνικό οπίσθιο (velar) γ. Επειδή στα Ουκρανικά το г προφέρεται πάντα σάν γ (οι Ουκρανοί δέν μπορούν να προφέρουν γκ), για το ελληνικό «γκ» οι Ρωμιοί της Ουκρανίας χρησιμοποιούν гк, και όταν πρίν απο αυτό υπάρχει έρρινος (ουρανικός) φθόγγος: γράφουν нгк.

дъ = δ προφερόμενο σάν το ελληνικό δ. Προτείνω να αντικατασταθεί το дъ με ѕ.

е = ε Το κοινό ελληνικό ε, ίδιο με э, μόνο που το е δείχνει οτι το προηγούμενο σύμφωνο άν είναι οδοντικό, ουρανικοποιείται, ενώ το э δείχνει οτι το προηγούμενο σύμφωνο δέν αλλοιώνεται.

ж = ζ δηλαδή ουρανικό ζ (όπως στο «γε» των κρητικών ιδιωμάτων), χρησιμοποιείται συνήθως στον συνδυασμό дж που είναι ένα ουρανικό «τζ», όπως προφέρουν οι Τούρκοι το “c”. Δύναται να αντικατασταθεί το дж με џ.

з = Ζ προφερόμενο σάν το συνηθισμένο ελληνικό Ζ.

и = Η, προφερόμενο σάν το γνωστό ελληνικό ι. Ουρανικοποιεί το προηγούμενοτου σύμφωνο άν είναι οδοντικό.

й = ι, προφερόμενο ώς ημίφωνο (semivowel) ι, με απλά λόγια: ένα ι χωρίς διάρκεια, που παίζει ρόλο συμφώνου.

к = Κ, οπίσθιο ουρανικό. Το πρόσθιο ουρανικό κ γράφεται με т σύν «ιωτακισμένο» φωνήεν, ή με ть. Το πρόσθιο ουρανικό κ δύναται να αντικατασταθεί με ќ.

н = Ν. (γίνεται πρόσθιο ή οπίσθιο ουρανικό έρρινο όταν προσαρμόζεται στο ανάλογο σύμφωνο ή φωνήεν που έπεται)

т = Τ. χρησιμοποιείται και για το πρόσθιο ουρανικό κ, όταν ακολουθεί «ιωτακισμένο» φωνήεν ή το ημίφωνο ι, ή όταν ακολουθεί ь. Συχνά το γράφω πεζό τ, μόνο για να θυμίζω οτι αποδίδει πρόσθιο κ.

тъ = Θ. το γνωστό ελλληνικό Θ. Προτείνω να αντικατασταθεί το тъ με ѳ, το οποίο υπήρχε στο παλαιό Κυριλλικό αλφάβητο και βρίσκεται σήμερα σε πολλές γραμματοσειρές. Επίσης αντί του тъ μπορεί να χρησιμοποιηθεί το ћЋ που θυμίζει το λατινικό th.

х = Χ. Το γνωστό ελληνικό οπίσθιο χ. (σημειωτέον οτι στη Ρωμαίικη γλώσσα της Ουκρανίας συνήθως δέν προφέρεται καθόλου το h που υπήρχε στις τουρκικής προέλευσης λέξεις). Στη Ρωμαίικη υπάρχει και χ οπίσθιο που ακολουθείται απο πρόσθια φωνήεντα (κυρίως Η), όπως και στην Καππαδοκική διάλεκτο. Όπου βλέπεται Χ στη Ρωμαίικη, είναι οπίσθιο (velar), ακόμη και όταν ακολουθεί Η.

ч = Ξ. πρόσθιος ουρανικός φθόγγος με έντονη δασύτητα, δηλαδή όπως προφερόταν στις ανατολικές κρητικές διαλέκτους, καθώς και σε άλλες ελληνικές διαλέκτους, το «κε». Αυτό το ч στη Ρωμαίικη της Ουκρανίας χρησιμοποιείται συνήθως σε λέξεις τουρκικής προέλευσης. Υπάρχουν όμως και διάλεκτοι της Ρωμαίικης που δασύνουν το ть σε ч. Στη Σαρτανιώτικη διάλεκτο του Λ. Κυριάκοβ, διατηρείται το ть («κι») χωρίς δάσυνση.

ш = ς. πρόσθιο ουρανικό Σ, όπως προφέρεται στις κρητικές και ποντιακές διαλέκτους το «χε». Όμοια προφέρεται το πρόσθιο χ στη Ρωμαίικη της Ουκρανίας. Χρησιμοποιείται επίσης σε λέξεις δάνειες απο τα τουρκικά, ουκρανικά, κ.λπ.

щ = ςΞ]. ενίοτε χρησιμοποιείται αντί για ςΞ. για να δείξω οτι το σύμπλεγμα των φθόγγων ςΞ γράφεται με ένα γράμμα (το κυριλλικό щ), βάζω ένα ] μετά τα δύο γράμματα (ςΞ).

ъ = (χρησιμοποιείται μόνο στους συνδυασμούς дъ = δ και тъ = Θ). Κατα τη γνώμημου όχι σωστή ιστορικώς χρήση, διότι στο αρχικό Κυριλλικό αλφάβητο το ъ ήταν φωνήεν, όπως ακόμη χρησιμοποιείται στη Βουλγαρική. Επιπλέον, η χρήση διψήφων για απλούς φθόγγους θα έπρεπε να αποφεύγεται – σαφώς δυσκολεύει τον αναγνώστη.

ы = Ι. Το συνηθισμένο ελληνικό ι, ίδιο με το и, με τη διαφορά οτι το ы είναι «μή ιωτακισμένο», δηλαδή δέν ουρανικοποιεί το προηγούμενο οδοντικό σύμφωνο, που το и ουρανικοποιεί. Στη Ρωμαίικη το γράμμα συχνότατα συγχέεται με το и, π.χ. γράφεται άλλοτε «ΣΗ» και άλλοτε «ΣΙ» για την ίδια λέξη (σύ, εσύ). Το ы συνηθίζεται στη Ρωσική, ενώ δέν χρησιμοποιείται στην Ουκρανική. Στη γραφή της Ρωμαίικης, επιβάλλεται να αντικατασταθεί το ы με і, που είναι πρακτικότερο και διευκολύνει την ανάγνωση.

ь = \. Δείχνει πρόσθια ουρανική προφορά (palatalisation) του συμφώνου που προηγείται. Στα Ρωμαίικα της Ουκρανίας χρησιμοποιείται μόνο μετά το т για να δειχθεί οτι είναι πρόσθιο κ, και φυσικά σε ένθετες ρωσικές ή ουκρανικές λέξεις. Θα έπρεπε να χρησιμοποιείται πιό προσεκτικά στη Ρωμαίικη – πολλές φορές δέν διακρίνουν στη γραφή οδοντικά απο πρόσθια ουρανικά σύμφωνα.

э = Ε. το συνηθισμένο ελληνικό ε. Η διαφορά απο το е είναι οτι το э δέν ουρανικοποιεί το προηγούμενο οδοντικό σύμφωνο.

ю = ιΥ. προφερόμενο «ιού». Θα μπορούσε να γράφεται йу, αλλα γράφεται πάντοτε ю.

я = ιΑ. προφερόμενο «ιά». Θα μπορούσε να γράφεται йа, αλλα προτιμάται πάντοτε το я.

ё = ιΟ. Δέν χρησιμοποιείται στη Ρωμαίικη της Ουκρανίας, όπου για «ιό» προτιμάται йо. Μόνο ελάχιστες φορές βρήκα ё στο έργο του Λεόντιου Κυριάκοβ, όπου χρησιμοποιήθηκε κατ’ επίδρασιν απο τη Ρωσική.

Τονικά σημεία δέν χρησιμοποιούνται στην κυριλλική απόδοση της Ρωμαίικης της Ουκρανίας, αλλα επειδή σε όλα τα ποιήματα του Λ. Κυριάκοβ τηρείται το τονικό μέτρο, ο τόνος των λέξεων είναι φανερός. Επίσης, ο βορειοελλαδίτικος φωνηεντισμός (που υποβαθμίζει τα μή τονιζόμενα φωνήεντα) βοηθά στο να αντιλαμβανόμαστε πού είναι ο τόνος. Συνήθως αποδίδω τον τόνο στη μεταγραφήμου. Επειδή για την μεταγραφή χρησιμοποιώ σχεδόν αποκλειστικά κεφαλαία γράμματα, τα κύρια ονόματα που γράφονται στο πρωτότυπο με κεφαλαίο τα δηλώνω με ^ στην αρχή της λέξης. Για το πώς μεταγράφω τις τουρκικές λ., κλίκ εδώ: ΛΕΞΕΙΣ ΞΕΝΗΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ

Η Ρωμαίικη Γλώσσα της Ουκρανίας, στην οποία θα αναφέρομαι μονολεκτικά ώς Ρωμαίικη, είναι μιά γλώσσα με χαρακτηριστική βορειοελλαδίτικη προφορά και στοιχεία κοινά με την Ποντιακή, πρόκειται για μιά γλώσσα πλουσιότατη, που το κατάλαβα πολύ καλά προσπαθώντας να μεταφράσω όλα αυτά τα ποιήματα: η κοινή νεοελληνική που μιλιέται σήμερα στις πόλεις της Ελλάδας αποδεικνύεται φτωχή και ανεπαρκέστατη στο να αποδώσει τον πλούτο του λεξιλογίου καθώς και την δύναμη και το χρώμα της έκφρασης. Παράδειγμα, ΔζΑΠ, ΧΑΡΑΤΆς, ΧΑιΆ, όλα αυτά και άλλες ακόμη λέξεις που δέν θυμάμαι, μεταφράζονται «βράχος», και όμως η κάθε μιά έχει διαφορετική σημασία. ΧΥΡΆΦ, ΑΖΆΝ, ΞΟΛ, ΧΥΤΡΆ, ΤΑΡΑΜΆ, και ίσως άλλες ακόμη λ. που δέν θυμάμαι, όλες μεταφράζονται «χωράφι», ωστόσο δέν έχουν τα συνώνυμα ακριβώς την ίδια έννοια. Εκτός απο τον πλούτο των συνωνύμων, η δύναμη της έκφρασης δέν μπορεί να αποδοθεί. Για τη λ. «καρδακό» έχουμε ακριβή μετάφραση τη λ. «οικείο», αλλα πόσο κρύο είναι το «οικείο» μπροστά στο «καρδακό»! και πώς θα μπορούσαμε να αποδόσουμε το υποκοριστικό «καρδακούτσκο»;

Η ποίηση του Λ. Κυριάκοβ φαίνεται συχνά απλοϊκή, και όμως κάθε στίχος συγκινεί δυνατά τον αναγνώστη. Είναι ένα πάντρεμα λαϊκής ποίησης (δημοτικού τραγουδιού) και έντεχνης ποίησης (κάθε γνήσια δημιουργία προϋποθέτει ένα πάντρεμα). Στο μέτρο έχουμε αβέρτα χασμωδίες, που θα το λέγαμε γνώρισμα της λαϊκής ποίησης, εξίσου συχνή όμως είναι η χασμωδία σε όλους τους Ρωμιούς ποιητές της Ουκρανίας ενώ ουσιαστικώς ανύπαρκτη είναι η μετρική συνίζηση, που δείχνει πως αυτή είναι η αισθητική της Ρωμαίικης μετρικής, και όχι αδυναμία των ποιητών. Βρίσκουμε επίσης ποικιλία μέτρων, τρισύλλαβα μέτρα (κυρίως μεσοτονικό), προσεκτική τήρηση του μέτρου και επιμελή (άν και ιδιάζουσα) ομοιοκαταληξία που είναι γνωστά χαρακτηριστικά της έντεχνης ποίησης. Εδώ που τα λέμε, πάντως, τα έντεχνα χαρακτηριστικά είναι επιφανειακά, κατ’ ουσίαν η ποίηση αυτή είναι η παλιά καλή ελληνική λαϊκή ποίηση, όπως την ξέρουμε, για παράδειγμα, απο το δημοτικό τραγούδι και απο το ρεμπέτικο. Η απαράμιλλη παλιά, καλή ελληνική ποίηση, που εδώ και πολλές δεκαετίες δέν φύεται στην μητροπολιτική Ελλάδα. Το θέμα σε όλα αυτά τα Ρωμαίικα ποιήματα είναι πάντα το ίδιο, αυτό που μονοπωλεί την ελληνική δημιουργία απο την αυγή του ελληνικού πολιτισμού: το μεγαλείο της ανθρώπινης ζωής (που ο θάνατος το δείχνει ακόμη μεγαλύτερο). Αυτή όλη η δημιουργία έχει έναν εκατό τοις εκατό ελληνικό χαρακτήρα, είναι ένας καθαρά ελληνικός καρπός, κάτι που άν το χάσει ο ελληνισμός θα φτωχύνει απαρηγόρητα, γιατί είναι ένα πολύτιμο πετράδι γνήσιο και άρα μπορεί κανείς να καμαρώνει μέσω αυτού για την Ρωμιοσύνη.

Η κάθε γλώσσα αποτελείται απο 4 πράγματα: φωνολογία, μορφολογία, λεξιλόγιο και σύνταξη. Αυτό που πιό εύκολα απο όλα αλλάζει, είναι το λεξιλόγιο, δυσκολότερα αλλάζει η μορφολογία, ακόμη δυσκολότερα η φωνολογία, και πιό δύσκολα απ’ όλα αλλάζει η σύνταξη. Απο γλωσσολογική άποψη, η γλώσσα αυτή συγγενεύει εντονότατα με την Ποντιακή, καί στους 4 τομείς. Χαρακτηριστικό είναι το αρνητικό κί (γράφεται ΤΗ, απο το ιωνικό ουκί =ουχί) αντί του κοινού «δέν», και το εγκλιτικό –πα (=επίσης. Αυτό κατα τη γνώμημου προέρχεται απο το αρχαίο qe, που επι το πλείστον έγινε «τε», αλλα σε κάποιες Αιολικές διαλέκτους πρέπει να ήταν «πε» ή και «πα».). Απο την άλλη, μεγάλη είναι και η διαφορά απο την Ποντιακή, προπάντων καθότι η μέν Ποντιακή: μόνο επιρροή έχει απο τα βορειοελλαδίτικα ιδιώματα, που φαίνεται στην σίγηση του ου και ι πολλών καταλήξεων, ενώ η Ρωμαίικη έχει τα βορειοελλαδίτικα χαρακτηριστικά σε ακραίο βαθμό. _{(Το πρωτεύον βορειοελλαδικό χαρακτηριστικό είναι η υποβάθμιση των
άτονων φωνηέντων, ε σε ι, ο σε ου, ι σε σίγηση και ου σε σίγηση. Δευτερεύον
βορειοελλαδικό χαρακτηριστικό είναι η αναβάθμιση των φωνηέντων όταν για κάποιο
λόγο δέν μπορούν να υποβαθμισθούν: ε και ο σε α, ι σε ε, ου σε ο).} Γι’ αυτό θυμίζει εντονότατα βορειοελλαδίτικα ιδιώματα, όπως αυτό που μιλούσαν ας πούμε στη Θάσο ή στα χωριά του Παγγαίου. Άν μου επιτρέπεται απο αυτά τα χαρακτηριστικά να βγάλω συμπεράσματα για την ιστορία, φαίνεται πως γύρω απο τον Εύξεινο Πόντο, όπου απο τα αρχαία χρόνια του 1^ου και 2^ου ελληνικού αποικισμού εγκαταστάθηκαν πάρα πολλοί Έλληνες, διαμορφώθηκε μιά ελληνική διάλεκτος κατα βάσιν ιωνική με αρκετά αιολικά στοιχεία και σχετικά μικρή επιρροή απο την Κοινή. Αυτής της διαλέκτου, άς την ονομάσουμε «Εύξεινο» διάλεκτο, μιά μορφή ήταν η παλαιά Ποντιακή, και μιά πολύ παραπλήσια μορφή ήταν η διάλεκτος των βορείων παραλίων του Ευξείνου Πόντου. Η Εύξεινος διάλεκτος διαμορφώθηκε ήδη απο τα αρχαία χρόνια της εγκατάστασης των Ελλήνων του 1^ου και 2^ου αποικισμού, και ακολουθούσε φυσική εξέλιξη κατα τα ελληνιστικά και βυζαντινά χρόνια δεχόμενη επιρροές απο την Κοινή. Στα νεότερα χρόνια (προφανώς λίγο μετά την Οθωμανική κατάκτηση), βορειοελλαδικοί πληθυσμοί (απο τη Μακεδονία ή Θράκη – κατα τη γνώμημου απο τη Μακεδονία) μετανάστευσαν στην Κριμαία, όπου αναμίχθηκαν με τον ήδη υπάρχοντα στην Κριμαία απο τα αρχαία και βυζαντινά χρόνια ελληνικό πληθυσμό, οπότε η Εύξεινος διάλεκτος των Ελλήνων της Κριμαίας απέκτησε έντονα βορειοελλαδικά χαρακτηριστικά, διατηρώντας ωστόσο και πλείστα αρχαϊκά στοιχεία – ορισμένες λέξεις της Ρωμαίικης έχουν πανάρχαια ελληνική καταγωγή – για παράδειγμα, μου έκανε μεγάλη εντύπωση όταν βρήκα τη λέξη «άλφιτα» (σπασμένα δημητριακά, κοινώς πληγούρι), λέξη γνωστή απο τον Όμηρο, που ακόμη και στα κλασσικά αρχαία Ελληνικά έχει πέσει σε αχρηστία. Στην Κριμαία, όπως και στη Μικρασία αλλα και στον ελλαδικό χώρο, οι Έλληνες δέχθηκαν μεγάλη επιρροή απο την τουρκική γλώσσα και λαϊκό πολιτισμό, πράγμα που φαίνεται απο τα πολλά λεξιλογικά τουρκικά στοιχεία που βρίσκονται στη Ρωμαίικη γλώσσα, και απο πολλά λαογραφικά στοιχεία. Τώρα, ο ελληνικός χριστιανικός πληθυσμός της Κριμαίας υπέφερε πολλά δεινά απο την καταδυνάστευση των Τούρκων αρχόντων του χανάτου της Κριμαίας – βαριά φορολογία, δουλεμπόριο, αρπαγές και βιασμούς, ενώ τα ντόπια δικαστήρια δεν παρείχαν στους Χριστιανούς καμιά ουσιαστική προστασία. Σε αυτήν την κατάσταση ο μητροπολίτης Ιγνάτιος, θρησκευτικός και πολιτικός ηγέτης των Ρωμιών της Κριμαίας, διαπραγματεύθηκε με την αυτοκράτειρα Αικατερίνη της Ρωσίας να δοθεί στους Ρωμιούς τόπος και ισονομία, όπως και δόθηκε. Έτσι οι Ρωμιοί κρυφά μετανάστευσαν απο την Κριμαία και πήγαν στην περιοχή του Ντονέτσκ, όπου μέχρι σήμερα κατοικούν. Όχι οτι ήταν εύκολη η μετανάστευση, δύο χειμώνες πέρασαν στην ερημιά ώσπου να φτάσουν σε έδαφος της τότε Ρωσίας και να εγκατασταθούν, και χιλιάδες πέθαναν απο τις κακουχίες. Πάντως είχαν την τύχη να εγκατασταθούν σε περιοχή «παρθένα», που δέν είχε ποτέ καλλιεργηθεί, και δέν κατοικούνταν απο άλλους ανθρώπους – δέν πήραν κανενός τη γή και δέν έφαγαν κανενός το ψωμί, απέκτησαν γή, βιός και πατρίδα με τον ιδρώτα του προσώπουτους και μόνο, χωρίς να χρωστάνε τίποτε σε κανέναν. Σημειωτέον οτι στην Κριμαία υπάρχει σήμερα μεγάλος ελληνικός πληθυσμός ορθόδοξος και με ελληνική συνείδηση, ενώ είναι πληθυσμός τουρκόφωνος, δέν μιλά ελληνικά, μιλά την Κριμαϊκή Τουρκική γλώσσα, άν και με κάποιες Ρωμαίικες επιρροές στην προφορά και σύνταξη, και με την προσθήκη κάποιων ελληνικών λέξεων που αναφέρονται στα σχετικά με τον ελληνικό πολιτισμό, κυρίως την Ορθόδοξη Χριστιανική θρησκεία. Το οποίο σημαίνει πως και οι Ρωμιοί του Ντονέτσκ Ουκρανίας θα είχαν γίνει και αυτοί τουρκόφωνοι, άν δέν είχαν φύγει απο την Κριμαία.

Έχω ένα ηλεκτρονικό λεξικό που ερμηνεύει απο τη γλώσσα “Urum” δηλαδή τα τουρκικά των Ρωμιών της Κριμαίας, στα Ουκρανικά. (“Urum” είναι λαϊκή τουρκική μορφή του Rum, που θα πεί Ρωμιός, Έλληνας. Ρωμιοί δηλαδή ονομάζονται και εκείνοι, άν και τουρκόφωνοι). Για τη Ρωμαίικη της Ουκρανίας ένα σύντομο και αρκετά πρόχειρο ρωμαιο-ρωσικό γλωσσάριο των πιό συνηθισμένων λέξεων βγήκε το 1931 με σκοπό να βοηθήσει τους Ρωμιούς να μπορούν να διαβάζουν το περιοδικό «Κολλεκτιβιστής». Πολύ πληρέστερο λεξικό, με 10000 τουλάχιστον λήμματα, έχει γράψει ο Λεόντιος Κυριάκοβ. Δέν έχω δεί το λεξικό ωστε να μπορώ να το αξιολογήσω, ωστόσο αυτό το λεξικό είναι σίγουρα απαραίτητο για την επιβίωση της ρωμαίικης γλώσσας, για την κατακύρωσητης ώς γλώσσας πρώτα απ’ όλα. Εννοείται πως καί το γλωσσάριο του 1931 καί το λεξικό του Λ. Κυριάκοβ, θα πρέπει κάποιοι να τα γράψουν σε ηλεκτρονική μορφή και να τα αναρτήσουν στο διαδίκτυο. Η Ρωμαίικη μου είναι πιά αρκετά εύκολη να την καταλαβαίνω, γιατί και με τα βόρεια ελληνικά ιδιώματα είμαι εξοικειωμένος, και με τα Ποντιακά, και γνωρίζω κάμποσα τουρκικά. Συναντώ παρα ταύτα συχνά δυσκολίες στο λεξιλόγιο επειδή ακριβώς είναι τόσο πλούσιο, οπότε καταφεύγω στα συμφραζόμενα για να βγάλω νόημα. Σχεδόν όλη αυτή η εργασία αυτής της ιστοσελίδας έχει γίνει χωρίς λεξικό, εκτός του οτι πότε πότε ανατρέχω στο Urum-(τουρκο-)Ουκρανικό λεξικό, που κι αυτό για να το διαβάσω πρέπει να μεταχειρισθώ δύσχρηστη μεταφραστική μηχανή μέσω σύνδεσης ιντερνετ. Απο το Σεπτέμβριο 2006 βρήκα ένα Ρωμαιικο-Ρωσικό λεξικό στο διαδίκτυο, σε έναν λίαν ενδιαφέροντα ιστότοπο: http://www.mak-mak.com/gendb/RomRus.asp το οποίο λεξικό όμως είναι πολύ φτωχό, έχω ήδη βρεί πάμπολλες ρωμαίικες λέξεις που δέν τις έχει, με έχει βοηθήσει ωστόσο σε αρκετές περιπτώσεις – είναι το μόνο ρωμαίικο λεξικό που έχω. Να μιλήσουμε ανοιχτά, πραγματικά επιστημονικό λεξικό με πραγματική (κατα το ανθρώπινο μέτρο) πληρότητα είναι μόνο το Urum-(τουρκο-)Ουκρανικό λεξικό που ανέφερα, έκδοση της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών της Ουκρανίας, με στοιχεία: ГАРКАВЕЦЬ Олександр Миколайович. Урумський словник.—Алма-Ата: Баур, 2000.— 632 стор.

Г 4602000000-0-0 Без оголошення 00(05)-97 ISBN 5—7667—3229—5 (η οποία Ακαδημία καλά θα έκανε να συγγράψει ανάλογο λεξικό της Ρωμαίικης, όσο ακόμη μιλιέται στα χωριά). Τέτοιο λεξικό για τη Ρωμαίικη δέν έχει γίνει. Στον προαναφερθέντα ιστότοπο βρίσκονται και οι εξής συνδέσεις, που συνοψίζουν όλη την παρουσία των Ρωμιών της Ουκρανίας στον παγκόσμιο ιστό: (που κι αυτή η παρουσία έχει ουσιαστικώς χαθεί, κάποιες απο τις συνδέσεις δέν λειτουργούν κάν)

Εδώ στην カバラ゜ είναι ένας προπονητής (δέν θυμάμαι το όνομάτου, Ασλανίδης Γιάννης μου φαίνεται), απο τους παλλινοστήσαντες Πόντιους ομογενείς της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Τον ρώτησα απο πιό μέρος έχει έρθει και μου είπε απο το Μπατούμ. Έκανα λόγο για τους Ρωμιούς της Ουκρανίας, και μου είπε πως αυτοί κατάγονται απο την Ανατολική Θράκη, απο εκεί πήγαν στην Κριμαία, και απο την Κριμαία στο Ντονέτσκ. Είναι περίπου ογδόντα χιλιάδες (80000), μου είπε. Και είναι, είπε, και άλλοι απ’ αυτούς που μιλάνε τούρκικα. Ξέρω, είπε, γιατί έχω πάει και εκεί, πηγαίνω σε πολλά μέρη, για αθλητικές συναντήσεις. Αυτές τις πληροφορίες δέν τις έχω διασταυρώσει, ταιριάζουν πάντως με όλα τα άλλα που είπα πρωτύτερα. Ιδιαίτερα, οι Θρακιώτες φημίζονται ώς ικανότατοι αγρότες («όταν ο Θεός έρριξε ένα βιβλίο στη γή, το πιάσανε οι Πόντιοι. έρριξε και ένα αλέτρι, το πιάσανε οι Θρακιώτες. έρριξε και μιά ζυγαριά, την πιάσανε οι Καραμανλήδες» λέει ο λαός), και την ίδια φήμη, ικανότατοι ώς αγρότες, δικαιούνται όχι λιγότερο οι Ρωμιοί του Ντονέτσκ καθώς φαίνεται και απο την ιστορίατους, και απο τα ποιήματα του Λεόντιου Κυριάκοβ. Αυτοί ήταν που πρώτοι αξιοποίησαν τις εκτάσεις εκείνες, χέρσες μέχρι την εγκατάσταση των Ρωμιών. Ωστόσο, ένα χωριό που ίδρυσαν οι Ρωμιοί του χωριού Σαρτανά, ονομάσθηκε Makedonovska, πράγμα που με κάνει να πιστεύω πως οι Ρωμιοί κατάγονταν απο τη Μακεδονία, όχι (ή όχι μόνο) απο τη Θράκη. Ο αριθμός 80000 μάλλον αναφέρεται στην πληθυσμό των Ρωμιών που έχουν καί τους δυό γονείς Ρωμιούς, ή που έχουν ελληνόφωνους γονείς. Άν βάλουμε μαζί και εκείνους που προέρχονται απο μικτούς γάμους με Ουκρανούς - Ουκρανές, και τους τουρκόφωνους, γίνονται άνετα 200000, καθώς έχω ακούσει απο άλλη πηγή.

Αξιοσημείωτο είναι οτι η Ρωμαίικη γλώσσα δέν φαίνεται να έχει επιρροές απο τα Ουκρανικά ή Ρωσικά, με εξαίρεση κάποιες λέξεις της σύγχρονης ζωής, όπως ΚΟΛΧΟΖ, ΜΑςΉΝΑ, ΚΥΜΒΆΙΝ, ΠΛΑΝέΤΑ, που δέν μπορούσαν να ληφθούν απο άλλη πηγή παρα απο τα Ουκρανικά ή Ρωσικά. Συμπεραίνω οτι μέχρι πρόσφατα οι Ρωμιοί δέν είχαν ανακατευτεί με Ουκρανούς και Ρώσους, άν και ζούσαν αρμονικά μαζί με τους ομόθρησκους Ουκρανούς, αισθάνονταν πως είναι ξένοι σε ξένη χώρα (το Σταλινικό καθεστώς βεβαίως βοήθησε σ’ αυτό), και αυτό φαίνεται σε πολλά ποιήματα του Λεόντιου Κυριάκοβ. Η γλώσσα η ρωμαίικη που μιλούσαν τους χαρακτήριζε ώς Ρωμιούς (Έλληνες) και συνεπώς ξένους, διαφορετικούς.

Υπάρχει (δηλαδή υπήρχε) ένας πολύ ενδιαφέρων (δυστυχώς παρατημένος απο τους δημιουργούςτου!) ιστότοπος, http://azov.nostos.gr/gr/index.html όπου μεταξύ πολλών πληροφοριών για τους Έλληνες της Αζοφικής λέγεται πως έχουν έντονη πολιτιστική δραστηριότητα στη Ρωμαίικη γλώσσατους, και όπου ακούω για διατήρηση της Ελληνικής σε ξένους τόπους, αναστενάζω, γιατί και για την Αυστραλία άκουγα οτι διατηρούν την ελληνική γλώσσα, (που δέν είναι και δύσκολο να μάθει κανείς ένα βασικό λεξιλόγιο 800 ή 900 λέξεων για να συνεννοείται), αλλα αυτό που είδα ήταν πολύ διαφορετικό απο εκείνο που άκουγα: η ελληνική εκεί διατηρείται μόνο απο εκείνους που έζησαν στην Ελλάδα, οι οποίοι και συνεχώς αραιώνουν, και εκείνοι ακόμη χρησιμοποιούν εναγωνίως τα λίγα και αδέξια αγγλικά που ξέρουν, αλλιώς δέν έχουν τρόπο να γίνουν κάπως κατανοητοί στα εγγόνιατους.

Σήμερα δέν νομίζω πως η Ρωμαίικη γλώσσα μιλιέται πιά, παρα μόνο απο άτομα κάποιας ηλικίας, ας πούμε 40 ετών και άνω. Αξιοσημείωτο είναι πως δέν υπάρχει ούτε ένας ιστότοπος στη Ρωμαίικη γλώσσα, ενώ π.χ. στην Κουρδική γλώσσα ιστοσελίδες μπορείτε να βρείτε εκατό χιλιάδες. Και είναι κρίμα, δέν νομίζετε; άνθρωποι που επι πολλούς αιώνες υπέφεραν άλλοτε πολύ και άλλοτε λίγο για να διατηρήσουν τον Ελληνισμότους, να «βγούν, ώ συμφορά! απ’ τον Ελληνισμό»; (που λέει ο Καβάφης). Φάγανε μεταναστεύσεις, κακουχίες, τουρκοκρατία, θανατικά, πείνα, διωγμούς – τα αντέξανε. Και τώρα πάει να τους φάει τί; η παγκοσμιοποίηση.

Δέν μπορώ να μήν παραθέσω εδώ τους στίχους ενός τραγουδιού που την 1^η Αυγούστου 2004 έβαλε κάποιος στο διαδίκτυο σε ένα φόρουμ, όπου σημειώνεται στα ρωσικά πως τους έγραψε κάποιος που έζησε στο χωριό Σαρτανά, αλλα κατάγεται απο το χωριό Μπογάσο:

1.
Арея, арея, αραία, αραία =αραιά αραιά (σπάνια, πότε πότε)
С тукос ту марея εις το δικό-σου το μερέα =στη δικήσου μεριά, στα μέρησου
Го клотъу ту фтялы-м, драну. εγώ κλώθω το κεφάλι-μου, ανατρανώ. =γυρίζω το κεφάλιμου, βλέπω.
Го эху стратыя, εγώ έχω στρατεία, =έχω ταξίδι,
Апесум футыя, απ’έσω-μου φωτία, = μέσαμου (έχω) φωτιά,
Туком ту хурия перну το δικό-μου το χωρεία περνώ. =απο το δικόμου το χωριό περνώ.
Перну ки нунызу, περνώ και νουνίζω, =περνώ και σκέφτομαι,
Ухсам на хулизу |ιΟQΣΑ| να χουλίζω, = ή μάλλον αρχίζω να φωνάζω:
«Бугасу, ас исун кала!» «Μπογάσο, ας ήσουν καλά! =«Μπογάσο, να είσαι καλά!
Пилы пуласиис, απολύει απολυσίες, =(σου) στέλνει χαιρετίσματα,
Харишсин плушиис χαρίζει-σεν πλουσιίες =σου εύχεται πλούτη
Тукос ту башселску бала το δικό-σο το |ΒΑς|ΣΕΛ|ΣΚ|ο |ΒΑΛΑ|. =το δικόσου το κεφαλοχωρίτικο παιδί _(=εγώ)».
(_{башселску είναι προφανώς υβρίδιο λέξη απο το
τουρκικό баш =κεφάλι, κύριο, και το ουκρανικό
села =χωριό, με το ουκρανικό και ρωσικό πρόσφυμα επιθέτων
–σκ, και ελληνική κατάληξη –ου (δηλαδή το –ο των ουδετέρων)
хурия είναι μάλλον τυπογραφικό λάθος αντί για хурию
=χωρίο).}

2.
С така-с та мурморья εις τα δικά-σου τα μοιρομόρια =στα δικάσου τα μνήματα
Прату лоря-лоря περπατώ ολόγυρα-ολόγυρα =βαδίζω γύρω γύρω
Та матям сунгкута пихта. τα μάτια-μου σφουγκώ-τα πηχτά. =τα μάτιαμου σκουπίζω συχνά, κάθε λίγο.
Атута мурморя ετούτα μοιρομόρια =αυτά τα μνήματα
Такам эн та соя, τα δικά-μου ένι τα σόγια, =οι δικοίμου είναι οι συγγενείς,
Такам эн та тэря ата. τα δικά-μου ένι τα εντέρια αυτά. =τα δικάμου είναι τα σπλάχνα αυτά.
Та спитя псиленун, τα σπίτια ψηλαίνουν, =τα σπίτια ψηλώνουν,
Румей иксилевун, Ρωμαίοι |ΕΚΣί_ΛΕ|εύουν, =οι Ρωμιοί λειψαίνουν, λιγοστεύουν,
Румеку ту глоса арен. ρωμαίικο το γλώσσα αραιαίνει. =η ρωμαίικη η γλώσσα αραιώνει. _{(=γίνεται σπάνια)}
Румека пидъича, ρωμαίικα παιδίτσια, =τα ρωμαίικα μικρά αγόρια,
Румека курчича ρωμαίικα κοριτσίτσια =τα ρωμαίικα μικρά κορίτσια
Ти ксерун румека румей κί ξέρουν Ρωμαίικα Ρωμαίοι. δέν ξέρουν Ρωμαίικα οι Ρωμιοί.

