Πρόσεξε τα παρακάτω παραδείγματα:
Ποπό! Κοίτα ποιος ήρθε καλέ!
Μπα μπα! Καλώς ήρθες!
Οχ! Κτύπησα το πόδι μου!
Άουτς! Την είπε πάλι τη βλακεία του!
Άντε βρε, Γιώργο, κουνήσου.
Οι άκλιτες λέξεις με τα σκούρα γράμματα στα παραπάνω παραδείγματα λέγονται επιφωνήματα.
Χρησιμοποιούνται κυρίως στον προφορικό λόγο ή στη λογοτεχνία.
Με τα επιφωνήματα θέλουμε να εκφράσουμε διάφορα συναισθήματα, όπως θαυμασμό, ευχαρίστηση, απορία, πόνο, λύπη, ειρωνεία, αηδία κτλ.
Τα επιφωνήματα και οι σημασίες τους
| φανερώνουν | επιφωνήματα |
| αβεβαιότητα | χμ |
| απορία | α, ο, μπα |
| άρνηση | α μπα, άπαπα |
| θαυμασμό | α, οο, μπα, όπα, ποπό |
| πόνο, λύπη | αχ, ω, άου, άουτς, βαχ, οχ, όχου, αλί, τρισαλί, αλίμονο, πωπώ |
| περίπαιγμα - αποδοκιμασία | αμάν, ε, ου, αχαχούχα, γιούχα, ξεράδια |
| ευχή | άμποτε(ς), βίβα, εβίβα, είθε, μακάρι |
| έπαινο | εύγε, μπράβο |
| κάλεσμα | ε, ω |
| ειρωνεία | ε, ου |
| στενοχώρια - αηδία | άι, αμάν, ε, ου, ουφ, πουφ, πα πα πα |
| παρακίνηση | άι, άμε, άντε, άιντε, αντέστε, βουρ, γιούρια, μαρς, αλτ, στοπ, σουτ |
| ενθουσιασμό | άλα, γιούπι, όλο |
| απάντηση σε ευχή | αμήν |
| απροσδόκητη κίνηση | απ |
| επισήμανση κινδύνου | βάρδα |
| χαιρετισμό | γεια |
| ξάφνιασμα | επ |
| κλητικό | καλέ |
| χαιρετισμός | καλημέρα, καλησπέρα, καληνύχτα |
| αποπομπή | ξου(τ) |
| ξάφνιασμα | οπ, όπα |
| υβριστικά | ρε |
Τα επιφωνήματα κατά αλφαβητική σειρά
| Επιφώνημα | σημασία | παράδειγμα |
| α | χαρά, ευχαρίστηση, θαυμασμό πόθο, ευχή ανεκπλήρωτη έκπληξη, απορία κοροϊδία αποστροφή, αγανάκτηση απειλή ανυπομονησία βεβαίωση επιθυμία να μη γίνει κάτι |
α! τι όμορφα που είναι! α! και να 'μουνα στη θέση σου! α! πότε ήρθες! α! τον χαζό! α! μα δεν υποφέρεσαι! α! και να σε πιάσω! α! αργεί πολύ αυτό το τρένο! α! αυτό ήταν που ήθελα! α! όχι δεν θέλω να έρθεις! |
| άι | αγανάκτηση, δυσφορία, αποπομπή παρακίνηση |
άι πνίξου! άι στο καλό! |
| άλα | έκφραση ενθουσιασμού ενθουσιασμός με προτροπή κίνησης |
άλα του κουστούμι! άλα, άνοιξε κι άλλη μπουκάλα! |
| αλί | πόνο, λύπη | αλί, αλί και τρισαλί! αλί στη δύστυχη τη μάνα! |
| αλίμονο | πόνο, λύπη απειλητικά |
αλίμονό μου αν χάσω τη δουλειά! αλίμονό σου αν χάσεις τα λεφτά! |
| αλτ | παρακίνηση | «Αλτ! τις ει;» Ο σκοπός φώναξε άλτ. |
| αμάν | παράκληση για βοήθεια στενοχώρια, λύπη απόγνωση δυσαρέσκεια, αποδοκιμασία δυσφορία, αγανάκτηση |
αμάν, αφέντη, λυπήσου μας! αμάν, τι έκανα! αμάν, πώς την πατήσαμε έτσι! αμάν, μην αρχίσεις πάλι τα ίδια! αμάν πια βαρέθηκα τα ίδια και τα ίδια! |
| άμε-αμέτε | παρακίνηση αγανάκτηση· αποπομπή |
άμε στο καλό! αμέτε στο διάολο! |
| αμήν | ως απάντηση ευχής | Και του χρόνου στα σπίτια μας. Αμήν! |
| α μπα | άρνηση | α μπα, δεν μπορώ να 'ρθω. |
| άμποτε(ς) | ευχή | άμποτε και να 'ρθει το καλοκαιράκι! |
| άντε-άιντε | παρακίνηση αγανάκτηση έκπληξη ή δυσπιστία αποδοκιμασία ή ασυμφωνία αντίθεση |
