ΤΖΕΝΗ ΜΑΣΤΟΡΑΚΗ
Oι μεγάλοι
Το ποίημα της Τζένης Μαστοράκη ανήκει στη συλλογή Διόδια (1972), που εκδόθηκε όταν η ποιήτρια ήταν 23 ετών. Κεντρικός άξονας του ποιήματος είναι η σχέση των νέων της γενιάς του '70 με τους νέους της προηγούμενης γενιάς, που έζησε τη νεότητά της στα δύσκολα χρόνια της δεκαετίας του '40.
Οι μεγάλοι κουβαλούν πάντα μέσα τους το παιδί που υπήρξαν στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο το κορίτσι που δεν πρόφτασαν να φιλήσουν έναν αγιάτρευτο καημό λαχανίδας*. Το πρώτο χνούδι στο πανωχείλι τους τους Βαρβάρους του Καβάφη* και μια παλιά φυματίωση. Τις μέρες τους καταχωρισμένες σε δελτία τροφίμων. Ένα καρφί στον τοίχο μπορούσε να σημαδέψει μια εποχή – τα καλοκαίρια ξυριζόντουσαν με τον καθρέφτη κρεμασμένο στο παράθυρο. Όνειρα συνοικιακά σα μια μοτοσυκλέτα με καρότσα για πολυμελείς οικογένειες. Εμείς κουβαλάμε, απλούστατα, μέσα μας τους μεγάλους. |
Τ. Μαστοράκη, Διόδια, Κέδρος |
Παράλληλο κείμενο
Μιχ. Γκανάς, «Χριστουγεννιάτικη ιστορία»
Λεξιλόγιο
*έναν αγιάτρευτο καημό λαχανίδας: αναφορά στην εποχή της Κατοχής, όταν οι άνθρωποι πέθαιναν από την πείνα και οι λαχανίδες ήταν συνηθισμένο –αλλά και αυτό δυσεύρετο– φαγητό στην Αθήνα
*οι Βάρβαροι του Καβάφη: το ποίημα «Περιμένοντας τους βαρβάρους»
Διάβασε για τη ζωή και το έργο της
εδώ. Κατέβασε σύντομο βιογραφικό . Δες και παρακάτω στο Υλικό.
Η πρώτη ποιητική συλλογή της Τζένης Μαστοράκη Διόδια (1972) με τα σύντομα ποιήματα της απηχεί το γενικό πνεύμα αμφισβήτησης που χαρακτήριζε τους πρωτοεμφανιζόμενους εκείνη την εποχή ποιητές της γενιάς του '70, το οποίο αντιμετώπιζε κριτικά τους συλλογικούς μύθους και τις συμβάσεις της μεταπολεμικής κοινωνίας. Στο ποίημα που ανθολογείται, η ποιήτρια ισορροπεί ανάμεσα σε ένα συναίσθημα τρυφερότητας και σε μια ειρωνική απόσταση από τους «μεγάλους» και τα βιώματά τους. Αυτά τα βιώματα έχουν τις ρίζες τους σε μια εποχή δύσκολη, αλλά και πολλαπλώς μυθοποιημένη. Εδώ όμως δεν προβάλλονται οι ηρωικές πράξεις ή τα τραγικά γεγονότα της Κατοχής όπως τα βλέπουμε στον κινηματογράφο ή τα διαβάζουμε στα βιβλία. Η ποιήτρια επιλέγει τον μέσο άνθρωπο και την καθημερινότητά του: η γλώσσα της δεν έχει υψηλούς τόνους ή συναισθηματικές εξάρσεις, αλλά προσγειώνεται ρεαλιστικά στην καθημερινότητα. Υπαινικτικά δηλώνεται το κληρονομημένο βίωμα: η ζωή στη φτωχική συνοικία και οι δυσκολίες της επιβίωσης, οι ανεκπλήρωτες επιθυμίες της εφηβείας και η ποίηση του Καβάφη, υποδεικνύουν έμμεσα και τη δική της γενεαλογία. Το προσωπικό στοιχείο κρύβεται πίσω από έναν ουδέτερο και αποστασιοποιημένο λόγο, που αποφεύγει την άμεση εξομολόγηση. Το ποιητικό εγώ υποτάσσεται στον πληθυντικό αριθμό του εμείς. Είναι η εποχή της δικτατορίας και η αναζήτηση συλλογικότητας από την πλευρά της νέας γενιάς. Ο Αλέξης Ζήρας παρατηρεί ότι η Μαστοράκη «στα Διόδια είχε εμφανιστεί περισσότερο "στρατευμένη", σε μια μορφή κοινωνικής ποίησης, η κριτική που ασκούσε απέναντι σε κοινωνικές αξίες, θεσμούς και καθιερωμένες αξίες ήταν πολύ οξύτερη, η γλώσσα της πιο ακατέργαστη και άμεση και ευθύβολη».
Γενικά για τη γλώσσα των νέων ποιητών της δεκαετίας του '70 γράφει ο Β. Στεριάδης:
«Διαβάζοντας τους στίχους των νέων έχεις την αίσθηση ότι βρίσκεσαι σε μια συνεχή πρόκληση. Ο νέος προκαλεί τη γύρω του κοινωνία ―το κατεστημένο και όσους επαναπαύονται σε όσα αυτό τους προσφέρει― με τη γραφή και τη γλώσσα του, όπως τους προκαλεί και με την εμφάνισή του: τα μακριά μαλλιά, τα παρδαλά και όσα τον διαφοροποιούν από το πλήθος. Και αυτή ακριβώς η ανάγκη της διαφοροποίησης αποτελεί την πρώτη μορφή αντικομφορμισμού. Γιατί σε ολόκληρη την ποίηση που μας απασχολεί μάταια θα αναζητήσεις μια κατάφαση, που να αναφέρεται στο Χθες ή το Σήμερα [...] Η αλήθεια είναι ότι στην ποίηση αυτή, εκτός από εξαιρέσεις, δεν δηλώνεται ρητά το γεγονός ότι έχουμε δικτατορία. Προκύπτει όμως ξεκάθαρα από την εμφανή προσπάθεια να τρυπηθεί το κέλυφος κάποιας επιβεβλημένης σιωπής. Ίσως και αυτό να συντέλεσε στη διαμόρφωση του ιδιώματος. Ίσως και έτσι να λειτούργησε η στοιχειώδης άμυνα» («Το γλωσσικό ιδίωμα της γενιάς του '70», Νεωτερική ποίηση 4 και 5 Νοεμβρίου 1993,1994). Για το ίδιο θέμα, επίσης, γράφει η Νόρα Αναγνωστάκη:
«Η διακωμώδηση όχι μόνο σοβαρών πραγμάτων αλλά και της ίδιας της σοβαρότητας, μ' αυτό το είδος της ελαφριάς σατιρικής και χιουμοριστικής γλώσσας, που τη χρησιμοποιούν τόσο συχνά σε μια ασυνήθιστη έκταση και με έναν τρόπο εμφατικό, σχεδόν επιδεικτικό, οι περισσότεροι από τους νέους ποιητές μας. Χρησιμοποιούν τόσο σοβαρά την ασοβάρευτη γλώσσα τους, που αναιρούν την ελαφρότητά της».
Για τα λογοτεχνικά ρεύματα - κινήματα δείτε εδώ
Γενικά στοιχεία αφηματολογίας θα βρείτε εδώ
Μπορείτε να γράψετε τις απαντήσεις σας και να τις εκτυπώσετε ή να τις σώσετε σε αρχείο pdf.
Ήρωες
Οι ήρωες του κειμένου είναι:
Τόπος
Τα γεγονότα του κειμένου διαδραματίζονται:
Η χρονική σειρά των γεγονότων
Διακρίνουμε αναδρομικές αφηγήσεις, πρόδρομες, in medias res, εγκιβωτισμό, παρέκβαση, προϊδεασμό, προοικονομία:
Η χρονική διάρκεια
Σχέση του χρόνου της αφήγησης με τον χρόνο της ιστορίας (μικρότερος, ίσος, μεγαλύτερος).
Διακρίνουμε επιτάχυνση, παράλειψη, περίληψη, έλλειψη, αφηγηματικό κενό, επιβράδυνση:
Γλώσσα
Η γλώσσα του κειμένου είναι:
Αφήγηση
Η αφήγηση είναι πραγματική ή πλασματική, αφήγημα γεγονότων, λόγων ή σκέψεων…
Ο αφηγητής
Ο αφηγητής είναι ομοδιηγητικός, ετεροδιηγητικός…
Η εστίαση
Η εστίαση είναι μηδενική, εσωτερική, εξωτερική…
Τα αφηγηματικά επίπεδα
Τα αφηγηματικά επίπεδα είναι εξωδιηγητικά, διηγητικά, μεταδιηγητικά:
Αφηγηματικοί τρόποι
Οι αφηγηματικοί τρόποι είναι: έκθεση, διάλογος, περιγραφή, σχόλιο, ελεύθερος πλάγιος λόγος, μονόλογος:
Ενότητες
Το κείμενο μπορεί να χωριστεί στις εξής ενότητες:
Το σχόλιό σας...