για το σχολικό έτος 2017 – 2018
Σχετ.: Το με αρ. πρωτ. εισ. ΥΠ.Π.Ε.Θ. 164573/03-10-2017 έγγραφο
Μετά από σχετική εισήγηση του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (πράξη 37/21-09-2017 του
Δ.Σ.) σας αποστέλλουμε τις παρακάτω οδηγίες για τη διδασκαλία του Ελεύθερου Σχεδίου και του
Γραμμικού Σχεδίου στη Γ΄ τάξη Ημερήσιου Γενικού Λυκείου για το σχολικό έτος 2017 – 2018.
Σκοπός του μαθήματος είναι οι μαθητές/τριες να ανακαλύψουν τη λειτουργία του Γραμμικού
Σχεδίου, να αποκωδικοποιήσουν τους κανόνες και τις συμβάσεις του, να οικειοποιηθούν τους
μηχανισμούς του και να προετοιμαστούν γίνεται για τις πανελλαδικές εξετάσεις.
Στο πρώτο μέρος του μαθήματος η έννοια του χώρου τίθεται ως κεντρικό αντικείμενο.
Στο δεύτερο μέρος του μαθήματος οι μαθητές και οι μαθήτριες έχουν την ευκαιρία να εμβαθύνουν
τις γνώσεις και να εμπεδώσουν τις δεξιότητές τους στο γραμμικό σχέδιο με περισσότερα θεωρητικά
στοιχεία, καθώς και να ασκηθούν πιο συγκροτημένα ολοκληρώνοντας ένα εύρος σχεδιαστικών
θεμάτων.
Α. Ορθή διάταξη του θέματος – Περιθώρια.
Η πρώτη ενέργεια του μαθητή – και αφού έχει προηγηθεί η κατανόηση του θέματος με προ-
σεκτική και λεπτομερή ανάγνωση αυτού – είναι η προετοιμασία, σε ένα πρόχειρο χαρτί, της
σωστής διάταξης του θέματος στην κόλλα σχεδίασης και για τον καθορισμένο χώρο αυτής, που
ορίζεται σε 58 χ 50 εκ.
Τονίζεται ότι: στην προεργασία αυτή λαμβάνουμε υπ’ όψη τον αριθμό των ζητουμένων
σχεδίων με την κλίμακά τους και τον τίτλο. Οι υπότιτλοι δεν παίρνουν μέρος στη διαδικασία της
τοποθέτησης, διότι αυτοί σχεδιάζονται στα περιθώρια που θα προκύψουν.
Σωστή διάταξη θέματος στο χαρτί σημαίνει:
α. Ορθή τοποθέτηση και συσχέτιση όλων των σχεδίων, κατά το δυνατόν, και
β. Ισορροπημένη σύνθεση όλων των στοιχείων του θέματος στο χώρο σχεδίασης (σχέ-
δια, τίτλος, υπότιτλοι, βορράς, υψομετρικές καμπύλες κ.λπ.).
Ανάλογα με την τοποθέτηση που θα επιλέξουμε, αποφασίζουμε πώς θα παρουσιάσουμε το
θέμα, δηλαδή πώς θα διαβάζεται, έχοντας την μεγαλύτερη διάσταση της κόλλας σχεδίασης ορι-
ζόντια ή κατακόρυφα; Οπότε κρατάμε ανάλογα την πινακίδα, αλλά και το πρόχειρο χαρτί της το-
ποθέτησης (σκαρίφημα τοποθέτησης), ώστε αυτό να είναι ακριβής προσομοίωση της κόλλας.
Όταν έχουμε δύο σχέδια προς σχεδίαση, η τοποθέτησή τους γίνεται το ένα πάνω από το
άλλο (με την κάτοψη κάτω, αν δίδεται κάτοψη, ή η τομή αν δίδεται όψη και τομή), και όχι το ένα
δίπλα στο άλλο, ως εξής:
α. οριζόντια διάταξη: όταν η μεγαλύτερη συνολική διάσταση του θέματος είναι κατά χ, οπότε
το θέμα θα διαβάζεται οριζόντια (π.χ. θέμα του 2009 Ομογενών, 2009 ΤΕΕ, 1987).
β. κατακόρυφη διάταξη: όταν η μεγαλύτερη συνολική διάσταση του θέματος είναι κατά ψ,
οπότε το θέμα θα διαβάζεται κατακόρυφα (π.χ. θέμα του 2008, 2002, 2001 ΤΕΕ, 1995, 1994, 1993).