άντε, πες τους να έρθουν. άιντε, άσε μας ήσυχους. άντε, έτσι έγιναν; άντε καλέ, που τα πιστεύεις όλα! άιντε άιντε, πήραν τα μυαλά σου αέρα. |
| αντέστε | παρακίνηση | αντέστε στο καλό! |
| αντίο | σε αποχαιρετισμός | αντίο και καλή αντάμωση |
| άου | πόνο | άου, αυτό πονάει! |
| απ | σε απροσδόκητη κίνηση | απ και σ' έπιασα! |
| άπαπα | άρνηση | άπαπα, δεν έρχομαι με τίποτα! |
| αρμ | κίνηση (στρατιωτικό παράγγελμα) | επ' ώμου, αρμ. |
| άφεριμ | ευχαρίστηση, επιδοκιμασία | άφεριμ! ωραία τα κατάφερες! |
| αχ | χαρά, ευχαρίστηση, θαυμασμό ανακούφιση, ικανοποίηση επιθυμία λύπη, συμπαράσταση πόνο οργή απειλή ξάφνιασμα |
αχ! πόσο χαίρομαι που σε βλέπω! αχ, ξεκουράστηκα! αχ, πόσο θα ήθελα ένα ποτήρι νερό! αχ, πόσο λυπάμαι! αχ πώς πονώ! αχ τον απατεώνα, τι κακό μας έκανε! αχ τι έχεις να πάθεις! αχ με τρόμαξες! |
| αχαχούχα | ειρωνικά | αχαχούα! πήραν τα μυαλά του αέρα. |
| άχου | λύπη, συμπαράσταση πόνο αγάπη, τρυφερότητα |
άχου τι έπαθε, ο καημένος! άχου το πόδι μου! άχου το, το κοριτσάκι μου! |
| βάι | πόνο, στενοχώρια | βάι βάι, τι πάθαμε! |
| βάρδα | επισήμανση κίνδυνου | βάρδα από κακιά αρρώστια! |
| βαχ | λύπη, απογοήτευση, συμπόνια (με το αχ) |
αχ βαχ, τι θλίψη! |
| βίβα | ευχή | βίβα, παιδιά. |
| βουρ | παρακίνηση | βουρ για τη θάλασσα! |
| βρε | χαρά ανησυχία αγανάκτηση |
βρε τι έκπληξη ήταν αυτή! έλα βρε, παιδί μου, πρόσεχε και λίγο! Τι θέλεις βρε; |
| γεια | χαιρετισμό έπαινο |
γεια σας και χαρά σας! γεια στα χέρια σου! |
| γείτσες | ευχή σε φτάρνισμα | |
| γιούπι | ενθουσιασμό | γιούπι, πήραμε το κύπελο. |
| γιούρια | παρακίνηση | γιούρια και τους φάγαμε |
| ε | δυσαρέσκεια ευχή ανεκπλήρωτη συγκατάθεση απειλή θυμό, δυσαρέσκεια αντίθεση (με το λοιπόν) συμπέρασμα, συμφωνία |
ε! πάψε πια δεν μπορώ να σ΄ ακούω! ε και να ΄χα λεφτά! ε φτάνει πια! ε λοιπόν, εγώ δεν φεύγω! Tι θέλεις επιτέλους ε; ε λοιπόν, δεν θα γίνει το δικό σου. ε λοιπόν είχες δίκιο να επιμένεις. |
| εβίβα | ευχή | εβίβα, παιδιά |
| είθε | ευχή | είθε όλα να σου έρθουν βολικά |
| επ | ξάφνιασμα | επ, σε τσάκωσα! |
| εύγε | επιδοκιμασία | εύγε σου! |
| καλέ | κλητικό | καλέ συ! Έλα δω, καλέ! |
| καλημέρα - καλημερούδια | χαιρετισμός | καλημέρα, Γιάννη. |
| καληνύχτα - καληνυχτούδια | χαιρετισμός | καληνύχτα σας. |
| καλησπέρα - καλησπερούδια | χαιρετισμός | καλησπέρα στην παρέα. |
| μαρς | παρακίνηση (στρατιωτικό παράγγελμα) | εμπρός μαρς |
| μάσαλα | θαυμασμό | μάσαλα το παιδί, πόσο ψήλωσε! |
| μόκο | σιωπή | κάνε μόκο, μη μιλάς άλλο. |
| μπα | έκπληξη απορία καθησυχαστικό |
μπα τι βλέπω μπα ποιος να είναι; μπα, δεν έγινε και τίποτα σπουδαίο! |
| μπράβο | επιδοκιμασία | μπράβο σου! |
| μωρέ - μωρή | χαρά, ξάφνιασμα παράκληση ανησυχία |
μωρέ τι έκπληξη ήταν αυτή! έλα, μωρέ, κάνε μου το χατίρι. γιατί, μωρέ παιδιά, κάνετε τόσο θόρυβο! |
