Λίγα λόγια για το σχέδιο

Λίγα λόγια για το σχέδιο

Το σχέδιο είναι η βάση της εικαστικής γλώσσας και της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Όταν σχεδιάζουμε παριστάνουμε και απεικονίζουμε χωρίς χρώμα με την χρήση σχημάτων και συμβόλων .

Μέσα στην έννοια σχέδιο περιλαμβάνονται το διάγραμμα ενός πράγματος, η εικόνα, το προσχέδιο, η σπουδή, το σκίτσο, το σκιαγράφημα.

Η διαφορά ανάμεσα στο σκίτσο και το σχέδιο, είναι ότι το σκίτσο καταγράφει φευγαλέα την εντύπωση ενός πράγματος, είναι ένα γρήγορο σχέδιο που δίνει μόνο γενικές πληροφορίες για τη μορφή του, με ιδιαίτερη ελευθερία. Το σχέδιο αντίθετα αποτελεί μια ολοκληρωμένη παρατήρηση του θέματος και εκτελείται διεξοδικά. Το προσχέδιο και η σπουδή, αποτελούν τη μελέτη ενός θέματος με σκοπό την εκτέλεση ενός έργου με χρώμα. Το σχέδιο μπορεί να λειτουργήσει και σαν αυτόνομο έργο.

Σχεδιάζουμε συνήθως με μολύβια ελευθέρου σχεδίου, κάρβουνο και σινική μελάνη. Αλλά υπάρχουν πολλές ακόμη δυνατότητες χρήσης των υλικών, με ελεύθερο τρόπο.

Τα πρώτα, βασικά στοιχεία της γλώσσας του σχεδίου είναι το σημείο, η γραμμή και το σχήμα στην επιφάνεια. Πολλά σημεία ενωμένα μας δίνουν την γραμμή, μερικές γραμμές ενωμένες μας δίνουν το σχήμα και κάποια σχήματα ενωμένα μεταξύ τους μας δίνουν την μορφή. Περισσότερες μορφές μαζί στον ίδιο χώρο μας δίνουν την εικόνα.

Αυτά είναι και τα πρώτα στοιχεία της εικαστικής γλώσσας.

Ο παράγοντας που αποφασίζει για το ποια και ποιας ποσότητας και ποιότητας θα είναι αυτά τα στοιχεία, είναι η έλλογη παρέμβαση του ατόμου που σχεδιάζει και οι σχεδιαστικοί του στόχοι, δηλαδή το θέμα του. Το άτομο που σκοπεύει να δημιουργήσει μια εικόνα από το τίποτα. Να δώσει νόημα πάνω σε ένα λευκό χαρτί, πάνω σε έναν χώρο κενό από νοήματα.

Αυτή είναι μια επίπονη διαδικασία που χρειάζεται την επιστράτευση όλων των αισθήσεων, αυτοσυγκέντρωση και της προσοχή, την συγκέντρωση όλων των δυνάμεών του: πνευματικών, ψυχικών και σωματικών. Στο σωματικό επίπεδο επιστρατεύονται τα αισθητήρια όργανα, τα νεύρα, ο εγκέφαλος και οι μύες.

Στο φυσιολογικό επίπεδο συντελείται μια ευθυγράμμιση ανάμεσα στις λειτουργίες του ματιού από το οποίο διεισδύουν οι πληροφορίες, του εγκεφάλου που τις δέχεται μέσω των νευρικών ιστών και τις επεξεργάζεται και τέλος του χεριού που κάνει ότι το διατάξει ο εγκέφαλος, που καταγράφει το αποτέλεσμα της αντίληψης. Αυτός ο συντονισμός γίνεται αυτόματα και πολύ γρήγορα.

έτσι λοιπόν το σχεδιαστικό αποτέλεσμα είναι ένα σύνθετο αποτέλεσμα που προϋποθέτει δράση, ενεργητικότητα, αυτενέργεια και καλλιεργεί και ενεργοποιεί τις δυνάμεις του ανθρώπου, σε ένα ανώτερο επίπεδο.

Δεν θα μπορούσαμε λοιπόν να φανταστούμε την εικαστική γλώσσα χωρίς το σχέδιο. Καταλύτης της είναι το άτομο που την χρησιμοποιεί , προκειμένου να εκφραστεί. Γιατί μπορούμε να πούμε ότι η εικαστική γλώσσα είναι κάτι το αντικειμενικό και δεδομένο, αλλά την μελετούμε κάθε φορά φιλτραρισμένη από την υποκειμενική επίδραση του τρόπου χρήσης της.

Στον όρο καλλιτεχνική δημιουργία πάλι, έχουμε να κάνουμε με την έννοια δημιουργία, δηλαδή μια έννοια πολυσύνθετη και δύσκολη ως προς την ερμηνεία της.

Για να αναλύσουμε την έννοια δημιουργία, θα πρέπει να ασχοληθούμε με την έννοια δημιουργός, άρα με το άτομο που την πραγματοποιεί και την συγκεκριμένη προσωπικότητα.

