Για να δηλώσουμε τον τόπο στα νέα ελληνικά χρησιμοποιούμε: ουσιαστικά, προθετικά σύνολα, τοπικά επιρρήματα και επιρρηματικές φράσεις, αναφορικές προτάσεις που δηλώνουν τόπο.

Ουσιαστικά

Κάθε γλώσσα διαθέτει πλήθος λέξεις που δηλώνουν τόπο, π.χ. οι όροι της Γεωγραφίας όπως: βουνό, ποτάμι, λίμνη, νησί κτλ., τα σημεία του ορίζοντα, όπως: ανατολή, δύση κτλ. λέξεις που δηλώνουν την οικοδομική δραστηριότητα του ανθρώπου όπως: δρόμος, πλατεία, σπίτι, δωμάτιο, σκεπή κτλ. Όλα αυτά τα ουσιαστικά χρησιμοποιούνται συνήθως στην αιτιατική.

 

Παραδείγματα.

Απόψε θα μείνουμε σπίτι.

Το καλοκαίρι πήγαμε πρώτα Πάρο και μετά Νάξο.

 

Σημείωση: Εδώ θα πρέπει να προσέξουμε ότι τα ουσιαστικά που δηλώνουν τόπο για να είναι επιρρηματικός προσδιορισμός θα πρέπει να απαντούν στην ερώτηση πού, π.χ. πού θα μείνουμε; σπίτι· πού πήγαμε; Πάρο, Νάξο. Σε άλλες περιπτώσεις μπορεί να είναι αντικείμενο, π.χ. Οι γονείς θα πρέπει να φροντίσουν το σπίτι, ή υποκείμενο, π.χ. Φαίνεται η Πάρος.

Προθετικά σύνολα

Συνήθως τα ουσιαστικά που δηλώνουν τόπο συνοδεύονται από μια πρόθεση (κοινή ή λόγια) δημιουργώντας προθετικά σύνολα. Οι προθέσεις που χρησιμοποιούνται είναι οι εξής:

από, εκ-εξ, εκτός, εντός, επί, ίσαμε, κατά, μετά, μεταξύ, μέχρι, παρά, πριν, προ, προς, σε, έως-ως

 

Παραδείγματα

Έφυγε από την πατρίδα του.

Εμφανίστηκε εκ δεξιών. Εμφανίστηκε εξ αριστερών.

Αυτή τη στιγμή βρίσκεται εκτός γραφείου.

Να μείνετε εντός του προκαθορισμένου χώρου.

Οι στρατιώτες κρατούσαν τα όπλα επ’ ώμου.

Πήγαμε ίσαμε την άκρη του χωριού.

Προχώρησε κατά το ποτάμι.

Θα προχωράτε ο ένας μετά τον άλλο.

Ο ανελκυστήρας σταμάτησε μεταξύ δύο ορόφων.

Πήγαινε μέχρι την άκρη του δρόμου.

Έβαλε το όπλο παρά πόδα.

Στρίψε στον πρώτο δρόμο πριν από το φανάρι.

Σταμάτησε προ της ωραίας πύλης του ναού.

Κατευθύνθηκε προς το σπίτι.

Mένει στο κέντρο της πόλης.

Προχώρησε ως το φανάρι και μετά στρίψε δεξιά.

Επιρρήματα

Ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί του τόπου χρησιμοποιούνται και τα τοπικά επιρρήματα ή οι επιρρηματικές φράσεις.

εδώ, εκεί (κει) παρακεί, παντού, επάνω, κάτω, χάμω, καταγής, μέσα (μέσ' ή μες), έξω, εντός, εμπρός (μπρος ή μπροστά), πίσω, δεξιά, αριστερά, ψηλά, χαμηλά, κοντά, σιμά, πλάι, δίπλα, παράπλευρα, απόμερα, μακριά, αλάργα, αντίκρυ (ή αντικρύ), κατάντικρυ, απέναντι, αγνάντια, γύρω, τριγύρω, ολόγυρα, περίγυρα, γύρωθε, μεταξύ, αναμεταξύ, πέρα, αντίπερα, ανατολικά, δυτικά, βόρεια, νότια, καταμεσής, κατακαμπίς, μεσουρανίς, μεσοστρατίς, κατακέφαλα, κατάματα, κατάκορφα, κατάραχα, κατάστηθα, παραμάσκαλα κ.ά.

 

Παραδείγματα

Επειδή δεν είχε καθίσματα καθίσαμε καταγής.

Ήταν θλιμμένος και στάθηκε απόμερα από τους άλλους.

Καθίσαμε πλάι ο ένας στον άλλον.

Καθίσαμε πλάι πλάι.

Αναφορικές προτάσεις που δηλώνουν τόπο

Τελευταίος τρόπος για να δηλώσουμε επιρρηματικά τον τόπο είναι οι αναφορικές προτάσεις που δηλώνουν τόπο. Αυτές εισάγονται (αρχίζουν) συνήθως με τα αναφορικά τοπικά επιρρήματα: εκεί που, όπου, οπουδήποτε.

 

Παραδείγματα

Θα πάμε διακοπές όπου θέλετε.

Θα συναντηθούμε εκεί που συναντιόμαστε πάντα.

Οπουδήποτε πας ο ουρανός είναι γαλανός.

 

Προσοχή: Για να είναι μια λέξη επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου θα πρέπει να απαντάει στην ερώτηση πού. Ή, για να το πούμε αλλιώς, για να βρούμε ποια λέξη λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου θα πρέπει να κάνουμε την ερώτηση πού.

---

Σχετικά λήμματα

Τα ουσιαστικά ως ετερόπτωτοι προσδιορισμοί

Οι προθέσεις ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί

Επιρρήματα

 

 

Ασκήσεις

 

1. Άσκηση στον επιρρηματικό προσδιορισμό του τόπου

 

Βιβλιογραφία

 

	Γραμματική Νέας Ελληνικής Γλώσσας Α', Β' Γ' Γυμνασίου, Σωφρόνης Χατζησαββίδης - Αθανασία Χατζησαββίδου, ΟΕΔΒ, Αθήνα, Έκδοση Α, 2011
	Νεοελληνική Γραμματική, Μανόλης Τριανταφυλλίδης, ΟΕΣΒ, Αθήνα, 1941
	Γραμματική της Ελληνικής Γλώσσας, David Holton - Peter Mackridge - Ειρήνη Φιλιππάκη-Warburton, Πατάκης, Αθήνα, 1999
	Γραμματική της Νέας Ελληνικής, Χρ. Κλαίρης - Γ. Μπαμπινιώτης, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2005
	Γραμματική Ε, Στ Δημοτικού, Ειρήνη Φιλιππάκη-Warburton - Μιχ. Γεωργιαφέντης - Γεώργιος Κοτζόγλου - Μαργαρίτα Λουκά, ΟΕΔΒ, Αθήνα
	Εφαρμοσμένη Γραμματική της Δημοτικής και Συντακτικό, Γιάννη Β. Παπαναστασίου, Αθήνα, 1989
	Συντακτικό της Νέας Ελληνικής, ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1996, κα' έκδοση