140 141 142 143 E Δ

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ


140

Θανάσης Βαλτινός

Η καλή μέρα απ’ το πρωί φαίνεται

Το αυτοτελές απόσπασμα που ακολουθεί προέρχεται από το βιβλίο Συναξάρι Αντρέα Κορδοπάτη (Βιβλίο πρώτο: Αμερική), όπου ο Θ. Βαλτινός καταγράφει περιστατικά από την περιπετειώδη ζωή του ήρωά του, μετανάστη στην Αμερική, στις αρχές του 20ού αιώνα. Στο συγκεκριμένο τμήμα παρουσιάζονται οι συνθήκες που ωθούσαν στον ξενιτεμό και οι μεγάλες δυσκολίες που αντιμετώπιζαν όσοι ήθελαν να μεταναστεύσουν. O συγγραφέας μάς μεταφέρει στο κλίμα της εποχής με την απλότητα της περιγραφής και της γλώσσας του, κυρίως όμως με τη φυσικότητα και τον καθημερινό τόνο που δίνει στο κείμενό του.

Το 903 αποφάσισα κι εγώ να ξενιτευτώ.

Σηκώθηκα μιαν αυγή, στις δεκαπέντε Μαρτίου, ημέρα Παρασκευή, πήρα οχτακόσιες δραχμές, και αξημέρωτα πέρναγα το Νούδιμο του Oρχομενού. Αποκεί έπεσα στον κάμπο της Μηλιάς. Τότε ακόμα ο δρόμος Λεβίδι-Τρίπολη δεν ήταν φτιαγμένος, πηγαίναμε από Κακούρι μεριά.

Έφτασα στην Τρίπολη το απομεσήμερο κι έμεινα το βράδυ σ’ ένα χάνι Βασιλείου Μαχαίρα ή Αναγνωστόπουλου, Δαραίου. Αυτός είχε μπακάλικο, μαγεριό και κρεβάτια για ύπνο. Το πρωί στις πέντε πήγα στο σταθμό κι έβγαλα εισιτήριο για Πειραιά, δέκα δραχμές και ογδόντα λεφτά.

Ήρθε το τρένο μπήκα μέσα, περάσαμε τον Αχλαδόκαμπο, τη μεγάλη γέφυρα, Μύλους, Άργος, Κόρινθο. Περάσαμε τον Ισθμό, από πάνω εμείς από κάτω τα πλοία. Είχα σύσταση για έναν πατριώτη μου στον Πειραιά, Ιωάννη Τσέκο ή Λαβωμένο. Ήταν πολλούς χρόνους εκεί και είχε τραυματιστεί στο επαναστατικό, από σφαίρα στο κεφάλι, πάντα την πάντα, δίχως να τον βλάψει στα μυαλά. Και ο Πειραιάς τον ονόμασε Λαβωμένο. Αυτός είχε και αδερφούς, τον καπετάν Πέτρο, μεγάλο παλικαρά, τον Βασίλειο Τσέκο ή Κακόχρηστο, ληστή Πατρών και περιφερείας. Εκείνη την εποχή είχαν δόξα μεγάλη.

Πήγα τον βρήκα στο σπίτι του, με πήρε, δεν ήξερα την πόλη, με πήγε στο ξενοδοχείο.

Το πρωί ήρθε να πάμε στο γιατρό της εταιρείας να επιθεωρηθώ. Η εταιρεία άνοιγε αργά και χρειάστηκε να περιμένουμε. Σε καμιά ώρα φάνηκε ο γιατρός, μπήκαμε μέσα, με εξέτασε, μ’ έβγαλε σκάρτο από τραχώματα.

 


141

 

Μου ’δωσε συνταγή να παίρνω φάρμακα, να ρίχνω στα μάτια μου να καθαρίσουν. Και με το νυστέρι άρχισε να κόβει τα σπυράκια από μέσα τα ματόφυλλα.

Απελπίστηκα που δε θα πέρναγα.

Είχε ένα τρένο το δείλι για Μύλους και ήθελα να φύγω.

Μου λέει ο Τσέκος, πάμε στο σπίτι.

