• O ANΘPΩΠOΣ KAI H ΦYΣH - ΠOΛΗ-YΠΑΙΘΡOΣ Γεώργιος Δροσίνης, «Θαλασσινά τραγούδια» Γιάννης Ρίτσος και Οδυσσέας Ελύτης», «Τζιτζίκια...» Ίταλο Καλβίνο, «Μανιτάρια στην πόλη» • ΛΑOΓΡΑΦΙΚΑ Λαϊκό παραμύθι, «Το πιο γλυκό ψωμί» Αντώνης Μόλλας, «Η πείνα του Καραγκιόζη» Δημοτικό τραγούδι, «Ύπνε μου κι έπαρέ μου το» Μαρία Ιορδανίδου, «Τα φαντάσματα» Κοσμάς Πολίτης, «Τα τσερκένια» • ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ Άγγελος Σικελιανός, «Της μάνας μου» Εμμανουήλ Ροΐδης, «Η εορτή του πατρός μου» Λάμπρος Πορφύρας, «Το στερνό παραμύθι» Λέων Τολστόι, «Ο παππούς και το εγγονάκι» Ζωρζ Σαρή, «Νινέτ» Τούλα Τίγκα, «Τα πράγματα στρώνουν περισσότερο» • ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΖΩΗ Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, «Στην Παναγία τη Σαλονικιά» Κ.Π. Καβάφης, «Δέησις» Στράτης Μυριβήλης, «Η λιτανεία» Κάρολος Ντίκενς, «Παραμονή Χριστουγέννων» Παντελής Καλιότσος, «Πασχαλινή ιστορία» • EΘNIKH ZΩH Κλέφτικο τραγούδι, «Ένας αϊτός περήφανος» Γιάννης Βλαχογιάννης, «Η έξοδο» Παντελής Πρεβελάκης, «Ο Κρητικός – Η Πολιτεία» Γιώργος Θεοτοκάς, «Ανήμερα της 28ης Οκτωβρίου» Δημήτρης Ψαθάς, «Ο πιτσιρίκοι» Κύπρος Χρυσάνθης, «17 του Νοέμβρη 1973» ΠΑΛΑΙOTEΡΕΣ ΜOΡΦΕΣ ΖΩΗΣ • Κώστας Κρυστάλλης, «Ηλιοβασίλεμα» Νίκος Καζαντζάκης, «Η Νέα Παιδαγωγική» Νίκος Θέμελης, «Η αφήγηση του αρχιμάστορα» Ευγενία Φακίνου, «Η ζωή στη Σύμη» Ντίνος Δημόπουλος, «Ο Σαρλό και το αθάνατο νερό» • ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ Νάνος Βαλαωρίτης, «Με πλοίο» Κώστας Ουράνης, «Το θέλγητρο της Τατιάνα Γκρίτση-Μιλλιέξ, «Oδοιπορικό στην Ινδία» Τζων Φώουλς, «Κοιτώντας την Αθήνα» Μιχάλης Γκανάς, «Γυάλινα Γιάννινα» • Η ΑΠOΔΗΜΙΑ - O ΚΑΗΜOΣ ΤΗΣ ΞΕΝΙΤΙΑΣ... Ιωάννης Βηλαράς, «Πουλάκι» Γιώργος Θεοτοκάς, «Ο Δημοτικός Κήπος του Ταξιμιού» Διδώ Σωτηρίου, «Ταξίδι χωρίς επιστροφή» Θ. Βαλτινός, «Η καλή μέρα απ’ το πρωί φαίνεται» Μ. Κλιάφα, «O δρόμος για τον Παράδεισο είναι μακρύς» • ΑΘΛΗΤΙΣΜOΣ Κωστής Παλαμάς, «O Oλυμπιακός ύμνος» Πέτρος Χάρης, «Δρόμος 100 μέτρων» Αγγελική Βαρελλά, «Η νίκη του Σπύρου Λούη» • Η ΑΓΑΠΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΝΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΜΑΣ • OΙ ΦΙΛΙΚOΙ... Ειρήνη Μάρρα, «Τα κόκκινα λουστρίνια» Δημοτικό τραγούδι, «Κόρη που λάμπει» Λίτσα Ψαραύτη, «Ο Κωνσταντής» Γιάννης Ρίτσος, «Πρωινό άστρο» Αργύρης Εφταλιώτης, «Αγάπης λόγια» Οδυσσέας Ελύτης, «Όλα τα πήρε το καλοκαί...» Όσκαρ Ουάιλντ, «Ο πιστός φίλος» Μιμίκα Κρανάκη, «Ένα τόπι χρωματιστό» • Η ΒΙOΠΑΛΗ - ΤO ΑΓΩΝΙΣΤΙΚO ΠΝΕYΜΑ ΤOY ΑΝΘΡΩΠOY Λαϊκό παραμύθι, «O φτωχός και τα γρόσια» Τ. Άγρας & Ν. Βρετάκος, «Το ξανθό... Άντον Τσέχωφ, «O Βάνκας» Μαρία Πυλιώτου, «Λεώνη» • ΠΡOΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣYΓΧΡOΝΗΣ ΖΩΗΣ Αντώνης Σαμαράκης, «Γραφείον ιδεών» Λουίς Σεπούλβεδα, «Το μαύρο κύμα» Κρίτων Αθανασούλης, «Παράπονο σκύλου» Ελένη Σαραντίτη, «Όπως τα βλέπει κανείς…» • OΙ ΦΙΛOΙ ΜΑΣ ΤΑ ΖΩΑ Ανδρέας Καρκαβίτσας, «Το μνήμα της μάνας» Γρηγόριος Ξενόπουλος, «Η γάτα του παπά» Ηλίας Βενέζης, «Η Δάφνη» Λιλή Ζωγράφου, «Στρίγκλα και καλλονή» Γιώργος Σκαμπαρδώνης, «Η Βαγγελιώ-δεν-είσαι-εντάξει» Τζακ Λόντον, «O αδάμαστος»
Κύπρος Χρυσάνθης
17 του Νοέμβρη 1973
(Χαράματα)
Το ποίημα δημοσιεύτηκε στον τόμο Αντιφασιστικά ’67-’74 (1984) και αναφέρεται στην εξέγερση των φοιτητών στο Πολυτεχνείο, στις 17 Νοεμβρίου 1973, και στην καταστολή της από το δικτατορικό καθεστώς. Μεταφέρει την εικόνα που εμφανίζει ο χώρος γύρω από το Πολυτεχνείο λίγες ώρες ύστερα από την είσοδο των τανκς και την καταστολή της εξέγερσης, αλλά και τα συναισθήματα που γέννησε στους πολίτες η θυσία των νέων παιδιών.
Πέρα στην πλατιά λεωφόρο |
Το μελάνι φωνάζει. Η 17η Νοέμβρη 1973 στη λογοτεχνία,
εισαγωγή-ανθολόγηση Η. Γκρης, Μεταίχμιο
Παράλληλα Κείμενα
Θαν. Ε. Μαρκόπουλος, [Συλλέγω...]
Δ. Ραβάνης-Ρεντής, «Ένα παιδί αφηγείται»
Λεξιλόγιο
*αγιάζι:
υγρασία που συνοδεύεται από διαπεραστικό κρύο *τυραγνοπατημένη:
καταπιεσμένη από την τυραννία *αλυχτούνε: γαβγίζουν
86
Κύπριος συγγραφέας. Γεννήθηκε στη Λευκωσία το 1915 και πέθανε το 1998. Σπούδασε στην Αθήνα Ιατρική και εργάστηκε ως παιδίατρος στη Λευκωσία, ενώ παράλληλα δίδασκε το μάθημα της Yγιεινής στην Παιδαγωγική Ακαδημία και στο Παγκύπριο Γυμνάσιο. Ίδρυσε και διηύθυνε πολλά ιατρικά και λογοτεχνικά περιοδικά (γνωστότερο είναι το λογοτεχνικό περιοδικό Πνευματική Κύπρος (1960-1998), που τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών). Έγραψε ποίηση, πεζογραφήματα, θέατρο και φιλολογικά δοκίμια, και μετέφρασε Ισπανούς ποιητές. Ποίηση: Λυρικός λόγος 1934-1967 (1968), Αροδαφνούσα (1980), Λυρικός λόγος, τόμ. Α΄-Β΄ (1985). Πεζογραφία: Πεζός λόγος της γλυκείας χώρας Κύπρου (1971), Πεζός λόγος ΙΙ. Από το ημερολόγιο ενός γιατρού (1972, μυθιστόρημα), Πεζός λόγος ΙΙΙ. Ιστορίες από την Κύπρο την αγέρινη (1973, διηγήματα), Το «Φυλάκιο Χ» γραμμή θανάτου (1979, διηγήματα).