_{(|ΕΚΣί_ΛΕ|εύουν, απο το τουρκ. |ΕΚΣί|- =γίνεται λειψό,
μειώνεται, χάνεται. -ΛΕ- είναι τουρκικό πρόσφυμα που ενίοτε οι Ρωμιοί το
προσθέτουν πλεοναστικά)}3.
Инэя убайдъа, εννέα |ΟΒΑ|δια, =εννέα λόφοι,
Ифта тарамайдъа, εφτά |ΤΑΡΑΜΑ|δια, =επτά καλλιεργημένες εκτάσεις,
Апесу галтицка нера απ’έσω γλυκίτσικα νερά. =(περιβάλλουν) μέσα γλυκά νερά.
Та чоля-с спармена, τα |ΞΟΙΛ|ια-σου σπαρμένα, =τα χωράφιασου είναι σπαρμένα,
Хтина фаимена. κτηνά φαγημένα. =οι αγελάδεςσου (είναι) ταϊσμένες.
Го эху тукос ту хара. εγώ έχω το δικό-σου το χαρά. =εγώ έχω τη δικήσου τη χαρά = χαίρομαι με σένα.
На круй аври илус, να κρούει αύριο ήλιος, =για να χτυπάει _{(=να λάμπει, να ζεσταίνει)} αύριο ο ήλιος,
На шеритын филус, να χαίρεται φίλος, =για να χαίρεται ο (κάθε) φίλος,
Го храз на сикумин пурна εγώ χρειάζει να σηκούμαι πρωινά. =εγώ πρέπει να σηκώνομαι νωρίς.
<а> Илус атитку ήλιος ετοίουτικο = και ήλιος τέτοιος
Ки фиса дамлитъку και φύσα |ΔΑΜΛΙ|δικο, =και αέρας υπέροχος
Пудъина па тен сту дуня πουθενά-πα κί έν στο |ΔΥΝιΑ|. =πουθενά μα πουθενά δέν υπάρχει στον κόσμο!

_{(προβληματική είναι η λ. |ΔΑΜΛΙ|δικο, πιθανώς λάθος
αντί για |ΝΑΜΛΙ|δικο= ονομαστό. αλλιώς μοιάζει να είναι απο το τουρκ. |ΔΑΜΛΑ|=
σταγόνα, με την έννοια «αποσταγμένο, η πολυτιμότερη ουσία, υπέροχο,
εξαιρετικό»).} _{(Μέτρο μεσοτονικό, χαλνάει σε ένα σημείο στην τρίτη στροφή όπου διορθώνω
προσθέτοντας το <а> που κατα βάσιν σημαίνει «ενώ» στη
Ρωμαίικη)}

Θα πρότεινα όχι ειδικά για τους Ουκρανιώτες Ρωμιούς, αλλα για όλους τους μακρινούς ομογενείς όπου η γλώσσαμας χάνεται, η Ελλάδα να φιλοξενεί κάθε χρόνο 1000 παιδιά (11-12 ετών) ομογενών απο το σύνολο των μακρινών μακρινών χωρών, το κάθε παιδί μέσα σε μιά ελληνική οικογένεια για ένα χρόνο; και έπειτα να επιστρέφουν στην χώρατους και να έρχονται την άλλη χρονιά άλλα 1000 παιδιά. Τα σχολεία ξένης γλώσσας δέν μπορούν να την διατηρήσουν το ξέρω καλά. Ξένη γλώσσα είναι σήμερα η Ελληνική για τα ελληνάκια της Αυστραλίας, της Αμερικής, όπως και της Ουκρανίας. Μπορούν όμως πολύ καλά να λειτουργήσουν σχολεία θεατρικά, που να διδάσκουν μόνο το ανέβασμα θεατρικών παραστάσεων, γιατί όχι και κινηματογραφικών ή τηλεοπτικών δημιουργιών, στην ελληνική γλώσσα, ή εν προκειμένω στη Ρωμαίικη γλώσσα. Σημειωτέον οτι το ποιητικό έργο των Ρωμιών της Ουκρανίας έχει εντονότατα δραματικό χαρακτήρα, είναι ό,τι πρέπει για να γίνει θέατρο, κινηματογράφος, κινούμενο σχέδιο. Ειδικά τα έργα του Λεόντιου Κυριάκοβ, δέν ξέρω άν του το έχει πεί κανένας, έχουν κινηματογραφικό χαρακτήρα, το κάθε ποίηματου είναι μιά κινηματογραφική ταινία δοσμένη με λόγια. Όχι όμως να διδάσκεται ένα θεατρικό έργο έναν χρόνο για να παιχθεί μία μέρα. Το αντίθετο. Για να γίνει δουλειά μέσω του θεάτρου, μιά μέρα πρόβας πρέπει να αντιστοιχεί σε έναν χρόνο παραστάσεων.

Ειδικά για τους Έλληνες της Ουκρανίας, θα πρότεινα να κατασκευασθεί μιά «μηχανή» που να μεταφράζει ηλεκτρονικά απο τα Ελληνικά στα Ουκρανικά, ωστε να μπορούν οι εκεί Ρωμιοί να διαβάζουν ελληνικές ιστοσελίδες και ηλεκτρονικό υλικό. Μιά τέτοια μηχανή είναι ό,τι πρέπει για εκμάθηση ξένης γλώσσας. Σημειωτέον οτι προς την Ελληνική η Ουκρανική είναι πολύ κοντύτερα απο ό,τι η αγγλική, προπάντων όσον αφορά τη σειρά των λέξεων, πράγμα που ανεβάζει πολύ τη χρηστικότητα μιάς τέτοιας μηχανής. Προτείνω ακόμη να ξαναβγεί μόνο στα Ρωμαίικα το περιοδικό Κολλεκτιβιστής (που κυκλοφορούσε ακόμη και μέσα στο χρόνια των σταλινικών διωγμών) να αναρτάται και στο διαδίκτυο. Να εκδοθούν, καί ηλεκτρονικά, τα άπαντα των Ρωμιών λογοτεχνών. Τέλος πάντων, όποιος μπορεί (εκτός απο προεκλογική κίνηση ή δια το θεαθήναι) να πράξει κάτι για τη διατήρηση του Ελληνισμού, άς το πράξει. Προς τούτο συνεισφέρω αυτήν την ιστοσελίδα, που δίνει και πρόταση για το πώς να γράφεται η Ρωμαίικη με το ελληνικό αλφάβητο απο ανθρώπους που ξέρουν να γράφουν μόνο με το Κυριλλικό, και το πώς να αποδίδεται ωστε να την κατανοούν οι Ελλαδίτες.

Όταν αξιωθώ, άν θέλει ο Θεός, να καταγράψω τα δύο βιβλία που έχω του Λεόντιου Κυριάκοβ σε ηλεκτρονική μορφή, η εργασία αυτή θα ισοδυναμεί και με όργανο εκμάθησης της Ρωμαίικης γλώσσας (αφού μεταφράζω διατηρώντας τη σειρά των λέξεων και όσο γίνεται πιό κοντά στο πρωτότυπο. Δίνω πρώτα μιά φωνητική αναβάθμιση του κάθε στίχου, και έπειτα μετάφραση της στροφής). Προς το παρόν (αρχές Μαΐου 2006) έχω καταγράψει περίπου το ¹/₁₀ μόνο. (Οκτώβριος του 2006, έχω καταγράψει καί τους δύο τόμους, αλλα ακόμη χρειάζονται γλωσσική εξήγηση και μετάφραση)

Είμαι περήφανος που διατήρησαν αυτήν την γλώσσα με όλη την παραφθοράτης, γιατί η παραφθορά δείχνει πως πολλούς αιώνες έζησαν μακριά απο τον Ελληνισμό, και όμως δέν τον αποποιήθηκαν, πολλές λέξεις μεσαιωνικές και αρχαίες ελληνικές διατηρούνται στη γλώσσατους, ενώ έχουν χαθεί απο την Κοινή Νέα Ελληνική. Ακόμη και για τα πολλά τουρκικά στοιχεία της γλώσσαςτους είμαι περήφανος, γιατί δείχνουν πόση συνάφεια είχαν με το τουρκικό στοιχείο, ωστόσο προτίμησαν ταλαιπωρία, κατατρεγμούς και προσφυγιά παρά να «τουρκέψουν».

Πρέπει επ’ ευκαιρία να παρατηρήσω πως η Ρωμαίικη σε ορισμένα σημεία αποδεικνύεται συντηρητικότερη απο την κοινή Μεσαιωνική Ελληνική που μιλιόταν σχεδόν σε όλη την Ελλάδα και Μικρασία. Στην κοινή Μεσαιωνική Ελληνική όπως και στην Ποντιακή, για παράδειγμα, χρησιμοποιείται η πρόθεση μετά (εξ ού με) ενώ η Ρωμαίικη χρησιμοποιεί σε τέτοια χρήση την πρόθεση εν, που είναι συνηθισμένη σύνταξη της Ελληνιστικής Ελληνικής. Επίσης, ενώ η Μεσαιωνική Ελληνική χρησιμοποιεί το ωσάν, μόνο η Ρωμαίικη χρησιμοποιεί το ιΆΝ, απο οία άν, που ανάγεται στην Ελληνιστική Ελληνική γλώσσα. Αυτά και αρκετά ακόμη αρχαΐζοντα στοιχεία της Ρωμαίικης μαρτυρούν πως ο πληθυσμός που τη μιλούσε απομονώθηκε (ώς ένα βαθμό) απο τον υπόλοιπο ελληνόφωνο πληθυσμό ήδη απο την αρχαία Εποχή. Τουλάχιστον απο άποψη γλωσσολογικού ενδιαφέροντος, η Ρωμαίικη γλώσσα είναι θησαυρός: δίνει τα πλείστα και τα πιό χαρακτηριστικά δείγματα όλων των γλωσσολογικών φαινομένων.

Пу пирин мас ки пейн тюнурюс Моисейс, πού πήρε-μας και πηγαίνει καινούργιος Μωυσής,

Пу эн ато кало ту василыю? πού ένι αυτό καλό το βασιλείο;

Пас тына финум мис такамас та авлэс πάνω σε τίνα αφήνουμε ημείς τα δικά-μας τα αυλές

Ки та мурморя мас — мидан ту клыю? και τα μοιρομόρια-μας - |ΜΕιΔΑΝ| του κλαίου;

πού μας πήρε και μας πηγαίνει ο καινούργιος Μωυσής, πού είναι εκείνο το καλό το κράτος; σε ποιόν αφήνουμε εμείς τις δικέςμας τις αυλές και τους τάφους (των προγόνων)μας – τον τόπο του θρήνου;_{(καινούργιος Μωυσής νοείται ο μητροπολίτης Ιγνάτιος, ηγέτης των Ρωμιών κατα τη
μετανάστευση στην Ανατολική Ουκρανία. το καλό το κράτος στο οποίο ποθούσαν να
φθάσουν ήταν η τότε Ρωσία, όπου θα έβρισκαν άσυλο απο την καταπίεση των Τούρκων
της Κριμαίας).}

Пас тына финум топс та спернышкам адъо πάνω εις τίνα αφήνουμε τόπους τά σπέρνισκαμε εδώ

Ки дузанлайвам да мис шлядъыс хроня και |ΔΥΖΕΝ_ΛΕ|ευαμε-τα ημείς χιλιάδες χρόνια _{(|ΔΥΖΕΝ_ΛΕ|- =εξομαλύνει,
βάζει σε τάξη)}

Чулы мидан, килсис, пу валышкам ставро, |ΞΟΙΛ|ίου |ΜΕιΔΑΝ|, εκκλησίες, όπου βάλλισκαμε σταυρό,

Пу иксирам замет, агап ки? όπου ήξεραμε |ΖΑhΜΕΤ|, αγάπη και <πόνια>;

σε ποιόν αφήνουμε τους τόπους τους οποίους σπέρναμε εδώ και με την εργασίαμας τους βάζαμε σε τάξη χιλιάδες χρόνια, της εξοχής την άπλα, τις εκκλησίες όπου κάμναμε το σταυρόμας, όπου γνωρίζαμε μόχθο, αγάπη και πόνους; _{(στα Ρωμαίικα η έκφραση είναι «βάλλω σταυρό» =κάνω το
σταυρόμου, επίσης η αντίστοιχη έκφραση των τουρκόφωνων Ρωμιών, των
Urum, σημαίνει «βάζω σταυρό»)}

Уджахья кардъака атора тъа взытьун, |ΟЏΑQ|ια καρδιακά ετώρα θα σβηθούν,

Та пшес тын тъа-на фхун с джапи та фуля. τα ψυχές-των θε να φύγουν εις |ЏΑΠ|ίου τα φώλια (=σπήλαια)

Ати тъа клэгны та, кака тъа мурлугун εκεί θα κλαίγουνε αυτά, κακά θα μοιρολογούν

Пас та графес ки та васаня ула. πάνω στα γραφές και τα βασάνια όλα.

οι εστίες οι οικείες(μας) τώρα θα σβησθούν, οι ψυχέςτους πρόκειται να καταφύγουν στου βουνού τα σπήλαια. εκεί θα θρηνούν αυτές, οικτρά θα μοιρολογούν για τα γραμμένα της μοίρας και τα βάσανα όλα. _{(οι ψυχές των εστιών είναι προφανώς οι ψυχές των προγόνων, στα τζάκια πιστεύεται
οτι κατοικούν οι ψυχές των προγόνων της κάθε οικογένειας. «τώρα που αφήνουμε τα
τζάκιαμας, οι ψυχές των προγόνωνμας θα φύγουν απο εκεί, θα πάνε να κατοικήσουν
τις σπηλιές των βουνών, και εκεί θα θρηνούν για την αθλιότητα που μας βρήκε»)}

Царанцан прото та ахтидъа ан ту фос τσαράντησαν πρώτο τα ακτίδα εν τω φώς

Ки ламбрисан хараташи кулфия, και λάμπρισαν |QΑΡΑΤΑς|ίου κορυφία,

Та, сабахтан, ксапелсан хориму аргос αυτά, |ΣΑΒΑhΤΑΝ| εξαπέλυσαν χόρεμο αργώς _{(«εξαπέλυσαν χορό», άρχισαν να χορεύουν)}

Ки батыпсан пес нунзмата камия. και |ΒΑΤ|ευσαν απ’έσω νουνίσματα καμία.

ξεπετάχτηκαν οι πρώτες ακτίνες με φώς και έλαμψαν του μεγάλου βράχου οι κορυφές, αυτές (οι ακτίνες) απο το πρωί το έριξαν στο χορό μέχρι αργά, και όμως βούλιαξαν μέσα σε (στενόχωρες) σκέψεις κάποτε.

А пех джапи ту аралых пян ре трагодъ |hΑ| απ’ έσωθε εκ |ЏΑΠ|ίου το |ΑΡΑΛΙQ| πιάνει ρέει τραγώδι _{(|hΑ| =δεικτικό
επιφώνημα, συχνά χρησιμοποιούμενο ώς σύνδεσμος. |ΑΡΑΛΙQ|= ενδιάμεσος χώρος)}

X ту храр апану клыю эн юмату. εκ το |QΑΡΑΡ| επάνω κλαίο ένι γεμάτο.

Ато румей джунайсан н тун тъыго αυτό Ρωμαίοι |џΟΥΝΑ|ησαν εν τον Θεό

На кзун с вары ки трагико ту страта. να εκβούν εις βαρύ και τραγικό το στράτα.

απο μέσα απο του βουνού τη χαράδρα αρχίζει και αναβλύζει τραγούδι, απο το όριο (απο το ανθρώπινο μέτρο) παραπάνω κλάμα είναι γεμάτο (το τραγούδι). αυτό (το τραγούδι ήταν:) οι Ρωμιοί που ξεκίνησαν με τον Θεό να βγούν στη βαριά και τραγική τη στράτα.

Ма ты лэ то тукотын ту трагодъ Νά τί λέει το δικό-των το τραγώδι

Фкритъэт ту сис-па ас ту ксерит: εφουκρηθέτε-το σείς-πα ας το ξέρετε:

«Симера мавру уранос, «σήμερα μαύρο ουρανός,

Ки та вуна мелунэ». και τα βουνά μελούνε _{(=μελαγχολούν, απο το αρχαίο μέλεον)}

Νά τί λέει το δικότους το τραγούδι, ακούστετο και σείς να το ξέρετε: «σήμερα μαύρος ουρανός, σήμερα μαύρη μέρα, σήμερα όλοι θρηνούν, και τα βουνά ακόμη είναι λυπημένα».

Эн клапсму? Йох!То вуйзму лыкус, тъэмум, мяз ένι κλάψιμο; |ιΌQ|, αυτό βούισμο λύκους, Θεέμου, μοιάζει

Та клутят бдъына, пую хачарайсин. τα κουλούκια-του πουθενά οποίο |QΑΞΑΡ|άησεν. _{(|QΑΞ|-
=φεύγει, |QΑΞΑΡ|- αφήνει να φύγουν, χάνει)}

Айто дауш вары, кардъыя ту трумаз, αετό |ΔΑβΟΎς| βαρύ, καρδία το τρομάζει,

Дугмену алях с досму ту хадрайзин. |ΔΟΙC|μένο |ΑΛΑΑQ| εις |ΔΟΙC|σιμο τό |hΑΔΙΡ|άηζεν. _{(χαΔραεύει= ζητά (σωτηρία))}

Είναι κλάμα; όχι! αυτό ουρλιαχτό λύκαινας, Θεέμου, μοιάζει, τα κουτάβια(της) κάπου η οποία (λύκαινα) έχασε. αετού φωνή βαριά, την καρδιά που κάνει να τρέμει, που (ο αετός) χτυπημένος βαρύτατα σε μάχη με τέτοια φωνή κραύγαζε ζητώντας σωτηρία.

Ки дъайнан, дъайнан-кочиван румей х ту Крим, και διάβαιναν, διάβαιναν, |ΚΟΙΞ|-ευαν Ρωμαίοι εκ το Κρίμ,

Ки спернышкан мурморя н та баряхья. και σπέρνισκαν μοιρομόρια εν τα |ΒΑιΡΑQ|ια.

Футыя вастанан, ми взыты, то, сахин, φωτία βάσταναν, μή σβείται, αυτό, |ΣΑQΙΝ|,

Ту ипсан х кардъакатын та уджахья. τό ήψαν εκ καρδιακά-των τα |ΟЏΑQ|ια.

και πήγαιναν, πήγαιναν, μετανάστευαν οι Ρωμιοί απο την Κριμαία, και έσπερναν τάφους με λάβαρα. _{(στον κάθε τάφο έβαζαν ένα λάβαρο, που ήταν ουσιαστικά ένας ψηλός σταυρός).}την φωτιά διαφύλασσαν, να μή σβηστεί αυτή, προσεκτικά, την οποία άναψαν απο τις οικείεςτους εστίες.

Ато, ту ифиран с ту Крим, абре, гурга αυτό, τό ήφεραν εις το Κρίμ, |hΑ ΒΑΡΕ|, γοργά

Пурпан Элладас н пстыя ки акона, προ-πάνω Ελλάδας την πιστία και εικόνα,

Ки вастанан адъо, тъарис н та котьна вга, και βάσταναν εδώ, θαρρείς εν τα κόκκινα αυγά,

Пула аметрита варея хроня. πολλά αμέτρητα βαρέα χρόνια.

αυτήν (τη φωτιά) την οποία έφεραν στην Κριμαία, βεβαίως, απο παλιά, της μητροπολιτικής Ελλάδας την πίστη και την εικόνα, και την διαφύλασσαν εδώ _{(=στην Κριμαία)}, θαρρείς με τα κόκκινα αυγά, πολλά αμέτρητα βαριά _{(=δύσκολα)} χρόνια.

Ксира, спазмена чоля лон ту Крим пернун ξερά, σωπασμένα |ΞΟΙΛ|ια ελαύνων το Κρίμ περνούν _{(ΛΟΝ είναι η αρχαία μετοχή ελών του ρήματος αιρώ, αλλα επειδή στην πιό
συνηθισμένη χρήσητης στα Ρωμαίικα δείχνει επιρροή απο τη μετοχή ελαύνων,
μεταγράφω «ελαύνων»)}

Пес чол Днипро аплогутын на шмасны, απ’έσω |ΞΟΙΛ| Δνείπερου απο λόγου-των να χειμάσουνε,

Ма дъыя хронс азмоныта аришк ты зун μα δύα χρόνους αλησμόνητα αρίζικοι αυτοί ζούν

Адъо на эртны зысму тын на хлясны.— εδώ να έρθουνε ζήσιμο-των να χλιάσουνε.

άνυδρες, άλαλες ερημιές μέσα στην Κριμαία περνούν, στη στέππα του Δνείπερου (ποταμού) απο μόνοιτους για να περάσουνε το χειμώνα, μα δύο χρόνια αλησμόνητα _{(για τις κακουχίεςτους)}, οι κακορίζικοι αυτοί, ζούν, εδώ ώσπου να έρθουνε (στο Ντονέτσκ) τη ζωήτους να ζεστάνουνε.

С та кикка ки хлюра та чоля убадъы στα |ΚΕιίΚ|ικα και χλωρά τα |ΞΟΙΛ|ια |ΟΒΑ|δίου _{(|ΞΟΙΛ|ια |ΟΒΑ|δίου επι
λέξει =εξοχές λόφου, =με λόφους)}

Алэтр камия приазовск ту тидъын αλέτρι καμία Πριαζόβσκ τό κί είδεν

На док баразана ки на пелыс арзы να |ΔΟΙC|ει |ΒΑΡΑΖΑΝΑ| και να απολύσει ριζί _{(|ΒΑΡΑΖΝΑ|, απο τα ρωσικά =
αυλακιά απο όργωμα)}

Ки на нысты ато Стырно-т Патридъа. και να γινιστεί αυτό Στερνό-του Πατρίδα.

στις έρημες και χλωρές πεδιάδες ανάμεσα σε λόφους, που αλέτρι ποτέ η Περιαζοφική γή δέν είχε γνωρίσει, να «χτυπήσει αυλακιά» _{(=να αρχίσει
να οργώνει αυτός ο πληθυσμός)} και να βγάλει ρίζα _{(=να ριζώσει αυτός,
ο Ρωμαίικος, πληθυσμός)}, και να γίνει αυτός ο τόπος Στερνήτου Πατρίδα.

- - - - - - - - - - - - - - ΣΤΉΧιΑ _στίχια - - - - - - - - - - - - - -_στίχοι

_{(του Λεόντιου
Κυριάκοβ, όπου δέν αναφέρεται άλλος δημιουργός)}

ΑΠΣΑ ΠεΡΝΑ τΗΡΟΣ, ΘΑΡΗΣ ΑΝΙΝ… αψά περνά καιρός, θαρρείς anın… _{(επίρρημα αψά απο επίθετο αψύ. τουρκ.}_{an=
στιγμή, anın
=στη στιγμή)}

ΠεΤΆ ΚΗ ΠΆι ΑΔΆΛΙΦΤΑ Τ ΠΛΑΝεΤΑ. πετά και πάει α|ΔΑΛ|ευτα το planeta._{(ΑΔΆΛΙΦΤΑ
είναι απο το ελληνικό στερητικό α- και το ρήμα ΔΑΛΈβ, τουτέστιν το τουρκικό}_{dal-
=βυθίζεται, μεταφορικώς: νυστάζει, κουράζεται. Τα τουρκικά ρήματα στην Ποντιακή
ελληνοποιούνται πάντοτε με την κατάληξει –εύει, αυτήν την κατάληξη συνήθως
χρησιμοποιεί και η Ρωμαίικη.)}

ΤΥ ΖΉΣΜΥ-Μ, ΜέΤΡΑ, ΆΡΤΑ ΠΗΡΗΛΊΝ, το ζήσιμο-μου, μέτρα, artıq περιλύνει,

ΝΑ δΟΚΥ ΧΡΆςΚΗΤ ΆΡΤΑ Τ ΕΣΤΑΦέΤΑ. να δώκω χρειάσκεται το estafjeta.

γρήγορα περνά ο καιρός, θαρρείς στιγμιαία… πετά και πάει ακούραστα ο πλανήτης. η ζωήμου, μέτρα (λογάριασε), πλέον ξετυλίγεται (τελειώνει), να δώσω πρέπει πιά τη σκυτάλη.

ιΑςΛΆΡ, ΤΙΣ ΣΚΌΘΗΝ ΣΉΜΥΡ ΑΣ ΤΥ ΒδΆΡ, jaşlar, τίς σηκώθη σήμερο εις το ποδάρι,

ΣΧΟΡΆΣΗΤ ΜέΝΑ ΑΣ ΤΥ ΛΊΓΥΜ δΛΊιΑ. συγχωρέσετε μένα εις το δίχως-μου δουλεία.

ΖΑΜεΤ τΗ ΧΗιβΑ, ΤΡΆβΑΝΑ ΓΟ ΓΜΆΡ, zahmet κί qı–ευα, τράβανα εγώ γομάρι,

ΑΝΓΚεβΗΤ, ΒέΛτΗΜ, ΜέΝΑ ΣΗΣ ΚΑΜΗιΑ… aŋ-εύετε, bel-ki, μένα σείς καμία… _{(το τουρκικό οπίσθιο ουρανικό
έρρινο γίνεται «νγκ» στη Ρωμαίικη)}

νέα παιδιά, (λέω σε καθέναν) που σηκώθηκε σήμερα στο ποδάρι, συγχωρέστε εμένα που είμαι δίχως δουλειά. μόχθο δέν λυπόμουνα, τραβούσα εγώ φορτίο, θα με θυμάστε ίσως, εμένα εσείς κάποτε…

ΚΗΣΚΉΝΚΑ ςΥΡΖΗΝ ΆΝΙΜΥΣ ΧΑΡςΎ-Μ, keskin-ικα σύριζεν άνεμος -μου

ΧΗΤΛΊΧιΑ ΚΗ ΝιΑΖΜΥΣ ΣΤΥ ΖΗΣΜΥ-Μ ΗδΑ.qutlıq–ια και νοιασμούς στο ζήσιμο-μου είδα.

τΗ ΧΗιβΑ ΖΗΣΜΥ, εΜΑ-ΠΑ δΑΦΤΎ-Μ, κί qı–ευα ζήσιμο, αίμα-πα δε-αυτού-μου, _{(το δ- του «δαφτού» είναι προφανώς απο το
αρχαίο «όδε αυτός», συμβατικώς το αποδίδω με «δε»)}

ΝΔΑ ΣΚΟΘΑΝ ΠΑΝΥ-ΜΑΣ ΤΑ ΑΓΡΑ ΦΗδΑ… εν τα σηκώθεν πάνω-μας τα άγρια φίδια… _{(το γ΄ πληθυντικό του
παθητικού αορίστου δέν έχει ποτέ -σ- στη Ρωμαίικη, κατα τη γνώμημου δέν έχει
εκπέσει το -σ-, αλλα προέρχεται απο αρχαία διάλεκτο που είχε την κατάληξη -(θ)εν
αντί -(θ)ησαν, όπως στα ομηρικά έπη «τράφεν» αντί «ετράφησαν» κ.λπ.)}

αιχμηρά σφύριζε ο άνεμος απέναντίμου (ενάντια), καλοτυχίες και (έγνοιες=) στενοχώριες στη ζωήμου είδα. δέν λυπόμουν (να σώσω) τη ζωήμου, ούτε το αίμαμου το ίδιο, όταν σηκώθηκαν εναντίονμας τα άγρια φίδια.

ΚΗ ΣΤΕΡΑ-ΠΑ, ΝΔΑ ΗΝΚΣΑΜ ΜΗΣ ΔΥςΜΆΝΣ, και ύστερα-πα, εν τa ένικησαμε ημείς dyшman-ους

ΑΝΑΠΑΠΣ τΉΧΑΜ, ΉΚΣΗΡΑΜ ΤΕΚ δΛΊιΑ. ανάπαυση κί είχαμε, ήξεραμε tek δουλεία.

ΓΑΡΗΠΚΑ ΕΖΝΑΜ ΜΗΣ ΤΟ ΤΥ ΖΑΜΆΝ, garib-ικα έζηναμε ημείς αυτό το zaman

ΜΑ ΠΡΑΤΖΑΜ ΦΥΣΗΡΌ ΧΑΡΆ ΣΝ ΚΑΡδΉιΑ… μα περάτιζαμε φωσερό χαρά στην καρδία…

και ύστερα επίσης, όταν νικήσαμε εμείς τους εχθρούς, ανάπαυση δέν είχαμε, ξέραμε μόνο δουλειά. φτωχικά ζούσαμε εμείς αυτόν τον καιρό, αλλα στέλναμε φωτεινή χαρά στην καρδιά… _{(το «φωσερό» θυμίζει «φυσερό», καίρια, σάν να δείχνει πως όπως
με το φυσερό στέλνουν αέρα για να δυναμώσουν τη φωτιά, έτσι στέλνανε χαρά στην
καρδιάτους)}

ΣΤΑ ΜεΝΑ ΆΡΤΑ ΉΡΤΙΝ ΣΤΥΡΥΤΈΡΣ, εις τα μένα |ΑΡΤΙQ| ήρθε υστεροκαίρης,

βΆι, ΗβδΥΜΗΝΔΑΠΈΝΔΙ ΉΜΗ ΦΈΤΥΣ, βάι! εβδομηνταπέντε είμαι φέτος,

ΜΑ τΉ ΠεΤΆΓΥ Ν ΠέΝΑ ΑΧ ΤΥ ςέΡ-Μ, μα κί πετάω την πένα εκ το χέρι-μου,

ΘΑ ΓΡΆΠΣΥ ΣΤΉΧιΑ ΌΣ ΝΑ ΈΡΤ ΤΥ ΠέΘΥΣ… θα γράψω στίχια ώς να έρθει το πένθος…

σε μένα πιά ήρθε στερνός καιρός _{(φθινόπωρο =γεράματα)}, άχ! εβδομηνταπέντε (χρονών) είμαι φέτος. αλλα δέν παρατάω την πένα απο το χέριμου, θα γράφω στίχους ώσπου να έρθει ο θάνατος…

_{ΧΌΡΑ ΣΑΡΤΑΝΆ 8.05.1994
(του ποιήματος αυτού νεότερη παραλλαγή βρίσκεται στο διαδίκτυο):}

Апса та хроня дрехны писалын, αψά τα χρόνια τρέχουνε πισαλλοίν

Пета ки пай адалыфта н планета. πετά και πάει α|ΔΑΛ|ευτα την |ΠΛΑΝΕΤΑ|.

Ту зисму-м метра арта пирилыйн, το ζήσιμο-μου, μέτρα, |ΑΡΤ-ΙQ| περιλύη, (=περιελύθη)

На дъоку ими итмус т' эстафета. να δώκω είμαι έτοιμος το |ЭСТАФЕТА|.

ταχύτατα τα χρόνια τρέχουνε το ένα πίσω απο τ’ άλλο, πετάει και πάει ακούραστα ο πλανήτης. η ζωήμου, λογάριασε, ήδη ξετυλίχθηκε (=τέλειωσε), να δώσω είμαι έτοιμος τη σκυτάλη.

Яшлар, тыс скотъин симур пас ту бдъар, |ιΑςΛΑΡ|, τίς σηκώθη σήμερο πάνω στο ποδάρι,

Схорасит мена ас ту лыгу-м дълыя. συγχωρέσετε μένα εις το δίχως-μου δουλεία.

Замет ти хийва, травана го гмар, |ΖΑhΜΕΤ| κί |QΙ|ευα, τράβανα εγώ γομάρι,

Оспу та иха дъина го ки ия. ώσπου τά είχα δύνα εγώ και υγεία.

νέοι, που σηκωθήκατε σήμερα στο ποδάρι, συγχωρέστε-με που είμαι δίχως δουλειά. κόπο δέν λυπόμουνα, τραβούσα εγώ φορτίο, ώς ότου είχα δύναμη και υγεία.

Сты мена арта иртын стурутерс. στ’ εμένα |ΑΡΤ-ΙQ| ήρθε υστεροκαίρης.

Эх хроня! Огдъо<и>нда ими фетус... έχ χρόνια! ογδοήντα είμαι φέτος… _{(στη Ρωμαίικη λέγεται
ογδοήντα και όχι ογδόντα)}

Яшлар! Т' анепша-м! А туко-м ту шер: |ιΑςΛΑΡ|! τα ανέψια-μου! |hΑ| το δικό-μου το χέρι:

Парет хты мена чалка т' эстафета! πάρετε εκ τ’ εμένα |ΞΑΛ|ικα το |ΕΣΤΑΦεΤΑ|!

σε μένα πιά ήρθε στερνός καιρός (φθινόπωρο=γεράματα). έι χρόνια! ογδόντα είμαι φέτος… νέα παιδιά! εγγόνιαμου! νά το χέριμου: πάρετε απο μένα γρήγορα τη σκυτάλη!

ΗΝΊΘΙΝ ΦέΝΓΚΥΣ, ΠΛΕβ ΠΑΣ Τ ΧΌΡΑ, εγεννήθη φέγγος, πλεύει πάνω στη χώρα _{(πλεύ-, διατηρεί το αρχαίο}_{w
«δίγαμμα». Η έκφραση εγεννήθη φέγγος / ήλιος είναι τουρκική, “cyn
dogdu”,
και έχει φτάσει ακόμη και στα Ιταλικά «il
sole
nasce»,
ενώ δέν υπάρχει στα αρχαία ελληνικά ή στα λατινικά)}

ΛΑΦΡΆ ΑΈΡΑ ΦΣΆ, ΑβΌΡΑ, ελαφρά αέρας φυσά, ευώρα _{ευώρα (=καλοκαιρία, όμορφη
ώρα, ευχάριστος, ευωδιαστός αέρας)}

βγήκε φεγγάρι, κολυμπά πάνω απο το χωριό, τέτοια όμορφη ώρα! ελαφρά αέρας φυσά, δροσιά αγκάλιασε όλο το χώρο.

ΣΤΥ ΞΌΛ ΤΙΝΞΛΊΧ, ΜΑ ΜΉιΑ-ΜΉιΑ στο xöl tınxlıq, μα μία - μία

ΣΤΑ ΦΤΊιΑ-Μ ΈΡΚΗΤ ΛΗΧΑΡΔΊ: στα αυτία-μου έρχεται laaqırdı:

ΣΜΆ ΣΤ ΜΟΛΟΤΉΛΚΑ βΡΆΖ ΤΥ δΛΊιΑ, σιμά στη molotilka βράζει το δουλεία _{(ΜΟΛΟΤΉΛΚΑ= αλωνιστική μηχανή είναι ουκρανική λέξη)}

ΑΝΔΑ ΧΑΡέιΣ ΌΛΥ Τ βΡΑδΊ. εν τα χαρέες όλο το βραδύ.

