Με το όνομα Ρήσος είναι γνωστός ένας βασιλιάς των Θρακών, γιος του Ηιονέα, σύμφωνα με τον Όμηρο (Ιλ., Κ 435) ή του Στρυμόνα και μιας Μούσας, της Καλλιόπης ή της Ευτέρπης ή της Τερψιχόρης ή της Κλειώς —Αυτός που κάποτε αγκάλιασε το μελωδικό της σώμα / με δίνες νερού στροβιλίστηκε σε αμόλυντους κόλπους / κι έσπειρε τη δική σου νιότη (Ευρ., Ρήσος 349-354, μετ. Ελένη Μερκενίδου). Σε αυτή την τελευταία περίπτωση αυτονόητη φαίνεται η πληροφορία ότι ο Ρήσος δεν ανατράφηκε από ανθρώπους αλλά από τις Ναϊάδες Νύμφες, που τη δίνει η ίδια η μελωδός μάνα του Μούσα:

Όταν γεννήθηκες, παιδί μου, […] σ’ άφησα
να μεγαλώσεις μες στις δίνες του ποταμού πατέρα σου,
σε χέρια νεραϊδένια, όχι ανθρώπινα· οι πιο όμορφες κόρες
του κόσμου των νερών στις πηγές της ζωής σ’ ανάθρεψαν
κι έγινες απ’ τα παλικάρια ο πρώτος κι ο καλύτερος,
ο γεννημένος για να κυβερνάς τη Θράκη.

(Ευρ., Ρήσος 926-931, μετ. Ελένη Μερκενίδου)

Αδελφή του Ρήσου ήταν η Σήτη ή Σίντη και σύζυγός του η κυνηγός από τη Βιθυνία Αργανθώνη. Μάλιστα, με το όνομα Ρήσος αναφέρονται στην Ιλιάδα (Μ 20) ένας ποταμός της Βιθυνίας, παραπόταμος του Γρανικού, και ο ομώνυμος ποτάμιος θεός. Ο Στράβωνας τοποθετεί το βασίλειο του Ρήσου στα σύνορα με τη Μακεδονία (7.36), ενώ άλλες πηγές στα σύνορα με τη Λυδία. Ο Ρήσος είχε στην κατοχή του άσπρα άλογα σαν το χιόνι και γρήγορα σαν τον άνεμο. Αν και δηλωμένος σύμμαχος του Πριάμου, πήρε μέρος στον Τρωικό Πόλεμο μόνο το δέκατο έτος, γιατί η πατρίδα του είχε δεχθεί επίθεση από τους Σκύθες. Ωστόσο, στην τραγωδία Ρήσος ο Έκτορας θα του καταλογίσει την καθυστέρηση: Μισώ τους φίλους που έρχονται κατόπιν εορτής / να βοηθήσουν. Όμως, εφόσον ήρθε [ο Ρήσος], / ας φιλοξενηθεί σαν ξένος στο τραπέζι μας, όχι σαν φίλος. / Εμείς οι γιοι του Πρίαμου / έχουμε ξεπληρώσει το χρέος απέναντί του (Ευρ., Ρήσος 333-338, μετ. Ε.Μ.). Με τον στρατό του έφτασε έξω από τα τείχη της Τροίας, όχι απ’ τον κάμπο είτε το δρόμο για τις άμαξες αλλά μέσα από τα βουνά της Ίδης, γιατί δεν είναι εύκολο να μπει ο στρατός τη νύχτα / από τον κάμπο που είναι γεμάτος εχθρούς (Ευρ., Ρήσος 286-289, μετ. Ε.Μ., 287-316). Στρατοπέδευσε αρχικά έξω από την πόλη και ενώ πολέμησε μία μόνο μέρα, σκότωσε πολλούς Έλληνες. Την ίδια νύχτα ο Οδυσσέας και ο Διομήδης, στην αποστολή κατασκοπείας του Τρωικού στρατοπέδου, βρίσκοντάς τον να κοιμάται, μαζί και οι σύντροφοί του, έπεσαν επάνω τους και τους σκότωσαν. Πήραν μαζί και τα άσπρα άλογα του Ρήσου. (Ευρ., Ρήσος 762-798) Η σύζυγος του Ρήσου Αργανθώνη πέθανε μόλις πληροφορήθηκε τον θάνατο του άνδρα της (Παρθ., Ερωτ. Παθ. 36.1-5) και ο πατέρας του Στρυμόνας αυτοκτόνησε πέφτοντας στα νερά του ποταμού που λεγόταν μέχρι τότε Παλαιστίνος και μετονομάστηκε σε Στρυμόνα από εκείνον (Πλούτ., π. ποτ. 11.1). [Εικ. 1, 2, 3, 4, 5, 6]

Λεγόταν ότι τον 5^ο αι. π.Χ. οι Αθηναίοι πήραν χρησμό ότι δεν θα μπορούσαν να ιδρύσουν αποικία στη Θράκη, αν δεν μετέφεραν τα οστά του Ρήσου από την Τροία, όπου ήταν θαμμένος, στην πατρίδα του. Τότε ο αθηναίος στρατηγός Άγνωνας έστειλε να τα φέρουν και τα έθαψε στην όχθη του ποταμού Στρυμόνα, εκεί όπου αργότερα έκτισε την Αμφίπολη (Πολύαιν. 6.53). Με θέμα τον Θράκα βασιλιά ο Ευριπίδης έγραψε τον ίδιο αιώνα την ομώνυμη τραγωδία που αφορμάται από τη ραψωδία Κ της Ιλιάδας, τη λεγόμενη Δολώνια. Η δραματοποίηση επέβαλε αλλαγές στην ομηρική παράδοση και έτσι προστέθηκε η ύπαρξη ενός χρησμού και η παρέμβαση των θεών. Σύμφωνα με τον χρησμό, αν ο Ρήσος έμπαινε στην Τροία με τα άλογά του και έπιναν νερό από τον Σκάμανδρο ποταμό, η Τροία θα ήταν απόρθητη. Για την αποτροπή της μοίρας, Ήρα και Αθηνά υπέδειξαν στον Οδυσσέα και τον Διομήδη να αναλάβουν την αποστολή της κατασκοπείας εκείνη τη νύχτα, να σκοτώσουν τον θράκα βασιλιά και να αρπάξουν τα άλογά του. Ο Ρήσος αποτελεί το μοναδικό σωζώμενο έργο της αρχαίας ελληνικής θεατρικής παραγωγής που διαδραματίζεται αποκλειστικά κατά τη διάρκεια της νύχτας —το έργο ξεκινά και τελειώνει σε απόλυτο σκοτάδι.

Σημείωση: Ρήσος ή ρίσος είναι και η άλλη ονομασία για το ζώο λύγκας.

Σχετικά λήμματα

ΣΤΡΥΜΟΝΑΣ, ΣΗΤΗ ή ΣΙΝΤΗ, ΠΡΙΑΜΟΣ