56. Η Ελλάδα από τη Μεταπολίτευση έως τις αρχές της δεκαετίας του ’80 (1974-1981)

Η ενότητα δεν διδάσκεται

Ι. ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Ειδικοί διδακτικοί στόχοι

Οι μαθήτριες και οι μαθητές επιδιώκεται:

Να γνωρίσουν τα κύρια προβλήματα που είχε να αντιμετωπίσει η Ελλάδα μετά την πτώση της δικτατορίας, καθώς και τον τρόπο που τα έλυσε.

Να πληροφορηθούν τα σχετικά με την ανακήρυξη της αβασίλευτης δημοκρατίας, δηλαδή να γνωρίσουν τις καταβολές του σημερινού ελληνικού πολιτεύματος.

Να μάθουν τις αλλαγές που συντελέστηκαν κατά την περίοδο 1974-1981.

Να γνωρίσουν και να αποτιμήσουν τον ρόλο του Κ. Καραμανλή στην ομαλή μετάβαση της Ελλάδας από τη δικτατορία στη δημοκρατία, καθώς και στη θεμελίωση του σημερινού ελληνικού πολιτεύματος.

Κύριες διδακτικές επισημάνσεις

Σχολιασμός γραπτών πηγών

1. Ο Κ. Καραμανλής απευθύνεται στον ελληνικό λαό εκθέτοντας τις προτεραιότητες της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας: πρώτον, προάσπιση της ανεξαρτησίας και της ακεραιότητας της Κύπρου (είχε προηγηθεί λίγο νωρίτερα η τουρκική εισβολή στο νησί) και, δεύτερον, θεμελίωση ενός αληθινά δημοκρατικού πολιτεύματος στο οποίο θα έχουν θέση όλοι οι Έλληνες (σαφής αναφορά στη μετεμφυλιακή - προδικτατορική πολιτική πραγματικότητα που σφραγίστηκε από τις πολιτικές διώξεις σε βάρος των ηττημένων του εμφύλιου πολέμου).

2. Σύμφωνα με τον σύγχρονο ιστορικό Ευάνθη Χατζηβασιλείου, η ομαλή μετάβαση της Ελλάδας από τη δικτατορία στη δημοκρατία υπήρξε ένα επίτευγμα, ένα «ελληνικό θαύμα» κατά μια άποψη, που οφειλόταν, σε μεγάλο βαθμό, στους επιδέξιους πολιτικούς χειρισμούς του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Ο τελευταίος κατόρθωσε, όχι μόνο να οδηγήσει την Ελλάδα, αναίμακτα, στη δημοκρατική ομαλότητα, κατοχυρώνοντας τους δημοκρατικούς θεσμούς, αλλά και να διαχειριστεί αποτελεσματικά σύνθετα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής, όπως η κρίση του κυπριακού και η εμπέδωση του ευρωπαϊκού προσανατολισμού της χώρας.

Σχολιασμός εικονιστικού υλικού

1. Ο Κ. Καραμανλής έφτασε τα ξημερώματα της 24^ης Ιουλίου 1974 στο αεροδρόμιο του Ελληνικού, όπου είχαν συγκεντρωθεί χιλιάδες πολίτες για να τον υποδεχτούν. Παράλληλα, οι δρόμοι της πρωτεύουσας και άλλων ελληνικών πόλεων είχαν πλημμυρίσει από ανθρώπους που πανηγύριζαν την πτώση της δικτατορίας. Λίγες ώρες αργότερα, στις 4.15' το πρωί, ο Κ. Καραμανλής ορκίστηκε πρωθυπουργός.

2. Η άμεση απελευθέρωση όλων των πολιτικών κρατουμένων —αριστερών στη συντριπτική τους πλειονότητα— και η αναγνώριση του Κομμουνιστικού Κόμματος, που είχε κηρυχθεί παράνομο από το 1947, ήταν δύο από τις πρώτες ενέργειες της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας που συντέλεσαν στην αλλαγή της πολιτικής ατμόσφαιρας στη χώρα.

3. Η κατάργηση της μοναρχίας είχε ήδη επέλθει στην Ελλάδα στη διάρκεια της δικτατορίας. Με το δημοψήφισμα που ακολούθησε, στις 8 Δεκεμβρίου 1974, λύθηκε οριστικά το ζήτημα της μορφής του πολιτεύματος της Ελλάδας, ένα πρόβλημα που είχε ταλαιπωρήσει και διχάσει τη χώρα για μεγάλο διάστημα.

4. Οι πρωτεργάτες της δικτατορίας βρέθηκαν στο εδώλιο κατηγορούμενοι για στάση και εσχάτη προδοσία. Άλλοι από αυτούς καταδικάστηκαν σε ισόβια δεσμά και άλλοι σε θάνατο. Η κυβέρνηση Καραμανλή, ωστόσο, έκρινε ότι δεν θα ήταν σωστό να συνδεθεί το δημοκρατικό πολίτευμα, λίγο μετά την εγκαθίδρυσή του, με εκτελέσεις. Έτσι, κανείς από όσους καταδικάστηκαν σε θάνατο δεν εκτελέστηκε.

Επισημάνσεις για την αντιμετώπιση των ασκήσεων - δραστηριοτήτων

1. Βλέπε παραπάνω, σχόλια για την πηγή 1.

2. Βλέπε παραπάνω, σχόλια για τις εικόνες 2, 3 και 4.

ΙΙ. ΠΡΟΣΘΕΤΟ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Ο Κ. Καραμανλής και η ίδρυση του κόμματος της Νέας Δημοκρατίας

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και η περί αυτόν ηγετική ομάδα έδειξαν από την αρχή ότι είχαν ξεκάθαρη πρόθεση να δώσουν νέο πολιτικό-ιδεολογικό στίγμα και εύρος στη συντηρητική παράταξη. Ιδρύοντας τη Νέα Δημοκρατία, επιδίωξαν με αποφασιστικότητα τη δημιουργία μιας αντιδικτατορικής εθνικής πολιτικής δύναμης, που θα υπερέβαινε το ιδεολογικό - πολιτικό προφίλ αλλά και τον ιστορικό πολιτικό χώρο της προδικτατορικής Δεξιάς. Ο στόχος εξέφραζε αφ' ενός τις βαθιές διεργασίες που είχαν συντελεστεί με την εμπειρία της δικτατορίας, αφ' ετέρου μια σαφή πολιτική αναγκαιότητα. Η δικτατορία είχε γεννηθεί μέσα από τα σπλάχνα του μετεμφυλιακού «κράτους της Δεξιάς». Χωρίς μια ριζική ανανέωση του κόμματος και του πολιτικού προσωπικού, η συντηρητική παράταξη θα πλήρωνε βαρύ κόστος.

Ο Καραμανλής συμπύκνωσε την ανανεωτική προσπάθεια και το επιδιωκόμενο ιδεολογικό στίγμα της ΝΔ με τον όρο ριζοσπαστικός φιλελευθερισμός. [...] Από την άποψη των πολιτικών αξιών και θεσμών, η ΝΔ αυτοπροσδιορίστηκε εμφατικά ως η κατ' εξοχήν φιλελεύθερη παράταξη, η οποία επικάλυπτε πλέον τον κεντρώο χώρο [...]. Από την άποψη του οικονομικού - κοινωνικού προγράμματος, η ΝΔ τόνισε την προσήλωσή της στη μεικτή οικονομία δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στον ρόλο του κράτους, όπως επίσης και στην κοινωνική δικαιοσύνη [...]. Η σταθεροποίηση των φιλελεύθερων δημοκρατικών θεσμών και η ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Ένωση αποτελούσαν τους δύο μείζονες εθνικούς στόχους του κόμματος.

Γ. Βούλγαρης, «Η δημοκρατική Ελλάδα, 1974-2004», Ιστορία του νέου ελληνισμού,
Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2003, τόμ. 10ος, σ. 17.