Και με πήρε στο σπίτι του να φάμε. Το σπίτι ήταν μικρό, ένα δωμάτιο για τους ξένους το κράταγε ο αδερφός του, ο καπετάν Πέτρος, άρρωστος.

Είχε και δυο γιους, Νίκο και Μπάμπη, και κορίτσια. Με δέχτηκαν καλά και σήμερα βρίσκουνται οι φαμελιές τους στον Πειραιά. Αποφάγαμε, σηκώθηκα να φύγω. Μου είπαν αυτοί να μείνω να φύγω την αυγή, να μην ξενυχτήσω στο δρόμο.

Το κτίριο της εταιρείας Φορντ στο Ντιτρόιτ των ΗΠΑ (επιστολικό δελτάριο)
Το κτίριο της εταιρείας Φορντ στο Ντιτρόιτ των ΗΠΑ
(επιστολικό δελτάριο)

Δεν τους άκουσα, ήμουν φαρμακωμένος.

Μπήκα στο τρένο, μέσα στο βαγόνι είδα έναν που έμοιαζε ξενοφερμένος. Έκατσα κοντά του και πιάσαμε κουβέντα.

Τον ρώτησα πού ήταν.

— Στην Αμερική.

— Τώρα έρχεσαι;

— Μάλιστα.

— Από ποιο μέρος;

— Από το Σικάγο.

— Γνώρισες κανέναν Δαραίο εκεί;

— Ναι, τον Αναστάσιο Μεγρέμη.

— Είναι καλά;

— Καλά.

— Από ποιο μέρος είσαι του λόγου σου;

— Από το Άργος, το χωριό Μπερμπάτι.

— Το όνομά σου;

— Γρηγόριος Γκορίτσας.

— Πώς περνάγατε στην Αμερική;

— Πολύ καλά, ό,τι θέλαμε τρώγαμε. Φτηνά πράματα, ρούχα, παπούτσια.

— Το μεροκάματο;

— Άλλος δύο δολλάρια, άλλος ένα κι εβδομήντα πέντε, άλλος ενάμισι.

— Δουλειές πολλές;

— Πολλές. Γραμμές, μίνες για το χρυσό, για κάρβουνο και άλλες.

— Και τι ήθελες στην Ελλάδα;

— Ήρθα να δω τους γονιούς μου και θα φύγω πάλι.

 


142

 

— Τότε έκανες καλά. Εδώ μεγάλη φτώχεια. O κόσμος κιντυνεύει, σήκωσε φτερό για έξω. Κάργα τα καράβια με τρεις χιλιάδες το καθένα, όλο παιδαρέλια. Δω εκεί κανένας σαραντάρης.

Φτάσαμε στο Άργος κι εγώ κατέβαινα για Μύλους.

Αυτός θα έμενε.

Γεια σου, του λέω, φίλε, χωρίζουμε.

Μου λέει, μείνε στο Άργος, απόψε θα μείνουμε μαζί. Και αύριο φεύγεις.

Του λέω καλά.

Άργος-Μύλους, το εισιτήριο ήταν πενήντα λεφτά. Κι έτσι το αποφάσισα.

Πήραμε τις βαλίτσες του και πήγαμε στην πόλη. Μου λέει έχω έναν κουμπάρο εδώ και πρέπει να τον βρω, να αφήσω τα πράματά μου. Μείνε εσύ να τα φυλάς και εγώ θα πάω.

Ήταν ένα απόκεντρο εκεί, κάτι σοκάκια στενά. Παραμέσα η πόλη ωραία, πλατείες, δρόμοι, εκκλησίες, εμπορικά.

Αλλά τα απόκεντρα βρόμαγαν.

Πήγε αυτός στον κουμπάρο του, έκατσε πλέον της ώρας.

Ήρθε κανένα καιρό, είχε πέσει η νύχτα.

— Τον βρήκες τον κουμπάρο σου;

— Τον βρήκα.

— Τι σου είπε;

— Να πάω τις βαλίτσες μου εκεί.

— Θα τις πας;

— Θα τις πάω.

Δίνεις μπέσα σ’ αυτόν με τα πράγματά σου, ρούχα και διάφορα που έχεις μέσα;

— Γιατί;

— Αύριο θα σου πει δεν έφερες τίποτα και πού σε είδα. Αν θέλει σε κάνει και καλά, βράδυ είναι ποιος σε γνωρίζει.