Θεματικά κέντρα
Νεολαία και αγώνες για την ελευθερία.
Δικτατορίες και καταπάτηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων.
Απότιση φόρου τιμής σε ανθρώπους και γεγονότα που σημάδεψαν την ιστορία.
Ενδεικτική ερμηνευτική προσέγγιση
Γραμμένο με αφορμή την εξέγερση των φοιτητών στο Πολυτεχνείο και την καταστολή της από τις δυνάμεις των συνταγματαρχών, το ποίημα του Κύπριου Κύπρου Χρυσάνθη αναφέρεται στην «επόμενη ημέρα», δηλαδή στην ημέρα που ακολουθεί ύστερα από την εισβολή των τανκς και τη δολοφονία των φοιτητών. Το μεγαλύτερο μέρος του περιγράφει την εικόνα που εμφανίζουν οι γύρω από το Πολυτεχνείο δρόμοι αλλά και γενικότερα η Αθήνα, μετά τις συμπλοκές και την καταστολή της φοιτητικής εξέγερσης. Μέσα από αυτή την περιγραφή και με εμφανείς τις επιρροές από τις τεχνικές του συμβολισμού, ο ποιητής αφήνει να διαφανούν η διάθεση και τα συναισθήματα των πολιτών τις πρώτες αυτές ώρες: η γύμνια του τοπίου και η τρομακτική ησυχία («ξέπνοοι οι λογής ήχοι, / αραιοί», «με τα γυμνά δέντρα, / τα φυλλώματα, / προβάλλουν τώρα, οι χώροι αδειανοί») αντικατοπτρίζουν τη στενόχωρη διάθεση και την αγωνία του κόσμου. Η υγρασία και το τσουχτερό κρύο («Στάζει τ' αγιάζι μέσα μας») επιτείνουν το αίσθημα του φόβου· το ίδιο και ο ήχος από τα άγρια γαβγίσματα των σκύλων («Αλυχτούνε, οι θεριεμένοι σκύλοι»). Ωστόσο, στην τελευταία στροφή το κλίμα αλλάζει με την ευχή να μην πάει χαμένη η θυσία των παιδιών, αλλά να γίνει αφετηρία για την απελευθέρωση της Αθήνας και της Ελλάδας από τη δικτατορία των συνταγματαρχών. Στόχος που τελικά έγινε πραγματικότητα, γι' αυτό και τα γεγονότα του Πολυτεχνείου αποτελούν σταθμό στη μεταπολεμική ελληνική ιστορία.
Στην εξέγερση του Πολυτεχνείου και στη θυσία των φοιτητών αναφέρεται το ποίημα της Λένας Παππά «Στους σκοτωμένους σπουδαστές του Νοεμβρίου»;
Μάπα κλειδωμένα, χέρια παγωμένα
κείτεται
―δεκαοχτώ χρονώ ήτανε δεν ήτανε―
για να έχω εγώ πουλιά - φτερά στα χέρια μου,
και συ το σπιτάκι σου,
μια γλάστρα με βασιλικό στο πεζουλάκι
και τα παιδιά μας ξένοιαστα να χτίζουνε το μέλλον.
Η μάνα του τον περιμένει και δεν έρχεται,
η άνοιξη του παίζει και δεν τηνε ξέρει πια.
Στις φλέβες του αίμα σταματημένο και πικρό,
γυαλί σπασμένο ο κόσμος, σωριασμένο πάνω του.
Για να έχω εγώ τον άσπρο μου ύπνο
και συ γαρίφαλο χαμόγελο στο στόμα σου,
για να 'χουν τα παιδιά μας το δικό τους ήλιο...
Ήρωες
Τόπος
Χρόνος
Γλώσσα
Στίχος-Μέτρο
Ενότητες
Το σχόλιό σας...