Ένα καίριο επιστημολογικό ερώτημα είναι «Ποια είναι η σχέση ανάμεσα στην ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΓΝΩΣΗ και στην ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ;»

Οι εννοιακές ΟΝΤΟΤΗΤΕΣ (όπως το ηλεκτρόνιο) και οι θεωρητικές ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ τους τι σχέση έχουν με την ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ;

Ο ΡΕΑΛΙΣΜΟΣ (REALISM) πιστεύει

στην ύπαρξη μιας ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ (REALITY) ανεξάρτητης από την ανθρώπινη σκέψη

Σε αντίθεση με τους εμπειριστές οι ΡΕΑΛΙΣΤΕΣ διακηρύσσουν ότι σκοπός της ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ είναι να δημιουργεί αξιωματικά θεωρητικές οντότητες και να πιστοποιεί την ορθότητα αυτών των αξιωμάτων.

Ρεαλιστές ήταν ο Κοπέρνικος, ο Γαλιλαίος, ο Νεύτων και ο Planck.

Σε μία soft εκδοχή του ο Ρεαλισμός διακηρύσσει ότι οι θεωρίες της Επιστήμης λειτουργούν υποθετικά μέσα από μοντέλα αλλά ο τελικός σκοπός του επιστημονικού εγχειρήματος είναι να οικοδομήσει μία ΣΧΕΣΗ με την ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ.

Ο κλασικός επιστημονικός ρεαλισμός διακηρύσσει επίσης τον πλήρη ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟΥ και ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ. Όσο για τις διδακτικές προσεγγίσεις ΡΕΑΛΙΣΤΗΣ θεωρείται εκείνος που πιστεύει ότι η ΥΠΑΡΞΗ και η ΟΡΓΑΝΩΣΗ του Κόσμου υφίσταται ανεξάρτητα από την ανθρώπινη ύπαρξη, από την γλώσσα και από τις ερευνητικές μεθόδους.

Ανάμεσα στους αρνητές του Ρεαλισμού συγκαταλέγονται:

1. Οι κονστρουκτιβιστές. Στις διδακτικές προτάσεις που πρόσκεινται στον κονστρουκτιβισμό επισημαίνεται η ΑΔΥΝΑΜΙΑ ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΥ του ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟΥ από το ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ

2. Οι εργαλειοκράτες (ινστρουμενταλιστές) . Πιστεύουν ότι οι επιστημονικές θεωρίες - και κυρίως αυτές για τον Μικρόκοσμο – δεν έχουν καμία σχέση με την Πραγματικότητα και δεν αποτελούν παρά χρήσιμα εργαλεία για την έρευνα, για την περιγραφή και για την πρόβλεψη

Εξάλλου, σε μία διαφορετική όχθη βρίσκονται και οι εμπειριστές.

Υποστηρίζουν ότι

η ανθρώπινη ΓΝΩΣΗ περιορίζεται στον ΚΟΣΜΟ ΤΗΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑΣ

και ότι η ΕΠΙΣΤΗΜΗ έχει ως σκοπό να ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙ ΘΕΩΡΙΕΣ με βάση τις οποίες να μπορεί να προβλέπει φαινόμενα και να συνδέει, με τη γλώσσα κυρίως των μαθηματικών, τα κομμάτια της εμπειρίας.

Τα παραπάνω ζητήματα παρουσιάστηκαν και στο πρόσφατο Πανελλήνιο Συνέδριο « Η συμβολή της Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης στη Διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών» στην εργασία της Πανδώρας Χατζηδάκη και Βασίλειου Καρακώστα καθώς και στην εργασία της Μαρίας Δεβελάκη.