Λες;

Έλα να πάμε στο ξενοδοχείο, να πάρουμε το κλειδί του δωματίου να είσαι ασφαλισμένος. Μη δίνεις μπέσα στον καθένα. Κι εγώ αν ήθελα, ξέρω ένα δρόμο Καπαρέλι-Σάγγα, σου τ’ άρπαζα και το ’σκαγα.

Πήγαμε στο ξενοδοχείο, βάλαμε τις βαλίτσες στο δωμάτιο, πήραμε το κλειδί, βγήκαμε έξω.

Μπήκαμε σ’ ένα μαγέρικο, φάγαμε, δε μ’ άφησε να πληρώσω.

Πήγαμε ύστερα στο καφενείο, πάλι δε μ’ άφησε. Το πρωί σηκωθήκαμε, διατάξαμε καφέδες, έκανα να βγάλω λεφτά, τίποτα. Πλήρωσε και τον ύπνο.

 


143

 

Αλλά, του λέω, είναι μπενετάδες τώρα.

Πήγαμε στο σταθμό, και έβγαλα εισιτήριο. Του ’δωσα τη σύστασή μου κι αυτός τη δική του, για να ’χουμε αλληλογραφία, σα φίλοι πια που γνωριστήκαμε, φάγαμε, κοιμηθήκαμε μαζί.

Ήρθε το τρένο από το Ανάπλι και χωρίσαμε.

Μπήκα μέσα, κατέβηκα στους Μύλους. Αποκεί πήρα το άλλο για την Τρίπολη. Αυτό πήγαινε αργά, είχε παρουσιαστεί μια έλλειψη από κάρβουνο και πάλευε να πάει με ξύλα. Τα είχαν κανονίσει έτσι οι σιδεροδρομικοί. Στον ανήφορο της Αντρίτσας μας έπιασε μια ψιχάλα μικρή και η μηχανή άρχισε να καλντίζει. Δεν είχε στίμη δυνατή να φύγει και στεκόταν και γλίστραγε πίσω και ροβολάγαμε οι επιβάτες να ρίχνουμε χαλίκια στις ρέλες, να ξαναπαίρνει μπροστά. Μέχρι να πιάσουμε ίσιωμα μας έβγαλε την ψυχή.

Φτάσαμε στην Τρίπολη βράδυ, τα φώτα είχαν ανάψει. Πήγα κοιμήθηκα τη νύχτα στου Δαραίου, το πρωί έφυγα.

Έκοψα πάλι μέσα από τον κάμπο της Μηλιάς, πέρασα το χάνι του Τουνικιώτη κι άλλα ψηλότερα.

Έμεινα στο χωριό ένα χρόνο και άρχισα τη θεραπεία.

O γιατρός να καθαρίζει τα τραχώματα με το νυστέρι και να ρίχνει μέσα τα φάρμακα που με τριβόλιζαν.

 

Θ. Βαλτινός, Συναξάρι Αντρέα Κορδοπάτη. Βιβλίο Πρώτο: Αμερική, Άγρα

Οι Έλληνες της Αμερικής Οι Έλληνες της Αμερικής


Λεξιλόγιο
*το 903: το 1903 *στο επαναστατικό: δηλαδή στην τελευταία επανάσταση στην Κρήτη *πάντα την πάντα: από τη μια πλευρά στην άλλη, είχε τραύμα διαμπερές *τραχώματα: ασθένεια μολυσματική των ματιών *μίνες: υπόνομοι των μεταλλείων *σήκωσε φτερό: ξεσηκώθηκε *κάργα: επίρρημα, για να δηλώσουμε κάτι πολύ γεμάτο *δω εκεί: αραιά και πού, καμιά φορά *κανένα καιρό: κάποια στιγμή *δίνεις μπέσα: έχεις εμπιστοσύνη *μαγέρικο: μαγειρίο *μπενετάδες: το αποχαιρετιστήριο γεύμα που παραθέτει αυτός που μεταναστεύει *να καλντίζει: να φεύγει προς τα πίσω *στίμη: ατμός *ροβολάγαμε: κατεβαίναμε *στις ρέλες: στις γραμμές του τρένου *με τριβόλιζαν: με έτσουζαν, με έκαιγαν

