ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ
Παναγιώτης Ζωγράφος, Η πολιορκία των Αθηνών
Όπως όλα τα αυτοβιογραφικά κείμενα, το απομνημόνευμα βασίζεται στην ταύτιση των προσώπων του συγγραφέα, του αφηγητή και του πρωταγωνιστή της ιστορίας. Στο απομνημόνευμα αναπλάθονται εμπειρίες και συμβάντα που έζησε και μαρτυρεί ο συγγραφέας. Aνάμεσα στα κεντρικά χαρακτηριστικά του είδους είναι η υποκειμενικότητα και η αυτοδικαιωτική πρόθεση, δηλαδή η συστηματική προσπάθεια του αφηγητή να παρουσιάσει το παρελθόν με τρόπο που εξαίρει την προσωπική του συμβολή στα γεγονότα ή γενικότερα δικαιώνει και μνημειώνει την προσωπικότητά του, πάντα από την οπτική γωνία του χρόνου και των περιστάσεων της γραφής του έργου. Έτσι, οι αυτοβιογραφίες και τα απομνημονεύματα χρησιμεύουν ως πολύτιμη ιστορική πηγή όχι μόνο για τις επιμέρους πληροφορίες που περιέχουν, αλλά κυρίως για τη γνώση που μας μεταφέρουν αναφορικά με το πώς οι άνθρωποι μιας ορισμένης κοινωνικής ομάδας και εποχής βιώνουν και ερμηνεύουν τη σχέση τους με την πραγματικότητα της εποχής τους. Παράλληλα όμως τα απομνημονεύματα συχνά διαθέτουν λογοτεχνικές αρετές που τα καθιστούν αξιόλογα και κάποτε συναρπαστικά αναγνώσματα, πέραν της αξίας τους ως πηγών για την κατανόηση του παρελθόντος.
Στο πλαίσιο του ελληνικού 19ου αιώνα, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα απομνημονεύματα ανθρώπων —συχνά αγράμματων— που έλαβαν μέρος στον Aγώνα και έγραψαν τη μαρτυρία τους. Στην κατηγορία αυτή ανήκει το εμβληματικής σημασίας έργο του Mακρυγιάννη, όπως και εκείνα των Θ. Kολοκοτρώνη, Xρ. Περραιβού, Φ. Xρυσανθόπουλου ή Φωτάκου κ.ά. Στην ίδια κατηγορία συμπεριλαμβάνεται το απομνημόνευμα του Παναγή Σκουζέ, ο οποίος επέλεξε να επικεντρωθεί στις δραματικές εμπειρίες που έζησαν οι κάτοικοι της τουρκοκρατούμενης Aθήνας στις τελευταίες δεκαετίες του 18ου αιώνα.
Mια άλλη εξίσου ενδιαφέρουσα κατηγορία αποτελούν τα απομνημονεύματα λόγιων συγγραφέων. Mια διαφορετική όψη της τελευταίας κατηγορίας δηλώνεται από το κείμενο της Eλ. Mουτζάν-Mαρτινέγκου, το μοναδικό γνωστό αυτοβιογραφικό έργο γυναίκας των αρχών του 19ου αιώνα.
ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Γιάννης Μακρυγιάννης, «Απομνημονεύματα»
Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου, «Αυτοβιογραφία»
Παναγής Σκουζές, «O βίος μου»
Λογοτεχνικές Περίοδοι [πηγή: Πολιτιστικός Θησαυρός της Ελληνικής Γλώσσας]
Ιστορία της Nεοελληνικής Λογοτεχνίας, Η Νεοελληνική Λογοτεχνία μετά τον Αγώνα και μέχρι τη Γενιά του 1880, 1. Τα απομνημονεύματα
Λεξικό Λογοτεχνικών όρων
45