στην εξοχή ησυχία, αλλα πότε - πότε στα αυτιάμου έρχεται ήχος ομιλίας: κοντά στην αλωνιστική μηχανή βράζει η δουλειά, με χαρές όλο το βράδυ.

ΧΑΡςΎ ΣΤΥ ΣΊΡΤ, ΧΤ ΠΥΤΆΜ ΑΠέΡΑ, qarşı στο sırt, εκ το ποτάμι α-πέρα

ΚΟΜΒΑιΝ ΑΔΆΛΙΦΤΑ ΞΑΛΈβ combine ατέλευτα xal-εύει

ΚΗ ΤΥ ΔΥβΛΑιΜΥ-Τ ΟΣ ΤΙΝ ΜέΡΑ, και το dövle-ημο-του ώς την μέρα

ΘΑΡΉΣ, ΠεΣ Τ ΧΌΡΑ-ΜΑΣ ΣΗΝΓΚέβ θαρρείς απ’έσω τη χώρα-μας syŋ-εύει. _{(στα παλιά τουρκικά}_{syŋy,
μεταγενέστερα siŋi
=λόγχη)}

απέναντι στη ράχη, απο το ποτάμι πέρα, το «combine», εργοστασιακό συγκρότημα, ασταμάτητα (χτυπάει=) κινείται, δουλεύει, και ο θόρυβοςτου ώς το ξημέρωμα θαρρείς μέσα στο χωριόμας λογχίζει _{(=μπαίνει σάν λόγχη)}.

ΣΗΤΆΡιΑ ΒΌΛΚΑ… (βΡΆΖ ΤΥ δΛΊιΑ!) σιτάρια μπόλικα… (βράζει το δουλεία!)

ιΑςΛΆΡ – ΚΥΡΉΞΑ ΚΗ ΠεδΊιΑ jaшlar - κορίτσια και παιδία

ΑΝΔΥ ΗςΤΆΧΤΙΝ ΤΡΑΓΥδΎΝ. εν τω iшtaq-των τραγουδούν.

σιτάρια μπόλικα… (βράζει η δουλειά!) στον ανελκυστήρα (του σιλό) κουβαλούν. νέα παιδιά – κορίτσια και αγόρια με την αποθυμιά(=μεράκι)τους τραγουδούν.

ΤΑ ΆΣΤΡΗΣ ΠέΜΝΑΝΙ ΑΡέιΑ τα άστρες απέμεινανε αραία _{(ο κανόνας της τρισυλλαβίας
δέν ισχύει στη Ρωμαίικη, όπως γενικά δέν ίσχυε στα βόρεια ελληνικά ιδιώματα,
ακόμη και σήμερα όσοι μιλάνε τα ιδιώματα τονίζουν ελεύθερα πρίν την
προπαραλήγουσα, και χωρίς βοηθητικό τόνο μετά απο αυτήν. σε μερικά μόνο
μακεδονίτικα ελληνικά ιδιώματα χρησιμοποιούνταν και τέτοιος βοηθητικός τόνος)}

ΚΗ ΦεΝΚΑΡΉ ΤΥ ΦΌΣ ΘΙΛΌΝ… και φεγγαρίου το φώς θελώνει… _{(θελό είναι παλαιότερος
τύπος. έτσι το λέει και ο Μακρυγιάννης)}

ΤΥ ΣΊΡΤ, Σ ΑΝΑΤΟΛΉ ΜΑΡέιΑ το sırt, εις ανατολή μερέα

ΠςΗΡΑ ΚΥΤ\ΝΗΖ, ΠΗΡΝΟΣ ΣΗΜΟΝ. επιχειρά κοκκινίζει, πρωινός σιμώνει.

άστρα μείνανε αραιά και του φεγγαριού το φώς θολώνει… η ράχη, στην ανατολική μεριά αρχίζει (να) κοκκινίζει, το πρωινό πλησιάζει.

_{^ΜΑΡΗΥΠΟΛ\, («ΚΟΛΛΕΚΤΗβΗΣΤΊΣ», 20.09.1937, Νο 136/936)} _{=Το ποίημα είχε δημοσιευθεί στο αναφερόμενο
τεύχος του περιοδικού «Κολλεκτιβιστής» (3 μήνες πρίν απο την σύλληψη του πρώτου
των Ρωμιών ποιητών Γιώργη Κοστοπραβ).}

ΣΗΜΌΝΗ ^ΝΟΈΜβΡΗΣ… ΤΑ ΞΌΛιΑ ΣΠΑΡΜέΝΑ. σιμώνει Νοέμβρης… τα xœl-ια σπαρμένα. ₍_{xœl,
απο τα Μογγολικά προερχόμενη τουρκική λ. =έρημος, στέππα, εξοχή. εδώ εννοεί
χωράφια)}

ΧΛιΥΡΉΖ ΤΥ ΟΖΉΜΑ Σ ΚΟΛΧΌΖΗΚΟ ΞΌΛ. χλωρίζει το œz-ημα εις κολχόζικο xœl _{(ΟΖΉΜΑ είναι
εκείνο που φυτρώνει, απο ρήμα ös-εύ(ει)=
φύεται, απο το τουρκικό ös-)}

ΦΑΓΎΡΑ ΣΤΥ ΠΡΆΜΑ ΈΝ ΌΛΥ ΤΜΑΖΜέΝΥ, φαγούρα στο πράμα ένι όλο ετοιμασμένο,

ΚΑΛΆ ΕΤΙΜΆΧΤΑΝ ΚΟΛΧΌΖΝΗΚΗ ΌΛ. καλά ετοιμάσθαν κολχόζνικοι όλοι. _{(απο το ρωσικό
«κολχόζ», συνεταιρισμός αγροτών, παράγει τη λ. κολχόζικο, και στο ρωσικό
κολχόζνικ βάζει ελληνική κατάληξη)}

σιμώνει (=πλησιάζει) Νοέμβρης… τα χωράφια (είναι) σπαρμένα. πρασινίζει το σπαρτό στο κολχόζικο χωράφι. τροφή για τα ζώα είναι όλη ετοιμασμένη, καλά ετοιμάστηκαν οι κολχόζνικοι όλοι (για τον χειμώνα που πλησιάζει).

ΣΗΜΟΝΗ ^ΝΟΈΜβΡΗΣ... ΤΑ ΝΊΧΤΙΣ ΜΑΚΡέΝΥΝ σιμώνει Νοέμβρης… τα νύχτες μακραίνουν

Ο ΚΡΉΟΣ ΑΈΡΑΣ ΑΡΧΉΖ ΝΑ ΦΗΣΆ. ο κρύος αέρας αρχίζει να φυσά.

ΤΑ ΧΌΡΤΑ, ΤΑ ΦΉΛΑ ΤΥςΝΈΦΤΑΝ, ΣΑΡ\έΝΥΝ, τα χόρτα, τα φύλλα dyшyn-εύθεν, sarı-αίνουν, _{(σχήμα χιαστί. το dyшyn- σημαίνει έπεσαν, αλλα συνήθως: μελαγχόλησαν)}

ΤΑ ΠΛΊιΑ ΠεΤΎΝΙ ΣΤΥ ΧΛΊτσΚΥ ΑΠΣΆ. τα πουλία πετούνε στο χλιούτσικο αψά.

σιμώνει Νοέμβρης… οι νύχτες μακραίνουν, ο κρύος αέρας αρχίζει να φυσά. τα χόρτα, τα φύλλα, έπεσαν, κιτρινίζουν, τα πουλιά πετούνε στο ζεστότερο τόπο γρήγορα (=βιαστικά).

ΣΗΜΌΝΗ ^ΝΟΈΜβΡΗΣ… ΝΔΥ ΜέΓΑ Τ δΥΛΊιΑ, σιμώνει Νοέμβρης… εν τω μέγα το δουλεία

ΜΗΣ ΠΆΓΥΜΗ ΈΜΒΡΥ ΣΤΥ ΠΛΎςΚΥ ΖΟΉ. ημείς υπάγομε έμπρο στο πλούσικο ζωή.

ΜΗΣ ΣΉΜΥΡ ΦΗΛΆΓΥΜ ΑΝ ΌΛΥ ΚΑΡδΊιΑ ημείς σήμερο φυλάγομε εν όλω καρδία

ΤΥ ΜέΓΑ ΝΑΜΛΊδΚΥ ^ΟΧΤΌβΡΗ Τ ιΥΡΤΊ. του μέγα namlı-δικου Οκτώβρη τη γιορτή.

σιμώνει Νοέμβρης… με τη μεγάλη δουλειά _{(=δουλεύοντας πολύ και αποτελεσματικά)} εμείς πηγαίνουμε μπροστά στην πλούσια ζωή. εμείς σήμερα φυλάγουμε με όλη την καρδιά _{(=διαφυλάσσουμε στην καρδιάμας. γενικά το «φυλάγω» στη Ρωμαίικη σημαίνει
«περιμένω»)} του μεγάλου φημισμένου Οκτώβρη τη γιορτή.

_{^ΜΑΡΗΥΠΟΛ\, («ΚΟΛΛΕΚΤΗβΗΣΤΊΣ», 28.09.1937, Νο 140/940)}

_{(εννοεί την Οκτωβριανή
Επανάσταση. Το ποίημα δέν κάνει ανειλικρινή κολακεία, αλλα ίσως κάνει επιδέξια
πολιτική παρουσιάζοντας τα πράγματα όπως ιδανικά θα έπρεπε να είναι, ενώ δέν
ήταν ακριβώς έτσι. Οι Έλληνες των σοσιαλιστικών χωρών γενικά υποστήριζαν τον
σοσιαλισμό, μ’ όλο που δέν μπορούσαν να κλείσουν τα μάτια σε δυσάρεστα
φαινόμενα. Διότι ο πραγματικός σοσιαλισμός είναι «πλούσια ζωή», ενώ τα δυσάρεστα
φαινόμενα είναι μή σοσιαλιστικά. Καλή ώρα, τα γεγονότα του 1937-38, τότε που
ξέσπασε άγριος σταλινικός διωγμός κατά του Ελληνισμού της Αζοφικής. Το ποίημα
αυτό και το προηγούμενο γράφηκαν λίγο πρίν συλληφθεί (23/12/1937) ο Γεώργιος
Κοστοπραβ, κύριος ιδρυτής και συντονιστής του περιοδικού «Κολλεκτιβιστής». Μόνο
δύο Ρωμιοί λογοτέχνες τότε επέζησαν των διώξεων, ο Αντώνιος Шαπουρμάς και ο
Λεόντιος Κυριάκοβ, επειδή ήταν τότε πολύ νέοι. Παρόλα αυτά, σε όλα τα ποιήματα
είναι ολοφάνερο πως οι Έλληνες της Ουκρανίας ώς πατρίδα πάντοτε αγαπούσαν τη
χώρα στην οποία ζούσαν, καί στα ευτυχισμένα χρόνια, καί στα δυστυχισμένα.
Άλλωστε, σε καμιά χώρα δέν είναι όλα πάντοτε καλά).}

ΝΑ Ές ΞΑΡΑ ΝΑ ΦΚΡΉΘΙΣ να έχει xare να αφουκρήθης

εσύ ακόμα δέν λησμονήθηκες _{(= δέν ξεχάστηκες)} Λεόντιε Κονάκμπεη… να υπήρχε τρόπος να αφουγκρασθείς _{(= να ακούσεις)} τα λόγια εδώ τα οποία λέει! (αυτό το ποίημα): _{(όμοια με το άρθρο είναι η αναφορική αντωνυμία, όπως στα μεσαιωνικά ελληνικά και
πρόσφατα ακόμη νεοελληνικά ιδιώματα βόρεια και νότια, σε κάθε ελληνόφωνο τόπο)}

ΤΥ ΆΣΤΡΥΣ, ιΌΧ, τΉ βΖΉΘΙΝ, το άστροσου, joq, κί εσβήθη,

ΤΥ ΝΑΜ-Σ ΜΑΚΡΆ ΠΑΈΝ. το nam-σου μακρά παγαίνει.

ΤΥ ΖΉΣΜΥ-Σ ΠΆΛ ΠςΗΡΉΘΙΝ το ζήσιμο-σου πάλι επεχειρήθη

ΣΤΙ ΜΆΣ ΤΟ ιΑΝΓΚΗΔΕΝ. εις τ’ εμάς αυτό jeŋiden _{(τουρκ.
jeŋi=
καινούργιο, jeŋiden
=εκ νέου)}

το άστροσου, όχι, δέν έσβησε, η φήμησου μακριά πηγαίνει. η ζωήσου πάλι άρχισε _{(=αναζωπυρώθηκε)} σε μάς αυτή _{(=η ζωήσου)} και πάλι.

ΣΤΥ ΠδΆΡ ΌΛ ΚΌΖΜΥΣ ΣΚΌΘΑΝ, στο ποδάρι όλοι κόσμος σηκώθεν,

ΝΔΑ ΉΤΥΝΙ ΔΥΓΚΎς… εν τα ήτονε dœcyш… _{(απο τουρκικό}_{dœcyш
=συντριβή, σύγκρουση, απο ρήμα
dœc
=συντρίβω)}

ΠΥΛΊ, ΠΥΛΊ ΣΚΥΤΌΘΑΝ, πολλοί, πολλοί σκοτώθεν,

ΜΑ ΠέΜΝΑΝ ΠΚΆΤΥ ΠΛΎς. μα απέμειναν απο κάτω πλούσιοι.

στο ποδάρι όλος ο κόσμος σηκώθηκαν όταν ήταν πόλεμος… πολλοί, πολλοί σκοτώθηκαν, μα απέμειναν αποκάτω (=νικήθηκαν) οι πλούσιοι.

ΝΑ ΔΡΆΝΣΗΣ ΣΤΑ ΜΑΡΈιΣ, να ανατράνισες εις αυτά μερέες, _{(η μερέα= μεριά,
μεσαιωνικό ελληνικό)}

Τ\ΘΑ ΓΝΌΡΣΗΣ δΆΦΤΥΣ Τ ΧΌΡΑ, κι θα γνώρισες δε-αυτού-σου τη χώρα,

ΘΑ ΧΆΣΗΣ ΤΑ ΣΤΙΡΈιΣ. θα εχάσες τα στερέες. _{(η στερέα =η στέρεα λογική, το
λογικό)}

να σηκωνόσουν εσύ τώρα να έβλεπες αυτά τα μέρη, δέν θα γνώριζες το δικόσου το χωριό, θα έχανες τα λογικάσου._{(η σύνταξη του μή πραγματικού υποθετικού λόγου, στην Κοινή με άν + παρατατικό
και απόδοση θα + παρατατικό, στη Ρωμαίικη είναι με αόριστο όπως στα μεσαιωνικά
ελληνικά).}

ΠΥ ΉΤΥΝ ΈΜΒΡΥ ΞΟΛ… όπου ήτον έμπρο _{(έμπρο απο έν + πρό)} xœl…

ΚΗ ΖΎΝ ΚΑΛΆ ΠΉΣ Τ ΧΌΡΑ, και ζούν καλά απ’ είσω τη χώρα

ΗΣΈΝΚΑ ΣΉΜΥΡ ΌΛ. esen-ικα σήμερο όλοι. ₍_{esen
=σώος, παλαιότατη
τούρκικη λ.)}

πόλεις έγιναν τώρα όπου ήταν πρωτύτερα εξοχή. και ζούν καλά μέσα στο χωριό σώοι (γεροί) σήμερα όλοι.

ΌΣΠΥ ΤΑ ΣΤΊΚΗΤ ΠΆΤΥΣ, ώς που τά στήκεται πάτος _{(ο πάτος= το έδαφος= η γή Cαπο μεσ.
ελλ.])}

ΚΗ ΖΥΝ ΣΤ ΔΥΝιΆ ΡΥΜέι: και ζούν στο dynja Ρωμαίοι:

ΣΉ Τ\ΘΑ ΝΑ ΖΜΥΝΊςΚΑΣΗ, σύ κι θα να λησμονίσκασαι, _{(η θαμιστική αρχ. κατάληξη ισκ-
συνηθισμένη στη Ρωμαίικη, καθώς και σε μικρασιατικά ιδιώματα)}

όσο θα στέκεται η γή και ζούν στον κόσμο Ρωμαίοι (=Έλληνες): εσύ δέν πρόκειται να λησμονηθείς, Λεόντιε Κονάκμπεη!. _{(Ο Λεόντιος Κονάκμπεης, 1853 - 1918, εθνικός ποιητής των
ουκρανιωτών Ρωμιών, αληθινά μεγάλη προσωπικότητα, έγραψε, καθώς αναφέρεται στον
πρόλογο του πρώτου τόμου απο τον καθηγητή κ.}_{^Α. ^Α. ^ΒεΛετσΚΗ, τραγούδια, ποιήματα πασίγνωστα στους Ρωμιούς της
Ουκρανίας, και εργάσθηκε για τον διαφωτισμότους. Ο Λ. Κυριάκοβ έχει γράψει ένα
δραματικό έργο στον δεύτερο τόμο αυτού του έργου, με τίτλο ^ΛεΌΝΤΗι ^ΧΟΝΆΧΒει).}

_{(ΝΑ ΜΟΤΉβ «^ΓΝΈΦΑ ^ΑβΡΆΜ»)
=στο σκοπό του τραγουδιού «Γνέφα Αβράμ».}

ΈΝΑ τΗΡΌ ΠΆΣ ΤΥ βΡΑδΜέΡ, ένα καιρό πάνω στο βραδυμέρι _{(βραδυμέρι είναι αργά το
απόγευμα, που πάει να βραδιάσει)}

ΠΉΣ ΚΑΛτΗΡΝΈςΥ Τ ΜΉΝΑ, απ’ είσω καλοκαιρινέσιο το μήνα

^ΠέΤιΑΣ ^ΚΥΡΚΞΉ ΑΧ ΤΥ ΚΑΡ\έΡ, Πέτιας Κουρκτшής εκ το qarjer

ΧΎΜ δΆιΝ ΝΑ ΦέΡ ΝΤ ΜΑςΉΝΑ. qum διάβη να φέρει εν τη maшina

ένα καιρό πάνω στο βραδυμέρι, μέσα σε καλοκαιρινό μήνα, ο Πέτιας Κουρκτσής απ’ την ποταμίσια όχθη άμμο πήγε να φέρει με τη μηχανή (=φορτηγό αυτοκίνητο). _{(άμμος για οικοδομές
λαμβάνεται συνήθως απο όχθες ποταμών, προς μεγάλημου λύπη που καταστρέφεται το
φυσικό περιβάλλον για να γίνει τσιμέντο. Σε πιό πολιτισμένες χώρες ελάχιστα
χρησιμοποιείται τσιμέντο. Στο προκείμενο, η όχθη των ποταμών λέγεται qarjer, απο
όπου και η γνωστήμας λέξη καριέρα, μεταφορικά η πορεία του ανθρώπου σε μιά
«όχθη» κατα μήκος του ποταμού της κοινωνίας. Η λ. ανάγεται στο σουμερικό «kar»
που σημαίνει ποταμίσιο λιμάνι, απο μιά πανανθρώπινη ρίζα qar που δήλωνε οτι το
νερό συναντά εμπόδιο, ξηρά, και συνεπώς υψώνεται. Στα τουρκικά αυτό σημαίνει το
ρήμα qar-.
Το jer του qarjer θυμίζει, ίσως τυχαία, το τουρκικό jeer =τόπος).}

ΤΌΣ ΚΌΛΣΗΝ ΣΜΆ ΚΗ ΠιΆΝ ΦΥΡΤΌΝ, αυτός κόλλησε σιμά και πιάνει φορτώνει, _{(κόλλησε
=μετέβη)}

ΤΌΣ ΤΊΠΥΤ τές ΝΑ ΝιΆςΚΗΤ: αυτός τίποτε κι έχει να νοιάσκεται:

ΘΑ ΈΡΤ τΗΡΌΣ, Αι-ΠέΤΡΣ ΝΑ ΣΌΝ θα έρθει καιρός, Άι-Πέτρος να σώνει

ΚΗ ΤΌΣ ΝΑ ΡΑβΥΝιΆςΚΗΤ. και αυτός να αρραβωνιάσκεται.

αυτός πήγε κοντά, και πιάνει, φορτώνει, αυτός τίποτε δέν έχει να νιαστεί: θα έρθει καιρός, (ο Άγιος Πέτρος=) του Αγίου Πέτρου η γιορτή να φτάσει, και (τότε) αυτός να αρραβωνιαστεί. _{(Πέτια είναι υποκοριστικό του «Πέτρος». Περίμενε την ονομαστικήτου γιορτή
να αρραβωνιαστεί και να παντρευτεί).}

ΚΑΡδΊιΑ-Τ ςέΡΗΤ ΛΊΓΥΣ ΧΡΆΡ, καρδία-του χαίρεται δίχως qarar,

ΣΤΑ ΜΆΤιΑ-Τ ΦέΝΙΤ ΆΛΛΑ… στα μάτια-του φαίνεται άλλα…

ΌΣ ΤΥ ΔΥΓΚΎΝ, ΌΣ ΝΑ ΤΙΝ ΠΆΡ ώς το dycyn, ώς να την πάρει, ₍_{dycyn=
γιορτή, προπάντων περιτομής ή γάμου)}

ΚΑΤΛΊΓΥ ΠέΜΝΙΝ τιΆΛΥ. κάτι λίγο απέμεινε κι’άλλο.

η καρδιάτου χαίρεται δίχως μέτρο, στα μάτιατου φαίνονται άλλα… _{(=άλλο είναι μπροστάτου και άλλα βλέπει
μές το νούτου, φαντάζεται την αγαπημένητου)} ώς την γιορτή (=τον γάμο), ώς να την πάρει, κάτι λίγο έμεινε ακόμη.

ΠέΣ ΤΥ ΠΥΤΆΜ, ΠέΣ ΤΥ ΝΕΡΌ, απ’ έσω το ποτάμι, απ’ έσω το νερό,

ΤΥ ΔζΆΠ ΈΝ ΆΛιΑΧ ΦΥΒΗΡΌ, το |ЏAΠ| ένι |alaaq| φοβερό,

ΣΤΥ ΜΆΘ ΤΥΚΌ-Σ ΚΑΡδΊιΑ. άς το μάθει το δικό-σου καρδία. _{(απο τα αρχαιότατα χρόνια
αυτή είναι η σημασία του μανθάνει =καταλαβαίνει)}

μέσα στο ποτάμι, μέσα στο νερό (πέφτει=) έπεσε συννεφιά… ο κάθετος βράχος είναι άκρως επικίνδυνος, άς το καταλάβει η δικήσου η καρδιά. _{(κοντά στην όχθη του ποταμού ήταν ένας ψηλός
όρθιος βράχος, τοίχωμα του ποταμού, που υπήρχε κίνδυνος να κατολισθήσει, καθώς η
αφαίρεση άμμου αποδυνάμωνε τους πρόποδες του βράχου. Οι έμπειροι εργάτες σε
τέτοιες δουλειές γνωρίζουν καλά τέτοιους κινδύνους).}

ΣΤΆ ^ΠέΤιΑ! ΣΤΆ, ΛΊΓΥΣ ΗΣΆΠ, στά Πέτια! στά, δίχως |hesab|

ΝΑ ΚΆΜΣ τΉ ΧΡΆςΚΗΤ δΛΊιΑ, να κάμεις κί χρειάσκεται δουλεία,

ΥΡΑΈΒ ΑΠΆΝΥ-Σ ΤΌΣΥ ΔζΆΠ ur-αεύει επάνω-σου τόσο |ЏAΠ|

ΚΗ ΣΤΊΓΝ ΤΥΚΌ-Σ Τ ΛΑΛΊιΑ. και στήγνει το δικό-σου τη λαλία.

στάσου Πέτια! στάσου, χωρίς υπολογισμό να κάνεις δέν πρέπει δουλειά. καταρρέει επάνωσου τόσος βράχος και (σταματάει=) κόβει τη δικήσου τη φωνή. _{(ενεστώτας με σημασία μελλοντικής πιθανότητας: μπορεί να καταρρεύσει και να
σου κόψει το φωνή)}

ΣΤΆ ^ΠΥΤιΑ! <^ΠέΤιΑ!>, βέΓΛΑ ΥΡΤΑΝΦΌΡ, στά, Πέτια! βίγλα urtanfor

ΤΥΝ ΤΆΤΑ-Σ ΝΎΝ ΚΗ Τ ΜΆΝΑ-Σ. τον τάτα-σου νούνει και τη μάνα-σου.

ΤΥ ΔζΆΠ ΘΑΡΉΣ-ΚΗ, ΜιΆΖ ΜΥΡΜΌΡ, το |ЏAΠ| θαρρείς και, μοιάζει μοιρομόρι _{(πρώτο συνθετικό είναι μοίρα, κατ’
ευφημισμόν= θάνατος, δεύτερο συνθετικό: μόριον, δηλαδή μερίδιο, οπότε μοιρομόρι=
αυτό που ανήκει στο θάνατο, στους νεκρούς)}

στάσου, Πέτια, κοίτα μιά στιγμή, τον πατέρασου σκέψου και τη μάνασου. η βραχώδης όχθη θαρρείς και – μοιάζει με ταφόπετρα, (πρόσεξε) να μήν καταρρεύσει επάνωσου.

ΤΟ ΤΝ ΌΡΑ ΝΊςΚΗΣΗ ΚΑΡδΆΡΣ, αυτό την ώρα γινίσκεσαι καρδάρης,

ΤΌ ΤΝ ΌΡΑ ΦΌβΥΣ ΧΆΝΙΤ… αυτό την ώρα φόβος χάνεται…

ΤΌΣ ΣΟΤΑ τΉςΗΝΙ ΧΑΠΆΡ, αυτός εις ότε κί είχεν-ε habar

ΤΥ ΔζΆΠ ΥΡΆιΣΗΝ ΠΆΝΥ-Τ. το |ЏAΠ| ur-άησε πάνω-του.

αυτήν την ώρα γίνεσαι θαρραλέος, αυτή την ώρα ο φόβος χάνεται… αυτός ενώ δέν είχε είδηση (= την ώρα που δέν το αντιλήφθηκε) το βραχώδες ύψωμα κατέρρευσε πάνωτου.

ΈΧ, ΤΊ ΝΑ ΠΉΣ ΚΗ ΤΊ ΝΑ ΦΉΚΣ, έχ, τί να πείς και τί να αφήκεις,

ιΆΝ ΚΑΜΑΤΈΦΤΙΝ Τ δΛΊιΑ, οία άν εκαματεύθη το δουλεία,

ΤΑ δΌΝΔιΑ-Σ ΜΌΝΥ ΘΑ ΤΑ ΦΉΚΣ, τα δόντια-σου μόνο θα τα αφήκεις,

ΘΑ ΈΝ ΛΑΦΡΌ ΣΝ ΚΑΡδΊιΑ. θα ένι ελαφρό στην καρδία.

Άχ, τί να πείς και τί ν’ αφήσεις, σάν έγινε η δουλειά (= αφού ήδη έγινε το κακό), τα δόντιασου μόνο θα αφήσεις (στον κόσμο), θα υπάρχει ελαφρότητα στην καρδιά(σου). _{(=θα είναι
ξέγνοιαστη η ψυχήσου στον άλλο κόσμο).}

ΖέΡ Ές ΞΑΡΆ ΧΆΤΕ ΝΑ ΈΝ, zar έχει xare hate να γένει, ₍_{hate
=ατύχημα)}

ΧΤΌ ΤΟ βΑΡΉ ΚΗ ΆΓΡΥ, εκ αυτό το βαρύ και άγριο,

ΤΥ ΤΈΚΝΥ-Σ ΤΊΠΥΤ ΝΑ ΠΑΘΈΝ, το τέκνο-σου τίποτε να παθαίνει,

μήπως υπάρχει τρόπος (να γλυτώσεις) συμφορά άν συμβεί, (να γλυτώσεις) απ’ αυτό το βαρύ και άγριο (πράγμα), (δηλαδή) το τέκνο (=παιδί)σου κάτι να πάθει, είδηση να φέρει μαύρη;

ΤΑ ΤΆΤΙΣ, ΜΆΝΙΣ ΤΊ ΔΡΑΝΎΝ, τα τάτες, μάνες τί ανατρανούν

ΌΣ ΝΑ ΞΑΛιΆΣΝΙ, ΝΑ ΗΡΝΎΝ, ώς να xal-ιάσουνε, να γερνούν, ₍_{xal=γκρίζο,
ασπριδερό, παλιά τουρκική λ.)}

ΤΊ ΉΠΝΥ τΉ ΧΥΡΤΈΝΝΙ… αυτοί ύπνο κί χορταίνουνε…

οι πατεράδες, μάνες, τί βλέπουν (=τί υποφέρουν) ώσπου να σε μεγαλώσουν! ώσπου να ασπρίσουν (τα μαλλιάτους), να γεράσουν, αυτοί ύπνο δέν χορταίνουνε.

…ςΞΥΠΆΧΤΙΝ ΝΊΧΤΑ ΚΑΤΙΝΌ, σκεπάσθη νύχτα κατεινό

ΝΔΥ ΜΆβΡΥ Τ ΣΗΝΙΦΉιΑ… εν τω μαύρο τη συννεφία…

ΤΡΥΜΆΖΝΙ ΆΣΤΡΗΣ ΚΡΉιΑ. τρομάζουνε άστρες κρύα.

σκεπάστηκε η νύχτα πυκνή με τη μαύρη συννεφιά… αραιά πάνω στον ουρανό τρέμουν τα άστρα απ’ το κρύο. _{(κατεινό σημαίνει πυκνό, έντονο είτε φώς είτε σκοτάδι. Θυμίζει το τουρκικό} _{qatı =δύσκαμπτο, αλλα πιθανότερα είναι ελληνικής
προέλευσης)}

_{25.09.1962 σελίδα 14. (Αυτό το ποίημα μου θυμίζει έναν παλιό φίλο στο στρατό,
που τώρα δέν είναι μαζίμας. Λεγόταν Γιάννης Σουλάκης, ήταν απο τη Θεσσαλονίκη.
Πολύ καλόκαρδο παιδί και όχι λιγότερο επιπόλαιο. Μιά φορά εκεί που σκάβαμε
αυλάκια για να ετοιμαστούν οι θράκες για τα αρνιά του Πάσχα και ήμουν στις
κακέςμου, εκείνος τεμπελιάζοντας καλαμπούριζε, και είπε κάτι κοροϊδευτικό για
μένα. Τότε του είπα: όταν κάποιος κρατάει τσάπες, κασμάδες, και τέτοια
επικίνδυνα πράγματα, δέν τον δουλεύουνε, γιατί μπορεί να του τη δώσει να σου
φέρει τον κασμά στο κεφάλι κάπως έτσι (και έκανα πως θα τον χτυπούσα χωρίς να
τον αγγίξω, αλλα όσοι το είδαν τρόμαξαν νομίζοντας οτι παραλίγο θα τον χτυπούσα
με τον κασμά στο κεφάλι.) Ύστερα απο λίγο καιρό κουβεντιάζαμε σάν φίλοι, φίλοι
ήμασταν άλλωστε, και του έλεγα πως όταν απολυθούμε απο το στρατό θα έχουμε
ζόρια, να βρούμε μιά καλή δουλειά, να κάνουμε οικογένεια… Εκείνος ήταν άνετος
και κεφάτος, μου απάντησε «εγώ δέν έχω τίποτε να στενοχωρηθώ, έχω καλή δουλειά
έτοιμη, θα δουλέψω με το θείομου, με περιμένει να απολυθώ. Είμαι και
αρραβωνιασμένος, τώρα που θα απολυθώ θα παντρευτώ». Καλά ξηγιέσαι, είπα. Ύστερα
απο καιρό, νομίζω προτού απολυθώ, (είχαμε μετατεθεί ο καθένας σε άλλο τάγμα),
ακούω: ο Γιάννης ο Σουλάκης μερικές μέρες πρίν απολυθεί πήρε την «άδεια
απολύσεως», και τη νύχτα γυρνώντας απο γλέντι με το αυτοκίνητο έγινε τροχαίο και
σκοτώθηκε. Άς είναι καλά η ψυχήτου εκεί που βρίσκεται.}

_{(Шπάχα είναι ένα μέρος κοντά
στο Σαρτανά, απο όπου ο Γιούρας πήρε το επώνυμοτου)}

_{(ΝΑ ΜΟΤΉβ «^ΧΟΝΆΧΒει ιΟΣ ^τΗΡΆΚΟΣ») στο σκοπό του τραγουδιού «του Κονάκμπεη ο
γιός ο Κυριάκος»}

^ςΠΆΧΑ ^ιΎΡΑΣ ΒΡΗΓΑΔΉΡΣ, шπάχα Γιούρας brigadir _{(brigadir=
λοχαγός εν καιρώ πολέμου, αρχηγός μπριγάδας, ομάδας εργασίας, εν προκειμένω)}

ΉΤΥΝΙ ΑΧ ΣΌΛΣ ΝΑΜΛΊδΣ, ήτονε εξ όλους namlı-δης

ιΑΝΔΑ ΤΌΝΑ ΉΤΑΝ ΛΊΓ. οία άν τα αυτόνα ήταν λίγοι _{(το ιΑΝ βγαίνει απο αρχαίες
φράσεις όπως: οίον άν= έτσι όπως άν, οία άν= τέτοια όπως άν,
οία ήν= τέτοια που ήταν)}

ο Шπάχα Γιούρας ο επιστάτης ήτανε απ’ όλους πιό φημισμένος, ήτανε απ’ όλους πιό φημισμένος, σάν αυτόν ήταν λίγοι.

ιΑΝΔΑ ΤΌΝΑ ΉΤΑΝ ΧΗΤΚ, οία άν τα αυτόνα ήταν qıt-ικοι ₍_{qhıt
είναι η Κριμαϊκή τουρκική μορφή του παλαιοτουρκικού
qut
=ευτυχία)}

ΜΗΣΑΦΉΡΥΣ ΉΤΥΝ Σ ΣΠΉΤ, misafir-ος ήτον εις σπίτι,

ΤΌΣ ΑΣ Τ δΛΊιΑ ΉΤΥΝ ΠςΉ-Τ. αυτός εις τη δουλεία ήτον ψυχή-του.

