Tο ποίημα του Λαφόργκ, που ανήκει στη συλλογή Θρηνωδίες (ή Mοιρολόγια, 1885), αντιστρέφει από το πρώτο του δίστιχο τη συνηθισμένη
στον ρομαντισμό λυρική απεικόνιση της σελήνης. Παρουσιάζει το φεγγάρι σαν αδιάφορο δέκτη της μελαγχολικής ειρωνείας του ομιλητή, ο οποίος πνίγεται από τη θλίψη της επαρχιακής νύχτας και την ερωτική απογοήτευση, αλλά αντιμετωπίζει την κατάστασή του με σκωπτική διάθεση.
Ω τ' όμορφο χρυσό φεγγάρι,
χοντρό σαν θησαυρού πιθάρι!
Σάλπιγγα ηχεί στα μακρινά,
να κι ο υποδήμαρχος περνά.
Αντίκρυ παίζουν μια σονάτα,
το δρόμο αργοπερνά μια γάτα!
Πάει η επαρχία να κοιμηθεί,
κλείνει μ' ένα ακόρντο* που αντηχεί
το πιάνο στο παράθυρό του.
Τι ώρα να' ναι; Ρώτα-ρώτου*.
Πράο φεγγάρι, τι εξορία!
Σύμφωνοι στη μοιρολατρία;
Φεγγάρι, ντιλετάντη* μοιάζεις,
σ' όλα τα πλάτη ίδιο φαντάζεις.
Χθες του Μισούρη τα νερά,
του Παρισιού είδες τα οχυρά,
τα μπλε φιόρντ της Νορβηγίας,
τους πόλους, θάλασσες μαγείας·
τώρα εσύ, τυχερό, θα ιδείς,
μετά το γάμο της, στη γης
να τρέχει η αμαξοστοιχία!
Εφύγανε για τη Σκοτία.
Τι φιάσκο θα 'ταν, αν πιστή
τους στίχους μου είχε εμπιστευτεί!
Φεγγάρι, αλήτικο φεγγάρι,
να γίνουμε άλυτο ζευγάρι;
Νύχτες χρυσές κι εγώ με μια
χλωμή επαρχία στην καρδιά!
Σαν μια γριά το φεγγαράκι
τ' αυτιά του εγέμισε μπαμπάκι.
Προσεγγίσεις στη γαλλική ποίηση, ανθολόγηση – μετάφραση Aλέξανδρος Mπάρας, Πρόσπερος
Γιώργος Βακαλό, από τη σειρά Φεγγάρια Δείτε τον πίνακα σε μεγαλύτερη ανάλυση στην Εθνική Πινακοθήκη
Λεξιλόγιο *ακόρντο: συγχορδία *ρώτου: αναρωτήσου *ντιλετάντης: ερασιτέχνης, εκείνος που ασχολείται με κάτι αποκλειστικά για την απόλαυση που αποκομίζει
Πού βρίσκεται ο ομιλητής του ποιήματος; Tι τον απασχολεί;
Πώς περιγράφεται το φεγγάρι στο ποίημα; Γιατί απευθύνεται σ' αυτό ο ομιλητής;
Tι σημαίνει το δίστιχο «Τι φιάσκο θα 'ταν, αν πιστή/ τους στίχους μου είχε εμπιστευτεί!»;
Πώς ερμηνεύετε το καταληκτικό δίστιχο του ποιήματος;
Σε ποια σημεία του ποιήματος εντοπίζετε ειρωνεία;
ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ
1. Πώς περιγράφεται στο ποίημα η ζωή στην επαρχία;
2. Γιατί ο ομιλητής αναφέρεται στον ποταμό Μισούρι, το Παρίσι, τη Νορβηγία και τους πόλους; Ποια επιθυμία του δηλώνουν αυτές οι αναφορές;
3. Γιατί ο ποιητής θεωρεί το φεγγάρι «τυχερό» που θα δει
τον γάμο της αγαπημένης του;
ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ
Στον Hλεκτρονικό
Kόμβο του Kέντρου Eλληνικής Γλώσσας θα βρείτε το ίδιο ποίημα, σε μετάφραση
της Aιμιλίας Δάφνη, με τον τίτλο «Η θρηνωδία στη σελήνη της επαρχίας» (πατήστε
εδώ). Συγκρίνετε τις δυο μεταφράσεις, εντοπίστε τις ομοιότητες και τις διαφορές τους. Στη συνέχεια διαλέξτε εκείνη που σας αρέσει περισσότερο, αιτιολογώντας την προτίμησή σας.
Ζυλ Λαφόργκ (1860-1887)
Γάλλος συμβολιστής ποιητής, γνωστός κυρίως για τη λυρική του ειρωνεία, αλλά και για την επινόηση του ελεύθερου στίχου. Tο έργο του άσκησε επιρροή στη διαμόρφωση της μοντέρνας ποίησης στη Γαλλία, αλλά και στον αγγλοσαξονικό χώρο (T. S. Eliot, Ezra Pound). Tο 1881 ορίστηκε αναγνώστης της αυτοκράτειρας Aυγούστας στο Bερολίνο, όπου και παρέμεινε για πέντε χρόνια. Στο διάστημα αυτό έγραψε το μεγαλύτερο μέρος του έργου του. Tο 1886 επέστρεψε στο Παρίσι, όπου πέθανε από φυματίωση τον επόμενο χρόνο, πάμπτωχος, σε ηλικία είκοσι επτά ετών. Ποιητικά έργα: Θρηνωδίες (1885), Mίμηση της Παναγιάς του φεγγαριού, Σύνοδος των ξωτικών (1886), Tελευταίοι στίχοι (1890) κ.ά.