Η Γ’ Ελληνική Δημοκρατία, 1974-2001

Με τη Μεταπολίτευση, δηλαδή την επάνοδο στη δημοκρατία, το 1974, και την ψήφιση δημοκρατικού συντάγματος, το 1975, άνοιξε η μεγαλύτερη περίοδος πολιτικής ομαλότητας της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Αυτή η περίοδος διαρκεί μέχρι σήμερα. Γι’ αυτό ως τομή, προσωρινά, μπορεί να θεωρηθεί το 2001, έτος ένταξης της Ελλάδας στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ). Ο τίτλος «Η Γ’ Ελληνική Δημοκρατία» προτιμήθηκε, γιατί κύριο χαρακτηριστικό της περιόδου που διανύουμε, όπως και των περιόδων 1828-1832 και 1924-1935, είναι το δημοκρατικό, με την έννοια του αβασίλευτου, πολίτευμα.

Η Μεταπολίτευση και η κυβέρνηση εθνικής ενότητας

Η αποκατάσταση της Δημοκρατίας (Ίδρυμα Βουλής των Ελλήνων)

Άφιξη Καραμανλή, Ορκωμοσία κυβέρνησης εθνικής ενότητας

1. Άφιξη Καραμανλή, 2. Σύσκεψη πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας, 3. Ορκωμοσία Καραμανλή, 4. Ορκωμοσία πρώτου κλιμακίου κυβέρνησης, 5. Διάγγελμα Καραμανλή, 6. Ορκομωσία πρώτου κλιμακίου κυβέρνησης [Πηγή: Εθνικό Οπτικοακουστικό αρχείο]
Η Κύπρος την επαύριο της τουρκικής εισβολής (Εθνικό Οπτικοακουστικό Αρχείο)

Αμέσως μετά την πτώση της απριλιανής δικτατορίας επέστρεψε από το Παρίσι ο Κ. Καραμανλής και σχημάτισε κυβέρνηση εθνικής ενότητας με τη συμμετοχή πολιτικών της ΕΡΕ και της Ένωσης Κέντρου, των δύο μεγαλύτερων κομμάτων της προδικτατορικής περιόδου.

Η κυβέρνηση εθνικής ενότητας απελευθέρωσε, αμέσως, όλους τους πολιτικούς κρατούμενους και φρόντισε να απομακρύνει στελέχη του δικτατορικού καθεστώτος από τις θέσεις τους, προκειμένου να αποκτήσει τον έλεγχο του κράτους και, κυρίως, του στρατού.

1. Ο Καραμανλής επιστρέφει στην Ελλάδα το 1974

Επίσης, η νέα κυβέρνηση προσπάθησε να αντιμετωπίσει, με διπλωματικά μέσα, τη σοβαρότατη κρίση που προκλήθηκε από την τουρκική προέλαση στην Κύπρο, δίχως, όμως, αποτέλεσμα, καθώς ο τουρκικός στρατός κατέλαβε τελικά το 37% του κυπριακού εδάφους. Αντιδρώντας στην αδράνεια του ΝΑΤΟ, ο Κ. Καραμανλής αποφάσισε την αποχώρηση της Ελλάδας από το στρατιωτικό του σκέλος.

1. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής απευθύνει διάγγελμα ως πρωθυπουργός της κυβέρνησης εθνικής ενότητας, 25 Ιουλίου 1974 [αποσπάσματα]