Για αυτό, θα ήθελα να παραμείνουμε στον όρο προσωπικότητα, και το πώς αυτή επηρεάζεται από την σχεδιαστική πράξη, μιας και η προσωπικότητα επηρεάζει με την σειρά της την εικαστική γλώσσα.

Έχω την γνώμη, ότι το σχέδιο παίζει ένα σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της εικαστικής γλώσσας του σχεδιαστή, γιατί ενισχύει άμεσα την προσωπικότητά του.

Αφενός μεν καλλιεργούνται και αναπτύσσονται οι αντιληπτικές του ικανότητες.

Εξασκείται η παρατήρηση, η μνήμη, η δυνατότητα σύλληψης του ¨όλου¨ ενός θέματος και η δυνατότητα διαχωρισμού του σε μικρότερα μέρη. Ο διαχωρισμός αυτός γίνεται στο σχέδιο μορφικά, μιας κι έχει να κάνει κανείς με σχήματα, με φόρμες, με ρυθμούς και τις μεταξύ τους σχέσεις. Πχ. σχέσεις αναλογιών, σχέσεις μεγέθους (μεγάλο-μικρό), τονικών αξιών (ανοιχτό-σκούρο), υφής των επιφανειών (λείο-τραχύ), μορφικοί παράγοντες δημιουργίας του χώρου (πχ. οι διαγώνιες δημιουργούν την αίσθηση του βάθους σε ένα χώρο ) κλπ.

Αυξάνεται η ευαισθησία στη σύλληψη και κατανόηση των λεπτών διαφορών και διαβαθμίσεων που αφορούν τις παραπάνω σχέσεις και χαρακτηρίζουν τα αντικείμενα του γύρω μας ορατού κόσμου. Έτσι διεισδύουμε περισσότερο στα μυστικά που αφορούν την δομή του, αφήνουμε την παθητική στάση του απλώς ¨κοιτώ¨ και περνάμε στην ενεργητική του ¨βλέπω¨, αντιλαμβάνομαι, κατανοώ. Δεν παραμένουμε στην επιφάνεια των πραγμάτων, έχουμε την δυνατότητα να κοιτάξουμε πίσω από αυτά.

Από την άλλη πλευρά, κατά τη διάρκεια του σχεδίου, αποκαλύπτεται στο άτομο η διαλεκτική σχέση που διέπει όλα τα πράγματα στη φύση: το νόμο των αντιθέσεων, της ισορροπίας κλπ. (Πχ. ότι μια λευκή επιφάνεια από μόνη της μέσα σε ένα χώρο δεν σημαίνει τίποτε, μόνο με την τοποθέτηση ενός μαύρου η γκρίζου αποκτάται νόημα, η ότι η ισορροπία πηγάζει μέσα από τις αντιθέσεις κλπ.).

Το αποτέλεσμα της σχεδιαστικής διαδικασίας είναι ένας μικρός εν ¨δυνάμει κόσμος¨ στον οποίο αντικαθρεφτίζεται η ίδια η πάλη των δυνάμεων της φύσης.

Εμείς που σχεδιάζουμε, παίρνουμε μέρος στη διαδικασία της γένεσης αυτού του εν ¨δυνάμει κόσμου¨, λαμβάνοντας τη θέση αυτού που δημιουργεί. Έτσι, με τα ίχνη της γραφής μας επαναλαμβάνουμε τη δυναμική σχέση που υπάρχει ανάμεσα στο σώμα μας και τον κόσμο. Εμείς οι ίδιοι είμαστε ένα καθρέφτισμα του σύμπαντος- ένας μικρόκοσμος. Μέσα στο σώμα μας συμβαίνουν κατά αναλογία τα συμβαίνοντα στο απέραντο σύμπαν – τον μακρόκοσμο.

Το σχεδίασμα είναι σε κάθε περίπτωση μια εξάσκηση που συντελεί στην όξυνση και τελειοποίηση των αισθητηρίων μας οργάνων, στην απόκτηση εσωτερικής αυτονομίας, στην συγκρότηση των εσωτερικών μας δυνάμεων και στην ενίσχυση του προσωπικού ύφους γραφής της εικαστικής γλώσσας.

Το σχέδιο λειτουργεί συνήθως ως βάση, ως προετοιμασία, για την εκτέλεση ενός τελικού έργου. Το τελικό έργο έχει ένα χαρακτήρα τελειωμένου, κάτι που έχει ολοκληρωθεί, ενώ το σχέδιο έχει έναν πειραματικό χαρακτήρα, όπου ακόμη αναζητούνται τα κατάλληλα εκφραστικά μέσα. Ένα χαρακτήρα μελέτης πάνω στο θέμα και πνευματικής συγκρότησης.

Τα αντικείμενα αναλύονται στα συστατικά τους στοιχεία, ανακαλύπτεται η δομή τους,

Κατά τη διάρκεια αυτών των αναλύσεων, λύνονται όλες οι απορίες που υπάρχουν σχετικά με το ποια στοιχεία της σύνθεσης θα χρησιμοποιηθούν στο καθαυτό έργο, ερωτηματικά για το χρώμα, το ύφος του έργου, δημιουργείται η αίσθηση μιας εσωτερικής ετοιμότητας και γνώσης, κατοχής του θέματος. Πάνω σ΄ αυτή τη βάση χτίζεται το τελικό έργο.