Το ποίημα συγκεντρώνει με υποδειγματικό τρόπο τα κύρια χαρακτηριστικά της ποίησης του Λαφόργκ. Ο ομιλητής παρουσιάζει σκωπτικά τις θλιβερές εικόνες και τους πληκτικούς ήχους που δηλώνουν τη νυχτερινή αδράνεια σε μια επαρχιακή πόλη, πιθανότατα στο τέλος μιας κυριακάτικης ή γιορτινής μέρας. H ανία, που αποτελεί το τυπικότερο ίσως αίσθημα που εκφράζει η ποίηση του Λαφόργκ (τόσο, ώστε ο ίδιος να χαρακτηριστεί «πρίγκιπας της ανίας»), σμίγει με τη μοναξιά και την ερήμωση του επαρχιακού τοπίου και ο ομιλητής του ποιήματος μένει αντιμέτωπος με την πανσέληνο. H σελήνη αποτελεί αντικείμενο λατρείας στην ποίηση του Λαφόργκ και αναδεικνύεται σε «σύμβολο της αγνότητας, της παρθενικότητας, των αρνήσεων, της αναστολής της φριχτής ζωής». Εντούτοις, στο συγκεκριμένο ποίημα το φεγγάρι παρουσιάζεται κυρίως με αντιλυρικούς τόνους, όπως ταιριάζει στη βαριεστημένη διάθεση του ομιλητή, που το αντιμετωπίζει αφενός σαν το μοναδικό διαθέσιμο συνομιλητή και αφετέρου σαν το αντίθετό του. O ρόλος του συνομιλητή ματαιώνεται στην κατάληξη του ποιήματος, καθώς ο πρωταγωνιστής αντιλαμβάνεται πως η Σελήνη δεν ακούει το παράπονο που της απευθύνει, αλλά προτιμά να πάει και αυτή για ύπνο, γεμίζοντας τα αυτιά με μπαμπάκι (όπως οι γριές της επαρχιακής πόλης), για να αποφύγει τον δικό του θόρυβο. Από την άλλη μεριά, εκείνο που την κάνει διαφορετική από τον «εξόριστο» θρηνωδό της επαρχιακής μιζέριας είναι κυρίως η κοσμοπολίτικη δυνατότητά της να βλέπει όλη τη γη, να διατρέχει τα μήκη και τα πλάτη και έτσι, ανάμεσα σε όλα τα άλλα, να δει τον γάμο και το ταξίδι του μέλιτος της αγαπημένης του στη Σκοτία. Το επίθετο «τυχερό», που ο ομιλητής αποδίδει στο φεγγάρι ακριβώς για τη δυνατότητά του να παρακολουθήσει τον γάμο, φανερώνει την αυτομαστιγωτική διάθεση του ομιλητή, ο οποίος θα 'θελε να βρίσκεται στη θέση του φεγγαριού, για να ταπεινώσει ακόμα περισσότερο τον εαυτό του. O τόνος αυτός εντείνεται στο επόμενο δίστιχο, όπου ο ομιλητής παραδέχεται το λάθος που θα είχε κάνει η νέα γυναίκα, αν είχε εμπιστευτεί τους ερωτικούς στίχους που ο ίδιος της είχε απευθύνει ―αν δηλαδή είχε προτιμήσει να μοιραστεί την επαρχιακή του μοναξιά. O αυτοοικτιρμός και αυτοσαρκασμός που εκφράζουν αυτοί οι στίχοι (αλλά και συνολικότερα το ποίημα) αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό του προσωπείου του πιερότου, που κυριαρχεί στην ποίηση του Λαφόργκ. H ωμότητα και ο σκληρός σαρκασμός είναι ολοφάνερα ο αυτοπροστατευτικός μηχανισμός μιας πληγωμένης και μελαγχολικής ψυχής, της μεταρομαντικής φύσης που θρηνεί σαρκαστικά την εξορία της στην επαρχιακή πόλη, για να μη θρηνήσει σπαρακτικά την αυτοεξορία της στον κόσμο.
Ζυλ Λαφόργκ
στο Βιβλιοnet
Γιώργος Βακαλό, βιογραφία και έργα
στην Εθνική Πινακοθήκη
στο ΝΙΚΙΑΣ
στο paleta art
στη ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ ΛΑΡΙΣΑΣ ΜΟΥΣΕΙΟ Γ.Ι. ΚΑΤΣΙΓΡΑ
στο ΙΣΕΤ
στο Τελόγλειο Ίδρυμα Τεχνών, Α.Π.Θ.
![Βιογραφικό σημείωμα [πηγή: Βιβλιονέτ]](img/1biblionet.jpg "Βιογραφικό σημείωμα [πηγή: Βιβλιονέτ]"){kind=small}