σάν αυτόν (όσοι ήταν,) ήταν καλότυχοι. (σάν) επισκέπτης ήταν στο σπίτι(του), (σάν) επισκέπτης ήταν στο σπίτι(του) _{(επειδή όλο έξω ήταν σε δουλειές)}αυτός: στη δουλειά ήταν η ψυχήτου.

μιά Κυριακή πρωί ήρθε είδηση ξαφνική, ήρθε είδηση ξαφνική: ο Γιούρας έπαθε κακό.

ΝΔΥ ΜΑΤΑτσΗΚΛ ΚΥΤΑΚΥΤ, εν τω mototsikl «κούτ α κούτ»

δΆιΝΙΝ ΓΆΛιΑ, ΑΝΔΎ ΝΎ-Τ, διάβαινεν αγάλια, εν τω νού-του,

ΜΑ ΜΑςΉΝΑ ΚζεΝ ΧΑΡςΎ-Τ, μα maşina εκβαίνει qarшı-του,

με τη μοτοσυκλέτα (κάνοντας τον ήχο) «κούτ α κούτ» πήγαινε ήσυχα (αμέριμνα) με το νούτου, αλλα μιά μηχανή (=μεγάλο αυτοκίνητο) βγαίνει απέναντίτου, χτυπήσανε (=συγκρουστήκανε) μετωπικά.

ΣΜΆ ΣΤ ΥΒΆ, ΜέΣ ΤΑ ΦΡΑΤΈΣ, σιμά στο oba, μές τα φρατές _{(τη λ. φρατές =καλαμπόκια τη βρήκα στο ρωμαιικο-ρωσικό
ηλεκτρονικό λεξικό)}

τέΝ ΑδΌ ΠΥΛΑ ΝΑ ΛΈιΣ, κί ένι εδώ πολλά να λέγεις,

τέΝ ΑδΌ ΠΥΛΆ ΝΑ ΛΈιΣ, κί ένι εδώ πολλά να λέγεις,

^ιΎΡΑΣ ΠέΦΤ ΧΑΠέΣ, ΧΑΠέΣ. Γιούρας πέφτει χαπιές, χαπιές. _{(η χαπιά =κομμάτι κομμένο
με το χέρι, γενικότερα μικρό κομμάτι, κατα τη γνώμημου απο το αρχαίο ρήμα
κάπτει)}

κοντά στον λόφο, μές τα καλαμπόκια, δέν είναι εδώ πολλά να λές, δέν είναι εδώ πολλά να λές, ο Γιούρας κείτεται κομμάτια κομμάτια _{(=κομματιασμένος)}.

…ΦΉΚΗΣ ΚΗ δΆιΣ ΈΚΣ ΣΉ ΜΚΡΆ, αφήκες και εδιάβης έξι σύ μικρά,

ΠέΣ ΤΥ ΜέΓΑ Τ ^ΣΑΡΤΑΝΆ. απ’ έσω το μέγα το Σαρτανά.

άφησες φεύγοντας έξι εσύ μικρά, άφησες έξι εσύ ορφανά, άφησες έξι εσύ ορφανά μέσα στο μεγάλο το (χωριό) Σαρτανά.

_{15.ΧΙ.1962 σελίδα 16 (μου θυμίζει τον παππούμου Γιώργο που συγχωρέθηκε 48 χρονών
αφήνοντας 6 ορφανά παιδιά και ένα εγγόνι στην κοιλιά μέσα).}

γιατί δεν ήρθες;_{(δακτυλικός
ρυθμός) τα λόγια απευθύνονται απο κορίτσι. (στη Ρωμαίικη πώς= πώς έγινε =γιατί)}

ΆΝΙΜΥΣ ΦΣΆ ΛΊΓΥΣ ΆΚΡΑ, άνεμος φυσά δίχως άκρα,

ΦΣΆ δΙΝΑΤΆ, ΞΆΧ ΚΡΗΜΉΣ-Σε φυσά δυνατά, xaq κρεμίζει-σε

ΤΊΧΑΔΑΡ ΚΟΝΥΣΑ δΆΚΡΥ, τί-qadar κόνωσα δάκρυο _{(τί +}_{qadar
= «μέχρι τί»)}

ΦέΡ-Με ΔΑΎς ΣΉ ΠΎ ΉΣΗ! φέρε-με davuş σύ πού είσαι!

άνεμος φυσά χωρίς άκρα (=ασταμάτητα), φυσά δυνατά, μέχρι που σε ρίχνει κάτω. τόση ώρα που έχυνα δάκρυ φέρεμου φωνή (=μήνυμα) εσύ πού είσαι!

ΉΠΗΣ ΝΑ ΚΖΎ ΣΜΆ ΣΤ ΥΤΈιΑ, είπες «να εκβώ σιμά στο ιτέα»

ΝΔΑ ΗΝΙςΚΆΤ ΤΥ ΦεΝΓΚΆΡΗ. εν τα γεννισκάτο το φεγγάρι.

ΚΌΜΒΥΣΗΣ ΠΆΛ Ν ΚΥΡΑΣέιΑ, κόμπωσες πάλι την κορασέα

ΑιΞ τΗ ΦΗΛΆ, ΠΑΛΗΚΆΡΗ! έτσι κί φελά, παλληκάρι _{(φελά= ωφελεί= είναι σωστό)}

είπες «να βγώ κοντά στην ιτιά» όταν (γεννιόταν=) έβγαινε το φεγγάρι. ξεγέλασες πάλι την κoρασιά (=την κοπέλα), τέτοιο φέρσιμο δέν είναι σωστό, παλληκάρι!

έΧΣΑΜ ΦΥβΉΘΙΣ ΤΥΝ ΚΡΉιΥ? joq-sa εφοβήθης τον κρύο;

έΧΣΑΜ ΠέΣ Τ ΣΤΡΆΤΑ ΣΗ ΚΣΧΆΣΗΣ? joq-sa απ’ έσω τη στράτα σύ εξεχάσες;

έΧΣΑΜ ΝΔΥ ιΆςΚΥΣ Ν ΚΑΡδΊιΑ joq-sa εν τω jaş|ικο-σου την καρδία

ΆΛΥ ΚΥΡΉτσ-ΠΑ ΑΓΆΠΣΗΣ-Σ? άλλο κορίτσι-πα αγάπησες;

ή μήπως φοβήθηκες το κρύο; ή μήπως μές το δρόμο εσύ χάθηκες; ή μήπως με την νεανική-σου (άρα άστατη) την καρδιά - και άλλο κορίτσι αγάπησες εσύ?

ΦέΝΓΚΥΣ δΑιΝ ΠΈΣ Τ ΣΗΝΙΦΉιΑ, φέγγος διάβη απ’ έσω τη συννεφία,

ΉΝΔΥΝΙ Τ ΝΊΧΤΑ ιΆΝ ΠΉΣΑ. εγένετο-νε το νύχτα οία άν πίσσα,

ΝΔΥ τσΑΚΥΜΈΝΥ Ν ΚΑΡδΊιΑ εν τω τσακωμένω την καρδία _{(το ρήμα «τσακώνει»
χρησιμοποιείται και στην Ποντιακή για ψάρια και θηράματα= χτυπάει και πιάνει,
έχει την έννοια μοιραίου χτυπήματος. στη Ρωμαίικη: τσακώνει= σπάζει)}

ΉΡΣΑ ΑΣ ΣΠΉΤ ΥΚΣΥΠΉΣΑ. γύρισα εις σπίτι εξοπίσω. _{(το εξοπίσω πήρε κατάληξη -α ώς
επίρρημα)}

το φεγγάρι πήγε μέσα στη συννεφιά, έγινε η νύχτα σάν πίσσα. με τσακισμένη την καρδιά γύρισα στο σπίτι ξανά πίσω.

ΆΝΙΜΥΣ ΦΣΆ ΛΊΓΥΣ ΆΚΡΑ, άνεμος φυσά δίχως άκρα,

ΦΣΆ δΙΝΑΤΆ, ΞΆΧ ΚΡΗΜΉΣ-ΣΕ… φυσά δυνατά, xaq κρεμίζει-σε…

τΉΡΤΙΣ, ΝΑ ΠΕ ΤΊ ΝΥΝΊΣ ΣΗ? κί ήρθες, νά-πε, τί νουνίζεις σύ;

άνεμος φυσά δίχως άκρη (=ασταμάτητα), φυσά δυνατά, σε σημείο που σε ρίχνει κάτω… όσο _{(=όσην ώρα)} εγώ έχυνα δάκρυ δέν ήρθες, έ βρε, τί _{(σκέφτεσαι=)} έχεις στο μυαλόσου εσύ;

ΠΥΤΆΜ ΔΡΕς ΚΗ ΠΆι, ΣΜΆ ΥΤΈιΑ ΥΣΈβ ποτάμι τρέχει και πάει, σιμά ιτέα œs|εύει

ΚΗ ΤΊΝΞΚΑ ΝΔΥ τΉΜΑ ΔΙΓΚΉΖ ΛΑΧΑΡΔΈβ. και tınx-ικα εν τω κύμα cyndyz laaqırdı|εύει

το ποτάμι τρέχει και πάει, κοντά η ιτιά φύεται

και ήσυχα με το κύμα όλη μέρα (η ιτιά) συνομιλά.

ΠΥΛΆ ΧΑΜΗΛΆ ΤΑ ΚΛΑδΊιΑ-Τ ΑΛΓΎΝ πολλά χαμηλά τα κλαδία-του λυγούν

ΚΗ ΘΈΛΥΝ, ΘΑΡΉΣ ΚΗ, ΝΕΡΌ ΝΑ ΡΥΦΎΝ, και θέλουν, θαρρείς και, νερό να ρουφούν.

πολύ χαμηλά τα κλαδιάτης λυγούν (=λυγίζουν)

ΑΠΆΝΥ ΣΤ ΥΤΈιΑ βΡΑδΊ ΚΗ ΠΗΡΝΌ, απάνω στο ιτέα βραδύ και πρωινό

ΑΚΎςΚΗΝΔΥΝ ςέΝΚΥ ΠΥΛΊΤΚΥ ΝΥΧΌ. ακούσκετο şen-ικο πουλίτικο ν-ηχό.

ακουγόταν ευτυχισμένος πουλιών ήχος _{(το ΠΥΛΊΤΚΥ θα μπορούσε να είναι
«πολίτικο», και μάλιστα με την έννοια «}_{polite»,
ευγενές, αλλα τα συμφραζόμενα δείχνουν οτι είναι «πουλίτικο», δηλαδή των
πουλιών)}

ΜΑ ΠέΡΑΣΗΝ ΧΛΊτσΚΥΣ – ΦΛιΥΡΉΤΚΥ τΗΡΌΣ, μα πέρασε χλιούτσικος φλωρίτικο καιρός,

ΠΑΈΝΝΙ βΡΥΧΆδΙΣ ΚΗ ΣΜΆ ΆΡΤΑ ςΜΌΣ. παγαίνουνε βροχάδες και σιμά artıq χειμών.

πέφτουν βροχές και κοντά είναι πιά ο χειμώνας.

Τ ΥΤΈιΑ ΤΑ ΦΉΛΑ-Τ ΑΚΆΤΥ ΚΡΗΜΉΖ, το ιτέα τα φύλλα-του κάτω γκρεμίζει,

Τ ΥΤΈιΑ ΤΥςΝΈΦΤΙΝ ΚΗ ΚΡΉιΑ βΗΓΛΊΖ. το ιτέα dyшyn-εύθη και κρύα βιγλίζει. _{(φαίνεται πως οι Ρωμιοί συνέχεαν τα τουρκικά ρήματα}_{dyшyn-
=σκέφτεται και dyш-
=πέφτει, έτσι ωστε το ρήμα
dyшyn-εύθη
που κανονικά έπρεπε να σημαίνει «σκέφθηκε», έχει μαζί και την έννοια «έπεσε», εν
προκειμένω έρριξε τα φύλλατης, αλλα η κανονική σημασία του ρήματος στη Ρωμαίικη
είναι «έγινε σκεφτικ(ή), μελαγχολικ(ή)».}

η ιτιά έπεσε (=φυλλορρόησε, και συνάμα έγινε σκεφτική, μελαγχολική) και κρυώνοντας κοιτάζει. _{(βιγλίζει, κοιτάζει, έχει την έννοια «δέν μπορεί να κάνει
τίποτα». το κρύο έχει την έννοια του φόβου ή της λύπης)}

ΜΑ ΓΟ τΉ ΤΥςΝΈΦΚΥΜ, ΤΥ τ\ΦΆΛ-Μ ΟΤ ΞΑΛέΝ, μα εγώ κί dyшyn-εύομαι, το κεφάλιμου οτι xal-αίνει,

ΚΑΡδΊιΑ-Μ ιΑςΎτσΚΥ ΤΈΚ ΠΆΝΔΑ ΑΣ ΈΝ! καρδία-μου jaş-ούτσικο tek πάντα άς ένι!

αλλα εγώ δέν πέφτω σε μελαγχολία το κεφάλιμου επειδή γκριζαίνει, η καρδιάμου νέα, μόνο, πάντα άς είναι!

_{ΔΟιΆΡΙΚΑ, απο το ουκρανικό
dojar=
αυτός που αρμέγει, εκτροφέας ζώων, κυρίως αγελάδων, γαλακτοπαραγωγός.}

ΤΥΝ ΠΥΡΝΌ ΓΥΡΓΆ ΓΟ ΣΚΥΜΗ, τον πρωινό γοργά εγώ σηκούμαι,

ΑΝΔΑ τ\ΜΥΝΝΙ ΚΟΖΜΥΣ ΌΛ. εν τα κοιμούνται κόσμος όλοι.

ΧΤ ΧΌΡΑ ΌΚΣΥ ΆΜΑ ΠΚΎΜΗ, εκ τη χώρα έξω άμα κοπούμαι, _{(κοπούμαι = κάνω τον κόπω «έφτασα κάπου, βρίσκομαι κάπου»)}

ΦέΡΜΑ ΦΈΝΙΤ ΠέΣ ΤΥ ΞΌΛ. ferma φαίνεται απ’ έσω το xöl

το πρωί νωρίς εγώ σηκώνομαι, όταν κοιμούνται ο κόσμος όλοι. απο το χωριό έξω μόλις βρεθώ, η φάρμα φαίνεται μέσα στην εξοχή.

ΠΆΣ ΧΥΡΤΆΡιΑ ΞΉΧ ΤΙΜΉΖΚΥ, πάνω εις χορτάρια xıq temiz-ικο,

ΣΚΎΤΙ ΆΦΝ ΛΌΝ ΤΑΡΑΜΆ… σηκούται άχνη ελαύνων tarıma _{(ΛΌΝ,
συνηθισμένη λέξη, δέν βρίσκεται στα τουρκικά και ούτε μοιάζει για τουρκική. Κατα
τη γνώμημου είναι απο την αρχαία μετοχή ελαύνων, που συσχετίσθηκε και με τη
μετοχή ελών του αιρώ. ΤΑΡΑΜΆ απο το παλαιοτουρκικό
tarıma
=καλλιεργημένο)}

ΜέΝΑ ΦΛΆΓΝΙ ^ΜΆΝ\ΚΗΣ, ^ΛΉΖΚΗΣ, εμένα φυλάγουνε Μάνικες, Λίζικες,_{(Μάνικα, Λίζικα είναι κατα τη γνώμημου ονόματα αγελάδων)}

ΌΣΥ ΠΆΓΝΥ, Τ ΦέΡΜΑ ΣΜΆ! όσο υπάγω, το φέρμα σιμά!

πάνω στα χορτάρια δροσιά καθαρή, σηκώνεται άχνη κατα μήκος της καλλιεργημένης γής. _{(στο κλίμα της
Ουκρανίας, ψυχρότερο απο της Ελλάδας, παρατηρείται το πρωί ατμός να σηκώνεται
απο τα χωράφια καθώς ο πρωινός ήλιος υψώνεται)} εμένα με περιμένουνε Μάνικες, Λίζικες. όσο πάω, η φάρμα (είναι πιό) κοντά.

βΆι, ΠεΤΎΝΙ ΤΑ ςΥΛδΌΝιΑ! βάι! _{(επιφώνημα αμηχανίας απο πόνο ή θαυμασμό)} πετούνε τα χελιδόνια!

ΡέΓΝΙ, ΡέΓΝΙ ΣΤΑ ΒΗΔΌΝιΑ ρέει, ρέει στα μπιντόνια

ΓΆΛΑ ΧΛΊΠΚΥ <ΧΛΊτσΚΥ>, ΚΑΤΙΝΌ! γάλα χλιούτσικο, κατεινό!

άχ! πετούνε τα χελιδόνια! άχ, καθαρός (που είναι) ο ουρανός! ρέει, ρέει στα μπιντόνια γάλα ζεστούτσικο, πυκνό! _{(αυτά τα τόσο απλά λόγια τραγουδιούνται σε μιά μελωδία άκρως
συγκινητική για τον ποιητή, καθώς θα δούμε στη σελίδα 111)}

ΧΠΆ ΚΑΡδΊιΑ-Μ ΛΊΓΥΣ ΧΡΆΡ· χτυπά καρδία-μου δίχως qarar. _{(το αραβικής προελεύσεως τουρκικό} _{qarar
=μέτρο, ορισμένο μέτρο, όριο, σταθερότητα).}

έχω εγώ χαρά μεγάλη, χτυπά η καρδιάμου δίχως μέτρο· να ποτίσω μπόλικο γάλα θέλω όλη την πόλη. (=θέλω να προμηθεύσω όλη την πόλη με μπόλικο γάλα).

ΣΗ ΣΧΌΡΑ-ΜΕ ΤΆΤΑ_{(μεσοτονικό μέτρο) σύ συγχώρα-με, τάτα}

τΗΡΌ ΥΓΥΡΣΎΖΚΥ – ΧΑΜΈΝΥ ΖΑΜΆΝ! καιρό ugursuz-ικο - χαμένο zaman

ΈΧ, ΧΡΌΝιΑ, ΣΉΣ ΧΡΌΝιΑ, ΝΑ ΠέΜΝΙΤ ΓΡΑΜέΝΑ! έχ, χρόνια, σείς χρόνια, να απέμεινετε γραμμένα!

…ΔΡΑΝΎ, ΠέΣ Τ ΟΚΌΠΑ ΣΑΛΈΦΚΗΤ ΧΤΥ ΒΡΆΝ, …ανατρανώ, απ’ έσω το οκόπα σαλεύεται εκ το buran_{(οκόπα =χαράκωμα πολέμου, μάλλον ουκρανική λέξη. ΒΡΆΝ =ανεμοστρόβιλος, θύελλα,
απο το τουρκικό}_{buran,
μετοχή του ρήματος
bur-. η λ. βρίσκεται
και στα Ρωσικά)}

ΧΑΡΤΊ, ΑΧ ΤΥ έΜΑ, ΚΑΚΆ ΜΑΛιΑιΜέΝΥ. χαρτί, εκ το αίμα κακά μολεμένο.

καιρός άτυχος, χαμένη εποχή! άχ, χρόνια, εσείς χρόνια, να μένατε γραμμένα! _{(=να μένατε γραμμένα στη μοίρα αλλα να μή γινόσασταν στη ζωή)} βλέπω: μέσα στο χαράκωμα σαλεύει απο τον θυελλώδη άνεμο (ένα) χαρτί, (=γράμμα) απο το αίμα άσχημα μολεμένο. _{(με τη φαντασίαμου βλέπω ένα γράμμα λερωμένο
με αίμα, καθώς το έγραφε μέσα στο χαράκωμα του πολέμου για να το στείλει στον
πατέρατου ένας νεαρός στρατιώτης)}

ΓΟ ΈςΞ]ΗΠΣΑ ΠΉΡΑ ΑΤΌ ΤΥ ΧΑΡΤΊ, εγώ έσκυψα πήρα αυτό το χαρτί,

ΓΌ δΆβΑΣΑ ΚΗ ΠΥΝΙςΚΥΜ ΌΣ ΑΤΌΡΑ: εγώ διάβασα και πονίσκομαι ώς ετώρα:

ΟΤ τΉςΗΝΙ βΆΧΤ ΤΥ ΧΥΡΣΎτσΚΥ ΠΕδΊ, οτι κί είχεν-ε baht το χρυσούτσικο παιδί _{(η αραβικής προέλευσης λ.}_{baht
=καλή τύχη, συνδέεται στα τουρκικά της Κριμαίας με το επίσης αραβικής προέλευσης
waqt
=ώρα, χρονικό διάστημα, που το προφέρουν «βάχτ», γι’ αυτό στα Ρωμαίικα λέγεται
«βάχτ» και όχι «μπάχτ»)}

ΝΔΥ ΜέΓΑ Τ ΧΑΡΆ ΤΟΣ ΝΑ ΉΡΣΗΝ ΑΣ Τ ΧΌΡΑ. εν τω μέγα τη χαρά αυτός να γύρισεν εις τη χώρα.

εγώ έσκυψα πήρα αυτό το χαρτί, εγώ διάβασα και πονώ ώς τώρα: που δέν είχε καλή τύχη το χρυσό παλληκάρι _(ώστε) με μεγάλη χαρά εκείνος να γύριζε στο χωριό.

ΑΤΌ ΤΟ ΧΑΡΤΊ ΣΑΧΗΝΔΡέΒΥ-ΤΥ ΓΟ. αυτό το χαρτί saqındır-αεύω-το εγώ.

Τ ΑδΡέΦιΑ-Μ, ΣΜΆ-Μ ΚΆτσΗΤ, ΗΛΆΤ ΑδΌ ΛΌΡιΑ. τα αδέρφια-μου, σιμά-μου κάτσετε, ελάτε εδώ ολόγυρα.

ΣΤΥ ΚΣέΡΗΤ ΚΗ ΣΉΣ-ΠΑ ΤΥ ΝΎΝΖΜΥ-Τ ΚΗΡβΌ. άς το ξέρετε και σείς-πα το νούνισμο-του ακριβό.

ΦΚΡΗΘέΤ ΣΗΣ ΤΑΚΆΤ ΤΑ ΧΗΛΔΆΡΚΑ ΤΑ ΛΌιΑ: εφουκρηθέτε σείς τα δικάτου τα aqıldar-ικα τα λόγια: _{(αρχαία επ-ακροώμαι, μεσαιωνικά
εφουκρούμαι, αργότερα αφουκρούμαι, σήμερα κοινώς: αφουγκράζομαι)}

αυτό το χαρτί το διαφυλάσσω εγώ. τα αδέρφιαμου, κοντάμου κάτσετε, ελάτ’ εδώ γύρω. να την ξέρετε και σείς τη σκέψητου την ακριβή (=πολύτιμη). ακούστε με προσοχή εσείς τα δικάτου τα μυαλωμένα τα λόγια: _{(ακολουθεί το τί έλεγε το γράμμα απο το μέτωπο του
πολέμου, που το διαβάζει ο ποιητής στα αδέρφιατου:)}

«ΔΙΓΚΉΖ, ΤΆΤΑ, ΝΎΝΖΑ ΝΔΑ ΉΜΝΙ ΒΑΛΆ, cyndyz, τάτα, νούνιζα εν τα ήμουνε bala, ₍_{cyndyz=
κατα τη διάρκεια της ημέρας, με επιρροή απο τη φράση
dyn
cyn=
νύχτα μέρα)}

ΑΧ ΌΛΥ βΑΧΤΛΊδΚΥ ΤΑιΦΆ ΈΝ ΤΥΚΌΜΑΣ. εκ όλο bahtlı-δικο tajfa ένι το δικό-μας.

ΠεΣ ΣΠΉΤ-ΜΑΣ ΚΑΜΉιΑ-ΠΑ τΉΧΑΜ ΧΑβΓΆ, απ’ έσω σπίτι-μας καμία-πα κί είχαμε qavga,

ΝΤ ΧΑΡΆ ΜΆΝΑ-Μ βέΛΓΖΗΝ ΔΙ<Γ>ΚΉΖ ΠέΣ ΤΥ ΣΤΌΜΑ-Σ εν τη χαρά μάνα-μου βίγλιζε cyndyz απ’ έσω το στόμα-σου.

όλη μέρα (=πάντοτε), πατέρα, σκεφτόμουν όταν ήμουν μικρό παιδί (πως) απο όλες πιό καλότυχη οικογένεια είν’ η δικήμας. μές το σπίτιμας ούτε μιά φορά δέν είχαμε καβγά, με χαρά η μάναμου κοίταζε πάντοτε μές το στόμασου. _{(το κοινώς λεγόμενο: σε κοίταζε στο στόμα
όταν μιλούσες, =απολύτως σε σεβόταν, σε τιμούσε και σε υπάκουε)}

ΝΔΑ ΉΡΖΗΣ ΑΧ Τ δΛΊιΑ ΣΗ ΈΤΡΥιΣ ΚΑΛΆ εν τα γύριζες εκ τη δουλεία σύ έτρωγες καλά,

ΚΗ ΈΠΗΦΤΙΣ τ\ΜΆΣΝΙ ιΑ ΌΡΑ, ιΆ δΊιΑ. και έπεφτες κοιμάσουνε ja ώρα, ja δύα.

Α ΜΆΝΑ-Μ ΣΜΑΡΛΆιβΗΝ, ΜΉ ΧΛΊΖΥ ΚΑΚΆ, ha μάνα-μου ısmarla-ευε μή χουλίζω κακά,

ΤΙ ΉΛΙΝ, ΣΤΥ ΚΣΈΡΣ, ΠΆΠΑ-Σ ΉΡΤΙΝ ΑΧ Τ δΛΊιΑ. αυτή έλεγεν: άς το ξέρεις, πάπας-σου ήρθεν εκ τη δουλεία.

όταν γύριζες απ’ τη δουλειά εσύ έτρωγες καλά, και ξάπλωνες κοιμόσουν ή (μιά) ώρα ή δύο. ενώ η μάναμου παράγγελνε (να) μή φωνάζω άσχημα, αυτή έλεγε: να το ξέρεις, ο μπαμπάςσου ήρθε απ’ τη δουλειά.

ΚΗ ΝΎΝΖΑ ΤΑιΦΆ ΓΟ ΝΑ ΚΆΜΥ, ΝΑ ΜιΆΖ και νούνιζα tajfa εγώ να κάμω, να μοιάζει

ΤΥΚΌΜΑΣ ΤΥ ΖΉΣΜΥ, ΤΥΚΌΜΑΣ ΤΥ ΣΆιΜΥ. το δικό-μας το ζήσιμο, το δικό-μας το sa-ιμο. _{(απο το τουρκικό ρήμα}_{saj-
=μετρώ, λογαριάζω, σέβομαι)}

ΜΑ ΤΌΡΑ ΝΔΑ ΉδΑ ΤΥ ΖΉΣΜΥ ΤΊ ΚςΆΖ, μα τώρα εν τα είδα το ζήσιμο τί εξισιάζει _{(το
παρόμοιο ηχητικά εξ-ισιάζει =ισοδυναμεί, αντικατέστησε στη Ρωμαίικη το «αξίζει»)}

ΓΟ τ\ΘέΛΥ ΤΑιΦΆ, ιΆΝ ΔΥΚΌΚΑΣ ΝΑ ΚΆΜΥ. εγώ κι θέλω tajfa οία άν το δικό-μας να κάμω.

και σκεφτόμουν οικογένεια εγώ να κάνω (που) να ταιριάζει με τη δικήμας τη ζωή, το δικόμας το μέτρο _{(«τη δικήμας τη σειρά», τη δικήμας τιμή)}. αλλα τώρα που είδα η ζωή τί αξίζει, εγώ δέν θέλω οικογένεια σάν τη δικήμας να κάνω.

ΝΥΝΊΖΥ ΤΑ ΧΡΌΝιΑ-Μ ΤΑΚΆΜ ΒΑΛΑδΊ νουνίζω τα χρόνια-μου τα δικά-μου bala-δίου

ΚΗ ΠιΆΤ ΦΣΉΓΝ ΚΑΡδΊιΑ-Μ, ΞΆΧ ΔρέΠΥΜ ΑΤΌΡΑ… και πιάζεται σφίγνει καρδία-μου, xaq ντρέπομαι ετώρα…

ΚΑΜΉιΑ-ΠΑ τΉΤΥΝ ΑΤΊΤΚΥ βΡΑδΊ, καμία-πα κί ήτον ετοίουτικο βραδύ

ΣΗ ΔΆΜΑΜ ΝΑ ΚΆτσΣ ΚΗ ΝΑ ΠΈΚΣ ΚΆΝΑ ΌΡΑ. σύ αντάμα-μου να κάτσεις και να παίξεις κανένα ώρα.

σκέφτομαι τα χρόνια τα δικάμου (ώς) μικρού παιδιού, _{(=σκέφτομαι τα χρόνια της παιδικής ηλικίαςμου)} και πιάνεται σφίγγει η καρδιάμου, ακόμη κ ντρέπομαι τώρα… ούτε μιά φορά δέν υπήρξε τέτοια βραδιά (που) εσύ μαζίμου να κάτσεις και να παίξεις κάποια ώρα.

ΣΉ ΜΉιΑ-ΠΑ τΉΠΗΣ-ΜΕ ΛΌΓΟ ΚΑΛΌ, σύ μία-πα κί είπες-με λόγο καλό,

ΤΡΑΓΌδ-ΠΑ ΓΌ τΉΚΣΑ ΧΤΑ ΣΈΝΑ ΚΑΜΉιΑ. τραγώδι-πα εγώ κί ήκουσα εκ τα σένα καμία.

ΑΝ ΉςΗΣ-ΠΑ, ΤΆΤΑ, ΦτΗΡΤΆΡΚΥ τΗΡΌ, άν είχες-πα, τάτα, ευχεροτάρικο καιρό, _{(όπως
και στην Ποντιακή, εύκερο =άδειο)}

ΣΉ ΚΆΘΝΙΣΗ ΤΊΝΞΚΑ, ΣΤΥ ςέΡ-Σ ΝΔΑ ΧΑΡΤΊιΑ. σύ κάθονησο tınx-ικα, στο χέρι-σου εν τα χαρτία.

εσύ ούτε μία φορά δέν μου είπες λόγο καλό (=έπαινο), τραγούδι επίσης εγώ δέν άκουσα απο σένα ποτέ. ακόμη και όταν είχες, πατέρα, ελεύθερο χρόνο, εσύ καθόσουν ήσυχα, στο χέρισου με βιβλία.

ΣΉ ΜΉιΑ-ΠΑ τΉΠΗΣ ΈΝ ΣΤ ΜΆΝΑ-Σ βΑΡΉ: σύ μία-πα κί είπες «ένι στη μάνα-σου βαρύ».

τΗ ΣΆιβΑΜ-ΔΙΝ – δΛΊιΑ ΤΙ ΉΚΣΗΡΗΝ ΜΌΝΥ. (κί sa-ευαμε-την, δουλεία αυτή ήξερε μόνο).

τΉ ΠΌΡΝΑ ΝΑ ΠΆΓΥ ΖέΡ ΓΌ ΣΤΥ ΠΣΥΜΉ? κί εμπόρηνα να υπάγω zer εγώ στο ψωμί; _{(στα Κριμαϊκά Τουρκικά βρίσκεται
ώς}_{zar,
ή και zor
="καθώς φαίνεται").}

ΝΕΡΌ ΝΑ ΤΗΝ ΦΈΡΥ? ΤΑ ΡΎΧΑ-Μ ΝΑ ΣΚΌΝΥ? νερό να την φέρω; τα ρούχα-μου να σηκώνω;

εσύ ούτε μία φορά, επίσης, δέν είπες «είναι για τη μάνασου βαρύ (αυτό που κάνει)». δέν την λογαριάζαμε – δουλειά αυτή ήξερε μόνο. δέν μπορούσα να πάω μήπως εγώ για (να αγοράσω) ψωμί; νερό να της φέρω; τα ρούχαμου να μαζεύω;

ΑΤΎΤΑ ΤΑ ΓΡΆΦΤΥ, ΓΌ ΝΎΝΖΑ, ΤΑΠΛΌΣ, ετούτα τα γράφτω, εγώ νούνιζα, τα απλώς,

ΗΡΉΖΥ ΑΣ Τ ΧΌΡΑ ΚΗ ΛΈΓΥ-ΤΑ ΣέΝΑ, γυρίζω εις τη χώρα και λέγω-τα σένα,

ΜΑ ΌΡΑ ΧΑΜέΝΥ, ΠΗΜέΝΥ ΖΔΑΝΌΣ μα ώρα χαμένο, απομένω ζωντανός

ΚΗ (ë)ιΌΧΣΑΜ ΓΌ ΠΈΦΤΥ ΑδΌ ΣΚΥΤΥΜέΝΥΣ?... και joq-sa εγώ πέφτω εδώ σκοτωμένος;

«τούτα τα γράφω», εγώ σκεφτόμουν, «απλώς. γυρίζω στο χωριό και τα λέω σε σένα». μα ώρα χαμένη, μένω ζωντανός ή μήπως εγώ κείτομαι εδώ σκοτωμένος; _{(=σκεφτόμουν πως αυτά τώρα τα
γράφω μόνο, και πως όταν γυρίσω στο χωριό θα σου τα πώ και προφορικά, μα άν
τύχει ώρα κακή, ποιός ξέρει άν θα μείνω ζωντανός ή άν θα σκοτωθώ; οπότε ίσως να
μήν έχω την τύχη να γυρίσω στο χωριό).}

… ΣΗ ΣΧΌΡΑ-Με, ΤΆΤΑ, ΒΑΡΌ, ΉΜΗ ιΌ-Σ …σύ συγχώρα-με, τάτα, barι, είμαι υιός-σου. _{(ΒΑΡΌ είναι απο το τουρκικό}_{barım,
στην Κριμαία bare
ή
barem,
που κι’ αυτό έχει αρχαία μεσοποταμιακή προέλευση, «αγαπητέμου», «φίλεμου»)}

ΖΔΙςέΝΥΜ ΑΣ ΣΠΉΤ, ΜΉΣ ΔΥςΜΆΝΣ ΑΝΔΑ ΧΆΝΥΜ…» συντυχαίνουμε εις σπίτι, ημείς dyшman-ους εν τα χάνουμε…»

…ΤΟΣ ΠέΦΤ ΣΚΥΤΥΜέΝΥΣ, ΘΑΡΉΣ-ΚΗ, ΖΔΑΝΌΣ, …αυτός πέφτει σκοτωμένος, θαρρείς και ζωντανός,

ΤΑ ΚΉΚΚΑ ΤΑ ΠΛΊιΑ ΠΗΤΎΝ ΆΡΤΑ ΠΆΝΥ-Τ… τα kejik-ικα τα πουλία πετούν artıq πάνω-του… _{(δέν βρήκα στο τουρκικό λεξικό καμία
άλλη λέξη που να μοιάζει με}_{kik,
ενώ το νόημα είναι σαφές: «άγριο». με επιφύλαξη ετυμολογώ απο το
kejik=
άγριο ζώο, θήραμα. Το τουρκικό επίρρημα είναι artıq= πλέον, αλλα ο Ρωμαίικος
τύπος δείχνει επιρροή απο κάποιον άλλο τύπο του ρήματος art-).}

εσύ συγχώραμε, πατέρα, σε παρακαλώ, είμαι γιόςσου. συζητάμε _{(=θα συναντηθούμε και θα τα
κουβεντιάσουμε)} στο σπίτι εμείς τους εχθρούς όταν αφανίσουμε»… _{(:αυτά
έγραφε το γράμμα.)} αυτός _{(που έγραψε το γράμμα)} κείτεται σκοτωμένος, θαρρείς και (είναι) ζωντανός, τα άγρια (της ερημιάς) τα πουλιά πετούν πιά επάνωτου…

ΤΥΝ ΥΡΤΆΧΥ-Μ ΑΝΤΌΝΗιΥ ςΑΠΥΡΜΑ _τον_{ortaq-ο-μου
Αντώνιο Шαπουρμά.}

ΈΜ ΗςΤΆΧ ΚΗ ΈΜ ΧΑΡΆ hem iшtaqh και hem χαρά ₍_{iшtaqh
=αποθυμιά, πόθος. στα Κριμαΐκά Τουρκικά η λ. βρίσκεται επίσης με τις μορφές ıшtaqh,
ixtaqh)}

ΜέΝΑ δΌΚΗΣ ΑΝΔΥ ΓΡΆΜΑ-Σ. μένα δώκες εν τω γράμμα-σου.

