36 37 E Δ

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ


36

Άγγελος Σικελιανός

Της μάνας μου

Το παρακάτω ποίημα είναι απόσπασμα από το συνθετικό και πολύστιχο ποίημα του Άγγελου Σικελιανού Αλαφροΐσκιωτος (1909). Στο έργο αυτό, που αποτελεί την πρώτη επίσημη εμφάνιση του ποιητή στα νεοελληνικά γράμματα, υμνεί το φυσικό τοπίο της ιδιαίτερης πατρίδας του, της Λευκάδας, τις λαϊκές παραδόσεις, αλλά και ό,τι σχετίζεται με τη διαμόρφωση της δικής του χαρισματικής προσωπικότητας. Ένα από τα πρόσωπα που συνέβαλαν στη διαμόρφωση αυτή είναι και η μάνα του, τη σημαντική συμβολή της οποίας αναγνωρίζει ο ποιητής γεμάτος αυτοπεποίθηση.

Γεώργιος Ιακωβίδης, Μητρική στοργή
Γεώργιος Ιακωβίδης, Μητρική στοργή






Ω μάνα μου, εφταπάρθενη
βαθιά αγκαλιά
που ως ουρανός ανοίγει!
Ανοίγει, ανοίγει —
μα από πού μπορεί η καρδιά να φύγει;

Πάντα θα ’ρτω να χαϊδευτώ
στα γόνατά σου από τ’ αχνό της ευλογίας το χέρι·
να πω το λόγο τον παλιό:
«Μάνα, φωτιά με βύζαξες
κι είναι η καρδιά μου αστέρι;»

Ά. Σικελιανός, Λυρικός Βίος,
τόμ. 1, Oι φίλοι του βιβλίου

Παράλληλα Κείμενα
Μιχ. Γκανάς, «Νοσοκομείο Ερυθρού Σταυρού Μιχ. Γκανάς, «Νοσοκομείο Ερυθρού Σταυρού»
Μάνος Χατζιδάκις, «Μητέρα κι αδερφή
Μάνος Χατζιδάκις, «Μητέρα κι αδερφή»


Λεξιλόγιο
*εφταπάρθενη: πάναγνη *αχνό: τρυφερό, απαλό

 


37

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

  • 1. Στη συνείδηση του ποιητή η μητέρα του αποτελεί μια καθαγιασμένη παρουσία. Βρείτε σε ποια σημεία και με ποιες λέξεις ή φράσεις πετυχαίνει να δώσει αυτήν τη διάσταση στη μητρική μορφή.
  • 2. Ποιον ρόλο αναγνωρίζει ο ποιητής, στους δύο τελευταίους στίχους του κειμένου, ότι έχει παίξει η μητέρα του στη διαμόρφωση της ποιητικής προσωπικότητάς του; Ποιο είναι κατά τη γνώμη σας το νόημα της μεταφορικής έκφρασης «φωτιά με βύζαξες»;
  • 3. Μελετήστε την ακόλουθη επιστολή του Αντουάν ντε Σαιντ-Εξυπερύ προς τη μητέρα του και προσπαθήστε να βρείτε τα συναισθήματα που νιώθει ο συγγραφέας και το ρόλο που παίζει η παρουσία της μάνας:
    • Μανούλα μου,
      Ξαναδιάβασα το χτεσινό σου γράμμα, γεμάτο τρυφερότητα. Μανούλα μου, πώς ήθελα να ’μουν κοντά σου! Αν ήξερες πόσο μαθαίνω κάθε μέρα να σ’ αγαπώ περισσότερο! Δεν έγραψα τις τελευταίες μέρες, γιατί έχουμε τόση δουλειά τούτο τον καιρό. Είναι ήσυχα και γλυκά απόψε —όμως είμαι λυπημένος— δεν ξέρω γιατί.

      […] Γράψε μου, τα γράμματά σου μου κάνουν καλό. Τα δέχομαι σα μια δροσιά. Μανούλα μου, πώς τα καταφέρνεις να βρίσκεις αυτές τις γλυκές κουβέντες που μου γράφεις; Μένω συγκινημένος όλη τη μέρα… Σ’ έχω τόσο ανάγκη, όσο τον καιρό που ήμουνα μικρός. Oι επικεφαλής, η στρατιωτική πειθαρχία, οι ασκήσεις, τι στεγνά και στυφά πράματα! Σε συλλογιέμαι να ταχτοποιείς τα λουλούδια μέσα στο σαλόνι, και με πιάνει μια αντιπάθεια για τους «επικεφαλής».