H Κυβέρνησις, […] έχει πρώτον και υπέρτατον χρέος να αντιμετωπίση όλους τους εξωτερικούς κινδύνους, που επεσωρεύθησαν από τα πρόσφατα, δραματικά γεγονότα. Tην ώραν αυτήν η σκέψις μου στρέφεται πρωτίστως προς την δοκιμαζομένην Mεγαλόνησον, της οποίας την ανεξαρτησίαν και ακεραιότητα θα προασπίσωμεν δι’ όλων μας των δυνάμεων [.. ].
[…] Όταν, […] θα έχη αντιμετωπισθή το εθνικόν θέμα, που συνταράσσει ολόκληρον τον Eλληνισμόν, η Κυβέρνησις […] θα ασχοληθή με τα πιεστικώτερα προβλήματα του τόπου. Kαι το κυριώτερον εξ’ αυτών είναι η ταχεία χάραξις της διαδικασίας που θα οδηγήση στην θεμελίωσιν μιας πραγματικής και προοδευτικής δημοκρατίας, στο πλαίσιο της οποίας θα έχουν θέσιν όλοι οι Έλληνες.
Eις την ζωήν όλων των εθνών υπάρχουν στιγμαί που επιβάλλουν έξαρσιν ηθικήν και εθνικήν. Eίναι αι στιγμαί εκείναι κατά τας οποίας ένας λαός απογοητευμένος από το πρόσφατον και το απώτερον παρελθόν αναζητεί με αγωνία τον δρόμον του. Kαι τας στιγμάς αυτάς ακριβώς ζη σήμερον η χώρα μας. […]
Πηγή: Κ. Σβολόπουλος (επιμ.), Κωνσταντίνος Καραμανλής, Αρχείο. Γεγονότα και έγγραφα, Ίδρυμα Κ. Καραμανλής – Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1997, τόμ. 8, σελ. 29-30.

157

2. Πολίτες περιμένουν στο λιμάνι της Ραφήνας την
επιστροφή των εξορίστων από το στρατόπεδο
της Γυάρου, που έκλεισε στις 24 Ιουλίου 1974.

2. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και η ομαλή μετάβαση της Ελλάδας στη δημοκρατία

Η Ελλάδα κατάφερε όχι απλώς να αντεπεξέλθει στις δυσκολίες, αλλά, σε λιγότερο από ένα χρόνο, και αναίμακτα, να αποκτήσει ένα νέο Σύνταγμα, να υποβάλει αίτηση για ένταξη στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες, και στα επόμενα χρόνια να κατοχυρώσει τους δημοκρατικούς θεσμούς, να διαχειριστεί την εξωτερική κρίση και να γίνει πλήρες μέλος της ενοποιούμενης Ευρώπης. Παρά το γεγονός ότι από δυνάμεις της αντιπολίτευσης εκφράστηκαν επιφυλάξεις ως προς την έκταση της πολιτικής αλλαγής, από άλλες πλευρές η διαδικασία αυτή χαρακτηρίστηκε ως το «ελληνικό θαύμα», ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της σύγχρονης ιστορίας της χώρας, που συγκέντρωσε τον θαυμασμό της παγκόσμιας κοινής γνώμης και σε μεγάλο βαθμό αποδόθηκε στην πράγματι καταλυτική πολιτική παρουσία του Κωνσταντίνου Καραμανλή.
Ευ. Χατζηβασιλείου, «Η σύσταση και εδραίωση του δημοκρατικού πολιτεύματος, 1974-1981», Ιστορία του ελληνικού έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τ. ΙΣΤ´, σ. 294-295.

3. Πολίτες πανηγυρίζουν τη νίκη της
Δημοκρατίας, στο δημοψήφισμα του 1974.
εικ

4. Μεγάλη συγκέντρωση της Νέας Δημοκρατίας στη Θεσσαλονίκη, λίγο πριν τις εκλογές του 1974, με ομιλητή τον Κωνσταντίνο Καραμανλή.

Η πλήρης αποκατάσταση της δημοκρατικής νομιμότητας απαιτούσε τη διεξαγωγή εκλογών και δημοψηφίσματος, με το οποίο ο λαός θα αποφάσιζε για τη μορφή του πολιτεύματος, καθώς και τη σύνταξη νέου συντάγματος.

