Ο Ξενοφών ήταν ένας από τους πιο σημαντικούς αρχαίους Έλληνες ιστοριογράφους.

Τα πρόσωπα του αποσπάσματος της Ενότητας είναι ο βασιλιάς της Σπάρτης Λεωνίδας και ο Πέρσης σατράπης Φαρνάβαζος.

Θέμα του αποσπάσματος της Ενότητας είναι πως κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του Σπαρτιάτη βασιλιά Αγησιλάου εναντίον των Περσών (396-394 π.Χ.) ο Πέρσης σατράπης Φαρνάβαζος σε συνάντησή του με τους Έλληνες στρατιωτικούς ηγέτες διαμαρτύρεται, γιατί δέχεται επίθεση από ανθρώπους με τους οποίους είχε συνεργαστεί παλαιότερα και τους θεωρούσε φίλους.

Ο Φαρνάβαζος μέσα από το απόσπασμα της Ενότητας αναφέρεται στη βοήθεια –σε χρήμα και εξοπλισμό– που πρόσφεραν οι Πέρσες στους Αθηναίους κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο.

Ο Φαρνάβαζος και οι Πέρσες βοηθώντας τους Σπαρτιάτες κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο αντιστάθμισαν την υπεροχή των Αθηναίων στη θάλασσα, όμως κύριος στόχος τους ήταν η παρέμβασή τους στα ελληνικά πράγματα λίγες δεκαετίες μετά την ανεπιτυχή προσπάθειά τους να κατακτήσουν την Ελλάδα.

Στην ασταθή και, κατά τους Λακεδαιμονίους, ανέντιμη και διπρόσωπη συμπεριφορά του Ξέρξη ο Φαρνάβαζος αντιπαραθέτει τη δική του συνεπή φιλία.

Η λέξη «παράδεισος» είναι περσικής καταγωγής και χρησιμοποιείται για πρώτη φορά από τον Θουκυδίδη και αρχικά έχει τη σημασία των περιφραγμένων κατάφυτων εκτάσεων αναψυχής που διατηρούσαν οι Πέρσες βασιλείς και αξιωματούχοι, όπου φιλοξενούνταν και άγρια ζώα που χρησίμευαν ως θηράματα. Αργότερα η λέξη παίρνει τη σημασία του κήπου, κυριολεκτικά και μεταφορικά (βλ. και κήπος της Εδέμ).

Ο Τισσαφέρνης, Πέρσης σατράπης της Λυδίας και της Καρίας, κατά την τελευταία φάση του Πελοποννησιακού πολέμου προσπάθησε να μειώσει τις πιθανότητες νίκης των Σπαρτιατών, περιορίζοντας την περσική βοήθεια προς αυτούς, επειδή φοβόταν ότι, αν οι Σπαρτιάτες νικούσαν τους Αθηναίους, θα προσπαθούσαν να ελευθερώσουν κατόπιν τις ελληνικές πόλεις της Μ. Ασίας από τους Πέρσες. Όταν αργότερα ο βασιλιάς των Περσών αποφάσισε να ενισχύσει φανερά τους Σπαρτιάτες, αντικατέστησε τον Τισσαφέρνη και διόρισε σατράπη της Λυδίας τον Κύρο τον Νεότερο.

Ο Φαρνάβαζος παρά τις δυσμενείς καταστάσεις και συνθήκες που επικρατούν στην χώρα του εξακολουθεί, σύμφωνα με το κείμενο, να ζει μέσα στη χλιδή, τις ανέσεις και τη θαλπωρή.

Ο Φαρνάβαζος δεν θυμάται με πικρία και μελαγχολία τα όμορφα σπίτια και τους κήπους με τα δέντρα και τα άγρια ζώα που του άφησε ο πατέρας του, γιατί στην κατοχή του βρίσκονται πολλά παρόμοια και δεν τον ενοχλεί που ορισμένα καταστράφηκαν και πυρπολήθηκαν.

Ο Αγησίλαος ήταν ένας ασταθής και μεγαλομανής βασιλιάς της Σπάρτης, που όσο κυβερνούσε στο εσωτερικό της Σπάρτης υπήρχαν συνεχώς κοινωνικές αναταραχές, ενώ ήταν υπεύθυνος και για την αναζωπύρωση των εμφυλίων πολέμων μεταξύ των Ελλήνων.

Το βασικό επιχείρημα του Φαρνάβαζου είναι ότι οι Σπαρτιάτες έχουν ηθική υποχρέωση να βοηθήσουν τον ίδιο και τους Πέρσες σε ανταπόδοση της σημαντικής ενίσχυσης που δέχτηκαν οι ίδιοι από τον Φαρνάβαζο κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου, διότι μ’ αυτόν τον τρόπο θα δείξουν σεβασμό στους άγραφους κανόνες του δικαίου.

Τα επιχειρήματα που χρησιμοποιεί ο Φαρνάβαζος για να πείσει τους Σπαρτιάτες να τον βοηθήσουν στην ανάγκη του φαίνονται πραγματικά και λογικά, όμως θα πρέπει να ελεγχθούν περισσότερο όσον αφορά την ανιδιοτελή ηθική τους, καθώς οι Πέρσες βοηθώντας τους Σπαρτιάτες επεδίωκαν κυρίως να αναμειχθούν και να κατευθύνουν με τον δικό τους τρόπο τα ελληνικά πράγματα.

Ο Φαρνάβαζος εκτός από τα λογικά και πραγματικά επιχειρήματα που χρησιμοποιεί προσπαθεί να κερδίσει τη συμπάθεια και τη συμπόνια των ακροατών/αναγνωστών του, καθώς παρουσιάζει τον εαυτό σε δεινή θέση, ταπεινό, πεινασμένο και εξαθλιωμένο.

Ο Φαρνάβαζος μέσα από τον λόγο του φαίνεται να μη λαμβάνει καθόλου υπόψη του την ανθρώπινη και τη θεϊκή δικαιοσύνη.