      Πώς άντεξα και σ’ έκαμα μερικές φορές να κλάψεις; Όταν το σκέφτομαι, είμαι τόσο δυστυχισμένος. Σ’ έκαμα ν’ αμφιβάλεις για την αγάπη μου. Και όμως αν την ήξερες, μανούλα μου!…

      Είσαι ό,τι καλύτερο υπάρχει στη ζωή μου. Νιώθω απόψε τη νοσταλγία της πατρίδας, σαν ένα παιδάκι. Να σκέφτομαι πως εκεί κάτω περπατάς και μιλάς και πως θα μπορούσαμε να είμαστε μαζί, κι όμως ούτε χαίρομαι την τρυφεράδα σου ούτε μπορώ να ’μαι για σένα ένα στήριγμα.

      Στ’ αλήθεια είμαι βαθύτατα λυπημένος απόψε. Στ’ αλήθεια είσαι η μόνη παρηγοριά όταν είμαι λυπημένος. Σαν ήμουνα παιδί, γύριζα με τη βαριά μου τσάντα στη ράχη, κλαίοντας μ’ αναφιλητά γιατί με τιμώρησαν —θυμάσαι τότε στο Μανς;— και μόνο που μ’ αγκάλιαζες, όλα τα ξεχνούσα. Ήσουν ένα στήριγμα δυνατό που με γλίτωνε από τους επιμελητές και τους παπάδες. Ένιωθε κανείς σιγουριά μες στο σπίτι σου —ήμαστε δικοί σου μονάχα— τι ωραία που νιώθαμε!

      Ε, λοιπόν, πάντα είναι το ίδιο. Εσύ είσαι και τώρα το καταφύγιο, εσύ μονάχα τα ξέρεις όλα — εσύ μπορείς να με κάνεις να λησμονάω και να νιώθω πάλι σαν ένα μικρό, μικρό αγόρι.

      Μανούλα μου, σ’ αφήνω. Έχω πολλή δουλειά. Θα σταθώ λίγο στο παράθυρο ν’ αναπνεύσω. Έξω τραγουδάνε τα βατράχια όπως στο Saint Maurice, όμως ετούτα τραγουδάνε τόσο πιο άσχημα!

      Σε φιλώ πολύ τρυφερά
      ο μεγάλος σου γιος Αντουάν

      (Από το βιβλίο του Αντουάν ντε Σαιντ-Εξυπερύ Γράμματα στη μητέρα του. Η επιστολή αυτή περιλαμβάνεται στην ανθολογία Για τη μάνα, Μαρής).

  • 4. Περιγράψτε σε δύο παραγράφους τη σημασία που έχει και τον ρόλο που παίζει στη ζωή σας η δική σας μητέρα, ανεξάρτητα αν ζει κοντά σας ή όχι.


ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

  • 1. Αναζητήστε σε ζωγραφικούς πίνακες εικαστικές αποδόσεις της μητρικής μορφής. Δοκιμάστε και οι ίδιοι να αποδώσετε εικαστικά τη μητέρα σας ή γενικά τη μητρότητα ως έννοια.
  • Πρόσθετη διαθεματική εργασία
    Να αναζητήσετε σημαντικές μητρικές μορφές από τη μυθολογία (Δήμητρα, Θέτις, Δανάη κ.ά.) και την ιστορία, αλλά και περιπτώσεις ανθρώπων στη ζωή των οποίων η μητέρα έπαιξε καθοριστικό ρόλο. Να παρουσιάσετε τα αποτελέσματα της έρευνάς σας στην τάξη.


Άγγελος Σικελιανός (1884-1951)


Άγγελος Σικελιανός

Διάβασε για τη ζωή και το έργο του εδώ. Κατέβασε σύντομο βιογραφικό . Δες και παρακάτω στο Υλικό


Θεματικά κέντρα
Η μητρότητα ως διαρκής και ανιδιοτελής προσφορά, αγάπη και στοργή. Η προστασία της μητέρας στο παιδί της.
Η αγάπη του παιδιού προς τη μάνα ως αντίδωρο αγάπης και ως αναγνώριση της προσφοράς της.
Η μητρική μορφή πηγή έμπνευσης και δημιουργίας.