 


ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

  • 1. Ποιες δυσκολίες αντιμετωπίζει ο ήρωας πριν ακόμα φύγει για την Αμερική; Eντοπίστε τις σχετικές αναφορές στο κείμενο.
  • 2. Το βιβλίο από το οποίο προέρχεται το απόσπασμα έχει τίτλο Συναξάρι Αντρέα Κορδοπάτη. Αφού βρείτε την έννοια της λέξης «συναξάρι» και μελετήσετε το περιεχόμενο του κειμένου, εξηγήστε τον τίτλο.

  • Συμπληρωματικές ερωτήσεις
    1. Να γίνει συζήτηση στην τάξη για το παλαιότερο μεταναστευτικό ρεύμα των Ελλήνων προς το εξωτερικό (Αμερική, Αυστραλία, Γερμανία) και το εσωτερικό (εσωτερική μετανάστευση), για τις περιόδους που πραγματοποιήθηκε και για τα αίτια που το δημιούργησαν. Ανάλογα να γίνει λόγος για τους ξένους μετανάστες που τα τελευταία χρόνια έχουν κατακλύσει τον ελληνικό χώρο.
    2. Να βρουν οι μαθητές δημοτικά τραγούδια της ξενιτιάς και να καταγράψουν τις δυσκολίες των ξενιτεμένων όπως τις περιγράφει η λαϊκή μούσα. Βοηθητική είναι η συλλογή Το δημοτικό τραγούδι της ξενιτιάς, επιμέλεια Guy Saunier, Ερμής, Αθήνα 1990 (α' έκδ. 1983).


ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ

  • 1. Ποιες κοινωνικές συνθήκες στην Ελλάδα των αρχών του 20ού αιώνα οδηγούν τους ανθρώπους στη μετανάστευση και ποια τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν όσοι πρόκειται να μεταναστεύσουν;
  • 2. Χωριστείτε σε ομάδες, καθεμιά απ’ τις οποίες να ασχοληθεί με μία περίπτωση Ελλήνων μεταναστών (π.χ. μετανάστευση στην Aμερική, στην Aυστραλία, στη Γερμανία) ή με θέματα σχετικά με τη μετανάστευση (π.χ. αίτια του φαινομένου, συνθήκες υποδοχής, προσφορά των μεταναστών στην πατρίδα τους κ.ά.).
    Απόδημος ελληνισμός Απόδημος ελληνισμός [πηγή: Βικιπαίδεια]

  • Πρόσθετες διαθεματικές εργασίες
    1. Σχεδιάστε ένα χάρτη της Πελοποννήσου σημειώνοντας τα μέρη από τα οποία πέρασε ο αφηγητής.
    2. Εξετάστε τις έννοιες μετανάστευση, προσφυγιά, αποδημία, ναυτική ζωή, ταξίδι, περιπλάνηση, και συνδυάστε τες με την τάση του ανθρώπου για βελτιωτικές αλλαγές, υλικές και πνευματικές, στη ζωή του. Να γίνουν παράλληλες διδασκαλίες κειμένων του βιβλίου (ταξιδιωτικών, για τη μετανάστευση, την προσφυγιά κ.λπ.), σχετικών με τους παραπάνω όρους, που σχετίζονται με τη φυγή, αλλά και τον νόστο.


Θανάσης Βαλτινός (1932)


Θανάσης Βαλτινός

Διάβασε για τη ζωή και το έργο του εδώ. Κατέβασε σύντομο βιογραφικό . Δες και παρακάτω στο Υλικό


Θεματικά κέντρα
Η μετανάστευση ως κοινωνικό φαινόμενο (αίτια και μορφές της).
Η μετανάστευση και οι επιπτώσεις της στη νοοτροπία των ανθρώπων.
Μετανάστευση και περιπέτεια: άνοιγμα νέων οριζόντων, απόκτηση εμπειριών, αλλαγές στον τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς.