Όταν έχουμε τρία σχέδια, π.χ. κάτοψη, τομή και όψη, η οργάνωσή τους γίνεται σε Γ (γάμα),
με την κάτοψη πάντα κάτω αριστερά, η τομή πάνω από την κάτοψη και δίπλα της τομής η όψη,
ο δε τίτλος κάτω δεξιά στο κενό που δημιουργείται (π.χ. θέμα του 2000, 1998, 1991).
Μπορεί όμως να τοποθετηθεί και η όψη πάνω από την κάτοψη, όταν αυτή είναι δύσκολο να σχεδιαστεί χωρίς άμεσες προβολές από την κάτοψη (π.χ. θέμα του 2004), και όταν η τομή δεν συ-
νεργάζεται με την κάτοψη (π.χ. θέμα του 1999).
Οπωσδήποτε δεν αποκλείεται και η εν σειρά τοποθέτηση των σχεδίων (σε κατακόρυφη
διάταξη), εφ’ όσον αυτά συνεργάζονται και ισορροπούν αισθητικά (π.χ. θέμα του 1998).
Αν τα τρία σχέδια δεν χωράνε σε Γ, π.χ. Αίθριο δύο κατοικιών (1996) και Τηνιακό σπίτι
(1997), υποχρεωτικά επιλέγουμε την εν σειρά τοποθέτηση, παρουσιάζοντας το θέμα κατακόρυφα.
Όταν έχουμε τέσσερα σχέδια, η τοποθέτηση γίνεται κατά περίπτωση, ανάλογα με τα σχέ-
δια που δίδονται, π.χ. στο θέμα του 2005 με κάτοψη, όψη και δύο τομές, τοποθετείται η κάτοψη
κάτω αριστερά, πάνω η τομή και πάνω της τομής η όψη, και δίπλα της όψης η μικρή τομή, ο δε τίτ-
λος στο κενό που απομένει, (σε κατακόρυφη διάταξη). Ενώ στο θέμα του 2007 με δύο κατόψεις,
όψη, τομή, τοποθετούνται οι δύο κατόψεις κάτω (δεξιά – αριστερά σε οριζόντια διάταξη) και η τομή
και η όψη από πάνω αντιστοίχως.
Να θυμόμαστε ότι: μία σωστά οργανωμένη και ισορροπημένη σύνθεση του θέματος
ευαισθητοποιεί πάντα τον βαθμολογητή.
………………………………………………………………………
Β. Σχεδίαση στο χαρτί με μολύβι.
Χαράσσουμε τα ορθογώνια πλαίσια των σχεδίων στο χαρτί σχεδίασης, αφού γίνουν οι
ακριβείς υπολογισμοί των πλαισίων και των περιθωρίων στο πρόχειρο χαρτί.
Αρχίζουμε τη σχεδίαση από το σχέδιο που μας δίνει τις περισσότερες πληροφορίες, δηλαδή
κάτοψη όταν πρόκειται για κτίρια, και όψη όταν πρόκειται για διακοσμητικό θέμα.
Σχεδιάζουμε το εξωτερικό περίγραμμα του κτιρίου, ξεκινώντας από την καταλληλότερη γω-
νία, και αφού ολοκληρωθεί ο σκελετός του κτιρίου, «το στήσιμο», σχεδιάζουμε τα υπόλοιπα στοι-
χεία. Δηλαδή τα βήματα σχεδίασης είναι:
περίγραμμα κτιρίου,
εξωτερικοί τοίχοι,
εσωτερικοί τοίχοι,
πόρτες – παράθυρα,
στάθμες (σκάλες),
υπόλοιπα στοιχεία.
Η ακρίβεια σχεδίασης προσέχουμε να είναι απόλυτη, αφού η μοριοδότηση της ακρίβειας
καλύπτει το 1/3 του συνόλου των μορίων.
Φροντίζουμε να ολοκληρώνουμε: τίτλο, υπότιτλους, γραμμή τομής στην κάτοψη, βορρά κ.λπ.
χωρίς να τα υποτιμούμε, αφού γνωρίζουμε ότι η μοριοδότησή τους είναι υπολογίσιμη στο σύνολο
των μορίων.
Η σχεδίαση με μολύβι, ολοκληρώνεται σε 3 ώρες περίπου.
………………………………………………………………………
Γ. Σχεδίαση με μελάνι.
