I.
ΕΝΑ
ΠΡΟΤΥΠΟ ΙΔΑΝΙΚΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ (Το κείμενο
δεν ανήκει στην εξεταστέα ύλη)
Sapientem
nec paupertas nec dolor prohibet, nec eae res, quae imperitos avertunt et
praecipites agunt. Tu illum premi putas malis? Utitur! Non ex ebore tantum
Phidias sciebat facere simulacra; ex aere quoque faciebat. Si marmor illi
obtulisses, si viliorem materiam, fecisset tale, quale ex illa fieri optimum
posset. Eodem modo sapiens virtutem, si licebit, in divitiis explicabit, si
minus, in paupertate; si poterit, in patria, si minus, in exilio; si poterit,
imperator, si minus, miles; si poterit, integer, si minus, debilis. Quamcumque
fortunam acceperit, aliquid ex illa memorabile efficiet..
II.
Μετάφραση
Ούτε η φτώχεια, ούτε ο πόνος
εμποδίζουν το σοφό, ούτε αυτά τα πράγματα,
τα οποία βγάζουν από το δρόμο τους άπειρους
και τους γκρεμοτσακίζουν. Εσύ νομίζεις ότι
εκείνος καταβάλλεται από τις συμφορές; Τις
χρησιμοποιεί! Ο Φειδίας δεν ήξερε να κάνει
αγάλματα μόνο από ελεφαντόδοντο. Έκανε κι
από μπρούντζο. Αν έφερνες σ’ εκείνον
μάρμαρο, αν έφερνες κάποιο ευτελέστερο
υλικό, θα έκανε τέτοιο (άγαλμα), όσο μπορούσε
να γίνει πιο τέλειο από εκείνο το υλικό. Ο
σοφός μ’ αυτόν τον τρόπο θα δείξει την
αρετή του στα πλούτη, αν μπορέσει, κι αν όχι,
στη φτώχεια. Αν μπορέσει, στην πατρίδα, κι αν
όχι, στην εξορία. Αν μπορέσει, ως στρατηγός,
κι αν όχι, ως στρατιώτης. Αν μπορέσει,
αρτιμελής, κι αν όχι, ανάπηρος. Όποια τύχη κι
αν του λάχει, θα δημιουργήσει κάτι
αξιομνημόνευτο από εκείνη.
III.
Παρατηρήσεις
- quae
imperitos averterunt et praecipites agunt:
είναι δευτερεύουσες αναφορικές
προτάσεις, προσδιοριστικές στο res, εισάγονται με την αναφορική
αντωνυμία quae, εκφέρονται με οριστική
ενεστώτα.
- quale
ex … posset: είναι
δευτερεύουσα αναφορική παραβολική
πρόταση, εισάγεται με τη συσχετική
αντωνυμία quale, εκφέρεται με υποτακτική
παρατατικού, γιατί εξαρτάται από
ιστορικό χρόνο (fecisset – υπερσυντέλικος) και
δηλώνει το σύγχρονο και συγκεκριμένα
κάτι το δυνατό – ενδεχόμενο (υποτακτική).
- Σύνθετος υποθετικός λόγος:
υποθέσεις >
si marmor illi obtulisses και si viliorem
materiam obtulisses, απόδοση
> fecisset tale.
Υπόθεση: si + υποτακτική υπερσυντελίκου,
απόδοση >
υποτακτική υπερσυντελίκου (Β΄
είδος – μη πραγματικό για το παρελθόν).
- Υποθετικός λόγος: υπόθεση
>
si licebit (explicare ei virtutem) – οριστική μέλλοντα,
απόδοση > eodem … explicabit
– οριστική μέλλοντα (Α΄ είδος ανοιχτή
υπόθεση).
- Υποθετικός λόγος: υπόθεση
>
si minus (δηλ. si non licebit ei in
divitiis virtutem explicare) – οριστική
μέλλοντα, απόδοση >in paupertate (explicabit virtutem) – οριστική μέλλοντα (Α΄
είδος ανοιχτή υπόθεση). Όλοι οι υποθετικοί
λόγοι που ακολουθούν έχουν την ίδια
εκφορά – si + οριστική
μέλλοντα >
οριστική μέλλοντα και
συνεπώς είναι όλοι του Α΄ είδους ανοιχτή
υπόθεση.
- Quamcumque
… acceperit: είναι
δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση αναφορικο – υποθετική, εισάγεται με
την αναφορική αοριστολογική αντωνυμία quamcumque,
εκφέρεται με οριστική συντελεσμένου
μέλλοντα και λανθάνει υποθετικός
λόγος Α΄ είδους – ανοιχτή υπόθεση. >
Υπόθεση: quamcumque …
acceperit >
οριστική Συντελεσμένου
Μέλλοντα, Απόδοση:
> aliquid … efficiet >
οριστική μέλλοντα
Παρατηρήσεις
για τους υποθετικούς λόγους
-
si (nisi)
+ οριστική οποιουδήποτε χρόνου >
πραγματικό, ανοιχτή υπόθεση
Si ita
est,
bene
est
-
si (nisi)
+ υποτακτική ενεστώτα >
πιθανή
υπόθεση
Si ita
sit,
bene
sit
-
Μη πραγματικό: με υποτακτική
παρατατικού (σύγχρονο) ή υπερσυντελίκου (προτερόχρονο)
-
si (nisi)
+ υποτακτική παρατατικού > απραγματοποίητο στο παρόν
Si ita
esset,
bene
esset
-
si (nisi)
+ υποτακτική υπερσυντελίκου > απραγματοποίητο στο παρελθόν
Si ita
fuisset,
bene
fuisset
|