Ενδεικτική ερμηνευτική προσέγγιση
Είναι γνωστό από τη σχετική με τον Άγγ. Σικελιανό βιβλιογραφία ότι ο Αλαφροΐσκιωτος αποτελεί μορφή λυρικής αυτοβιογραφίας του νεαρού ποιητή, στην οποία μας αποκαλύπτει τις ποιητικές του καταβολές και τους παράγοντες που διαμόρφωσαν την ποιητική του προσωπικότητα. Στο πρώτο αυτό μεγάλο ποίημά του ο Άγγ. Σικελιανός αναδεικνύει ένα βασικό μοτίβο του έργου του, που είναι η συστηματική αναφορά στη δική του προσωπικότητα. Επηρεασμένος από την πανάρχαιη αντίληψη που διέκρινε στον ποιητή μια φύση προικισμένη με τη σφραγίδα της δωρεάς (ένα είδος προφήτη), στον Αλαφροΐσκιωτο οδηγείται συχνά στην εξύμνηση αυτής της ιδιαιτερότητας. Αυτή η αντίληψη καταφαίνεται στην παρακάτω στροφή που προηγείται του ανθολογημένου αποσπάσματος:

Ακούστε, ακούστε με! Αν ετρέμανε
στην κούνια τα βυζασταρούδια,
εμένα με νανούρισαν
των αντρειωμένων τα τραγούδια.
Εμέ, λεχώνα η μάνα μου,
στη μπόρα τη μαρτιάτικη
που 'χε τα ουράνια ανοίξει,
εσκώθη και με πήρε στην αγκάλη της,
τον πρώτο κεραυνό για να μου δείξει!

Ύστερα από αυτούς τους στίχους ακολουθεί ο ύμνος στη μητέρα του (έτσι θα πρέπει να εκληφθεί ο τίτλος «Της μάνας μου»), την οποία παρουσιάζει ως καθαγιασμένη μορφή, με επίθετα και χαρακτηρισμούς που ανακαλούν τη μορφή της Παναγίας («εφταπάρθενη», που παραπέμπει στο επίθετο «αειπάρθενη» της Παναγίας· η μητρική αγκαλιά - ουρανός παραπέμπει σε «παντοκρατορικές» στοργικές απεικονίσεις της Παναγίας). Αλλά, καθώς το ποίημα είναι και «ποίημα ποιητικής», η αναφορά στον εαυτό του γίνεται στους δύο τελευταίους στίχους, όπου η μάνα εμφανίζεται ως τροφοδότης της ποιητικής πνοής του παιδιού της, με τη μεταφορική πρωτότυπη εικόνα, όπου το παιδί αντί για γάλα θηλάζει φωτιά και γι' αυτό λάμπει σαν άστρο που δίνει τα φώτα του στους ανθρώπους (μέσω βέβαια του ποιητικού του λόγου). Η αντίληψη αυτή για τους ποιητές είναι παλαιά (ήδη από τα χρόνια του Ομήρου, όπως φαίνεται από τις επικλήσεις στη θεϊκή μούσα) και αυτό υποδηλώνει ο στίχος «να πω το λόγο τον παλιό».


Άγγελος Σικελιανός
Βιογραφία, Έργα, Συμφραστικός πίνακας, στις Ψηφίδες Άγγ. Σικελιανός, Ψηφίδες
ΕΚΕΒΙ Άγγ. Σικελιανός, ΕΚΕΒΙ
Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού Άγγ. Σικελιανός, ΣΝΕΛ
στη Βικιπαίδεια Άγγ. Σικελιανός, Βικιπαίδεια
Άγγελος Σικελιανός (βίντεο) [πηγή: Εκπαιδευτική Τηλεόραση] Άγγελος Σικελιανός (βίντεο) [πηγή: Εκπαιδευτική Τηλεόραση]

Γεώργιος Ιακωβίδης, βιογραφία και έργα
στην Εθνική Πινακοθήκη Εθνική Πινακοθήκη
στο paleta art paleta art, paleta art
στο ΝΙΚΙΑΣ ΝΙΚΙΑΣ
Η σχολή του Μονάχου, Γ. Ιακωβίδης στο art magazine art magazine

 

Μπορείτε να γράψετε τις απαντήσεις σας και να τις εκτυπώσετε ή να τις σώσετε σε αρχείο pdf.

 

 

Ήρωες

Οι ήρωες του ποιήματος είναι:

 

 

Τόπος

Τα γεγονότα του ποιήματος διαδραματίζονται

 

 

Χρόνος

Τα γεγονότα του ποιήματος γίνονται/έγιναν

 

 

Γλώσσα

Η γλώσσα του ποιήματος είναι

 

 

Στίχος-Μέτρο

Ο στίχος του ποιήματος είναι:

Το μέτρο του ποιήματος είναι:

 

 

Ενότητες

Το ποίημα μπορεί να χωριστεί στις εξής ενότητες:

 

 

Το σχόλιό σας...

...