Βουλευτικές εκλογές της 17ης Νοεμβρίου 1974 (Εθνικό Οπτικοακουστικό Αρχείο)
Τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης (ΚΕΓ)
Η μεταπολίτευση, Η σύγχρονη Ελλάδα, 1945-2000 (ΙΜΕ)

Στο πλαίσιο αυτό, ιδρύθηκαν δύο νέα κόμματα, η Νέα Δημοκρατία (ΝΔ), με ηγέτη τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, και το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα (ΠΑΣΟΚ), με ηγέτη τον Ανδρέα Παπανδρέου, γιο του Γ. Παπανδρέου, ενώ επανεμφανίστηκε η προδικτατορική Ένωση Κέντρου, με ηγέτη τον Γεώργιο Μαύρο. Επίσης, νομιμοποιήθηκε το ΚΚΕ, που ήταν εκτός νόμου από το 1947.

Κυβερνήσεις Νέας Δημοκρατίας, 1974-1981

Οι εκλογές του 1974 ανέδειξαν νικήτρια τη Νέα Δημοκρατία, η οποία με επικεφαλής τον Κ. Καραμανλή συγκέντρωσε το υψηλότερο εκλογικό ποσοστό της μεταπολεμικής εποχής (54,37%). Η κυβέρνηση Καραμανλή εστίασε την προσοχή της κυρίως στην οικοδόμηση μιας νέας, δημοκρατικής νομιμότητας, καθώς και στην εδραίωση του ευρωπαϊκού προσανατολισμού της χώρας.

Στις 8 Δεκεμβρίου 1974 έγινε δημοψήφισμα για τη μορφή του πολιτεύματος και ο ελληνικός λαός αποφάσισε, με ποσοστό 69,2%, την κατάργηση της μοναρχίας. Έτσι, λύθηκε –για πρώτη φορά κατά τρόπο μη αμφισβητήσιμο– ένα από τα προβλήματα που είχαν ταλανίσει την ελληνική κοινωνία πολλές φορές κατά τον 20ό αιώνα.

158

5. Στιγμιότυπο από τη δίκη των δικτατόρων.

Με την ψήφιση νέου συντάγματος (7 Ιουνίου 1975), θεσπίστηκε το πολίτευμα της προεδρευόμενης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, που ισχύει και σήμερα στη χώρα μας.

Παράλληλα, οι πρωτεργάτες της δικτατορίας οδηγήθηκαν σε δίκη και οι κορυφαίοι ανάμεσα σ’ αυτούς καταδικάστηκαν σε θάνατο, επειδή, καταλύοντας τη δημοκρατία, διέπραξαν έγκλημα εσχάτης προδοσίας, δηλαδή πρόδωσαν την πατρίδα. Ωστόσο, η ποινή τους μετατράπηκε σε ισόβια, καθώς κρίθηκε ότι δεν ήταν αναγκαία η εκτέλεσή τους.

Επίσης, από τη νέα κυβέρνηση πραγματοποιήθηκαν:
– η επίσημη ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ (υπογράφτηκε στις 28 Μαΐου 1979 και άρχισε να ισχύει από την 1η Ιανουαρίου 1981), καθώς ο Κ. Καραμανλής εκτιμούσε ότι η κίνηση αυτή ήταν ένας ακόμη τρόπος για να σταθεροποιηθούν οι δημοκρατικοί θεσμοί και ότι αυτό θα εξυπηρετούσε μακροπρόθεσμα την ασφάλεια της χώρας
– η επανένταξη της Ελλάδας στο στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ (1980)
– εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, η οποία, μεταξύ άλλων, αύξησε τη βασική υποχρεωτική εκπαίδευση από έξι σε εννιά χρόνια
– η αναγνώριση της δημοτικής ως γλώσσας της εκπαίδευσης και ως επίσημης γλώσσας του κράτους.