| ξεράδια | αποδοκιμασία | ξεράδια, τίποτα δεν ξέρεις |
| ξου - ξουτ | αποπομπή | ξου ξου, φύγε από δω. |
| ο | απορία, θαυμασμός | οοο, τι ωραίο! |
| όι | πόνος, λύπη | όι τι έπαθε ο δύστυχος! |
| οϊμέ | λύπη | οϊμέ τι συμφορά! |
| όλο | επιδοκιμασία, ενθουσιασμός | νικήσαμε, όλο! |
| οπ | ξάφνιασμα | οπ, τι είναι αυτό; |
| όπα | ξάφνιασμα, απορία σε χορό σε ταχτάρισμα έκφραση αδυναμίας |
όπα, πώς και ήρθατε; όπα! όπα, όπα τον έχει στα όπα όπα. |
| όπαλα | σε ταχτάρισμα | οπαλάκια της |
| ου | αποδοκιμασία | ου, φύγετε |
| ουαί | αποδοκιμασία | ουαί και αλίμονο |
| ουάου | έκπληξη, θαυμασμό | ουάου, τι αυτοκινητάρα ήταν αυτή! |
| ούρα | ευχετικό | ούρα, ούρα, ούρα |
| ουστ | μειωτικά | ουστ από δω, παλιάνθρωπε |
| ουφ | αγανάκτηση δυσφορία απογοήτευση χαρά, ανακούφιση |
ουφ πια! σταμάτα! ουφ, με κούρασε ουφ, δεν αντέχω άλλο αυτή τη ζωή! ουφ, τέλειωσε κι αυτό! |
| οχ | πόνο | οχ το μάτι μου πονάει! |
| όχου-οχού | δυσαρέσκεια | όχου τι πάθαμε! |
| πα πα | άρνηση | α πα πα, τι κουβέντες είναι αυτές. |
| πάπαλα | τερματισμός | πάπαλα τα ψέματα. |
| ποπό | έκπληξη | ποπό ένας παίδαρος |
| πουφ | έκπληξη, δυσαρέσκεια | πουφ! πώς βρομάει έτσι! |
| ρε | υβριστικά φιλικά |
ρε γάιδαρε! ρε παιδιά, δεν έρχεστε κι από δω. |
| σουτ | προσταγή | σουτ! μη μιλήσει κανείς! |
| σπολλάτη | ευχή - ειρωνεία | σπολλάτη σας κύριε |
| τόκα | συμφωνία | τόκα το (το χέρι) |
| τρισαλί | πόνο | αλί, αλί και τρισαλί! |
| τσ | άρνηση αποδοκιμασία (με επανάληψη) |
τσ, δεν θα φύγουμε τσ, τσ, τι λόγια είναι αυτά |
| φασκελοκουκούλωστα | αποδοκιμασία | Εκεί που έφτασε η υπόθεση, φασκελοκουκούλωστα! |
| φευ | θλίψη | φευ! τι συμφορά! |
| φόρτσα | παρότρυνση | φόρτσα ομαδάρα! |
| φτου | περιφρόνηση, αποστροφή εκνευρισμό |
φτου σου δεν ντρέπεσαι! φτου να πάρει! |
| χα - χι - χου χου | ειρωνεία | χα, ας γελάσω! χιχιχι / χου χου ας γελάσω! |
| χοπ | συγχρονισμό | Ένα, δύο, τρία χοπ! |
| ω | θαυμασμό χαρά, έκπληξη ικανοποίηση απογήτευση |
ω, τι όμορφη που είσαι! ω, πόσο χαίρομαι που σε βλέπω! ω, τι καλά που ήρθες! ω, πόσο σε σιχάθηκα! |
| ωρέ | προσφώνηση | ωρέ Γιώργο τι κάνεις εκεί! |
| ωσαννά | ύμνο | ωσαννά ο εν τοις υψίστοις |
Εκτός από τα επιφωνήματα που αναφέρονται στον παραπάνω πίνακα, χρησιμοποιούνται και επιφωνηματικές εκφράσεις ακολουθούμενες στον γραπτό λόγο από θαυμαστικό (!) και στον προφορικό λόγο από ανάλογα παραγλωσσικά (επιτόνιση κτλ.) και εξωγλωσσικά (μορφασμούς κτλ.) στοιχεία. Μπορεί να είναι ουσιαστικά, επίθετα, ρήματα, επιρρήματα και σύντομες φράσεις.
 |
Ουσιαστικά: Κρίμα! Φρίκη! Θεέ μου! Χριστός! Βοήθεια! Θάρρος! Αέρα! |
|
|
Επίθετα: Καλέ! Μωρέ! Κακομοίρη μου! Τον καημένο! |
|
|
Ρήματα: Έλα δα! Ορίστε! Κόπιασε! Ζήτω! Ήμαρτον! Στάσου! |
|
|
Επιρρήματα: Εμπρός! Έξω! Περαστικά! Καλά! Ωραία! Μάλιστα! |
|
|
Φράσεις: Τέλος πάντων! Με το συμπάθιο! Να σε χαρώ! Μα την αλήθεια! |
Ασκήσεις