Η πνευματική ετοιμότητα που αποκτιέται μέσα από το σχέδιο, βοηθά τον συγκινησιακό παράγοντα με το συναίσθημα να ελευθερωθεί, πατώντας στο σίγουρο, ήδη συγκροτημένο πνευματικό έδαφος και να ¨ολοκληρωθεί¨ μέσα στο χρώμα. Το σχέδιο λοιπόν βοηθά στην συγκρότηση του μυαλού και δίνει τη σιγουριά που χρειάζεται το συναίσθημα για να εκφραστεί ελεύθερα με το χρώμα. Και τα δύο, σχέδιο και χρώμα, συμπληρώνουν αρμονικά τις διαφορετικές ανάγκες έκφρασης που συνυπάρχουν μέσα μας.

Το σχέδιο είναι το πρώτο βήμα προς την καλλιτεχνική δημιουργία, μιας και μας προμηθεύει με τις απαραίτητες πρώτες πληροφορίες που χρειαζόμαστε από τον εξωτερικό αλλά και τον εσωτερικό μας κόσμο. Στο σχέδιο αποκρυσταλλώνονται διαθέσεις που πριν είναι ακατάληπτες, αιωρούνται μέσα μας η στην γύρω ατμόσφαιρα, και δεν μπορούμε να τις συνειδητοποιήσουμε, να τις κάνουμε απτές, παρά μόνο δίνοντας τους σχήμα και μορφή. Σχεδιάζοντάς τες τις μεταφράζουμε σε κάτι που είναι πλέον ορατό και μπορεί να διαβαστεί, να ελεγχθεί , να γίνει αντικείμενο της κρίσης μας, να συνειδητοποιηθεί. Μέσω του σχεδίου λοιπόν, αναδύονται στο φως και περιεχόμενα που προέρχονται από το υποσυνείδητο και είναι η πρώτη άμορφη μάζα συναισθημάτων, ιδεών και τάσεων, που τροφοδοτούν την δημιουργία των εικόνων. Αυτές παίζουν το ρόλο της πρώτης ύλης για την καλλιτεχνική δημιουργία.

Στο σχέδιο αντικατοπτρίζεται το περιεχόμενο της αντίληψής μας, μας πληροφορεί γι΄ αυτό που έχει ειδωθεί, που έχει γίνει αντιληπτό μέσ΄ απ΄ τις αισθήσεις μας.

Το σχέδιο είναι ο καθρέφτης της αντίληψης, των συναισθημάτων, της σκέψης.

Είναι μια σκέψη χωρίς λόγια, αρθρωμένη με γραμμές, σχήματα και φόρμες. Σκέψη που είναι προιόν καθαρά δικό μας και προέρχεται από τα βάθη του εαυτού μας, ακόμα κι όταν αυτό που σχεδιάζουμε υπάρχει πραγματικά και βρίσκεται απέναντί μας. Επειδή λοιπόν το σχέδιο είναι μια ενέργεια έντονη, στην οποία ενεργοποιούνται οι βαθύτερες εσωτερικές μας δυνάμειςπου οδηγούν σε μιά απόλυτα προσωπική ερμηνεία, μιλάμε για. καλλιτεχνική δημιουργία.

Η δημιουργία έχει τον χαρακτήρα του αυθεντικού, κάτι που δεν υπήρχε πριν και τώρα υπάρχει. Το αντικειμενικό μέρος της φύσης φιλτράρεται μέσ΄ από το υποκειμενικό-ατομικό, με αποτέλεσμα μια καινούργια σχέση δεδομένων, και στην περίπτωση του σχεδίου, ένας προσωπικός τρόπος ερμηνείας του τρισδιάστατου κόσμου, στις δύο διαστάσεις.

(Για τον συμβολικό χαρακτήρα του σχεδίου γενικά και τη σχέση που είχε με τη Θρησκεία στους αρχαίους πολιτισμούς, δεν υπάρχει βέβαια θέση για ανάλυση σ΄ αυτό το κείμενο. Πάντως με βάση το σχέδιο των παιδιών και των ενηλίκων, πραγματοποιούνται σήμερα έρευνες στην Ψυχολογία, με σκοπό την διάγνωση διαφόρων ψυχικών ασθενειών.

Επίσης το σχεδίασμα σαν πράξη έχει έναν θεραπευτικό χαρακτήρα, λόγω της εκφραστικής, απελευθερωτικής του δύναμης και την επίδραση στην εσωτερική συγκρότηση του ατόμου.

Στην θεραπεία μέσω της Τέχνης πχ., το σχέδιο χρησιμοποιείται σαν θεραπευτική τεχνική).

Περισσότερες πληροφορίες για το σχέδιο και εικαστική δημιουργία μπορείτε να βρείτε:

 

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνσή σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *