Αρχαία ελληνική μυθολογία

Μυθολογία του νερού

ΠΟΤΑΜΙΟΙ ΘΕΟΙ




Οι άνθρωποι απέδιδαν τιμές στους ποταμούς – θεούς για την ευεργετική τους δύναμη αλλά και για να κατευνάζουν την καταστροφική οργή τους, τους λάτρευαν και απεικόνιζαν τη μορφή τους σε έργα των τεχνών και στα νομίσματα. Τους απεικόνιζαν προσωποποιημένους ως άνδρες, ενίοτε σε ανάκληση και με κέρας της Αμάλθειας στο χέρι, σύμβολο ευμάρειας, ή με σώμα ταύρου ή φιδιού:

Τὴν τῶν ποταμῶν φύσιν καὶ τὰ ῥεῖθρα αὐτῶν ὁρῶμεν· ὅμως δὲ οἱ τιμῶντες αὐτοὺς καὶ τὰ ἀγάλματα αὐτῶν ἐργαζόμενοι οἳ μὲν ἀνθρωπομόρφους αὐτοὺς ρύσαντο, οἳ δὲ βοῶν εἶδος αὐτοῖς περιέθηκαν. βουσὶ μὲν οὖν εἰκάζουσιν οἱ Στυμφάλιοι μὲν τὸν Ἐρασῖνον καὶ τὸν Μετώπην, Λακεδαιμόνιοι δὲ τὸν Εὐρώταν, Σικυώνιοι δὲ καὶ Φλιάσιοι τὸν Ἀσωπόν, Ἀργεῖοι δὲ τὸν Κηφισόν·ἐν εἴδει δὲ ἀνδρῶν Ψωφίδιοι τὸν Ἐρύμανθον, τὸν δὲ Ἀλφειὸν Ἡραιεῖς, Χερρονήσιοι δὲ οἱ ἀπὸ Κνίδου καὶ αὐτοὶ τὸν αὐτὸν ποταμὸν ὁμοίως. Ἀθηναῖοι δὲ τὸν Κηφισὸν ἄνδρα μὲν δεικνύουσιν ἐν προτομῇ, κέρατα δὲ ὑποφαίνοντα. καὶ ἐν Σικελίᾳ δὲ Συρακόσιοι μὲν τὸν Ἄναπον ἀνδρὶ εἴκασαν, τὴν δὲ Κυάνην πηγὴν γυναικὸς εἰκόνι ἐτίμησαν· Αἰγεσταῖοι δὲ τὸν Πόρπακα καὶ τὸν Κριμισὸν καὶ τὸν Τελμησσὸν ἀνδρῶν εἴδει τιμῶσιν. Ἀκραγαντῖνοι δὲ τὸν ἐπώνυμον τῆς πόλεως ποταμὸν παιδὶ ὡραίῳ εἰκάσαντες θύουσιν. οἱ δὲ αὐτοὶ καὶ ἐν Δελφοῖς ἀνέθεσαν ἐλέφαντος διαγλύψαντες ἄγαλμα, καὶ ἐπέγραψαν τὸ τοῦ ποταμοῦ ὄνομα. καὶ παιδός ἐστι τὸ ἄγαλμα.

(Αιλιανός, Ποικίλη Ιστορία, 2.33)

Ενίοτε πόλεις ονομάζονταν από τους ποταμούς που τις διέτρεχαν. Για παράδειγμα ο ποταμός Λάος, φυσικό όριο μεταξύ Λευκανίας και Βρεττίας στη Νότια Ιταλία, ονόμασε την ομώνυμη πόλη στη Λευκανία και απεικονιζόταν στα νομίσματα της πόλης· το ίδιο και ο ποταμός Γέλας στην ομώνυμη σικελική πόλη· σε αργυρό δίδραχμο από τις Ευεσπερίδες της Κυρηναϊκής (τέλος 4ου αι. π.Χ.), όπου πιθανόν και οι κήποι των Εσπερίδων, η εικονιζόμενη κεφαλή ταυτίζεται με τον ποταμό Λάθοντα· σε χάλκινο νόμισμα από την πόλη Τάβαλα (1ος αι. π.Χ.) εικονίζεται σε στάση ανάκλησης με κέρας Αμάλθειας στο χέρι ο ποταμός Έρμος της Λυδίας, πατέρας των Λυδίων νυμφών το ίδιο και ο ποταμός Γάλλος σε νόμισμα από το Φιλομήλιο της Φρυγίας (3ος αι. μ.Χ.), από τον οποίο πιθανόν ονομάστηκαν και οι ιερείς της Κυβέλης –Γάλλοι, και ο ποταμός Νείλος που αρχικά ονομαζόταν Τρίτων.

Πατέρας όλων των ποταμών θεωρείται ο Ωκεανός.

Οι πιο γνωστοί, με μυθολογική ιστορία, ποταμοί ανά περιοχή και αλφαβητικά είναι οι εξής:

Νησιά

Ίμβρασος (Σάμος)

Ινωπός (Δήλος)

Ληθαίος (Κρήτη)

Τέθρυς ή Θήρην (Κρήτη, κοντά στην Κνωσσό)

Κρήτη

Ληθαίος

Μινώταυρος

Πελοπόννησος

Αλφειός / Νύκτιμος / Στύμφηλος (διατρέχει την Πελοπόννησο, περνά από Ολυμπία)

Άνιγρος (ΝΔ της Ολυμπίας)

Αροάνιος (παραπόταμος του Λάδωνα)

Αστερίων

Ασωπός (περνά από Σικυώνα)

Ενιπέας (Ηλεία)

Ερύμανθος (παραπόταμος του Αλφειού)

Ευρώτας (Λακωνία)

Ίναχος (κοντά στις Μυκήνες)

Λάδων (παραπόταμος του Αλφειού)

Λούσιος / Γορτύνιος (κοντά στη Γόρτυνα)

Λύμαξ (κοντά στη Φιγαλεία)

Πηνειός (ΒΔ Πελοπόννησος)

Τάνος (Αργολίδα)

Ερασίνος, Φρίξος, Χείμαρρος

Σέλεμνος (Αχαΐα)

Στερεά Ελλάδα

Αχελώος / Άξενος/ Θέστιος (στην Αιτωλία απέναντι από τις Εχινάδες νήσους στο Ιόνιο)

Δονακών (κοντά στη Θήβα)

Εύηνος (κοντά στην Καλυδώνα και το Μεσολόγγι)

Ισμηνός (Θήβα)

Κηφισός (κοντά στην Ελευσίνα)

Κηφισός (Βοιωτία)

Θεσσαλία

Άναυρος

Ληθαίος

Πηνειός

Τιταρήσιος

Ήπειρος

Αχέρων

Κωκυτός

Πυριφλεγέθων

Μακεδονία

Αλιάκμονας

Ανθεμούς

Αξιός

Βαφύρας (περιοχή Δίου)

Βέρης ή Βίρης

Γαλλικός

Ελικών

Λουδίας

Νέστος

Όλγανος

Στρυμόνας

Συς (περιοχή Δίου)

Θράκη

Βασβάζης

Έβρος

Λίσσος

Τρωάδα

Αίσηπος

Επτάπορος

Νέσσος

Ρήσος

Ρόδιος

Σιμόεις

Σκάμανδρος

Φρυγία

Γάλλος

Γρανικός

Κάλαμος

Μαίανδρος / Αναβαίνοντας

Μαρσύας

Πακτωλός

Σαγγάριος / Σάγαρης / Ξηροβάτης

Χρυσορρόας

Λυδία

Έρμος

Μυσία

Άδουρος

Αστραίος

Κάικος

Καρία

Εύδωνος

Παρθία

Τίγρης

Ευφράτης / Μήδος / Ξαράνδας

Βιθυνία

Σολόεις

Σκυθία

Άλμος / Αράξης / Βάκτρος

Αρκτούρος / Φάσης

Αμαζόνιος

Ίστρος

Τάναης

Ινδία

Γάγγης

Μαύσωλος / Ινδός

Αίγυπτος

Αίγυπτος / Μέλας / Νείλος

Κυρηναϊκή

Λάθοντας

Νότια Ιταλία – Σικελία

Λάος

Γέλας

Κρημισσός