δΙΝΑΤΆ ΓΌ ςέΡΥΜ ΔΆΜΑ-Σ, δυνατά εγώ χαίρομαι αντάμα-σου,

ΝΑ ΤΥ ΛΈΣ-ΠΑ τές ΞΑΡΆ! να το λές-πα κί έχει xare!

αφενός αποθυμιά και αφετέρου χαρά σε μένα έδωσες με το γράμμασου. πολύ εγώ χαίρομαι μαζίσου, και να το λές δέν έχει τρόπο! _{(=δέν υπάρχει τρόπος να το πεί κανείς πόσο χαίρομαι
μαζίσου)}

ΚΗ ΝΔΥ ΜέΓΑ-Μ Τ ΑΓΑΠΉιΑ και εν τω μέγα-μου αγαπεία

ΘΈΛΥ ΠΆΝΔΑ ΝΆ ΈςΣ ΉιΑ θέλω πάντα να έχεις υγεία

ΚΗ ΝΑ ΖΉΣΣ ΌΣ ΤΑ ΚΑΤΌ! και να ζήσεις ώς τα εκατό!

με της καρδιάςμου τη θέρμη και με τη μεγάλημου αγάπη εύχομαι πάντα να έχεις υγεία και να ζήσεις ώς τα εκατό!

ΈΧΥΜ δΛΊΣ ΠΥΛΆ ΛΥΓΆΣ, έχουμε δουλείες πολλά λογάς,

ΈΜ ΑΠςΗΡΣΑ, ΜΣΆ ΠιΑΖΜέΝΑ. hem επιχειριστά, μισά πιασμένα.

ΦΛΆΓΝΙ ΣΈΝΑ ΤΑ ΚΗ ΜέΝΑ, φυλάγουνε σένα αυτά και μένα,

ΣΤΥ δΥΛΊιΑ ΧΛΊΖΝΙ ΜΑΣ! στο δουλεία χουλίζουνε εμάς!

έχουμε δουλειές πολλών λογιών, (πράγματα) αρχινισμένα μέν, (αλλα) που έχουν μισο-πραγματοποιηθεί (=έχουν μείνει στη μέση). περιμένουν εσένα αυτά κι εμένα, στη δουλειά μας φωνάζουν! _{(οι ίδιες οι δουλειές που έχουμε αφήσει μισές μας φωνάζουν να
δουλέψουμε να τις ολοκληρώσουμε)}

ΓΌ ΘΑ ΠΆΓΥ ιΑΝΑςΆ-Σ. εγώ θα υπάγω janaшa-σου _{(παράγωγο του}_{jan=
πλάι)}

τ\ΘΑ ΠΣΤΑΘΎ-ΠΑ ΓΟ ΚΑΜΉιΑ, κί θα αποσταθώ-πα εγώ καμία,

ΌΣ ΝΑ ΣΠΡΉΣΝΙ ΤΑ ΜΑΛΊιΑ-Μ ώς να ασπρίσουνε τα μαλλία-μου

ΚΗ ΚΑΡδΊιΑ-Μ δΎι-Με ΧΛιΆΣ! και καρδία-μου δώει-με χλίαση.

εγώ θα βαδίσω στο πλάισου. και δέν θα αποσταθώ _{(=κουραστώ)} εγώ ποτέ, ώς να ασπρίσουνε τα μαλλιάμου και (όσο) η καρδιάμου μου δίνει θέρμη!

ΠΝΈςΚ ΠΗΡΝΈςΥ δΆΚΡΥ, πινέσκει πρωινέσιο δάκρυο,

ΠΆΓΥ, ΈΜΒΡΥ-Μ ΠέΦΤΝΙ υπάγω, έμπρο-μου πέφτουνε

ο ήλιος ηλιοφάνηκε (= έφεξε), πίνει πρωινό δάκρυ. _{(=ο ήλιος απορροφά την πρωινή δροσιά, που
ποιητικώς θεωρείται ώς πρωινό δάκρυ)} πάω, εμπρόςμου κείτονται έρημες εξοχές δίχως άκρη _{(= ατέλειωτες)}.

ΛΌΝ ΣΤΡΑΤΊτσΑ ΤιΌΡΚΥ, ελαύνων στρατίτσα |ΚΟΙΡ|ικο _{(απο το τουρκικό |ΚΟΙΡ|=
τυφλό, δηλαδή αδιέξοδο (δρομάκι)).}

ΠέΦΤΝΗ δΌ Τ ΑδΡέΦιΑ-Μ, πέφτουνε εδώ τα αδέρφια-μου,

ΣΜΆ-Μ, ΤΌΤ ΤΊΣ ΣΚΥΤΌΘΙΝ. σιμάμου τότε τίς σκοτώθην.

παίρνω ίσια ένα δρομάκι τυφλό _{(=μονόδρομο, αδιέξοδο)}, στον οβελίσκο _{(μνημείο πεσόντων)} εγώ γυρίζω _{(=ξαναπηγαίνω)}. κείτονται εδώ τ’ αδέρφιαμου, κοντάμου τότε εκείνοι που σκοτώθηκαν.

τους έβαλα λουλούδια, πόνεσε η καρδιάμου. φάνηκαν στα μάτιαμου όλα τα παλληκάρια…

τ\ΜΆΣΗτσ ΣΗΣ, Τ ΑδρέΦιΑ-Μ, κοιμάσθε σείς, τα αδέρφια-μου,

Άιτσ ιΑςΎτσΚ-ΠΑ ΠέΜΝΙΤ, έτσι jaш-ούτσικοι-πα απέμεινετε,

ΓΌ ΖΔΑΝΌΣ ΟΤ ΠέΜΝΑ. εγώ ζωντανός οτι απέμεινα.

κοιμάστε εσείς, αδέρφιαμου, και έτσι νεαροί μείνατε. να μήν είστε πονεμένοι _{(=θυμωμένοι)} εγώ ζωντανός που έμεινα.

ΆΤΧΥ ΤΥΝ ΔΥςΜΆΝΥ? άτεγγο τον dyшman-ο; _{(ΆΤΧΥ δέν μοιάζει καθόλου για τουρκική ή άλλη ξένη λ., το δέ νόημα βγαίνει
απο τα συμφραζόμενα: όχι «άτυχος», αλλα ανηλεής. Αρα είναι απο την παλαιότατη
ελληνική λ. άτεγγο =άτεγκτο, απο το ρήμα τέγγω= βρέχω, μαλακώνω).}

όλοι εμείς άν σκοτωνόμασταν στου πολέμου τους καιρούς, ποιός τότε θα νικούσε τον ανήλεο τον εχθρό?

ποιός να έσωζε την ακριβή πατρίδα, την χρυσή τη μάνα, απο τα φασιστικά φίδια;

ξαπλώσατε σώοι… με βαριά την καρδιά αφήνω εσάς και πάω, δέν έχετε εσείς λησμονιά _{(= δέν λησμονιέστε).}

ΧΑΡςΎ-ΧΑΡςΎ ΑΝ ΤΥΝ ΧΆΡΟΝ qarшı qarшı εν τον Χαρόν

ΧΤΑ ΤΌ ΈΝ ΚΑΝΆ ΠΑΡΑΚΆΤΥ? εκ τα αυτό ένι κανένα παρακάτω;

Ν ΦΑςΉΣΤΣ ΜΉΣ ΝΔΑ δΡΆΧΤΑΜ εν fascist-ες ημείς εν τα εδράχθημεν

ΔΥΓΜΈΝΥΣ ΓΌ ΠΈΛΣΑ ΑΚΆΤΥ. dœc-μένος εγώ απέλυσα ε-κάτω.

πόλεμος, αναστάτωση, πείνα, καημός, απ’ αυτήν την κατάσταση υπάρχει τίποτε χειρότερο; με τους φασίστες εμείς όταν πιαστήκαμε στη συμπλοκή την πύρινη, χτυπημένος εγώ σωριάστηκα κάτω.

τΗΡΌΣ, ΠΡεΠΝΑ, ΉΤΥΝ ΜΣΟΝΙΧΤΑ. καιρός πρέπει να ήτον μισόνυχτα.

ΤΊ ΉΤΥΝ, τΉ ΚΣέΡΥ, ΣΜΆ-Μ ΖΛΊΧΤΙΝ. τί ήτον κί ξέρω, σιμά-μου ζουλίχθη.

εγώ σωριάστηκα κάτω. η πληγήμου αιμορραγεί, η ώρα πρέπει να ήταν μεσάνυχτα. όρμησε επάνωμου, ξεφυσάει, μουρμουρίζει (κάποιος) τί ήταν, δέν ξέρω, κοντάμου ζουλίχτηκε (=με έσπρωξε με το σώματου).

ΚΡΗΜΉΝ, ΚΑΤΣΗΝ ΣΜΆ-Μ, κρεμήη, κάθισε σιμά-μου,

ΜΑΚΡΆ ΤΑ ΧΑΝΆΤιΑ-Τ ΗΠΛΌΘΑΝ. μακρά τα qanat-ια-του ηπλώθεν.

ΜΑ ΚΆΤ ΚΑΝΙΣ ΣΤ ΓΎΛΑ-Μ ΚΑΡτσΌΘΙΝ. μα κάτι κανείς στη γούλα-μου καρτσώθη. _{(καρτσία
λέγονται στην Ποντιακή τα νύχια των πουλιών και των άγριων σαρκοβόρων)}

νύχτα μαύρη (σάν) πίσσα έπεσε, κάθισε κοντάμου, μακριές οι φτερούγεςτης _{(νύχτας)} απλώθηκαν. βοήθεια θάρρησα (πως) ήρθε σωτηρία να μου κάνει, μα κάποιος άγνωστος στο λαιμόμου με γράπωσε (να με πνίξει).

ΓΟ ΉΠΑ-ΤΥΝ: - ΠΡΆΤ ΑΧ ΤΙ ΜέΝΑ! εγώ είπα-τον: περάτει εκ τ’ εμένα!

ΧΥΛΔΆιΣΑΝΙ ΑΞΥβΛΑιΜέΝΑ! qholda-ησανε axuvla-ημένα!

αυτό ήταν ο Χάροντας, χάρηκε αυτήν την ώρα. εγώ του είπα: «πήγαινε (=φύγε) απο μένα!». βλέπεις, και απο όλες τις μεριές εχθροί χίμηξαν με μίσος _{(=εκείνη την ώρα κοιτάζοντας γύρωσου
έβλεπες πως οι εχθροί ξαναεπιτίθενταν απο όλες τις μεριές με μανία).}

ΚΗ ςέΡΗΤ, ΦΛΆι ΠςΉ ΓΟ ΝΑ δΎΓΥ. και χαίρεται, φυλάει ψυχή εγώ να δώω.

ΣΑΣ ΠΣέΜΑ ΝΑ ΠΎ τΉ ΠΥΡΎ ΓΟ. σάς ψέμα να πώ κί μπορώ εγώ.

μα ο Χάρος δέν φεύγει, μόνο κοιτάζει πλάγιατου, και χαίρεται, περιμένει ψυχή εγώ να δώσω. προσπαθώ να σηκωθώ, μα δέν έχω αντοχή, σε σάς ψέμα να πώ δέν μπορώ εγώ.

ΜΑ ΣΌΡΗΠΣΑ Τ δΊΝΑΜ-Μ, μα σώρευσα τη δύναμη-μου

ΤΥΝ ^ΧΆΡΥ ΑΧΤΡΆΜΣΑ, ΧΛΊΖ: «ΠέΛ-ΜΗ!» τον Χάρο aqtarma-ησα, χουλίζει «απόλυε-με!».

ΚΡΗΜΉιΝ, ΠΗΤΑβΡΉΣΤΙΝ ΚΗ ΠέΜΝΙΝ… κρεμήη, bit-ευρίσθη και απέμεινεν…

μα συγκέντρωσα όλη τη δύναμήμου και σηκώθηκα στο πόδι, τον Χάρο ανέτρεψα (τον έρριξα κάτω), φωνάζει: «άφησε με». ενώ κοντάμου αυτήν την ώρα (ένα) νέο παλληκάρι έπεσε κάτω, συσπάσθηκε και έμεινε.

- ΣΚΥΘΈΤΙ ΑΠΆΝΥ, ΠεδΊιΑ! - σηκωθέτε επάνω, παιδία!

ΤΈΚ, ΤΙΣ Τ\ΉςΗΝΙ ΠςΉ… μόνο, τίς κί είχεν-ε ψυχή…₍_{tek
=μόνο)}

^ΧΑΡΌΝΣ ΜΛΟΘΙΝ – δΆιΝ ΠέΣ ΣΚΥΤΝΊιΑ. Χαρόντης μουλώθη - διάβη απ’ έσω σκοτεινία.

οι σφαίρες σφυρίζουνε, χίμηξαν οι φασίστες, – σηκωθείτε πάνω, παιδιά! δέν σηκώθηκε αυτός, μόνο, που δέν είχε ψυχή… _{(=μόνο όποιος είχε σκοτωθεί δεν σηκώθηκε).} ο Χάρος κρύφτηκε, διαβαίνει μές τη σκοτεινιά.

ΣΟΛΔΆΤ ΝΑ ΠΗΛΊΣΝΙ ΠΆΛ ΚΆΤΥ. soldat-οι να απολύσουνε πάλι κάτω.

ΝΑ ΈΝ ΠΆΣ ΤΥ ΌΛΥ ΤΥΝ ΠΆΤΥ!... να ένι πάνω στο όλο τον πάτο!...

εμείς δέν θέλουμε πόλεμο - δίχως νού σφαγή, στρατιώτες να πέσουνε πάλι κάτω. εμείς θέλουμε ησυχία (=ειρήνη) μόνο και ζωή καλή να είναι πάνω σε όλη την γή.

ΑΧ ΚΡΙΜέιΑΣ ΤΥ ΤΕΤΡΆδΗιΥ εκ Κριμαίας το τετράδιο

ΤΑ ΔζΆΠιΑ ΣΤΆΘΑΝ ΓΡΆδΑ-ΓΡΆδΑ, τα џap-ια εστάθεν γράδα γράδα _{(γράδα, λατινογενής λ. =βαθμός, βαθμίδα, στη Ρωμαίικη
συνήθως =σειρά)}

ΘΑΡΉΣ-ΚΗ, ΜέΝΑ τΗΝΙΓΎΝ. θαρρείς - και, μένα κυνηγούν.

ΑΤΊΤΚΥ ΤΈΚ ΣΗΡΛΊΧ, ΜΥΡΦιΆδΑ ατοίουτικο |ΤΕΚ| sejir-lıq, ομορφιάδα,

ΤΑ ΜΆΤιΑ-Μ ΣΉΜΥΡ δΌ ΔΡΑΝΎΝ. τα μάτια-μου σήμερο εδώ ανατρανούν.

τα βράχια στάθηκαν κλιμακωτά, θαρρείς και εμένα ακολουθούν. _{(το «ακολουθούν» το αντιλαμβάνομαι
ως οτι απο ψηλά κατεβαίνουν χαμηλά σάν για να φτάσουν το ανθρώπινο ανάστημα)}τέτοιο, μονάχα, θέαμα, ομορφιά, τα μάτιαμου σήμερα εδώ βλέπουν. _{(μόνο εδώ σήμερα βλέπω τέτοια ομορφιά, ποτέ πουθενά πρίν τέτοια ομορφιά δέν
είδα)}

ΤΟ ΤΊΓΛΥ δΊΝΑ ΣΑΣ ΥΣΤΡΆιΣΗΝ, το τί-λογου δύναμη εσάς usta-ράησεν, ₍_{usta=
μάστορας, τεχνίτης)}

ΤΟ ΤΊΣ ΧΗΛΔΆΡΣ-ΠΑ Αιτσ ΠΣΗΛΆ, το τίς aqıldar-ης-πα έτσι ψηλά,

ΑΤΌΣΥ ΌΜΥΡΦΑ ΓΡΑδΆΡΣΗΝ? ετόσο όμορφα γραδάρησεν;

ΤΟ ΠΌΣ τΗ δΎιΤΙ-Με ΖΑΧΛΆ? το πώς κί δόετε-με διαλιά; _{(αρχ. δίδοτε –> διδόετε –> δόετε. διαλιά =διά-λυση, λύση, εξήγηση)}

(απορώ για:) το τί λογής δύναμη σας μαστόρεψε, και ποιός σοφός έτσι ψηλά τόσο όμορφα σας έβαλε στη σειρά; γιατί δέν μου δίνετε εξήγηση;

ΜΑΚΡΆ, ΜΑΚΡΆ ΤΑ ΔζΆΠιΑ ΠΆΓΝΙ, μακρά, μακρά τα |ЏΑΠ|ια υπάγουνε,

ΌΣ ΠΥ ΠΥΡΉ ΤΥ ΜΆΤΣ ΝΑ ΣΌΝ… ώς όπου μπορεί το μάτι-σου να σώνει…

ΚΗ ΉΛιΥΣ-ΠΑ ΗΛΆ ΑΠ ΠΆΝΥ, και ήλιος-πα γελά απο πάνω,

ΘΑΡΉΣ, ΦΛιΥΡΉ ζεΣΤΌ ΚΥΝΌΝ. θαρρείς φλουρί ζεστό κονώνει.

μακριά, μακριά τα βράχια πηγαίνουνε, ώς εκεί που μπορεί το μάτισου να φτάσει… και ο ήλιος ακόμη γελά απο πάνω, θαρρείς χρυσό νόμισμα πυρωμένο σκορπίζει.

ΚΑΡδΊιΑ-Μ ςέΡΗΤ, δΎι-με ΧΛιΆδΑ, καρδία-μου χαίρεται, δώει-με χλιάδα,

ΚΑΡδΊιΑ-Μ ΚΡΎι ΒΗΡΔΈΝ, ΒΗΡΔέΝ. καρδία-μου κρούει «birden birden».

βΆι, ΤΊΧΑΔΑΡ ΛΥΓΆΣ ΜΥΡΦιΆδΙΣ βάι!, τί-qadar λογάς ομορφιάδες ₍_{ne-qadar=
μέχρι τί= πόσο. Το
ne
αντικαταστάθηκε με το ελληνικό τί)}

ΑδΌ, ΑδΌ ΑΣ Τ ^ιΆΛΤΑ ΈΝ? εδώ, εδώ εις τη Γιάλτα ένι!

η καρδιάμου χαίρεται, μου δίνει ζεστασιά, η καρδιάμου χτυπά (με τον ήχο) birden birden. _{(με δυνατούς ευδιάκριτους χτύπους, ο ήχος παρομοιαζόταν με το τουρκικό}_{birden=
«απο ένα»)} βάι! πόσων ειδών ομορφιές εδώ, εδώ στη Γιάλτα υπάρχουν! _{(η Γιάλτα στις βόρειες
ακτές του Εύξεινου Πόντου έχει φήμη πανέμορφου τόπου)}

Σ ΔΥΝιΆ ΠΥΛΆ ΈΝ ΚΑΛΥΖΌιΑ: εις dynja πολλά ένι καλοζώια: _{(τα «καλοζώγια» =αγαθά, καταστάσεις ευημερίας, τόποι ευημερούντες)}

ΒΑΖΆΡιΑ, ΧΌΡΗΣ ΈΝ ΚΑΛΆ, bazar|ια, χώρες ένι καλά,

ΜΑ ΓΌ ΤΥΚΌ-Μ ΤΥ ^ΠΡΗΑΖΌβ\ε μα εγώ το δικό-μου το Πριαζόβιε _{(^ΠΡΗΑΖΌβ\ε = η
Περιαζοφική γή, η περιοχή της Αζοφικής Θάλασσας)}

τΉ ΜεΤΑΛΆΖΥ-ΤΥ Σ ΚΑΝΆ! κί μεταλλάζω-το εις κανένα!

στον κόσμο πολλοί υπάρχουν τόποι ευχάριστης ζωής: πόλεις, χωριά υπάρχουν ωραία, αλλα εγώ τη δικήμου _{(ιδιαίτερη πατρίδα)} την περιοχή του Αζόφ δέν την αλλάζω με κανέναν (τόπο)! _{(ο ποιητής, καταγόμενος κοντά απο τη Μαριούπολη, θεωρεί και την περιοχή της
Κριμαίας, γεμάτη άλλωστε Έλληνες άν και τουρκόφωνους, ώς ιδιαίτερη πατρίδατου).}

2. ΚΑΛΗΜέΡΑ, ΜΆβΡΥ ιΑΛΌ! _{καλημέρα, Μαύρο Γειαλό!}

^ιΑΛΌ, ΣΗ ^ΜΆβΡΥ, ΚΑΛΗΜέΡΑ! Γειαλό, σύ Μαύρο, καλημέρα!

ΓΟ ΣΤΊΚΥΜ ΠΆΣ ΤΥΚΌ-Σ ιΑΓΆ, εγώ στήκομαι πάνω στο δικό-σου jaqa,

ΧΑΡςΎ-Μ ΣΗ ΦΣΆΣ ΛΑΦΡΌ ΑΈΡΑ, qarşı-μου σύ φυσάς ελαφρό αέρα,

ΚΑΡδΊιΑ-Μ ΣέΝΑ τΗΝΙΓΆ! καρδία-μου σένα κυνηγά!

Θάλασσα, εσύ Μαύρη, καλημέρα! εγώ στέκομαι πάνω στη δικήσου ακτή, αντικρυστάμου εσύ φυσάς ελαφρόν αέρα, η καρδιάμου εσένα ακολουθεί!

ΧΑΡςΎ-Μ ΑΞΉΧΚΑ ΔΡέςΣ ΚΗ ςέΝΚΑ, qarşı-μου axıq-ικα τρέχεις και şen-ικα,

ΘΑΡΉΣ, ΗΡέβΣ-ΚΗ ΝΑ Με ΦΛΊΣΣ. θαρρείς, γυρεύεις να με φιλήσεις.

ΤΈΚ Σ ΈΝ ΤΥ ΖΉΣΜΥ-ΜΑΣ ΗΣέΝΚΥ, ας ένι το ζήσιμο-μας esen-ικο,

ΠΗΧΤΆ ΣΗ ΜέΝΑ ΣΜΆ-Σ ΘΑ δΊΣ. πηχτά σύ μένα σιμά-σου θα δείς.

αντίκρυμου ανοιχτά _{(=ανοιχτόκαρδα)} τρέχεις και ευτυχισμένα, σάν να γυρεύεις και να με φιλήσεις. μόνο άς είναι η ζωήμας σώα (=άς είμαστε καλά και) συχνά εσύ εμένα κοντάσου θα με βλέπεις.

ΝΑΖΉΣ, ΝΑΖΉΣ ιΑΛΌ ΜΥΡΦΉιΑ, να ζείς, να ζείς γειαλό ομορφία,_{(«να ζείς», όπως και
κοινώς λέγεται «να ζήσεις» είναι στερεότυπη έκφραση ευγνωμοσύνης)}

ΧΑΡςΎ-Μ ΟΤ ΔΡΆΝΣΗΣ ΑΝ Τ ΧΑΡΆ. qarşı-μου οτι ανατράνησες εν τη χαρά.

Τ\ΘΑ ΠΆΡΣ ΣΗ ΖΜΟΝΙΜΥ ΚΑΜΉιΑ, κί θα πάρεις σύ λησμονημό καμία,

ΓΟ ςέΡΥΜ ΔΆΜΑ-Σ τές ΞΑΡΆ! εγώ χαίρομαι αντάμα-σου, κί έχει xare!

να ζείς, να ζείς, θάλασσα - ομορφιά, κατα πρόσωπο που με κοίταξες με χαρά. δέν θα αποκτήσεις λησμονημό _{(=δέν θα ξεχασθείς)} ποτέ, εγώ χαίρομαι μαζίσου απερίγραπτα!

3. ΠΟΣ ΧΥΛιΆΣΤΙΣ ΠΆΝΥ-Μ, ^ΜΆβΡΥ ^ιΑΛΌ? πώς εχωλιάσθης πάνω-μου, Μαύρο Γειαλό;

ΤΟ ΠΟΣ Αιτσ ΣΉΜΥΡ ΣΉ ΔζΒΑΡιΑΣΗΣ, το πώς έτσι σήμερο σύ xubar-ιασες, ₍_{xubar=
παρδαλό, γεμάτο πιτσιλιές και κηλίδες. Έτσι γίνεται η θάλασσα όταν ταράσσεται,
χάνει το ομοιογενές χρώματης)}

ΧΥΛΔΕιβΣ ΝΔΥ τΗΜΑ-ΤΥΣ ΧΑΡςΥ-Μ? qolda-εύεις εν τω κύμα αυτού-σου QΑΡШΙ|μου;

ΤΟ ΠΟΣ Αιτσ ΤΟΣΥ ΚΥΒΥΚιΑΣΗΣ, το πώς έτσι τόσο kœpyk|ιασες,

ΚΗ ΛΊΓΥΣ ΆΚΡΑ ΓΛΊΦΤΣ ΤΥ ΧΎΜ? και δίχως άκρα γλείφτεις το qum;

γιατί έτσι σήμερα εσύ ξεσηκώθηκες, ανακάτωσες τα χρώματάσου, ορμάς με το κύμασου κατα πρόσωπόμου; γιατί έτσι τόσο άφρισες και ατέλειωτα γλείφεις την άμμο;

ΤΟ ιΟΧΣΑΜ ΠΑΝΥ-Μ ΣΥ ΧΥΛιΆΣΤΙΣ, τό joq-sa πάνω-μου σύ χωλιάσθης,

ΟΤ τΉΡΤΑ ΠΣέΣ ΝΑ ΚΆτσΥ ΣΜΆ-Σ? οτι κί ήρθα εψές να κάτσω σιμά-σου; _{(=επεξηγηματική πρόταση)}

ΚΑΛΆ ΆΣ ΉΜΑΣ, ΓΌ ΝΑ ΛιΆςΚΥΜ, καλά άς είμασθε, εγώ να ηλιάσκομαι,

ΘΑ ΈΡΤΥ ΚΌΜΑ ΠΆΣ Τ ιΑΓΆ-Σ. θα έρθω ακόμα πάνω στο jaqa-σου.

ή για αυτό μήπως εναντίονμου εσύ θύμωσες, που δέν ήρθα χθές να κάτσω κοντάσου; καλά άς είμαστε, εγώ _{(έχω
σκοπό)} να λιάζομαι, θα έρχομαι ξανά πάνω στην ακτήσου.

ΣΤΑ ΣέΝΑ ΈΡΚΥΜ ΑΝ Τ ΧΑΡΆ ΓΟ, εις τα σένα έρχομαι εν τη χαρά εγώ,

ΣΤΑ ΣέΝΑ ΈΡΚΥΜ ΑΝ Τ ΣΑιΓΉ… εις τα σένα έρχομαι εν τη sajgı…

ΓΟ ΠΆΝΔΑ ΝιΆςΚΥΜ, ΤΊΠΥΤ ΦΛΆΓΥ, εγώ πάντα νοιάσκομαι, τίποτε φυλάγω,

ΓΌ τέΧΥ ΚΆτσΜΥ, ΤΊΓΛΑ ΣΉ. εγώ κί έχω κάτσιμο, τί-λογα σύ.

σε σένα έρχομαι με χαρά εγώ, σε σένα έρχομαι με σεβασμό. εγώ πάντα νοιάζομαι (=έχω έγνοιες, φροντίδες), όλο και κάτι προσδοκώ, εγώ δέν έχω κάτσιμο _{(=ανάπαυση)}, ακριβώς όπως εσύ. _{(=όπως εσύ δέν ησυχάζεις έτσι και εγώ δέν ησυχάζω)}

ΠΣέΣ ΉΜΝΙ ΣΤ ^ΛΆΣΠΑ, ΣΤΥ ^ΜΗΣΧΌΡΗ, εψές ήμουνε στη Λάσπα, στο Μισχώρι, _{(ή
Μοισχώρι, ή και αλλιώς μπορεί να είναι ο αυθεντικός τύπος)}

ΚΗ ΠΆΛ ΤΜΑΣΉιΥ ΈΧΥ ΤΌΡΑ – και πάλι ετοιμασείο έχω τώρα -

ΠΆΣ ΤΥ ^Αι-ΠέΤΡΗ-ΠΑ ΝΑ ΚΖΎ. πάνω στο Αγιο-Πέτρη-πα να εξβώ. _{(το ρήμα «βγαίνω»
χρησιμοποιείται όπως στα Τουρκικά, όχι μόνο με την έννοια «έξω», αλλα και με την
έννοια «επάνω»).}

χτές ήμουν στη Λάσπα, στο Μοισχώρι, _{(=χωριά της Κριμαίας, τα ονόματάτους φαίνονται ελληνικά)} γυρεύω όλα να τα δώ. και πάλι ετοιμασία έχω τώρα, πάνω στον Άι-Πέτρη να ανεβώ.

…ιΑΛΌΣ ΔΥβΛΈβ, τΉ ΦΚΡΆΤΙ ΜέΝΑ, γειαλός dövle–εύει, κί εφουκράται μένα,

ΠΣΗΛΆ ΤΥ τΉΜΑ-Τ ΣΉΡΝ ΧΑΡΣΎ-Μ. ψηλά το κύμα-του σύρνει -μου.

ΚΗ ΑΝ Τ ΑΞΌβ – ΑΝΑΝΚΑΖΜέΝΑ, και εν τω |axuv| - αναγκασμένα, _{(-α ώς τροπικό επίρρημα. η Ρωμαίικη προτιμά τα τροπικά
επιρρήματα εκεί που η Κοινή θα χρησιμοποιούσε επιρρηματικά κατηγορούμενα,
προφανώς διότι ζητά σαφήνεια αποφεύγοντας την πληθώρα των καταλήξεων της Κοινής)}

ΖΥΡΛΊδΚΑ ΔΡές ΚΗ ΓΛΊΦΤ ΤΥ ΧΎΜ. zorlı|δικα τρέχει και γλείφτει το qum.

η θάλασσα ορύεται, δέν δίνει προσοχή στα λόγιαμου, ψηλά το κύματης μου υψώνει κατάμουτρα. και με οργή, αγριεμένη, βίαια τρέχει και γλύφει την άμμο. _{(«ανάγκη» στα Ρωμαίικα
σημαίνει πίεση, καταπίεση, «αναγκάσκεται»= νιώθει καταπίεση, αγανακτά,
οργίζεται)}

ΣΉ, ιΆΝΔΥ ΜΚΡΌ ΒΑΛΆ ΣΑΈΦΚΗΣ: σύ, οία άν μικρό |ΣΑΑ|εύεσαι:

ΠέΦΤΣ ΗΜΗΡΑ ΚΗ ΧΑΧΑΝΊςΚΗΣ. πέφτεις ήμερα και χαχανίσκεις.

ΣΤΥ Τ\ΦΆΛΣ ΤΑ ΔζΆΠιΑ ΜεΓΑΛΈΦΚΝΙ, στο κεφάλι-σου τα -ια μεγαλεύουνε,

ιΑΛΌΣ ΣΤΑ ΠδΆΡιΑ-Σ ΚΥΝΑΝΊςΚΗΤ. γειαλός στα ποδάρια-σου κουνανίσκεται.

εσύ σάν το μικρό παιδάκι λογαριάζεσαι (=παρομοιάζεσαι): ξαπλώνεις ήμερα και χαχανίζεις. στο κεφάλισου τα ψηλά βράχια καμαρώνουν, _{(στο κεφάλισου αντί για μαλλιά φυτρώνουν βράχια που
μεγαλοπρεπώς υψώνονται)} η θάλασσα στα πόδιασου λικνίζεται. _{(όλα αυτά
τα ρήματα περιγράφουν μωρά της κούνιας και τη μάνα που τα φροντίζει).}

ΣΤ ΑΝΓΚΆΛ ΤΑ ΔζΆΠιΑ ΈΧΝΙ ΣέΝΑ, στο αγκάλη τα |ЏΑΠ|ια έχουνε σένα,

ΝΑ ΜΉ ΣΗ ΚΡΎι Τ ΑΈΡΑ ΚΡΉιΥ, να μή σε κρούει το αέρα κρύο,

ΚΗ ςΜΌ – ΚΑΛτΈΡ ΣΗ ΌΛΥ ΈΝΑ, και χειμό(να) - καλοκαίρι σύ όλο ένα

ΤΥΝ ΚΌΖΜΥ δΎιΣ ΧΑΡΆ ΚΗ ΉιΑ. τον κόσμο δώεις χαρά και υγεία.

στην αγκαλιά τα ψηλά βράχια έχουν εσένα να μή σε χτυπάει ο αέρας κρύος, και χειμώνα καλοκαίρι ολοένα στον κόσμο δίνεις χαρά και υγεία.

ΑΧ ΤΥ ^ΔΟΝΒΑΣΣ, Τ ΑΓΑΠΗΜέΝΥ -, εκ το Donbas, το αγαπημένο, ₍_{Donbas
είναι πόλη του νομού
Donetsk,
όπου τυπώθηκαν οι δύο τόμοι του παρόντος έργου «ΚΑΛΥΣΉΝ»)}

ΓΟ ΛΈΓΥ ΣέΝΑ ΑΠ ΚΑΡδΊιΑ: εγώ λέγω σένα απο καρδία:

ΝΑ ΖΉΣ ΣΤ ΧΑΡΆ, ΤΥ δΌΚΗΣ ΜέΝΑ, να ζείς εις τη χαρά, τό δώκες μένα _{(να ζείς
=στερεότυπη έκφραση ευγνωμοσύνης)}

Χ ΤΥΚΌ-Σ Τ ΑΜέΤΡΗΤΥ Τ ΜΥΡΦΉιΑ! εκ το δικό-σου το αμέτρητο το ομορφία!

απο το Donbass το αγαπημένο εγώ λέω σε σένα απο καρδιάς: να ζείς, για τη χαρά _{(=ένεκα της
χαράς)} την οποία έδωσες σε μένα _(απο=) με τη δικήσου την αμέτρητη την ομορφιά!

_{(η
αφαιρετική (Κοινώς «απο»-) στην Ρωμαίικη εκφράζεται με το αχ, απο το αρχαίο εκ.
Η οργανική (Κοινώς «με»-) στη Ρωμαίικη εκφράζεται με το αν, απο το αρχαίο εν. Η
δοτική, (Κοινώς «για»-, «προς»-) στη Ρωμαίικη εκφράζεται με ας, απο το αρχαίο
εις / ες· συνήθως με οριστικό άρθρο μετά απο αυτές τις προθέσεις, των οποίων το
αρχικό α πολύ συχνά εκπίπτει. Η τοπική («εις τόπον στάσις») εκφράζεται ενίοτε με
(α)ς, αλλα συνηθέστερα, προς αποφυγή σύγχυσης, χρησιμοποιούνται επιρρήματα όπως
ΠέΣ (απ’ έσω), ΠΆΣ (επάνω εις)).}

Τ ΆΛΓΥ-Μ ΤΥ ΝΑΜΛΊδΚΥ-Μ, το άλογο-μου το namlı-δικο-μου,

ΠΎ ΦΤΙΡΝΊΖ-Σ ΣΗ ΠΆΛΙ, πού πτερνίζεις σύ πάλι, _{(πτερνίζεις= χτυπάς τη γή με τις φτέρνες, οπλές)}

άλογόμου ξακουστόμου, αγαπημένομου! πού καλπάζεις εσύ πάλι, πού θα (με) πάς πάλι εμένα;

ΠΆΛΙΣ ΚΖέΣ-Σ <ΚΖέβΣ> ΑΣ Τ ΣΤΡΆΤΑ, πάλι εξέβης εις τη στράτα,

πάλι βγήκες στο δρόμο, αναπαμό δέν έχεις ποτέ. τώρα ήσουνα στο χωριό, ήδη πήγες στο Κίεβο.

ΜΑ Σ ΣΤΑΘΎΜ ΣΤΥ ^ΚΉεβ, μα άς σταθούμε στο Κίεβ,

ΤΟ ΕΝ ΤΡΑΠΗΖΉΤΚΥ. αυτό ένι τραπεζίτικο. _{(τραπεζίτικο στη Ρωμαίικη σημαίνει οτι
εκεί βρίσκεται το τραπέζι, σύμβολο εξουσίας. εμείς ώς σύμβολο εξουσίας θα
χρησιμοποιούσαμε ίσως τον θρόνο, για τους Ρωμιούς, μάλλον και για τους Ουκρανούς
το κύριο σύμβολο εξουσίας είναι το τραπέζι, στο οποίο κάθονταν απο τα παλιά
χρόνια ο άρχοντας της χώρας, που ήταν συνάμα ο στρατιωτικός αρχηγός, μαζί με
τους άλλους ευγενείς – πολέμαρχους. τραπεζίτικη πόλη λοιπόν σημαίνει διοικητικό,
και συνεπώς και οικονομικό και πολιτισμικό κέντρο, που παρέχει στον πολίτη
μεγάλες δυνατότητες οικονομικής κ.λπ. ανάπτυξης. το Κίεβο ήταν παλιά πρωτεύουσα
της Ρωσίας που ήταν ενωμένη με την Ουκρανία. σήμερα είναι πρωτεύουσα της
Ουκρανίας)}

το ξέρω: εμείς οι δυόμας έχουμε ώρα καλότυχη (=πολύτιμη), μα άς σταθούμε στο Κίεβο, αυτό είναι μεγάλο κέντρο.

ίσως θα μου πείς εσύ: «ποιός σε χρειάστηκε εσένα; είσαι σύ Ρωμιός, έχεις εσύ γλώσσα ξένη» _{(που
αποδεικνύει οτι είσαι ξένος).}

μα εσύ πέςμου _{(απάντησεμου σε αυτό)}: ο ήλιος, ο χρυσός άρχοντας, μήπως δέν ζεσταίνει όλα το ίδιο με του φωτόςτου τη λαμπρότητα;

δΎι ΤΥ ΦΌΣ-Τ ΚΗ ΧΛιΆδΑ. δώει-το φώς-του και χλιάδα.

ΛΑΛΑςΆΡΚΑ ΟΛΣ-ΠΑ λαλασιάρικα όλους-πα _{(απο ρήμα αντίστοιχο του ποντιακού
«λελεύω»)}

ΧΛέΝ ΝΔΥΚΌΤ Τ ΑΠΣΆΔΑ. χλιαίνει εν τω δικό-του τη αψάδα.

όχι (δέν είναι έτσι, αλλα) αυτός σε κάθε τί, του δίνει το φώςτου και ζεστασιά. (θωπευτικά=) ευεργετικά όλους (τους ανθρώπους) επίσης τους θερμαίνει με την δικήτου κάψα.

Αιτσ ΚΗ ΧΡΆςΚΗΤ ΚΌΖΜΥΣ, έτσι και χρειάσκεται κόσμος

ΆΜΑ ΑδΡεΦΉΞΑ, άμα ά αδερφίτσια, _{(άμα ά, καί οι δύο λέξεις με δασεία στα αρχαία,
το ά εδώ είναι αναφορική αντωνυμία= «τα οποία», όπως το ποντιακό «άμον» απο άμα
+ όν = «μαζί, ίδια με το(ν) οποίο»)}

έτσι και πρέπει ο κόσμος να ζούν όλοι απο κοινού, όμοια με αδερφάκια όλοι αγαπημένα.

ΝΑ ΖΉΣ, Τ ΆΛΓΥ-Μ, ΝΑ ΖΉΣ, να ζείς, το άλογο-μου, να ζείς,

ΟΤ ΣΤΥ ^ΚΉεβ ΌΡΣΗΣ! οτι στο Κίεβ όρισες! _{(όρισες, εννοεί «μου έκανες την τιμή
να’ρθείς (φέρνοντας κι εμένα), καλώς έφτασες»)}

δίχως μεγαλεία, δίχως καμιά διάκριση… να ζείς, άλογόμου, να ζείς, που στο Κίεβο όρισες!

ΚΣΗΜΗΡέβ. ΠΆΣ Τ ιΑΓΆ, ξημερεύει. πάνω στο |JAQA|

ΤΥ ιΑΛΌ ΤΊΝΞΚΑ Τ\ΜΆΤ, το γειαλό TINX-ικα κοιμάται,

τές, ΘΑΡΉΣ-ΚΗ ΔΑΓΆΤ… κί έχει, θαρρείς και DAJANT,

ξημερώνει. πάνω στην ακτή ξαπλώνω εγώ απο νωρίς. η θάλασσα ήσυχα κοιμάται, δέν έχει, θαρρείς, κουράγιο _{(να σηκώσει κύμα)}.

ΥΡΑΝΌΣ, ΞΆΧ ΛΑΜΒΡΉΖ. ουρανός, |ΞΑΧ| λαμπρίζει.

ΠΛΊιΑ ΧΛΊΖΝΙ ΝΤ ΧΑΡΆ. πουλία, χλίζουνε εν τη χαρά.

ο ουρανός κιόλας φέγγει. πουθενά δέν είναι συννεφιές. μόνο πετούνε ελαφρά, πουλιά, φωνάζουν απο χαρά.

ΣΚΌΘΙΝ ΆΝΙΜΥΣ, ιΑΛΌΣ σηκώθην άνεμος, γειαλός

σηκώθηκε άνεμος, η θάλασσα άφρισε. αρκετά πυκνός ο ουρανός, συννέφιασε.

ΠςΉΡΣΗΝ βΡΟΝΔΙΚΣΗΝ βΡΥΝΔΊ, επιχείρησε βρόντηξε βροντή,

ΠΎΧΝΑ ΣΚΌΘΙΝ. πύκνα σηκώθη. _{(ΠΎΧΝΑ συνήθως σημαίνει σκόνη)}

ΤΊΤΚΥ ΜέΡΑ, ιΆΝ Τ ΦΛιΥΡΉ, τοίουτικο μέρα, οία άν το φλουρί,

άρχισε βρόντηξε βροντή, καταχνιά σηκώθηκε. τέτοια μέρα, _{(φωτεινή)} σάν χρυσό φλουρί, χάλασε.

ΔΡές ΤΥ τΉΜΑ ΚΗ ΗΡΉΖ, τρέχει το κύμα και γυρίζει,

ςΥΜΒΥΡΛΈβ ΚΗ τΗΜΑΤΊΖ, šuvulda-εύει και κυματίζει _{(šuvulda= θορυβεί)}

τρέχει το κύμα και γυρίζει, εξάπτεται. ορύεται και κυματίζει, εγώ θαυμάζω:

- τές, ΘΑΡΉΣ, ιΑΛΌΣ ΔΑΓΆΤ, κί έχει, θαρρείς, γειαλός dajant,

δΙΝΑΤΈΝ ΝΔΑ ΈΡΚΗΤ ΣΆΤ, δυναταίνει εν τα έρχεται sa’at,

ΠΚΑΝΙςΚΑΤΙ. κοπανισκάται. _{(ίσως υπάρχει επιρροή απο το λατινικό} _{pugna,
και το ελληνικό «πυγμή», σε μιά εποχή που ο κόσμος των πόλεων ήταν συνηθισμένος
να βλέπει πυγμαχίες και παρόμοια θεάματα στους ιπποδρόμους, ενώ οι κάτοικοι της
υπαίθρου υπηρετούσαν μισθοφόροι στο ρωμαϊκό στρατό).}

δέν έχει, θαρρείς, η θάλασσα αντοχή, όταν κοιμάται. δυναμώνει όταν έρχεται ώρα, μάχεται _{(χτυπάει βίαια)}.

Αιτσ ΤΥΝ ΚΌΖΜΥ ΆΝ ΓΝΕΦΉΣ-Σ, έτσι τον κόσμο άν νηφήσεις,

ΚΆΜΣ ΜεΓΟΛΑ ΤΌΤΙΣ δΛΙΣ, κάμεις μεγάλα τότες δουλείες,

Άι-ΔΑ, δΊΝΑ! άιντε, δύναμη! _{(το άιντε είναι γνησιότατη ελληνική λ. απο το αρχαίο
«άγετε». απο τον ενικό «άγε» το επιφώνημα «άι»).}

έτσι τους ανθρώπους άν ξυπνήσεις όλους σάν ένα (=όλους μαζί, ενωμένους), κατορθώνεις μεγάλες τότε δουλειές. άιντε, δύναμη!

_{(εννοεί πως ο λαός έχει μεγάλη δύναμη που δέν του φαίνεται, γιατί είναι σάν την
κοιμισμένη θάλασσα. Άν όμως στην κατάλληλη ώρα ξεσηκώσεις το λαό όπως
ξεσηκώνεται η θάλασσα, τότε με τη δύναμη του λαού μπορείς να επιτύχεις μεγάλα
πράγματα στον κόσμο).}

ΜΑΛΑΚΎτσΚΥ ΔΎΣιΑ-Σ ΤΥ ΤΡΑΓΌδ_{μαλακούτσικου Ντούσιας το τραγούδι}

της τρυφερής (μικρής σε ηλικία) Ντούσιας το τραγούδι

_{(ΠΆΣ ΤΥ ΜΟΤΉβ «^ΛεΌΝΤΗι ^ΧΟΝΆΧΒει») στο σκοπό του τραγουδιού «Λεόντιος
Κονάκμπεης»}

ΚΥΣΤΡΉιΑ ΤΥ ιΑΝβΆΡ, εικοσιτρία του Ιανουάρη,

ΣΤΥ ΠδΆΡ ΝΔΑ ΣΚΌΘΙΝ Τ ΧΌΡΑ, στο ποδάρ εν τα σηκώθη τη χώρα

αυτό το συμβάν ήταν στις εικοσιτρείς του Ιανουαρίου, στο ποδάρι όταν σηκώθηκε το χωριό απο την φρικτή είδηση.

ΜΑΝΓΚΡΑςΉΝΣΑΝΙ ΚΌΖΜΥΣ, meŋreş-αινσανε κόσμος ₍_{meŋreş
απο παλαιότερο myŋreş,
αλληλοπαθητικός τύπος του
meŋre=
μουγκρίζει, κραυγάζει, δηλαδή
meŋreş=
κραυγάζουν ο ένας προς τον άλλο, όλοι μαζί.)}

ΞΑΡΆΝ ΖΑΝΔΑΛΥΜέΝ. xaran zetlen-μένοι ₍_{zetlen-=
κακοποιείται. το
xaran είναι
επιρρηματικό κατηγορούμενο,= (σάν) ένα δεμάτι π.χ. άχυρα)}

τα αυτοκίνητα χτύπησαν και απο τα δύο μέρη αντιμέτωπα, ταυτόχρονα. μιά κραυγή έβγαλαν οι άνθρωποι, στιβαγμένοι ο ένας πάνω στον άλλο σάν ένα δεμάτι άχυρα κακοποιημένοι όλοι μαζί. _{(προφανώς ήταν μεγάλα αυτοκίνητα που μετέφεραν κόσμο, δηλαδή λεωφορεία).}

ΧΑΤΕ ΟΤ ΉΝΔΥΝ ΤΊΤΚΥ hate οτι εγένετο τοίουτικο

ατύχημα οτι έγινε τέτοιο, είδηση ήρθε την ίδια ώρα. φωνές και μοιρολόγια γέμισε το (χωριό) Σαρτανά.

ΓΡΑΜέΝΥ ΉΤΥΝ Σ ^ΔΎΣιΑ γραμμένο ήτον εις Ντούσια

πολλοί τραυματίστηκαν μα έμειναν ζωντανοί. γραμμένο (όμως) ήταν στην Ντούσια το άστροτης να σβησθεί.

ΠΎΧ ΒΡέΘΙΝ ΜΆβΡΥ ^ΧΆΡΥΣ πούθε βρέθην μαύρο Χάρος _{(το -θε του πούθε και άλλων λ.
γίνεται -χ κατα επιρροή απο το αχ <– εχ <–εκ).}

ΚΗ ΤΡΆΒΣΗΝ ΠΉΡΗΝ Ν ΠςΉτσ. και τράβησε πήρε την ψυχή-της.

αρχοντική κορασιά, νεαρό φιντανάκι, απο πού βρέθηκε ο μαύρος Χάρος και τράβηξε πήρε την ψυχήτης!

ΤΟΣ ΠΡΆΤΑΝΙΝ ΑΠΉΣΥτσ, αυτός περπάτανεν οπίσω-της,

ΚΗ ^ΔΎΣιΑ ΡΌΤΣΗΝ Τ ΜΆΝΑτσ, και Ντούσια ρώτησε τη μάνα-της,

αυτός περπατούσε απο πίσωτης, αυτή το είχε πληγή. και η Ντούσια ρώτησε τη μάνατης, ζητούσε τρόπο (να γλυτώσει):

ΣΤΥΝ ΉΠΝΥΜ ΡΥΜΑΤιΆΧΚΥΜ, στον ύπνο-μου ορωματιάσκομαι: _{(όρωμα= όραμα =όνειρο,
όπως και στα Ποντιακά)}

όι, μάνα, πέςτο σε μένα, αυτό τί μπορεί να είναι, στον ύπνομου ονειρεύομαι (οτι) απο πίσωμου ένας ακολουθεί.

ΓΌ ΣΉΜΥΡ ΠΆΛ ΤΥΝ ΉδΑ, εγώ σήμερο πάλι τον είδα,

ΚΑΤβέΝΙςΚΗΝ ΑΠΉΣΥΜ, κατεβαίνισκεν οπίσω-μου

εγώ σήμερα πάλι τον είδα, ένας μαύρος και ψηλός, ακολουθούσε απο πίσωμου, δέν μπορούσε να με φτάσει.

Όι, ΧΎΛΖΑΝ ΝΊΧΤΑΣ ΠΛΊιΑ, όι, χούλιζαν νύχτας πουλία,

ΞΆΧ ΠΉΣΥ ΣΤΥ ΚΥΠΎΡ. xaq πίσω στο |ΚΟΙΠΥΡ|. _{(γίνεται λόγος για μιά συγκεκριμένη γέφυρα στο χωριό Σαρτανά)}

ΓΌ ΓΛΊΤΥΣΑ ΧΤΑ ΤΌΝΑ, εγώ γλύτωσα εκ τα αυτόνα,

ΜΑ ΠέΛΣΑ ΠέΣ ΤΥ ΞΧΎΡ… μα απέλυσα απ’έσω το xuqur.

όι! φώναζαν της νύχτας τα πουλιά, ακόμη πιο πίσω απο τη γέφυρα. εγώ γλύτωσα απ’ αυτόνα, αλλα έπεσα μέσα στο λάκκο.

ΠΥΛΆ ΈΧΝΙ ΑΣΛΊ. πολλά έχουνε aslı. ₍_{asıl=
αρχικό νόημα, ουσία, γνησιότητα, με το κτητικό πρόσφυμα -ı)}

ΓΡΑΜέΝΥ ΉΤΥΝ Σ ^ΔΎΣιΑ, γραμμένο ήτον εις Ντούσια,

τα όνειρα εξηγούνται, πολλά έχουνε αλήθεια. γραμμένο ήταν για τη Ντούσια: το άστροτης να σβησθεί.

ΜΥΡΦΎτσΚΥΣ ιΆΝ Τ ΧΑΝΊιΑ, ομορφούτσικως οία άν τη qhan-εία

ΝΙΦιΆΤΚΥΣ ΦΥΡιΑΖΜέΝΣΑ, νυφιάτικως φορεμένισσα, _{(επι λέξει= «ώς νύφη
ντυμένη»)}

ΤΙ ΠέΦΤ, ΘΑΡΉΣ, ΖΔΑΝΊ. αυτή πέφτει, θαρρείς, ζωντανή.

ομορφούλα σάν πριγκήπισσα, θαρρείς δέν είναι πεθαμένη. το νυφιάτικότης φορώντας αυτή κείτεται, θαρρείς, ζωντανή. _{(όσοι πεθαίνουν προτού παντρευτούν, κηδεύονται φορώντας νυφικό, ή
τουλάχιστον στεφάνι γάμου στο κεφάλι).}

ΤΑ ΧΡΌΝιΑ ΘΑ ΠεΡΆΣΝΙ τα χρόνια θα περάσουνε,

ΣΤΥΝ ΤΆΤΑ ΚΗ ΑΣ Τ ΜΆΝΑ στον τάτα και εις τη μάνα

Τ ΗΡΆ ΤΌ Τ\ΘΑ ΝΑ ιΆΝ. το jara αυτό κί θα να γιάνει.

τα χρόνια θα περάσουνε, εποχή πάνω στην εποχή. στον πατέρα και στη μάνα το τραύμα αυτό δέν πρόκειται να γιάνει.

ΝΈ ΛΆΞ ΠεΡ ΚΗ ΝΈ δέΣΜΥ, ne ilaaџ επαίρει και ne δέσιμο,

το τραύμα είναι άκρως άγριο, αυτό (το τραύμα) πάντα δρά. ούτε φάρμακο παίρνει και ούτε επίδεσμο, αλλα τί μπορείς να πείς…

ςέΡΥΜ, ΣΤΊΚΥΜ ΚΗ ΗΛΎ. χαίρομαι, στήκομαι και γελώ.

ΜΆΣ ΤΆ ΦΉΚΑΝ, ΓΌ βΗΓΛΊΖΥ, ημάς τά αφήκαν εγώ βιγλίζω,

ΜΉΣ ΤΆ ΚΆΜΥΜ ΓΌ ΔΡΑΝΎ. ημείς τά κάμουμε εγώ ανατρανώ.

εγώ βαδίζω και σκέφτομαι, χαίρομαι, στέκομαι και γελώ. σε μάς εκείνα που άφησαν (οι προγενέστεροι) εγώ κοιτάζω, εμείς εκείνα που κάνουμε εγώ παρατηρώ.

ΧΑΡΥΜεΝΥΣ ΠΆΝΔΑ ΉΜΗ, χαρουμένος πάντα είμαι,

ςέΡΥΜ ΓΌ Ν ΤΥΚΌ-Μ ΝΤ ΤΑιΦΆ. χαίρομαι εγώ εν τω δικό-μου την tajfa.

ΜΑ βΑΧΤΛΊδΣ ΓΟ Τ\ΘΑ ΝΑ ΉΜΝΙ, μα bahtlı|δης εγώ κί θα να ήμουνε,

ΛΊΓΥΣ ΤΌΠΣ-Μ ΤΑ ΚΑΡδΑΚΆ. δίχως τόπους-μου τα καρδιακά.

χαρούμενος πάντα είμαι, χαίρομαι εγώ με τη δικήμου την οικογένεια. αλλα καλότυχος εγώ δέν θα ήταν δυνατόν να ήμουν χωρίς τους τόπουςμου τους οικείους,

ΛΊΓΥΣ ΞΌΛιΑ ΚΗ ΒΑΖΆΡιΑ, δίχως xöl-ια και bazar-ια,

ΤΑ ΈΝ ΈΜΒΡΥ-Μ, ιΑΝΑςΆ-Μ. τά ένι έμπρο-μου, janaşa-μου.

ΛΊΓΥΣ ΌΜΥΡΦΑ ΠΑΛΚΆΡιΑ, δίχως όμορφα παλληκάρια,

ΣΤΥ ΖΑβΌΔ ΤΑ ΠΆΓΝΙ ΣΜΆ-Μ. στο zavod τά υπάγουνε σιμά-μου. _{(ΖΑβΌΔ ρωσική λ.)}

χωρίς τις εξοχές και τις πόλεις που είναι μπροστάμου, δίπλαμου, δίχως τα όμορφα παλληκάρια για το εργοστάσιο τα οποία βαδίζουν κοντάμου, _{(=που πηγαίνουμε μαζί στη δουλειά).}

ΛΊΓΥΣ ΤΟ Τ ΜΥΡΦΉιΑ ΌΛΥ, δίχως αυτό το ομορφία όλο

ΈΧΥΜ ΈΜΒΡΥ δΛΊιΣ ΜεΓΟΛΑ, έχουμε έμπρο δουλείες μεγάλα,

ΜΑ ΗΝΓΚΥΜ-ΤΑ ΥΡΤΑΧΤΚΆ! μα νικούμε-τα ortaq-ικά! _{(το Η- του ΗΝΓΚΎΜ είναι πιθανώς απο επιρροή του αρχαίου ήνεγκον, το οποίο
στην Ποντιακή διατηρείται ώς ένγκα= ένεγκα= έφερα)}

δίχως αυτήν την ομορφιά όλη η οποία πάντα ανθίζει… Έχουμε μπροστάμας δουλειές _{(που πρέπει να κάνουμε)} μεγάλες, αλλα τις δαμάζουμε _{(= τις καταφέρνουμε)} με την καλή συνεργασία.

_{(ΣΟΛΔΆΤ ΤΥ ΜΟΝΟΛΟΓ) του
στρατιώτη ο μονόλογος}

ΔΝΉΠΡΟ ΤΑ ιΆΡιΑ ΤΑ ΝΑΜΛΊδΚΑ Δνείπερου τα jar|ια τα namlı-δικα

Ν ΚΑΡδΊιΑ-Μ ΌΛΥ ΑΓΑΠΎ! εν καρδία-μου όλο αγαπώ!

ΠΎ τιΆΝ βΗΓΛΊΚΣ, ΠΑΝΔΎ τιΑΜΉΛΚΑ, όπου και άν βιγλίσεις, παντού kaamil-ικα

δΌ ΣΚΉΡΤΙΣ ΣΆΧΚΑ ΓΌ ΔΡΑΝΎ. εδώ σκίρτες sag-ικα εγώ ανατρανώ.

του Δνείπερου τους γκρεμούς (=απόκρημνες όχθες) τους ξακουστούς με την καρδιάμου όλη _(τους) αγαπώ! όπου κι άν κοιτάξεις, παντού τέλεια, εδώ (πανοραμικά τοπία) ευχάριστα εγώ βλέπω.

ΧΑΡςΎ ΣΤΥ ΣΉΡΤ – ΚΥΒΎΚιΑ ΚΟΠΗΝ – qarşı στο sırt – köpyk|ια εκόπεν -

Τ βΑΉιΑ ΣΤΊΚΗΤ ιΑΓΑΛΆ. ; τη βαΐα στήκεται jagala.

…ΓΟ ΉΡΤΑ ΠΆΛ ΑδΌ ΣΤΥΝ ΤΌΠΥ, …εγώ ήρθα πάλι εδώ στον τόπο,

ΚΗ ΣΤΊΚΥΜ ΠΆΛ Σ ΑΤΌ Τ ιΑΓΆ, και στήκομαι πάλι εις αυτό το jaqa,

αντίκρυ στη ράχη – οι αφροί (του ποταμού) κόπηκαν _{(=σταμάτησαν)}, η (δάφνη) στέκεται στην άκρη. εγώ ήρθα πάλι εδώ στον τόπο, και στέκομαι πάλι σ’ αυτήν την όχθη,

ΠΥ ΤΌΤΙ – ΤΡΆΝΔΑ ΧΡΌΝΣ ΑΠΉΣΥ, όπου τότε, τριάντα χρόνους οπίσω,

ΑΣ ΔΥΓΚΥςΉ ΤΥ ΧΉΡ-ΖΑΜΆΝ, εις döcyş-ίου το ahır-zaman,

ΝΔΥ ΑβΤΟΜΆΤ ΓΟ ΉΣΑ-ΉΣΑ εν τω αυτόματο εγώ ίσα - ίσα _{(ΑβΤΟΜΆΤ απο τα ρωσικά)}

ΧΥΛΞΆΡΚΑ δΆιΝΑ ΠΆΣ ΔΥςΜΆΝΣ. |QΟΛΔ|τσιάρικα διάβαινα πάνω εις dyşman-ους.

όπου τότε, τριάντα χρόνια πίσω, στου πολέμου την «συντέλεια», με το αυτόματο εγώ στα ίσια, _{(ευθέως,
κατα μέτωπο)} ορμητικά πήγαινα εναντίον των εχθρών.

…Π ΑΔΌΧ – ΧΤΥ ΠΣέΛΥΣ ΑΓΥΛΊδΚΑ όπου εδώθε - εκ το ψήλος agılı-δικα

ΝΔΑ ΠΥΛεΜιΟΤιΑ ΠΚΆΝΖΑΝ ΦΡΉτσ. εν τα pulemjot-ια κοπάνιζαν Frıtz

ΜΑ ΣΚΎΜΝΑΣ ΠΆΝΥ ΟΛ ΤιΑΜΉΛΚΑ, μα σηκούμασθε πάνω όλοι kaamil-ικα

Χ ΦΑςΉΣΤΣ ΝΑ ΠΆΡΥΜ ΤΟ ΣΗΡΤΊτσ. εκ να πάρουμε το sırt-ίτσι.

που απο δώ, απο το ύψωμα φαρμακερά με τα πολυβόλα βαρούσαν οι «Φρίτς». μα σηκωνόμασταν πάνω _{(=εφορμούσαμε)} όλοι άψογα, απ’ τους φασίστες να πάρουμε τη ραχούλα.

ΚΗ ΤΈΚΑΣ ΒΌΜΒΗΣ ςΎΡΖΑΝ ΛΌΡιΑ και tekas bomb-ες σύριζαν ολόγυρα

ΚΗ ΌΛΥ ΈΦΤΑιΝ ΤΆΠΤΑΧΗΡ… και όλο έφταεν taptaqır…

ΜεΓΟΛΑ Ν ΤΡΆβΑΝΑΜ-ΠΑ ΖΌΡιΑ, μεγάλα αν τράβαναμε-πα zor-ια,

ΜΉΣ ΤΡΑβΉςΚΥΜΝΑΣ ΑΣ ΤΥ ΣΉΡΤ. ημείς τραβήσκομασθε εις το sırt.

και παρόλο που βόμβες σφύριζαν ολόγυρα και όλο έκανε όλεθρο _{(=γινόταν όλεθρος)}, μεγάλα κι άν τραβούσαμε ζόρια εμείς τραβιόμασταν _{(=προωθούμασταν)} προς τη ράχη.

ΣΜΆ-Μ ΉΤΥΝ ιΌ-Μ, ΑΝΔΑ ΠεδΊιΑ, σιμά-μου ήτον υιό-μου, εν τα παιδία,

ΑΝ Σ ΟΛΣ ΤΟΣ δΆιΝΙΝ ΒΑΡΑΒΑΡ. εν τους όλους αυτός διάβαινεν beraber.

ΜΑ ΠΎΛιΑ ςΎΡΚΣΗΝ ΠέΣ Τ ΣΚΥΤΝΊιΑ μα pul|ια σύριξε απ’ έσω τη σκοτεινία

ΚΗ ΔΌΚΗΝ ΚΡέΜΣΗΝ ΔΥΝ ΧΤΥ ΠδΆΡ. και döc-ε κρέμισεν αυτόν εκ το ποδάρι.

κοντάμου ήταν ο γιόςμου, με τα (νέα) παιδιά, μαζί με όλους (τους νέους) αυτός πήγαινε μαζί. μα σφαίρα σφύριξε μέσα στη σκοτεινιά και χτύπησε, τον γκρέμισε απ’ το ποδάρι _{(=τον
έρριξε απο όρθιο)}.

ΚΡΗΜΉΝ, ιΆΝ ΤΥ ΞΗΞΆΚ-ΜΥΡΦΉιΑ, εκρημίην, οία άν το xixek ομορφία,

ΤΥΚΌΜ ΤΥ ΑΚΡΗβΌ ΤΥ ΜΚΡΌ. το δικό-μου το ακριβό το μικρό.

ΤΥ έΜΑ ΈΡΗΝ ΑΧ Ν ΚΑδΊιΑ-Τ, το αίματου έρρεεν εκ την καρδία-του,

Τ ΗΡΆ- Τ ΤΟ ΉΤΥΝ ΦΥΒΗΡΌ. το jara-του αυτό ήτον φοβερό.

έπεσε, σάν το λουλούδι ομορφιά, το δικόμου το ακριβό το μικρό. το αίμα έρρεε απο την καρδιάτου, το τραύματου αυτό ήταν φοβερό.

ΠΑΝΔΎ-ΠΑ ΣΠΆΝΙςΚΑΝ ΣΝΑΡιΆΔιΑ παντού-πα σπάνισκαν snarjad-ια,

ΚΗ ΣΜΆΜ-ΠΑ ΈΣΠΑΣΗΝ ΣΝΑΡιΆΔ. και σιμά-μου-πα έσπασε snarjad.

ΓΟ ΚΦΌθΑ, ΞΆΧΗΠΣΑΝ ΤΑ ΜΆΤιΑ-Μ εγώ κουφώθα, xaq-ευσαν τα μάτια-μου,

ΚΗ ΚΌΠΗΝ – ΧΆΘΙΝ ΤΥ ΔΑΓΆΤ-Μ. και εκόπη - εχάθη το dajat-μου.

και παντού έσκαζαν οβίδες, και κοντάμου έσκασε μιά οβίδα. εγώ κουφώθηκα, άστραψαν _{(προσωρινά
τυφλώθηκαν, δέν έβλεπαν παρα μιά λάμψη)} τα μάτιαμου και κόπηκε, χάθηκε η αντοχήμου.

ΜΑ ΉβΡΑ δΊΝΑ ΓΌ ΚΑΤΛΊΓΥ, μα ηύρα δύνα εγώ κάτι λίγο,

ΤΑΧΑΤ ΚΗ ΠΌΝΝΙΝ ΠςΉ-Μ, ΚΥΡΜΌ-Μ. τάχατε κί πόνεινε ψυχή-μου, κορμό-μου.

ΑΡΚΎδΙΠΣΑ ΚΗ ΣΜΆ-Τ ΓΟ ΠΉΓΑ, αρκούδεψα και σιμά-του εγώ πήγα,

ΜΑ ΣΚΥΤΥΜέΝΥΣ ΉΤΥΝ ιΌ-Μ. μα σκοτωμένος ήτον γιό-μου.

αλλα βρήκα δύναμη εγώ κάτι λίγο, (κάνοντας πως) τάχα δέν πονούσε η ψυχήμου, το σώμαμου. αρκούδισα _{(=έρπυσα)} και κοντάτου εγώ πήγα, μα (ήδη) σκοτωμένος ήταν ο γιόςμου.

ΠΑΝΔΎ ΝΔΥ έΜΑ ΜΑΛΑιΜέΝΑ παντού εν τω αίμα μολεμένα _{(με επιρροή απο «μαλαγμένα»,
απο ρήμα «μαλάσσει»)}

ΧΥΡΤΆΡιΑ ΉΤΑΝ ιΑΝΑςΆ-Τ. χορτάρια ήταν janaşa-του.

ΤΑ δΆΧΛΑ-Τ ΉΤΑΝ ΚΑΡτσΥΜέΝΑ, τα δάχτυλατου ήταν καρτσωμένα,

τΉ ΠέΛΝΑΝ ΤΑ ΤΥ ΑβΤΟΜΆΤ. κί απέλυναν αυτά το avtomat.

παντού με αίμα μολεμένα χορτάρια ήταν στα πλάγιατου. τα δάχτυλατου ήταν σφιγμένα (κρατώντας γερά), δέν άφηναν αυτά _{(τα δάχτυλα)} το αυτόματο _{(οπλοπολυβόλο)}.

βΡΥςΉΣ τΗ ΣΤΊΚΗΝ ΚΆΝΑ ΌΡΑ, βροχής κί εστήκεν κανένα ώρα,

ΘΑΡΉΣ, ΤΑΡΠΉΘΙΝ ΥΡΑΝΌΣ. θαρρείς, τρυπήθην ουρανός.

ΤΊ ΌΡΗΜΑ ΔΡΑΝΆ ΑΤΌΡΑ, τί όραμα ανατρανά ετώρα

ΚΥΡΗΕΝΣΑ <ΚΥΡΜΕΝΣΑ>, ΜΆΝΑ-Σ? ΌΣ ΑΡΓΌΣ κουρμένσα μάνα-σου; ώς αργώς

βροχή δέν σταματούσε καθόλου, θαρρείς τρυπήθηκε ο ουρανός. τί όνειρο βλέπει τώρα, η καημένη η μάνασου; ώς αργά

ΤΙ ΠδΙΝΑ ΚΑΘΙΤ, ΝΑΣΤΙΝΆΖ, αυτή πουθενά κάθεται, αναστενάζει,

ΚΥΝΌΝ ΣΤΙ ΜΆΣ τΗΜΌΝΥ δΆΚΡΥ κονώνει εις τ’ εμάς και μόμο δάκρυο _{(μόνο σε τέτοιες
περιπτώσεις το «και» γράφεται με «ΤΗ», αλλιώς προτιμάται «ΚΗ» προς αποφυγή
σύγχυσης με το αρνητικό μόριο «ΤΗ»)}

ΝΥΝΊΖ, ΘΑ Ές ΚΑΜΉιΑ ΆΚΡΑ, νουνίζει, θα έχει καμία άκρα,

ΝΑ ΈΡΤ τΗΡΌΣ ΝΑ δΊ ΤΙ ΜΆΣ? να έρθει καιρός να δεί αυτή εμάς;

αυτή κάπου κάθεται, αναστενάζει, χύνει για μάς και μόνο δάκρυ, σκέφτεται: θα έχει κανένα τέλος _{(ο πόλεμος)} να έρθει καιρός να δεί αυτή εμάς;

ΑΝ ΤΥ ΠΗΚΡΌ, βΑΡΉ Ν ΚΑΡδΊιΑ… εν τω πικρώ, βαρεί την καρδία…

ΠΆΧ Ν ΚΎΤΡΑ ΦΉΛΣΑ ΤΥ ΠΑΛΚΆΡ-Μ, επι εκ την κούτρα φίλησα το παλληκάρι-μου,

ΚΡΗΜΉΣΤΙΝ ΜΆβΡΥ ΣΗΝΙΦΉιΑ, εκρεμίσθη μαύρο συννεφία,

ΞΆΧ ΉΛιΥΣ ΉΝΔΥΝ ιΆΝ ΤΥ ΔζΚΆΡ. xaq ήλιος εγένετο-ν οία άν το |џicer|.

με πίκρα χτυπάει την καρδιά… _{(=χτυπάει το στήθοςτης η μάνα απο την πίκρα)}… πάνω στο μέτωπο φίλησα το παλληκάριμου, έπεσε μαύρη συννεφιά, τόσο που ακόμη κ ο ήλιος έγινε σάν συκώτι. _{(κοκκινόμαυρο χρώμα)}

Τ ΡΑΚέΤΑ ΞΉΖΗΠΣΗΝ Τ ΣΚΥΤΝΊιΑ, το raketa xiz-ευσε τη σκοτεινία,

ΠΆΣ ΥΡΑΝΌ ΤΟ ΦΉΚΗΝ ΞΉΡ. πάνω εις ουρανό αυτό αφήκε xir.

- ΣΚΥΘΈΤ ΑΠΆΝΥ, ΤΑ ΠεδΊιΑ-Μ! - σηκωθέτε επάνω, τα παιδία-μου!

ΤΟ ΤΝ ΌΡΑ ΧΎΛΚΣΗΝ ΚΟΜΑΝΔΉΡΣ. αυτό την ώρα χούλιξε kommandier-ης. командир

η φωτοβολίδα χάραξε τη σκοτεινιά, πάνω στον ουρανό αυτή _{(=η φωτοβολίδα)} άφησε _{(φωτεινό)} ίχνος. «σηκωθήτε πάνω, παιδιάμου!» εκείνη την ώρα φώναξε ο διοικητής.

ΗΛΆΤ ΑΠΉΣΥΜ! ΠΆΣ ΔΥςΜΆΝΥΣ! – ελάτε οπίσω-μου! πάνω εις dyşman-ους!

ΞΑΧέβΝΙ ΠΥΛΗΣ, ιΆΝ Τ ΣΤΡΑΠΉ. xaq-εύουνε pul-ιες, οία άν τη αστραπή.

ΜΑ ΡΆΝΔΣΑΝ – ΣΚΌΘΑΝ ΌΛ ΑΠΆΝΥ, μα ράντησαν - σηκώθεν όλοι επάνω,

ΤΊΣ ΠΌΡΝΙΝ ΚΌΜΑ ΝΑ ΣΚΥΘΊ. τίς μπόρηνεν ακόμα να σηκωθεί.

«ακολουθήστεμε! επίθεση στους εχθρούς!». σπιθοβολούν σφαίρες σάν την αστραπή. μα πετάχτηκαν όλοι επάνω - όποιος μπορούσε ακόμα να σηκωθεί.

ΚΗ ΠΆΛ ΤΥΤΎΣΗΠΣΗΝ Τ ΦΥΤΊιΑ, και πάλι tytyş-ευσε τη φωτία,

ΚΗ ΠΚΆΝΖΗΝ ΠΆΛ ΤΥ ΠΥΛεΜιΌΤ… και κοπάνιζε πάλι το pulemjot… пулемёт

ΓΌ δΆβΑ, ΖΜΉΓΑ ΝΔΑ ΠεδΊιΑ, εγώ εδιάβα, έσμιγα εν τα παιδία,

Α ιΌ-Μ… ιΌ-Μ ΠέΜΝΙΝ ΜΑΝΑΧΌΤ. α γιό-μου… γιό-μου απέμεινε μοναχό-του.

και πάλι κάπνισε η φωτιά και βαρούσε πάλι το πολυβόλο. εγώ πήγα, έσμιξα με τα παιδιά, _{(=τους άλλους
στρατιώτες)} ενώ ο γιόςμου… ο γιόςμου έμεινε μοναχόςτου.

ΤΑ ΠΎΛΗΣ ςΎΡΖΑΝ ΛΊΓΥΣ ΤΈΛΟΣ τα pul-ιες σύριζαν δίχως τέλος

ΚΗ ΚΡέΜΣΑΝ ΚΆΤΥ-ΠΑ ΠΥΛΊΣ, και κρέμισαν κάτω-πα πολλοίς,

ΜΑ ΠΉΡΑΜ ΜΉΣ ΑΤΟ ΤΥ ΠΣέΛΥΣ – μα πήραμε ημείς αυτό το ψήλος,

ΤΥ ΦΛΆΓ-ΜΑΣ ΠΆΝΥ τΗΜΑΤΊΖ! το flag-μας πάνω κυματίζει!

οι σφαίρες σφύριζαν δίχως τέλος και έρριξαν μάλιστα κάτω πολλούς, αλλα πήραμε εμείς αυτό το ύψωμα, η σημαίαμας επάνω κυματίζει!

ΣΟ<Λ>ΔΑΤΣ ΤΑ ΧΡΌΝιΑ-Τ τΉ ΜεΤΡΆΤΑ. soldat-ος τα χρόνια-του κί μετρά-τα.

ΚΗ ΤΈΚΑΣ ΠέΡΑΣΗΝ τΗΡΌΣ, και tekas πέρασε καιρός,

ΓΟ ΚΆτσΜΥ τέΧΥ, ΚΣέβΑ ΣΤ ΣΤΡΆΤΑ εγώ κάτσιμο κί έχω, εξέβα στη στράτα

ΚΗ ΉΡΤΑ ΠΆΛ ΠΥ Τ\ΜΆΤΙ ιΌΣ-Μ. και ήρθα πάλι όπου κοιμάται γιός-μου.

ο στρατιώτης τα χρόνιατου δέν τα μετρά. και παρόλο που πέρασε καιρός εγώ κάτσιμο _{(=ανάπαυλα)} δέν έχω, βγήκα στο δρόμο και ήρθα πάλι εκεί που κοιμάται ο γιόςμου.

ΤΥ ΞΌΛ ΣΤΥ ΞΑΛΙΜΥ ΤΙΜΆΧΚΗΤ το στο xal|ιμο ετοιμάσκεται ₍_{XAL|ιμο
σημαίνει γενικώς «χτύπημα», εδώ κατα τα συμφραζόμενα κακοκαιρία)}

ΚΗ ΥΡΑΝΌΣ ΈΝ ΚΑΤΗΝΌ… και ουρανός ένι κατεινό…

ΚΗ ΠΡέΠΝΑ, ΚΌΜΑ ΡΥΜΑΤιΆΧΚΗΤ, και πρέπει να ακόμα ορωματιάσκεται

ΣΟΛΔΆΤΣ ΤΥ ΠιΆΣΜΥ-Τ ΤΥ ΣΤΕΡΝΌ. |ΣΟΛΔΑΤ|ος το πιάσιμο-του το στερνό.

η ερημιά για καταιγίδα ετοιμάζεται και ο ουρανός είναι πυκνός… και φαίνεται πως ακόμη ονειρεύεται ο στρατιώτης τη συμπλοκή_(=μάχη)του τη στερνή.

ΚΗ ιΌΧΣΑΜ ΚΣΉΠΑΣΑΝ ΤΑ ΠΛΊιΑ και joqsa ξίππασαν τα πουλία

ΤΥΝ ΉΠΝΥ-Τ ΘΑΝΑΤΙ ΤΥΚΌΤ? τον ύπνο-του θανατίου το δικότου;

Τ\ΜΉΘ ΤΥ ΠεδΊ-Μ, ΑΣ Τ ΝΑΚΑΤΊιΑ, κοιμήθητι το παιδί-μου, εις τη ανακατία

ΜΉΣ ΉΝΚΣΑΜΗ ΔΥςΜΆΝΣ ΑΤΌΤ. ημείς ένικησαμε dyşman-ους ετότε.

και μήπως τάραξαν τα πουλιά τον ύπνο του θανάτου τον δικότου; κοιμήσου, παιδίμου, στην αναταραχή εμείς νικήσαμε τους εχθρούς τότε. _{(=κοιμήσου, αφού τόσο κουράστηκες σε
κείνη την πανωλεθρία που νικήσαμε τους εχθρούς).}

ΔΥςΜΆΝΣ ΝΑ ΧΆΣΥΜ ΉΧΑΜ ΘΆΡΥΣ, dyşman-ους να χάσουμε είχαμε θάρρος,

Σ ΑΤΌ τΉ ΧΉιΠΣΑΜ δΊΝΑ ΜΉΣ. εις αυτό κί qı-ευσαμε δύνα ημείς.

ΗΣέΝΚΑ Τ\ΜΉΘ, ΝΔΥ ΜέΓΑ βΆΡΥΣ, esen-ικα κοιμήθητι, εν τω μέγα βάρος,

ΑΧ Τ ΜΆΝΑ-Σ ΑΠΑΡ ΠΥΛΑΣΗΣ. εκ τη μάνα-σου έπαρε απολυσίες.

τους εχθρούς να αφανίσουμε είχαμε θάρρος, σ’ αυτό δέν λυπηθήκαμε δύναμη εμείς. σώος κοιμήσου, με την μεγάλη κούραση, απο τη μάνασου πάρε χαιρετίσματα. _{(=δέν τσιγγουνευθήκαμε θάρρος
και δύναμη. τόσο που κόπιασες τότε, σου χρειάζεται ύπνος, ενώ είσαι γερός,
σώος).}

ΤΙΚΜΗΛ ΤΙ ΕΡΑΣΗΝ ΚΗ ΧΆΘΙΝ, tekmil αυτή γέρασε και εχάθη,

ΝΑ ΖΉ Σ ΑΤΊΝΑ τέΝ ΧΥΛΆι. να ζεί εις αυτήνα κί ένι qolaj.

ΜΑ ΝΑ Σε ΦΛΆΚΣ ΤΙ ΠΆΛ τΗ ΠΣΤΆΘΙΝ μα να σε φυλάξει αυτή πάλι κί αποστάθη,

τΗ ΠΣΤΈβ ΤΥ ΠέΘΥΣ-Σ ΤΙ ΚΗ ΦΛΆι… κί πιστεύει το πένθος-σου αυτή και φυλάει…

τελείως αυτή γέρασε και χάθηκε, να ζεί: γι’ αυτήν δέν είναι εύκολο. μα να σε περιμένει αυτή πάλι δέν κουράστηκε, δέν πιστεύει το θάνατόσου αυτή και περιμένει…

ΑτΉ, ΠΚΆΣ ΤΑ δεΝΔΡΆ, ΣΤΥ ΣΞΑδ, εκεί, απο κάτω στα δέντρα, στο σκιάδι,

ΠΚΆΧ ΧΑΡΑΤΆς ΧΛιΥΡιΆΡΚΥ, απο κάτω εκ |QΑΡΑΤΑς| χλωριάρικο,

ΚΑΜΉιΑ ΖΓΑδΙβΗΝ ΠΗΓΆδ – καμία εξάδευε πηγάδι - _{(εξ-άδευε είναι σάν το αν-άδευε, με
άλλη πρόθεση)}

ΝΕΡΌ ΓΑΛΤΉ, ΚΡΗΡιΆΡΚΥ. νερό γλυκύ, κρυάρικο. _{(ΓΑΛτΉ, γλυκύ, σημαίνει
γενικώς «ηδύ», ευχάριστο, όχι μόνο «γλυκό»)}

εκεί, απο κάτω απ’ τα δέντρα, στη σκιά, απο κάτω απο μεγάλο βράχο χλωρό, κάποτε ανάβλυζε ένα πηγάδι νερό γλυκό, κρύο.

ΣΜΑ ΜεΓΑΛΈΦΚΗΝΔΥ δΈΝΔΡΟ – σιμά μεγαλεύετο δέντρο -

ΠΣΗΛΌ, ΜΥΡΦΉιΑ-Σ ΜΛΈιΑ. ψηλό, ομορφίας μηλέα.

ΤΑ ΜΉΛΑ-Τ ΠΈΛΝΑΝ ΠέΣ Τ ΝΕΡΌ τα μήλα-του απέλυναν απ’έσω το νερό

ΚΥΤ\ΝιΆΡΚΑ ΚΗ ΓΑΛΤέιΑ. κοκκινιάρικα και γλυκέα.

κοντά καμάρωνε ένα δέντρο ψηλό, ομορφιάς μιά μηλιά. τα μήλατης πέφταν μές το νερό κοκκινωπά και γλυκά.

ΑΓΆΠΑΝΑ ΓΟ ΤΥΝ ΠΗΡΝΌ, αγάπανα εγώ τον πρωινό,

ΝΑ ΠΆΡΥ ΜΉΛΥ ΧΤΥ ΝΕΡΌ να πάρω μήλο εκ το νερό

ΚΗ ΆΞΚΑ ΝΑ ΤΥ ΦΆΓΥ… και ax-ικα να το φάγω… ₍_{ax
= πεινασμένος)}

μου άρεζε το _(κάθε) πρωινό στο πηγάδι να πηγαίνω, να παίρνω μήλο απο το νερό _{(επέπλεαν τα μήλα)} και άπληστα να το τρώω.

ΤέΝ ΤΥ ΠΗΓΆδ ΑΧ ΤΑ ΓΥΡΓΆ, κί ένι το πηγάδι εκ τα γοργά,

ΤέΝ ΧΤΑ ΓΥΡΓΆ ΚΗ Τ ΜΛΈιΑ. κί έν εκ τα γοργά και τη μηλέα.

ΜΑ ΠΆΛ ΓΟ ςΈΡΥ-Μ δΙΝΑΤΆ μα πάλι εγώ χαίρομαι δυνατά

ΝΔΑ ΠΆΓΥ ΤΟ ΜΑΡΈιΑ… εν τα υπάγω αυτό μερέα…

δέν υπάρχει πιά το πηγάδι εδώ και πολύν καιρό, δέν υπάρχει εδώ και πολύν καιρό και η μηλιά. μα πάλι εγώ χαίρομαι τόσο πολύ όταν πηγαίνω σ’ εκείνο το μέρος…

τΗ ΖΜΟΝΣΑ-ΤΟ, ΠΆΠΥ… _{κί λησμόνησα-το, πάππου…}

ΧΥΡΤΆΡιΑ, ΧΑιΆιδΑ, ΣΤΑβΡΎΣ ΔΑΓΛΙΜέΝΑ, χορτάρια, qaja-δια, σταυρούς |ΔΑΓΛΙ|μένα

ΧΟΡιΆΤΚΑ ΜΥΡΜΌΡιΑ ΠΑΛΈιΑ… χωριάτικα μοιρομόρια παλαία…

ΣΤΑ ΣέΝΑ ΚΗ ΣΝ ΒΆΒΑ-Μ ΤΡΑβΆ ΤΌΣΥ ΜέΝΑ, στα σένα και στην μπάμπω-μου τραβά τόσο μένα,

ΝΔΑ ΚΛΌΘΥ Σ ΤΑΚΆ-ΣΑΣ ΜΑΡέιΑ… εν τα κλώθω εις τα δικά-σας μερέα…

πρασινάδες, βράχια με σταυρούς διάσπαρτα, χωριάτικες ταφόπετρες παλιές… σε σένα και στην γιαγιάμου με τραβά (κάτι) τόσο εμένα όταν γυρίζω στα δικάσας τα μέρη…

ΤΉ ΖΜΌΝΣΑ-ΤΟ, ΚΆΘΙΜΑΣ δΉ-ΜΑΣ Π ΚΆΣ Τ ΜΛΈιΑ κί λησμόνησα-το, κάθιμασθε δύοι-μας απο κάτω στη μηλέα

ΚΗ ΖΔΊΧΑΝΑΜ ΜΉΣ Τ ΈΝΑ Τ ΆΛΥ, και συντύχαιναμε ημείς το ένα το άλλο,

Α ΒΆΒΑ-Μ ΜΑΈΡΗβΗΝ Σ ΈΝΑ ΜΑΡέιΑ α μπάμπω-μου μαγείρευε εις ένα μερέα

ΠΗΣΤΊΤΚΥ ΠΑΣΤΆ ΑΝΔΥ ΓΆΛΑ. πεστίτικο παστά εν τω γάλα.

δέν το λησμόνησα, καθόμασταν οι δυόμας απο κάτω απ’ τη μηλιά και κουβεντιάζαμε εμείς το ένα - το άλλο, ενώ η γιαγιάμου μαγείρευε σε μιά μεριά πεστίτικη παστά _{(η παστά είναι φαγητό απο
δημητριακά που βράζουν, λίαν συνηθισμένο είδος τροφής στους Έλληνες τους Πόντου
και της Αζοφικής. πεστίτικο, μου θυμίζει το ιταλικό}_{pesto,
σάλτσα βασιλικού)} με γάλα. _{(η παστά με το γάλα πρέπει να είναι κάτι παρόμοιο με την ποντιακή
«τανέα»)}

ΜΑΈΡΗΠΣΗΣ ΒΆΒΑ-Μ. ΝΑ ΦΆΓΥΜ ΣΗΛιΆιΣΗΝ – μαγείρεψες μπάμπω-μου. να φάγουμε |ΣίΛΑΑ|ησεν -

Ν ΒΑΣΤΆ ΉςΗΝ ΜέΓΑ ΜΝΥΣΤΊιΑ. την παστά είχε μέγα εμνοστία _{(εμνοστία, έμνοστο, απο
εύνοστο, μεσαιωνικές ελληνικές λ.)}

ΖιΑΦέΤιΑ ΣΤΥ ΖΉΣΜΥ-Μ ΠΟΛΆ ΓΟ ΔΙΝΓΚΆιΣΑ, zijafet-ια στο ζήσιμο-μου πολλά εγώ |ΔΙγγ|άησα,

ΜΑ τΈΦΑΓΑ ΤΊΤΚΥ ΚΑΜΉιΑ. μα κί έφαγα τοιούτικο καμία.

μαγείρεψες, γιαγιάμου. να φάμε σέρβιρε - η παστά είχε μεγάλη νοστιμιά. ευχάριστα πράγματα στη ζωήμου πολλά εγώ δοκίμασα, αλλα δέν έφαγα τέτοιο (πράγμα) ποτέ.

…δΑΦΤΌΜ ΉΜΗ ΠΆΠΥΣ, ΗΡΝΎ ΓΆΛιΑ-ΓΆΛιΑ …δε αυτό-μου είμαι πάππους, γερνώ αγάλια αγάλια

ΚΗ ΠΆΓΥ Σ ΤΑΚΆ-ΣΑΣ ΜΑΡέιΑ… και υπάγω εις τα δικά-σας μερέα…

ΜΑ ΠΆΝΔΑ ΣΤΥ ΝΎ-Μ ΚΡΎι Ν ΠΑΣΤΆ ΑΝΔΥ ΓΆΛΑ, μα πάντα στο νού-μου κρούει την παστά εν τω γάλα,

ΤΥ ΈΦΑΓΑΜ δΉ-ΜΑΣ ΠΚΆΣ Τ ΜΛΈιΑ. τό έφαγαμε δύοι-μας απο κάτω στη μηλέα.

ο ίδιοςμου είμαι παππούς, γερνώ σιγά σιγά, και πηγαίνω για τα δικάσας τα μέρη… _{(=εκεί που είστε τώρα,
στον άλλο κόσμο)} μα πάντα στο νούμου χτυπάει η παστά με το γάλα την οποία φάγαμε οι δυόμας _{(εγώ και εσύ, παππού)} απο κάτω απο τη μηλιά.

ΈΖΝΑΝ ΓΆΛιΑ-ΓΆΛιΑ ΆΝΔΡΑ ΚΗ ΗΝΈΚΑ, έζηναν αγάλια - αγάλια άντρα και γυναίκα,

ΚΗ ΝΑ ΖΎΝ ΒΗΡΛΊΚΚΑ ΉΒΡΗςΚΑΝ ΞΑΡΆ. και να ζούν birlik-ικα εύρισκαν . ₍_{birlik=ενότητα)}

ΜΑ ΒΑΛΆ ΟΤ τΉΧΑΝ, ΠΌΝΥ ΉΧΑΝ ΤΈΚΑ, μα οτι κί είχαν, πόνο είχαν ,

ΚΗ ΚΑΝΆ ΝΑ ΈΧΝΙ, ΉΧΑΝΔΥ ΧΑΡΆ. και κανένα να έχουνε, είχαν-το χαρά.

ζούσαν ήσυχα ήσυχα άντρας και γυναίκα, και να ζούν αρμονικά έβρισκαν τρόπο. ομως παιδί που δέν είχαν, πόνο είχαν ωστόσο, και ένα (μόνο) άν είχαν, θα το είχαν χαρά.

ΠέΡΑΣΑΝΙ ΧΡΌΝιΑ ΚΆΠιΑ ΠέΜΝΙΝ ΣΤ ΣΤΡΆΤΑ, πέρασανε χρόνια κάποια απέμεινεν στη στράτα,

ΈΣΥΣΑΝ ΤΑ ΜέΡΗΣ, ΉΝΚΣΗΝ ΤΥ ΚΥΛΔΊ… έσωσαν τα μέρες, ήνοιξε το κλειδί…

ΉΝΔΥΝ ΤΙ-ΠΑ ΜΆΝΑ, ΉΝΔΥΝ ΤΟΣ-ΠΑ ΤΆΤΑ, εγένετο αυτή-πα μάνα, εγένετο αυτός-πα τάτα,

ΖΜΉΓΑΝ ΑΣ ΤΥΝ ΚΌΖΜΥ – ΌΣΗβΑΝ ΠεδΊ. σμίγαν εις τον κόσμο, |οίσ-ευαν| παιδί.

περάσανε χρόνια, κάποια έμεινε στο δρόμο, _{(=έμεινε πίσω)} έφτασαν οι μέρες, άνοιξε η κλειδαριά, έγινε και αυτή μάνα, έγινε και αυτός πατέρας, έσμιγαν στον κόσμο _{(=ήταν πιά σάν τον κόσμο)}: μεγάλωναν ένα παιδί.

ΚΗ ΧΤ ΧΑΡΆ τΉ ΠΌΡΝΑΝ ΉΞ-ΠΑ ΝΑ ΧΥΡΤΆΣΝΙ, και εκ τη χαρά κί μπόρηναν |ίΞ|-πα να χορτάσουνε, ₍_{hix=καθόλου)}

ιΌ-ΤΙΝ ΉΝΔΥΝ ΜέΓΑΣ, ΜέΓΑΣ ΠΗΗΤΊΣ… γιό-των εγένετο μέγας, μέγας ποιητής…

ΚΗ Άιτσ ΝΎΝΖΑΝ ςέΝΓΚΑ ΤΊ ΝΑ ΤΥ ΠεΡΆΣΝΙ, και έτσι νούνιζαν |ςέγγ-ικα| αυτοί να το περάσουνε,

ΜΑ ΒΗΛιΆ ΚΡΎι ΠΆΝΥΣ, ΠΎΧΘΙ ΤΗ ΘΑΡΉΣ. μα |ΒΕΛΑΑ| κρούει πάνω-σου, πούθε κί θαρρείς. ₍_{belaa
=ο μπελάς)}

και απο τη χαρά δέν μπορούσαν καθόλου να χορτάσουνε, _{(=να κορεσθούν, να πούν «φτάνει τόσο που
το χαρήκαμε»)} ο γιόςτους έγινε μέγας, μέγας ποιητής. και έτσι λογάριαζαν ευτυχισμένα αυτοί να την περάσουν, _{(=ευτυχισμένα να περάσουν τον καιρό, τη
ζωήτους)} αλλα η κακοτυχία χτυπάει επάνωσου, απο κεί που δέν περιμένεις.

ΧΉΡΖΑΜΑΝ ΧΥΛΔΆιΣΗΝ – ΠΌΝιΑ ΠΆΣ ΤΥΝ ΠΆΤΥ, |ΑHίΡ-ΖΑΜΑΝ| |QΟΛΔΑ|-ησεν - πόνια πάνω στον πάτο,

ΚΥΤΥΡΎ τΉ ΛΈΓΝΙ – ΚΌΦΚΗΤ ΤΥ ΦΤΙΝΌ… |κοιτυρυ| κί λέγουνε «κόφκεται το φτενό»…

ΑΡΦΑΝΌΘΙΝ ΜΆΝΑ, ΑΡΦΑΝΌΘΙΝ ΤΆΤΑ – ορφανώθη μάνα, ορφανώθη τάτα -

ΑΧ ΤΑ ςέΡΑ ΧΆΣΑΝ Τ ΑΚΗΡβΌ-ΤΙΝ ιΌ. εκ τα χέρια χάσαν το ακριβό-των γιό.

«η συντέλεια του κόσμου» πλάκωσε – δυστυχίες πάνω στη γή, κουτουρού δέν λένε (την παροιμία:) «κόβεται το φτενό». στερήθηκε η μάνα, στερήθηκε ο πατέρας, απο τα χέρια(τους) χάσαν τον ακριβότους γιό. _{(η γιαγιάμου που ήταν απο τη Νίγδη συχνά έλεγε την παροιμία
στα τούρκικα: «εκεί που είναι (το σκοινί) inџe (λεπτό), εκεί θα κοπεί»)}

βΆι ΖΑΜΆΝιΑ ΆΓΡΑ – ΠέΜΝΑΝ ΠΆΛΙΣ δΊ-ΤΙΝ, βάι, |ζαμαν|-ια άγρια, απέμειναν πάλις δύοι-των,

ΚΌΖΜΥΣ ΑΝΔΑ ΜΚΡΆ-ΤΙΝ ςέΡΝΙ ΚΗ ΠΡΑΤΎΝ. κόσμος εν τα μικρά-των χαίρουνε και περπατούν.

ΑΤΊ ΞέΡΑΝ ΈΝΑ – ΚΛΈΓΝΙ ΤΥ ΠεδΊ-ΤΙΝ, αυτοί ξέραν ένα: κλαίουνε το παιδί-των,

ΝΑ ΖΜΥΝΈΣΝΙ ΉΞ-ΠΑ ΤΌΝΑ τΉΠΥΡΥΝ… να λησμονέσουνε |ίξ|-πα αυτόνα κί μπορούν…

άχ, καιροί άγριοι, απέμειναν πάλι οι δυότους, ο κόσμος: με τα μικράτους χαίρονται και περπατούν. αυτοί ξέραν ένα: κλαίνε το παιδίτους, να λησμονήσουνε καθόλου αυτόν δέν μπορούν.

- ΉΧΑΜ ΈΝΑ ΤΈΚΝΥ, Θέ-ΜΥ, ΠΌΣ ΤΥ ΠΉΡΗΣ, - είχαμε ένα τέκνο, Θεέ-μου, πώς το πήρες,

ΜέΣΑ ΣΤ ΣΤΡΆΤΑ ΦΉΚΗΣ ΜΆΣ ΝΔΥ ΜέΓΑ ΓΜΆΡ? μέσα στη στράτα αφήκες ημάς εν τω μέγα γομάρι;

ΜΉΣ-ΠΑ ΉΜΑΣ ΚΌΖΜΥΣ, ΖέΡ ΑΤΎΤΥ τΉδΙΣ, ημείς-πα ήμασθε κόσμος, |ζαρ| ετούτο κί είδες,

ΑΝΔΥΝ ΚΌΖΜΥ ΚΆΜΥΜ δΔΊιΑ ΒΑΡΑΒΑΡ? εν τον κόσμο κάμουμε δουλεία |ΒεραΒερ|; ₍_{beraber=μαζί)}

είχαμε ένα τέκνο, Θεέμου, γιατί το πήρες, στη μέση του δρόμου μας άφησες με το μεγάλο φορτίο; κι εμείς ήμασταν κόσμος, μήπως αυτό δέν το είδες, με τον κόσμο κάνουμε δουλειά μαζί? _{(=μήπως δέν ήξερες οτι και εμείς ανήκουμε στον κόσμο, μαζί με τον κόσμο
εργαζόμαστε; αφού το ήξερες, γιατί μας φέρθηκες σάν να μή μας αξίζει του
υπόλοιπου κόσμου η ζωή?)}

ΔΡέΧΝΙ ΚΗ ΠΑΈΝΝΙ ΧΡΌΝιΑ ΠΗΣΑΛΊΝΑ. τρέχουνε και παγαίνουνε χρόνια πισαλίνα.

ΚΌΖΜΥΣ ΖΎΝ, ΠΥΘέΝΝΙ ΚΗ ΗΡΝΎΝ ιΑςΛΆΡ. κόσμος ζούν, αποθαίνουνε και γερνούν |ιΑςΛΑΡ|

ΆΝΔΡΑ ΚΗ ΗΝΈΚΑ ΦΉΛΑΓΑΝ ΚΑΝΊΝΑ… άντρα και γυναίκα φύλαγαν κανείνα…

ΠέΡΑΣΑΝ ΝΔΥ ΘΆΡΥΣ, Άιτσ-ΠΑ ΖΑβΑΛΆΡ. πέρασαν εν τω θάρρος, έτσι-πα |ΖΑβΑΛΑΡ|

τρέχουνε και φεύγουνε τα χρόνια γοργά, ο κόσμος: ζούν, πεθαίνουν, και γερνούν οι νέοι. ο άντρας και η γυναίκα περίμεναν κάτι… πέρασαν με θάρρος, και έτσι ακόμη ταλαιπωρίες. _{(πέρασαν τον καιρό με θάρρος, και όμως ταλαιπωρίες είχαν)}

ΜΑ ΠΆΛ ΉΡΣΗΝ ΆΝΙΚΣ – ΛΊΘΙΝ Ν ΠΑΓΥΝΊιΑ, μα πάλι γύρισεν άνοιξη - ελύθην την παγωνία,

ΗΛιΥΦΆΝΚΣΗΝ ΜέΡΑ, ΧΛιΎΡΣΗΝ ΤΥ ΧΥΡΤΆΡ… ηλιοφάνιξεν ημέρα, χλώρισε το χορτάρι…

ΔΈΡΖΑΜΑΝ ΗΝΈΚΑ, ΠΆΣ ΤΑ ΤΡΑΝΔΑ ΤΡΉιΑ, |ΔΕΡ-ΖΑΜΑΝ| γυναίκα, πάνω στα τριάντα τρία,

ΠΆΛ ΚΡΗΜΉΣΤΙΝ ΜΆΝΑ, ΠΆΛΙΣ Ές ΠΑΛΚΆΡ… πάλι κρεμίσθη μάνα, πάλις έχει παλληκάρι…

μα πάλι γύρισε η άνοιξη – έλιωσε η παγωνιά, έβγαλε ήλιο η μέρα, πρασίνισε το χορτάρι… όψιμα η γυναίκα, πάνω στα 33της χρόνια, πάλι (έπεσε=) έλαχε να γίνει μάνα, πάλι έχει παλληκάρι…

ΠΆΛΙΣ ςέΡΗΤ ΜΆΝΑ, ΠΆΛΙΣ ςέΡΗΤ ΤΆΤΑ, πάλις χαίρεται μάνα, πάλις χαίρεται τάτα,

ΚΗ Τ ΧΑΡΆ ΑΤΎΤΥ ΑΣ ΠΛΙΘέΝ, ΜΉ ΠΤΈβ… και τη χαρά ετούτο άς πληθαίνει, μή |ΒίΤ|-εύει ₍_{bit-
=τελειώνει)}

Σ ΜΗΓΑΛΈΝ ΑΝ Τ ΉιΑ, Σ Ές βΑΧΤΛΊδΚΥ ΣΤΡΆΤΑ, ας μεγαλαίνει εν τη υγεία, ας έχει |ΒΑhΤΛΙ|-δικο στράτα,

ΚΗ Τ ΑδΡέΦιΑ-Τ ΜΚΎτσΚΑ ΤΆ-ΠΑ ΆΣ ΣΑΈβ… και τα αδέρφια-του μικρούτσικα αυτά-πα άς |ΣΑι|-εύει.

πάλι χαίρεται η μάνα, πάλι χαίρεται ο πατέρας, και η χαρά τούτη άς πληθαίνει, να μήν τελειώνει… άς μεγαλώνει (το παιδί) με υγεία, άς έχει καλότυχο δρόμο, και αδέρφιατου μικρούτσικα, και αυτά άς μετρά…

_{(αυτός ο τίτλος είναι σε
κανονικά Ελληνικά, έτσι θέλησε να το πεί εδώ ο ποιητής. Φαίνεται πως ο φίλος
είναι κάποιος απο την Ελλάδα)}

ΣΉ ΉδΙΣ, ΤΊΓΛΑ ΉΛιΥΣ ΗΝΙςΚΆΤ? σύ είδες, τί-λογα ήλιος γεννισκάται;

ιΌΧ, ιΌΧ, ΣΉ τΉδΙΣ-ΤΥ ΚΑΜΉιΑ, |ιΟQ|, |ιΟQ|, σύ κί είδες-το καμία,

ΑβιΉΣ ΝΔΑ ΠιΆΝ ΚΥΝΌΝ ΦΛιΥΡΉιΑ αβγής εν τα πιάνει κενώνει φλωρία

ΚΗ ΠΆΛ ΤιΥΝΎΡΟ ΜέΡΑ ΠςΗΡΗςΚΆΤ. και πάλι καινούργιο μέρα επιχειρισκάται.

εσύ είδες πώς ο ήλιος γεννιέται (=ανατέλλει); ₍_{cyn
dogar,
ο ήλιος γεννιέται, τουρκική έκφραση. Στα ιταλικά επίσης λέγεται «il
sole
nasce»,
πρέπει να είναι και αυτό απο τα τουρκικά, στα λατινικά δέν λέγεται έτσι.)} όχι, όχι, εσύ δέν το είδες ποτέ, την αυγή όταν (πιάνει=) αρχίζει να σκορπίζει φλουριά και πάλι καινούργια μέρα αρχίζει.

βΗΓΛΊΖΣ, ΤΑ ΆΣΤΡΗΣ βΖΉΧΚΝΙ ΣΑΧΝΙΦΤΆ, βιγλίζεις, τα άστρες σβήσκονται |ΣΑQΙΝ|-ευτά, ₍_{saqın-
σκεφτικά, επιφυλακτικά, προσεκτικά)}

ΑΘΈΛΙΤΑ ΣΑΛΈΦΚΝΙ, ΜΛΎΝΝΙ, αθέλητα σαλεύουνε, μουλoύνται,

ΠΣΤΑΓΜΈΝΑ ΤΜΆςΚΝΙ ΝΑ Τ\ΜΗΘΎΝΙ, αποσταμένα ετοιμάσκονται να κοιμηθούνε,

ΌΣ ΤΥΝ ΠΗΡΝΌ τΉ ΝΊΣΤΑΚΣΗΝ ΚΑΝΑ. ώς τον πρωινό κί νύσταξε κανένα.

κοιτάζεις, τα άστρα σβήνουν δειλά, αθέλητα σαλεύουνε, κρύβονται, αποσταμένα (=κουρασμένα) ετοιμάζονται να κοιμηθούνε, ώς το πρωί δέν αποκοιμήθηκε κανένα (απο αυτά).

ΠιΆΝ ΦΑΝΙΡΎΤΙ ΉΛιΥΣ ΠΚΆΧ ΤΥ ΣΉΡΤ, πιάνει φανερούται ήλιος απο κάτω εκ το |ΣΙΡΤ|,

ΒΡΑΈΦΚΗΤ, ΤΥΡΜΑςΈβ ΥΚΝιΆΡΚΑ. |ΒΟΥΡ|-αεύεται, |ΤΙΡΜΑς|-εύει οκνιάρικα. _{(το
τουρκικό ρήμα |ΤΙΡΜΑς|- = «πιάνει με τα νύχια, γραπώνει, αναρριχάται»).}

ΤΟ τσΛΊδ ΧΑΛΠΎΖ ΜιΆΖ ΜΣΌ ΚΥΦιΆΡΚΥ. αυτό τσελίδι |QΑΡΠΟΥΖ| μοιάζει μισό κουφιάρικο,

ΠΌΣ ΧΑΧΑΝΊςΚΗΣ, ΠΡέΠ τΉ ΠΣΤΈβΣ-ΤΥ ΣΗ? πώς χαχανίσκεις, πρέπει κί πιστεύεις-το σύ; (_{τσιλίδι
= σπίθα, πυρακτωμένο ξύλο)}

πιάνει φανερώνεται ήλιος απο κάτω απο τη ράχη (του βουνού), στριφογυρίζει, _{(όπως ένας άνθρωπος που
νυστάζει προσπαθώντας να σηκωθεί γυρίζει απ’ τη μιά κι απ’ την άλλη στο
κρεββάτι)} αναρριχάται τεμπέλικα. αυτό (=ο δίσκος του ήλιου) με πυρακτωμένο καρπούζι μοιάζει μισοάδειο, τί χαχανίζεις, δηλαδή δέν το πιστεύεις εσύ;

ΥΡΤΆΧΥ, ΦΚΡΉΤ\-Με, ΈΛΑ ΠΌΤ ΗΡέβΣ, |ΟΡΤΑQ|-ο, εφουκρήθητι-με, έλα πότε γυρεύεις,

ΜΉς δΊΜΑΣ ΌΚΣΥ ΧΤ ΧΌΡΑ ΚΖέΝΥΜ, ημείς δύοι-μας έξω εκ τη χώρα εκβαίνουμε,

ΠΆΣ ΠΗΝΚΥΣΤΊ* Τ ΥΒΆ ΜΉΣ ΒέΝΥΜ, πάνω εις Πεντηκοστή το |ΟΒΑ| ημείς μπαίνουμε,

δΑΦΤΌΣ ΔΡΑΝΆΣ-ΤΥ, ΤΊΓΛΑ ΞΗΜΗΡέβ. δε-αυτός-σου ανατρανάς-το, τί-λογα ξημερεύει.

σύντροφε, άκουσεμε, έλα όποτε θέλεις, εμείς οι δυόμας έξω απο το χωριό βγαίνουμε (=να βγούμε), πάνω στης Πεντηκοστής τον λόφο εμείς μπαίνουμε (=να μπούμε), και σύ ο ίδιος το βλέπεις _{(=θα το δείς)} πώς ξημερώνει.

ΣΉ ΤΙΓΑΛΑ ΗΡέβΣ, ΠεδΊ ΚΑΛΌ, σύ τί-λογα γυρεύεις, παιδί καλό,

Α ΓΌ, ΓΌ ΠΆΝΔΑ ΘΑ ΗΡΉΖΥ |hΑ| εγώ, εγώ πάντα θα γυρίζω

ΣΤ ΥΒΆ, ΤΥΝ ΚΌΖΜΥ ΝΑ ΧΑΡΉΖΥ στο |ΟΒΑ|, τον κόσμο να χαρίζω

ΤΙΜΉΣΚΥ ΉΛιΥ, ΌΜΥΡΦΥ ΠΗΡΝΌ! |ΤΕΜίΖ|ικο ήλιο, όμορφο πρωινό!

εσύ όσο θέλεις, παιδί καλό, τόσο εγώ, εγώ πάντα θα γυρίζω στον λόφο, στον κόσμο να χαρίζω καθαρό ήλιο, όμορφο πρωινό! _{(μιλά λές και ο ποιητής είναι αυτός που χαρίζει τον
ήλιο στον κόσμο! θυμίζει ινδικά κείμενα όπως τη ΜΑΝΥ-ΣΜΡΤΙ, που λένε πως ακόμη
και οι θεοί μέσω των βραχμάνων μιλούν και μέσω αυτών τρέφονται με τις προσφορές
των θυσιών, γιατί η τάξη των βραχμάνων είναι το στόμα του Θεού)}

_{*ΠΗΝΚΥΣΤΊ – ΝΑΖβΑ ΚΥΡΓΑΝΥ ΝΑ ΟΚΟΛΗτσΙ ΣεΛΑ ^ΣΑΡΤΑΝΑ.
= Πεντηκοστή – όνομα του τύμβου (τούμπας, λόφου) κοντά στον φράχτη που
περιβάλλει το χωριό Σαρτανά.
«the name of burial mound
on fence surrounding the village of Sartana»}

Τ ΆΛΓΥ-Μ ΤΥ ΝΑΜΛΊδΚΥ το άλογο-μου το |ΝΑΜΛΙ|δικο

άλογόμου ξακουστό, αγαπημένομου! (για) πού καλπάζεις εσύ πάλι, πού θα πάς πάλι εμένα;

ΠΥ ΜΉΣ ΠΚΆΝΖΑΜ ΝέΜτσεΣ όπου εμείς ||ΠΥΓΝΑ||ιζαμε ||ΝΈΜΤΣ||ες

Π ΚΆΣ ΤΥ ^ΜεΛΗΤΌΠΟΛ\ απο κάτω στο ||ΜΕΛΗΤΌΠΟΛ||

σύρεμε εκεί εσύ, σ’ εκείνον τον τόπο όπου εμείς μαχόμασταν με τους Γερμανούς απο κάτω απο τη Μελητόπολη. _{(ή Μελιτόπολη;)}

ΠΥ ΡΥΜέι, Τ ΑδΡέΦιΑ-Μ, όπου Ρωμαίοι, τα αδέρφια-μου,

σύρεμε εκεί εσύ όπου Ρωμιοί, αδέρφιαμου, με τα παιδιά _{(=τους τότε νέους στρατιώτες)}, με τ’ άλλα, σκοτωμένοι κείτονται. _{(στη Ρωμαίικη «πέφτει» σημαίνει κείτεται ή ξαπλώνει)}

έχω μέγα χρέος, γι’ αυτούς όταν σκέφτομαι: αυτοί, αγαπητέμου, σκοτώθηκαν, τώρα εμείς για να ζούμε.

ΣΤΆ, Ν ΚΑΠέΛΑ-Μ Σ βΓΆΛΥ, στάς, την καπέλα-μου ας βγάλω, _{(στά, με επιρροή απο τα
εις –άω συνηρημένα)}

ΣΚΥΤΥΜέΝΣ Σ ΑΝΓΚέΠΣΥ σκοτωμένους ας |Αγγ|εύσω.

στάσου, το καπέλομου άς βγάλω, στάσου, να μήν κινείσαι. λίγο άς σταθούμε, τους σκοτωμένους άς φέρω στη μνήμημου.

Τ ΆΛΓΥ-Μ ΣΤΊΚΗΤ, ΦΚΡΆΤΙ. το άλογο-μου στήκεται, εφουκράται.

ΣΤΕΡΑ ΠΆΛ ΔζΥΝΆιΣΗΝ ύστερα πάλι |џΟΥΝΆ|ησεν,

ΛΟΝ ΤΥ ΜέΓΑ Τ ΣΤΡΆΤΑ. ελαύνων το μέγα τη στράτα.

έδωσα εγώ το χρέοςμου, το άλογομου στέκεται, ακούει. ύστερα πάλι ξεκίνησε ακολουθώντας το μεγάλο το δρόμο.

Τ ΆΛΓΥ-Μ ΤΥ ΝΑΜΛΊδΚΥ, το άλογο-μου το |ΝΑΜΛΙ|δικο,

ΤΥ ΑΓΑΠΗΜέΝΥ-Μ! το αγαπημένομου! _{(πτερνίζεις= χτυπάς την φτέρνα, την οπλή στο
έδαφος =καλπάζεις. αρχικά «πτερνίζει» σήμαινε «χτυπάει το άλογο με την φτέρνα
για να τρέξει», εξ ου πτερνιστήρ =σπιρούνι)}

άλογομου ξακουστό, αγαπημένομου! για που καλπάζεις εσύ πάλι, πού θα πάς πάλι εμένα;

ΠΥ ΜΛΥΜέΝ ΜέΣ ΝΊΧΤΑ όπου μουλωμένοι μές νύχτα

ιΆςΚΥ ΚΌΖΜΥΣ ΚΆΘΝΙ, |ιΑς|ικο κόσμος κάθονται,

ΝΔΥ ΑΓΆΠ-ΤΙΝ ΖΛΊΧΤΑΝ. εν τω αγάπη-των ζουλίχθεν.

σύρεμε εκεί εσύ, όπου κρυμμένοι _{(απο το σκοτάδι)} μές τη νύχτα νέοι άνθρωποι κάθονται, με την αγάπητους σφιχταγκαλιάζονται.

ςέΡΥΜ ΑΝ ιΑςΛΆΡΣ ΓΟ χαίρομαι εν |ιΑςΛΑΡ|ες εγώ

ιΑΝΔΑ ΤΊτσ ΝΑ ΉΜΗ οία άν τα τοίουτους να είμαι

χαίρομαι με τους νέους εγώ, και κάτι λίγο ζηλεύω. σάν εκείνους να είμαι σήμερα εγώ επιθυμώ.

ΤΊΠΥΤ-ΠΑ τΉ ΧΡΆςΚΥΜ, τίποτε-πα κί χρειάσκομαι,

μα κανείς γυρίζει μήπως χρόνια περασμένα; τίποτε άλλωστε δέν χρειάζομαι, μήν παρατάς μόνο, εμένα. _{(το «πετάς» στη Ρωμαίικη σημαίνει «παρατάς», αλλα εδώ μπορεί να ληφθεί και
κυριολεκτικά σάν να λέει στο άλογο «μή με ρίξεις κάτω!»)}

ΦΤΊΡΝΙΚΣΗ ΛΟΝ ΣΤΡΆΤΑ, πτέρνισε ελαύνων στράτα,

ΤΊΠΥΣ-ΠΑ τΉ ΝιΆςΚΥΜ. τίποτες-πα κί νοιάσκομαι.

Τ ΆΛΓΥ-Μ Σ ΈΝ ΤΕΚ ιΆςΚΥ! το άλογο-μου ας ένι |ΤΕΚ| |ιΑς|ικο!

κάλπασε ακολουθώντας το δρόμο, και τίποτε δέν στενοχωριέμαι. παρόλο που είμαι γέρος, το άλογομου άς είναι, μόνο, νεαρό!

Τ ΆΛΓΥ-Μ ΤΥ ΝΑΜΛΊδΚΥ το άλογο-μου το |ΝΑΜΛΙ|δικο,

άλογομου ξακουστό, αγαπημένομου! (για) πού καλπάζεις εσύ πάλι, πού θα πάς πάλι εμένα;

Σ ΔΥΓΚΥςΉ-Μ ΤΑ ΧΡΌΝιΑ εις |ΔΟΙџΥς|ίου-μου τα χρόνια

ΚΗ ΣΤΑ ιΆςΚΑ-Μ ΠΉιΣ-Με. και στα |ιΑς|ικα-μου πήγες-με.

στου πολέμου-μου τα χρόνια και στα νεανικάμου με πήγες. πάλι, εγώ να κάτσω εμένα εσύ δέν μ’ αφήνεις.

σύρεμε στους τόπους εσύ όπου εγώ με τα μικρά παιδιά, ξένοιαστος, ξυπόλητος, ευτυχισμένος τριγύριζα. _{(το
τουρκ. ρήμα |ΧΑΤΑΛΑΝ|- έχει την έννοια της άσκοπης, ελεύθερης και ξένοιαστης
κίνησης, πιθανώς απο αυτό είναι η λ. χάταλα =μικρά παιδιά στην Ποντιακή)}

…ΚΑΛτΗΡΉ ΣΜΑ ΣΤ ΜέΡΑ, καλοκαιρίου σιμά στη μέρα, _{(σιμά στη μέρα= κοντά στο
ξημέρωμα)}

ΛΌΝ ΣΤΡΑΤΊτσΑ δΆιΝΑ, ελαύνων στρατίτσα διάβαινα,

ΤΈΚ ΚΑΡΦΆ ΑβΛΆιβΗΝ. |ΤΕΚ| κρυφά |ΑβΛΑ|–ευεν. ₍_{avla-
=κυνηγά, απο |Αβ|= κυνήγι, ή «απλώνει δίχτυα», απο |Αγ|= δίχτυ)}

…ένα καλοκαίρι, καθώς κόντευε να ξημερώσει, ακολουθώντας το δρομάκι βάδιζα, ακόμα δέν είχε βγεί ήλιος– μόνο κρυφά (στο μισοσκόταδο) ενέδρευε. _{(εκπληκτική μεταφορά: ο
ήλιος ενέδρευε για να βγεί ξαφνικά, να πιάσει τους ανθρώπους απροετοίμαστους, να
τους κατακτήσει).}

εγώ με μιάς έμεινα κατάπληκτος, εγώ χαρά γέμισα - με χρυσά φλουριά τα κρόσια (=ακτίνεςτου) ήλιος φανερώθηκε.

ΣΜΆ-Μ ΤΌ ΤΝ ΌΡΑ βΡέΘΙΣ, σιμά-μου τό την ώρα ευρέθης,

ΤΥ ΝΑΜΛΊδΚΥ-Μ Τ ΆΛΓΥ, το |ΝΑΜΛΙ|δικο-μου το άλογο,

κοντάμου εκείνη την ώρα βρέθηκες, ξακουστόμου άλογο, πάνωσου εμένα πήρες, κάτσιμο δέν είχες άλλο (πιά απο τότε).

ΤΈΚΑΣ ΤΥ ΡΑΤΛΊΧΗ-Μ |ΤΕΚΑΣ| ΤΟ |ΡΑhΑΤΛΙQ|ι-μου ₍_{rahatlıq=
ησυχία, άνεση, «ραχάτι»)}

παρόλο που την ησυχία, την ανεμελιάμου αφαίρεσες απο μένα, όσο ζώ θα είμαι μαζίσου πάντοτε.

Τ ΆΛΓΥ-Μ ΤΥ ΝΑΜΛΊδΚΥ το άλογο-μου το |ΝΑΜΛΙ|δικο

άλογομου ξακουστό, αγαπημένομου. (για) πού καλπάζεις εσύ πάλι, πού πάς πάλι εμένα;

ΠέΤΑ ΠΡΆΤ ΣΤΥ ΚΌΣΜΟΣ, πέτα περάτοι στο |ΚΟΣΜΟΣ|_{(εδώ είναι το απο τα ελληνικά
λόγιο ρωσικό «κόσμος», και όχι η λαϊκή σημασία της λέξης. στο «πρατά» έχει
καταλήξει καί το αρχαίο «περατοί» καί το «περιπατεί»)}

ΣΤΥ ΜΑΚΡΉ ΣΤΡΑΤΊιΥ, στο μακρύ στρατείο _{(ΣΤΡΑΤΊιΥ απο τον μεσαιωνικό τύπο «το
στρατίον» με επιρροή απο το αρχαίο «η στρατεία»)}

πέτα πήγαινε στο σύμπαν, στο διάστημα, στον μακρύ δρόμο _{(=μακρόκοσμο)}, μή λησμονάς εσύ, μόνο, του χωραφιού τη μυρωδιά.

ΦέΝΓΚΥΣ ΤΈΚ ΦΛιΥΡΉΤΚΑ φέγγος |ΤΕΚ| φλουρίτικα

ΚΡέΜΑΣΗΝΙ ΚΡΌςΑ. κρέμασεν-ε κρόσια. _{(σχήμα υπερβατό, ΦΛιΥΡΉΤΚΑ ΚΡΌςΑ. το
ΚΡέΜΑΣΗΝΙ τονίζεται πρίν απο την πρόπαραλήγουσα, ο κανόνας της τρισυλλαβίας
γενικά στα βόρεια ιδιώματα -καί στην περιοχή της Καβάλας- δέν ίσχυε.)}

πουθενά δέν είναι _{(=δέν
ακούγονται)} φωνές, σβήσανε τα φώτα, το φεγγάρι, μόνο, _{(φλουρένια=)} απο χρυσά νομίσματα κρέμασε κρόσια (=ακτίνες).

ΚΗ ΤΑ ΆΣΤΡΗΣ ΚΡέΜΝΙ, και τα άστρες κρέμονται,

και τα άστρα κρέμονται, απο ψηλά βλέπουνε, τρέμουνε ασταμάτητα, αυτά, θαρρείς, ριγούνε (=κρυώνουν).

ΔΡέςΣ ΚΗ ΠΆιΣ ΣΗ ςέΝΚΑ τρέχεις και πάεις σύ |ςΕγγ|ικα

ΛΌΝ ΤΥΓΆι ΧΛιΥΡΎτσΚΥ. ελαύνων |ΤΟγΑι| χλωρούτσικο. _{(είναι τυχαία η ομοιότητα
του ΛΟΝ με το αγγλικό}_along).

ώ! ποτάμι - ομορφιά, Κάλμιους χρυσαφένιο, τρέχεις και πάς εσύ ευτυχισμένο τραβώντας μέσα στην κοιλάδα τη χλωρή.

και ο αέρας γαλήνια, ευεργετικά σε χαϊδεύει, προς της θάλασσας τη μεριά αυτός _{(=ο αέρας)} σε οδηγεί. ₍_{joruqla-
απο joruq=
(ομαλή) πορεία, απο το παλιό ρήμα
joru-=
«βαδίζει» που έχει γίνει
jyry-
στα τουρκικά της σημερινής Τουρκίας).}

ΝΊΧΤΑ. ΌΛ-ΠΑ Τ\ΜΎΝΝΙ, νύχτα. όλοι-πα κοιμούνται, _{(-πα σε τέτοιες περιπτώσεις
εννοεί «εντελώς», χωρίς εξαίρεση)}

ΚΆΘΑ ΉΣ ΓΑΝΆΧτσΙΝ. κάθε είς αγανάχτησεν _{(αγανάχτησε στην Ρωμαίικη σημαίνει «δέν
μπορεί άλλο να εργασθεί, κουράστηκε»)}

Τ\ΘΑ Τ\ΜΗΘΎΜ ΤΕΚ δΊ-ΜΑΣ, κί θα κοιμηθούμε |ΤΕΚ| δύοι-μας,

ΞΆΛΚΑ Τ\ΘΑ ΝΑ ΚΆτσΥΜ. (;) |ΞΆΛ|ικα κί θα να κάτσουμε. _{(|ΞΆΛ|ικα= γρήγορα,
σύντομα, σε λίγο)}

νύχτα. όλοι κοιμούνται, κάθε ένας έχει κουραστεί. δέν θα κοιμηθούμε, μόνο, οι δύομας, γρήγορα δέν πρόκειται να κάτσουμε.

βέΓΛΑ ΚΑΛΥΖΌιΑ! βίγλα καλοζώγια! _{(τα καλοζώγια= περιστάσεις, τόποι ευημερίας)}

ΉΡΘΙΝ ΡΆΣΤ, ΠΚΑΝΊΧΤΑΜ! ήρθε |ΡΑΣΤ|, κοπανίσθημε!

κοίτα ευημερίες! κοίτα μιά τέτοια νύχτα! _{(= όμορφη, ήσυχη, γλυκιά νύχτα)} εμείς σε όλα τούτα (τα μέρη), ήρθε τέτοια τύχη, κάναμε μάχες!

…Τ ΆΛΓΥ-Μ ΠΆι, τΉ ΣΤΊΚΗΤ. …το άλογο-μου πάει, κί στήκεται.

χύσαμε εμείς αίμα, εδώ πολλοί σκοτώθηκαν… το άλογομου πάει, δέν στέκεται. ήλιος φανερώθηκε (ανέτειλε).

ΓΟ ΣΥΣΤΆ ΓΑΝΆΧΤΣΑ. εγώ σωστά αγανάκτησα. _{(ή: |QΑΝΑΤ|ησα)}

ΠέΛΣΑ ΠΆΝΥ - ΚΆτστσΑ. απέλυσα επάνω – κάθισα.

εγώ πετώ και πάω, εγώ για τα καλά κουράστηκα. _{(το «αγανάκτησα» =κουράστηκα, είναι κάπως αμφίβολο στα
συμφραζόμενα, υποψιάζομαι πως τυπώθηκε λάθος αντί «ΓΑΝΆΤΣΑ», απο το τουρκ.
|QΑΝΑΤ|= φτερούγα, οπότε ο στίχος λέει: εγώ κανονικά φτερώθηκα, είχα, ή σάν να
είχα φτερά, και πετούσα).} πάνω στον λόφο βράχος είναι, κατέβηκα, πάνω κάθισα. _{(= «έβλεπα στο όνειρο πως πετούσα (σάν να) είχα κανονικά φτερά, και
αφού κουράστηκα απο το πολύ πέταγμα, προσγειώθηκα σε έναν βράχο που είναι πάνω
στον λόφο». Στη λαϊκή ονειροκριτική το να πετάς θεωρείται το πιό καλό σημάδι)}

ΚΖέιΝ ΗΣ – ΦΑΝΙΡΌΘΙΝ. εκβαίνει είς – φανερώθη.

αυτός ο λόφος κινήθηκε, ίσα πάνω υψώθηκε, άνθρωπος απο μέσα βγαίνει ένας – φανερώθηκε.

ΈΝιΑ – ΣΠΡΎτσΚΑ ςΌΝιΑ, γένεια – ασπρούτσικα χιόνια,

τσΆΓδΑ – ΦΥΡεΣΉιΑ, τσάγδα – φορεσία. _{(цагдъа λωρίδες υφάσματος, ράκη).}

ΧΎΝΣΗΝ ΠιΆΚΗΝ ΜέΝΑ, χούνισε πιάκε μένα _{(-κε στο «πιάκε» κατα επιρροή αρχαίου
παρακειμένου)}

_{(δυσκολεύτηκα να ερμηνεύσω αυτήν τη στροφή. το «χούνισε» έχει την έννοια
«όρμησε» (συνηθέστερα με κατεύθυνση προς τα κάτω) αλλα με πόθο, όχι
επιθετικότητα όπως το «χουλντάησε». Χρησιμομοιεί το «τινάζει» και όχι άλλο ρήμα
με την έννοια «χαϊδεύει», για να δείξει ζωηρότητα κινήσεων. Επιπλέον το
«τινάζει» υπαινίσσεται «μου διώχνει ό,τι με ενοχλεί»).}

τα γένεια(του) άσπρα χιόνια, λωρίδες πανιά η φορεσιά(του). ορμητικά ήρθε και έπιασε _{(στα χέριατου,
αγκάλιασε)} εμένα, με τινάζει απ’ τα μαλλιά _{(=μου χαϊδεύει τα μαλλιά,
και μου λέει:)}

«εσένα εγώ σε γνώρισα, είσαι εσύ ο Κυριάκοβ, να σε δώ εγώ _{(σκεφτόμουν=)} ήλπιζα, με δουλειά καλή έχεις καταπιαστεί…

ποιητής εσύ έγινες», άκουσα απο το στόματου _{(=αυτά τον άκουσα να λέει, και συνέχισε:)} «αλλα μακριά δέν πηγαίνουνε τα τραγούδιασου ακόμα. _{(=ακόμα δέν έχουν γίνει ευρέως
γνωστά τα ποιήματάσου).}

γράφε κάθε μέρα, ας μή χαλάει η καρδιάσου _{(=μήν απογοητεύεσαι)}, το καλό δέν χάνεται, φώς βλέπει κάποτε. _{(= ό,τι είναι καλό δέν πάει χαμένο, κάποτε βγαίνει στο φώς).}

χαίρομαι που σε είδα, έλα να σε φιλήσω». είπε έτσι και εξαφανίσθηκε, άνεμος μόνο φύσησε… _{(=το πώς
εξαφανίσθηκε δέν έγινε αντιληπτό παρα μόνο σάν ένα φύσημα του αέρα).}

…ΓΝΈΦΣΑ. ΠΆΤΥΣ Τ\ΜΆΤΙ …ενήφησα. πάτος κοιμάται.

ΧΎΛΖΑΝ ΝΊΧΤΑΣ ΠΛΊιΑ. χούλιζαν νύχτας πουλία.

ξύπνησα. η γή κοιμάται. φεγγάρι. αστροφεγγιά. μόνο μακριά στο όρος φώναζαν της νύχτας τα πουλιά.

δΆιΝΑ ΓΟ ΛΌΝ Τ ΣΤΡΆΤΑ, διάβαινα εγώ ελαύνων τη στράτα,

πήγαινα εγώ κατα μήκος του δρόμου, βγήκα έξω απο το χωριό, (με) αγκαλιάζει και με φιλά της εξοχής η ευώρα (=η δροσιά).

ΝΔΑ ΞΥΛΊ ΤΑ ΠΛΊΞΑ. εν τα |ΞΟΙΛ|ίου τα πουλίτσια.

μές τον αέρα κολυμπούν ευτυχισμένα χελιδονάκια. τόσο χαίρομαι κι εγώ με της εξοχής τα πουλάκια.

ΤΑ ΧΥΡΆΦιΑ ΉΝΔΑΝ. τα χωράφια εγίνηνταν._{(η χρήση αυτή του «γίνεται», βρίσκεται
στην ποντιακή και άλλες ελληνικές διαλέκτους, είναι απο το τουρκικό} _{ol-
=ωριμάζει, που ταυτίστηκε με το
bol-
=γίνεται, όταν το παλιό
bol-
έγινε κι αυτό ol-)}

ΜΡΉΖ ΣΤΑΡΉ ΜΥΡδΊιΑ… μυρίζει σιταρίου μυρωδία…

δΌ, ΣΤΑ ιΆςΚΑ-Μ ΧΡΌΝιΑ εδώ, στα |ιΑς|ικα-μου χρόνια

τα χωράφια ωρίμασαν. μυρίζει σιταριού μυρωδιά… εδώ, στα νεανικάμου χρόνια έκαμνα εγώ δουλειά.

ΤΑ ΡΑΤΛΊδΚΑ-Μ ΞΌΛιΑ, τα |ΡΑhΑΤΛΙ|δικα-μου |ΞΟΙΛ|ια,

της καλοπέρασηςμου οι εξοχές, ακούω, κελαϊδούνε - η συντροφιάμου: δουλεύουνε, ευτυχισμένα τραγουδούνε.

ΉΛιΥΣ ΚΡέΜΗΤ ΠΆΝΥ-Μ, ήλιος κρέμεται επάνω-μου,

πάω ίσια μές τις εξοχές, χαίρεται η καρδιάμου. ο ήλιος κρέμεται απο πάνωμου, μοιάζει _{(με στρόγγυλο
καρβέλι)} ψωμί - ο άρχοντας. _{(ΧΑΝΊιΑ=άρχοντας, είναι παράθεση στο
ΉΛιΥΣ, ανάμεσα στις δύο αυτές λέξεις παρεμβάλλονται άλλες λέξεις (ΚΡέΜΗΤ ΠΆΝΥ-Μ)
και μία παρενθετική πρόταση: ΜιΆΖ ΠΣΥΜΉ. Είναι ακόμη δυνατόν να ληφθεί: ο ήλιος,
στρογγυλός σάν ψωμί, μοιάζει σάν άρχοντας του ψωμιού)}

ΠέΣΥ ΣΤ ΆΦΝ ΒΑΧΞΆιδΑ. απ’έσω στη άχνη |ΒΑhΞΕ|δια.

πάω, εμπρόςμου φάνηκαν τέσσερις λόφοι. στα χαμηλά λούζονται μέσα στη δροσιά (μπαχτσέδες=) κήποι.

ΤΥ ΤΙΝιΆΧ ΑΝΓΚΆΛΣΑΝ, το |ΤΙΝιΑQ| αγκάλισαν, тынях

ΝΑ ΛΥΣΤΎΝ, ΘΑΡΉΣ-ΚΗ, να λουστούν, θαρρείς-και,

ΑΧ Τ ΖΗΣΤΆδΑ ΤΜΆΣΤΑΝ. εκ τη ζεστάδα ετοιμάσθεν.

οι ιτιές μαζεύτηκαν, το τέναγος αγκάλισασαν, να λουστούν, θαρρείς, απο τη ζέστη ετοιμάστηκαν.

ΤΡΑΚΤΟΡΗΣ ΝΔΑ ΞΌΛιΑ |ΤΡΑΚΤΟΡ|ες εν τα |ΞΟΙΛ|ια

ΚΆΜΝΙ ΥΡΤΑΧΛΊΧιΑ, κάμουνε |ΟΡΤΑQΛΙQ|ια, ₍_{ortaqlıq
στα τούρκικα λέγεται η συνεταιρική σχέση, όπως η σχέση δύο αγροτών που
μοιράζονται ένα καματερό βόδι. Αυτό ήταν συνηθισμένο παλιά, γι’ αυτό έμεινε η
παροιμία που λέγεται ώς σήμερα: «ψόφησε το βόδι, χάλασε το ορτακλίκι», έτσι
λέγεται στη βόρειο Ελλάδα, ενώ σε άλλα μέρη λέγεται «ψόφησε το βόδι, χάλασε η
κολλεγιά». Στο έργο του Λ. Κυριάκοβ είναι συνηθισμένη η λ. ΥΡΤΆΧ =σύντροφος,
συνάδελφος).}

ΜΉΣ ΠΥΛΆ ΑΖΉΧιΑ.. ημείς πολλά |ΑΣΙγ| _{(= αποκτούμε πολλά οφέλη. η αρχαιότατη
τουρκική λέξη}_{asıg
=κέρδος, όφελος)}

τα τρακτέρ με τα χωράφια κάνουνε συνεταιρικές σχέσεις. και απο αυτό κάνουμε εμείς πολλά κέρδη._{(=
αποκτούμε πολλά οφέλη).}

κοπάδι βόσκει μεγάλο, και τα χωράφια (είναι) ποτισμένα… όλα είναι τούτα πολύτιμα για μένα.

ΈΝ ΤΥΚΌ-Μ ^ΠΑΤΡΉδΑ! ένι το δικό-μου Πατρίδα!_{(το γράφει με
κεφαλαίο: Πατρίδα).}

άσκοπα _{(=κοιτάζοντας
όπου νά’ναι, χωρίς κάποιο στόχο, μόνο για ευχαρίστηση)} με τα μάτιαμου τα βλέπω, τα είδα. με χαρά εγώ λέω: είναι η δικήμου η πατρίδα!

_{ΜΟΕΜΥ ΔΡΥΓΟβΙ – ΓΡετσ\ΚΟΜΥ ΠΟέΤΥ ^ΑΝΤΟΝΥ ^ΑΜβΡΟΣΊιΟβΗΞΥ ^ςΑΠΥΡΜΊ, ΠΡΗιΝιΑΤΟΜΥ ΔΟ
^ΣΠΙΛΚΗ ΠΗΣ\ΜεΝΝΗΚΙβ ΣΡΣΡ.}

_{15.09.1979 Ρ.
Моему другові―грецькому поету Антону Амвросійовичу Шапурмі‚ прийнятому до Спілки
письменників СРСР 15.09.1979 р.}

ΣΉ ΠΆΣ ΤΥ ΖΉΣΜΥ-ΜΑΣ ΗΣέΝΚΥ, σύ πάνω στο ζήσιμο-μας |ΕΣΕΝ|ικο,

ΠΆΣ ΤΥ ΚΑΛΌ, βΑΧΤΛΊδΚΥ, ςέΝΚΥ πάνω στο καλό, |ΒΑhΤ_ΛΙ|δικο, |ςΕΝ|ικο,

ΤΡΑΓΌιδΑ ΈΓΡΑΠΣΗΣ ΠΥΛΆ, τραγώδια έγραψες πολλά,