Ενδεικτική ερμηνευτική προσέγγιση
Η διδακτική προσέγγιση μπορεί να ξεκινήσει με συζήτηση γύρω από το θέμα της μετανάστευσης: σε ποιες ιστορικές περιόδους οι Έλληνες εκπατρίζονταν, ποια αίτια τους ωθούσαν στη μετανάστευση κ.λπ. Το κείμενο του Θ. Βαλτινού αφορά το μεταναστευτικό ρεύμα των αρχών του 20ού αι. και εστιάζει σε μια συγκεκριμένη όψη του: τις δυσκολίες που συναντούσαν οι μετανάστες μέχρι να αποκτήσουν την πολυπόθητη άδεια να ταξιδέψουν. Η συγκεκριμένη αφήγηση καταγράφει με ημερολογιακό τρόπο την πορεία του αφηγητή από το χωριό του στην πόλη, που αποτελεί την πρώτη αποτυχημένη προσπάθεια του να αποκτήσει άδεια εξόδου από τη χώρα. Στη διάρκεια της διαδρομής χωριό – πόλη - χωριό ο αφηγητής καταγράφει με συντομία και λιτότητα πρόσωπα και καταστάσεις που τον επηρεάζουν. Οι μαθητές μπορούν να εντοπίσουν στον χάρτη τα σημεία της διαδρομής του ήρωα και να σχολιάσουν


Θανάσης Βαλτινός

Θανάσης Βαλτινός, Συναξάρι Αντρέα Κορδοπάτη

Θανάσης Βαλτινός
Βιογραφικό σημείωμα [πηγή: Εθνικό Κέντρο Βιβλίου] Βιογραφικό σημείωμα [πηγή: Εθνικό Κέντρο Βιβλίου]
Βιβλιονέτ Θανάσης Βαλτινός
ερτ-webtv, εκπομπή «Δίγαμμα» Θανάσης Βαλτινός
Φωτόδεντρο, ΘΑΝΑΣΗΣ ΒΑΛΤΙΝΟΣ, «ΣΥΝΑΞΑΡΙ ΑΝΔΡΕΑ ΚΟΡΔΟΠΑΤΗ. ΑΜΕΡΙΚΗ» θανάσης βαλτινός

 

Για τα λογοτεχνικά ρεύματα - κινήματα δείτε εδώ

Γενικά στοιχεία αφηματολογίας θα βρείτε εδώ

 

Μπορείτε να γράψετε τις απαντήσεις σας και να τις εκτυπώσετε ή να τις σώσετε σε αρχείο pdf.

 

Ήρωες

Οι ήρωες του κειμένου είναι:

 

Τόπος

Τα γεγονότα του κειμένου διαδραματίζονται:

 

Η χρονική σειρά των γεγονότων

Διακρίνουμε αναδρομικές αφηγήσεις, πρόδρομες, in medias res, εγκιβωτισμό, παρέκβαση, προϊδεασμό, προοικονομία:

 

Η χρονική διάρκεια

Σχέση του χρόνου της αφήγησης με τον χρόνο της ιστορίας (μικρότερος, ίσος, μεγαλύτερος).

Διακρίνουμε επιτάχυνση, παράλειψη, περίληψη, έλλειψη, αφηγηματικό κενό, επιβράδυνση:

 

Γλώσσα

Η γλώσσα του κειμένου είναι:

 

Αφήγηση

Η αφήγηση είναι πραγματική ή πλασματική, αφήγημα γεγονότων, λόγων ή σκέψεων…

 

Ο αφηγητής

Ο αφηγητής είναι ομοδιηγητικός, ετεροδιηγητικός…

 

Η εστίαση

Η εστίαση είναι μηδενική, εσωτερική, εξωτερική…

 

Τα αφηγηματικά επίπεδα

Τα αφηγηματικά επίπεδα είναι εξωδιηγητικά, διηγητικά, μεταδιηγητικά:

 

Αφηγηματικοί τρόποι

Οι αφηγηματικοί τρόποι είναι: έκθεση, διάλογος, περιγραφή, σχόλιο, ελεύθερος πλάγιος λόγος, μονόλογος:

 

Ενότητες

Το κείμενο μπορεί να χωριστεί στις εξής ενότητες:

 

Το σχόλιό σας...

 

pano