Τέλος, οι κυβερνήσεις Καραμανλή χρειάστηκε να αντιμετωπίσουν, ιδίως κατά την περίοδο 1974-1977, σοβαρά οικονομικά προβλήματα. Πολλά από αυτά ήταν επιπτώσεις της μεγάλης διεθνούς πετρελαϊκής κρίσης του 1974 (ξαφνική αύξηση των διεθνών τιμών του πετρελαίου), ενώ άλλα είχαν κληροδοτηθεί από τη δικτατορία. Παρά τα κυβερνητικά μέτρα, που βελτίωσαν κάπως την κατάσταση, δεν ξεπεράστηκε η κρίση, που οφειλόταν, σε μεγάλο βαθμό, στην αρνητική διεθνή συγκυρία. Παράλληλα, οι κυβερνήσεις Καραμανλή πήραν μέτρα αναδιοργάνωσης της οικονομίας και ενίσχυσης των υποδομών της χώρας.

Πριν ολοκληρωθεί η δεύτερη τετραετία διακυβέρνησής του, ο Κ. Καραμανλής αποφάσισε να παραιτηθεί και να διεκδικήσει την εκλογή του στη θέση του Προέδρου της Δημοκρατίας, όπου και εκλέχθηκε (5 Μαΐου 1980).

Η ομιλία του Κωνσταντίνου Καραμανλή στο Ζάππειο κατά τη διάρκεια της υπογραφής ένταξης της Ελλάδας στην Ε.Ο.Κ. (σημερινή Ε.Ε.)

3. H ομιλία του Κωνσταντίνου Kαραμανλή κατά την τελετή υπογραφής της συνθήκης προσχωρήσεως της Eλλάδας στην EOK, 28 Μαΐου 1979 [αποσπάσματα]

[…] H Ευρωπαϊκή Ένωση θα σταθεί αποφασιστικός παράγοντας της ειρήνης στον κόσμο. […] Θα σταθεροποιήσει και […] θα διασώσει τους δημοκρατικούς μας θεσμούς που διέρχονται σήμερα αναμφισβήτητη κρίση.
[…] Mε την ενοποίηση εξ’ άλλου, θα διασωθεί και εν συνεχεία θα προαχθεί ο ευρωπαϊκός πολιτισμός. Aλλά εξίσου θεμελιώδης για την επιβίωση της Eυρώπης είναι η σταδιακή οικονομική της ενοποίηση […].
Πηγή: Κ. Σβολόπουλος (επιμ.), Κ. Καραμανλής, Αρχείο. Γεγονότα και έγγραφα, Ίδρυμα Κ. Καραμανλής - Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1997, τόμ. 11, σελ. 144, 146.

6. Η υπογραφή της συνθήκης Προσχώρησης της Ελλάδας στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες, στις 28 Μαΐου 1979.
εικόνα 5

159

ΑΣΚΗΣΕΙΣ - ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

1. Αφού διαβάσετε την πηγή 1, να καταγράψετε σε σύντομο κείμενο τα κύρια ζητήματα που είχε να αντιμετωπίσει, σύμφωνα με τον Κ. Καραμανλή, η Ελληνική Δημοκρατία αμέσως μετά την πτώση της επτάχρονης δικτατορίας.

2. Αφού μελετήσετε τις εικόνες 2, 3 και 4, να παρουσιάσετε τις επιλογές της κυβέρνησης εθνικής ενότητας, καθώς και των κυβερνήσεων Καραμανλή (1974-1980) που συνέβαλαν στην αντιμετώπιση των ζητημάτων που παρουσιάζονται στην πηγή 1.

3. Να συγκεντρώσετε στοιχεία για το πολιτειακό δημοψήφισμα του 1974 και να αποτιμήσετε τη σημασία του.

3. Πολίτες πανηγυρίζουν τη νίκη της
Δημοκρατίας, στο δημοψήφισμα του 1974.
εικ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΩΔΕΚΑΤΟ Η ΕΛΛΑΔΑ ΑΠΟ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ Β´ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ 20^ού ΑΙΩΝΑ

ΕΝΟΤΗΤΑ 56. Η Ελλάδα από τη Μεταπολίτευση έως τις αρχές της δεκαετίας του ’80 (1974-1981)

Η Μεταπολίτευση και η κυβέρνηση εθνικής ενότητας

Κυβερνήσεις Νέας Δημοκρατίας, 1974-1981

ΑΣΚΗΣΕΙΣ - ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