Το μελάνωμα γίνεται πάντα με την πατούρα των τριγώνων από κάτω, δηλ. αυτή να ακουμ-
πάει στο χαρτί.
Κρατάμε το ραπιντογκράφ κάθετα για ομοιόμορφη ροή της μελάνης.
Πατάμε το ραπιντογκράφ απαλά, με αργή αλλά σταθερή ταχύτητα από την αρχή ως το τέ-
λος της γραμμής, ώστε αυτή να προκύπτει ισοπαχής και καθαρή σε όλο της το μήκος.
Συνήθως αρχίζουμε το μελάνωμα από τα τεμνόμενα στοιχεία κατόψεων και τομών (τοίχοι).
Συνιστάται να μελανώνονται πρώτα οι οριζόντιες γραμμές από πάνω προς τα κάτω, και με-
τά οι κάθετες από αριστερά προς τα δεξιά, όπως γράφουμε (οι αριστερόχειρες μπορούν να μελα-
νώνουν τις κάθετες από δεξιά προς τα αριστερά). Επίσης φροντίζουμε να ολοκληρώνουμε όλα τα
στοιχεία με το παχύ πενάκι και στη συνέχεια να χρησιμοποιούμε τα πιο λεπτά.
Στις συναρμογές που προκύπτουν από την ένωση καμπύλης γραμμής με ευθεία γραμμή,
μελανώνουμε πρώτα την καμπύλη γραμμή και μετά την ευθεία, αφού έχουμε ορίσει ήδη με το
μολύβι την αρχή και το τέλος αυτής, χαράσσοντας τη διάμετρο αν πρόκειται για ημικύκλιο, ή τις
δύο κάθετες ακτίνες αν πρόκειται για τεταρτημόριο, ή δύο βοηθητικές ακτίνες αν πρόκειται για κυ-
κλικό τόξο.
Καθαρότητα πρέπει να υπάρχει και στις διασταυρώσεις των γραμμών, δηλαδή στο σημείο
ένωσης ευθείας γραμμής με μία άλλη ευθεία (γωνίες ορθές, οξείες, αμβλείες). Αν, παρ’ όλα αυτά, το
αποτέλεσμα δεν είναι ικανοποιητικό, αφαιρούμε με το ξυραφάκι τυχόν στοιχεία που προεξέχουν,
ή προσθέτουμε κενά με ένα λεπτό πενάκι.
Όταν ζητείται όλο το θέμα μελανωμένο, οτιδήποτε αφήσουμε με μολύβι, δεν προσμετρά-
ται στη βαθμολογία (σαν να μην υπάρχει).
Εάν ζητηθεί τελική παρουσίαση ενός σχεδίου ή μέρος αυτού με μολύβι, τότε τα πάχη των
γραμμών του μολυβιού πρέπει να είναι ίδια με αυτά όπως θα το μελανώναμε. Κατά συνέπεια
ολοκληρώνουμε πρώτα το μελάνωμα και μετά καταπιανόμαστε με την τελική απόδοση του πάχους
των γραμμών με το μολύβι, έχοντας για οδηγούς τα πάχη του μελανώματος.
Δ.Πάχη γραμμών
Τα συνήθη πάχη γραμμών που χρησιμοποιούνται είναι:
τεμνόμενοι τοίχοι σε κατόψεις και τομές: 0.6, 0.8, 1.00
ελαφρότερα τεμνόμενα στοιχεία: 0.4, 0.5 (ανάλογα με το υλικό και το πάχος)
προβαλλόμενα στοιχεία σε κατόψεις και τομές: 0.2, 0.3 (αν υπάρχουν πολλά επίπεδα, ομα-
δοποιούμε τα γειτονικά)
Σκάλες: 0.2, γραμμή ανάβασης: 0.1
Πεζούλια: 0.3
Πάγκοι, έπιπλα: 0.2, 0.3 (ανάλογα με το ύψος)
Διαγραμμίσεις: 0.1, 0.2
Σε όψεις: 0.2, 0.3, 0.4 (ανάλογα με την διαδοχικότητα των όγκων)
Γραμμή εδάφους σε όψεις: 1.00, 1.2
Αν το θέμα είναι διακοσμητικό μοτίβο, δύο ή το πολύ τρία πάχη γραμμών, είναι αρκετά
………………………………………………………………………
Αν ο χρόνος δεν μας αρκεί, φροντίζουμε να ολοκληρώνουμε τα σχέδια, αφού αυτά αποτε-
λούν το κυρίαρχο στοιχείο του θέματος.