Lectio 40

ΜΑΘΗΜΑ  XL (40o)

I.             ΑΚΛΟΝΗΤΗ ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΙΣ ΑΠΕΙΛΕΣ ΤΟΥ ΔΙΚΤΑΤΟΡΑ

Sulla, occupāta urbe, senātum armātus coēgerat ut C. Marius quam celerrime hostis iudicarētur. Cuius voluntāti nemo obviam ire audēbat; solus Quintus Mucius Scaevola augur de hac re interrogātus sententiam dicĕre noluit. Quin etiam cum Sulla minitans ei instāret, dixit is Sullae: "Licet mihi ostendas agmina militum, quibus curiam circumsedisti; licet mortem minitēris, nunquam tamen ego hostem iudicābo Marium. Etsi senex et corpore infirmo sum, semper tamen meminero urbem Rōmam et Italiam a Mario conservātam esse.

II.          Μετάφραση

Αφού κατέλαβε τη Ρώμη ο Σύλλας, συγκάλεσε ένοπλος τη Σύγκλητο, για να κηρύξει όσο πιο γρήγορα γινόταν το Γάιο Μάριο εχθρό (του ρωμαϊκού λαού). Στη θέληση του κανείς δεν τολμούσε να πάει αντίθετα. Μόνο ο Κόιντος Μούκιος Σκαιόλας, ο οιωνοσκόπος, όταν του ζητήθηκε  η γνώμη γι΄ αυτό, αρνήθηκε να ψηφίσει.  Κι επιπλέον, όταν ο Σύλλας τον πίεζε απειλητικά, αυτός είπε στο Σύλλα: «Κι αν ακόμη μου δείξεις τα αγήματα των στρατιωτών, με τα οποία έχεις περικυκλώσει το Βουλευτήριο, κι αν ακόμη με απειλήσεις με θάνατο, εγώ εντούτοις  ποτέ δε θα κηρύξω το Μάριο εχθρό (του ρωμαϊκού λαού). Αν και είμαι γέρος και αδύναμος στο σώμα, εντούτοις θα θυμάμαι πάντα ότι η πόλη της Ρώμης και η Ιταλία σώθηκαν από το Μάριο.

III.       Παρατηρήσεις

Εναντιωματικές προτάσεις

Οι εναντιωματικές προτάσεις είναι δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις. Εκφράζουν μια πραγματική κατάσταση παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της κύριας πρότασης.

Εισάγονται με τους συνδέσμους: 

• etsi / etiamsi / tametsi, quamquam + Οριστική  (αν και, ακόμη κι αν), οι οποίοι ενισχύονται στην κύρια πρόταση με το tamen
  Quamquam multa scis, tamen non omnia scis. - Ακόμη κι αν ξέρεις πολλά, δεν τα ξέρεις όλα.
• cum /  licet+ Υποτακτική  (Ακόμη κι αν, αν και, παρόλο που, μολονότι)
   

Παραχωρητικές προτάσεις

Οι παραχωρητικές προτάσεις εκφράζουν μια υποθετική κατάσταση που -κι αν δεχτούμε ότι αληθεύει- δεν αναιρεί το περιεχόμενο της κύριας πρότασης.

Εισάγονται με τους συνδέσμους: 

etiamsi + Οριστική  ή Υποτακτική  (κι αν)

quamvis, ut,  licet  +  Υποτακτική  (όσο κι αν)

IV.       Παρατηρήσεις

1. ut C. Marius … iudicaretur: δευτερεύουσα τελική πρόταση, εισάγεται με τον τελικό σύνδεσμο ut, εκφέρεται με υποτακτική παρατατικού, γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (coegerat – υπερσυντέλικος) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.
2. cum Sulla … instaret: δευτερεύουσα χρονική πρόταση, εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο cum, που εδώ είναι ιστορικός – αφηγηματικός, εκφέρεται με υποτακτική παρατατικού και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.
3. quibus … circumsedisti: δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στη λέξη agmina, εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quibus, εκφέρεται με οριστική παρακειμένου.

V.          ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

I.   Να αναγνωριστούν οι εναντιωματικές και παραχωρητικές προτάσεις του κειμένου (σύνδεσμος, εκφορά, ακολουθία)

• licet mihi … militum, licet mortem miniteris: είναι δευτερεύουσες παραχωρητικές προτάσεις, εισάγονται με τον παραχωρητικό σύνδεσμο licet, εκφέρονται με υποτακτική ενεστώτα, γιατί εξαρτώνται από αρκτικό χρόνο (iudicabo – μέλλοντας) και δηλώνουν το σύγχρονο στο παρόν. Εκφράζουν μια υποθετική κατάσταση που όμως δεν αναιρεί το περιεχόμενο της κύριας πρότασης.

• etsi senex … sum: είναι δευτερεύουσα εναντιωματική πρόταση, εισάγεται με τον εναντιωματικό σύνδεσμο etsi, εκφέρεται με οριστική ενεστώτα και δηλώνει το πραγματικό. Εκφράζει μια πραγματική κατάσταση, παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της κύριας πρότασης

II. Να αναγνωριστούν οι παρακάτω εναντιωματικές και παραχωρητικές προτάσεις (σύνδεσμος, εκφορά, ακολουθία)

Etiamsi natūrā tales non sint, necessitāte esse coguntur

είναι δευτερεύουσα παραχωρητική πρόταση, εισάγεται με τον παραχωρητικό σύνδεσμο etiamsi, εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (coguntur– ενεστώτας) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν. Εκφράζει μια υποθετική κατάσταση που όμως δεν αναιρεί το περιεχόμενο της κύριας πρότασης

Etsi Sulla Marium hostem iudicāri volēbat, Scaevola negāvit sententiam dicĕre.

είναι δευτερεύουσα εναντιωματική πρόταση, εισάγεται με τον εναντιωματικό σύνδεσμο etsi, εκφέρεται με οριστική παρατατικού και δηλώνει το πραγματικό. Εκφράζει μια πραγματική κατάσταση, παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της κύριας πρότασης

Quamquam mihi mortem minitāris, numquam tamen Marium hostem iudicābo.

(ποια η διαφορά με την αντίστοιχη πρόταση του κειμένου;)

είναι δευτερεύουσα εναντιωματική πρόταση, εισάγεται με τον εναντιωματικό σύνδεσμο quamquam, εκφέρεται με οριστική ενεστώτα και δηλώνει το πραγματικό. Εκφράζει μια πραγματική κατάσταση, παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της κύριας πρότασης

III.  Να γίνει χρονική αντικατάσταση του iudicarētur· να κλιθεί το ουσιαστικό senex (σελ. 22 Λ.Γ.)  

IV.  Να μεταφραστούν στα λατινικά οι προτάσεις:

   Αν και είναι οπλισμένος, δε με τρομάζει (πραγματικό)

   Αν και είναι οπλισμένος, δε με φοβίζει (υποθετικό)

   Etsi armatus est, non me terret

   Licet  armatus sit, non me terret

Το πρωτότυπο κείμενο:

Valerius Maximus “Factorum Et Dictorum Memorabilium Libri”

Sulla occupata urbe senatum armatus coegerat ac summa cupiditate ferebatur ut C. Marius quam celerrime hostis iudicaretur. Cuius voluntati nullo obuiam ire audente solus Scaevola de hac re interrogatus sententiam dicere noluit. Quin etiam truculentius sibi instanti Sullae 'licet' inquit 'mihi agmina militum, quibus curiam circumsedisti, ostentes, licet mortem identidem miniteris, numquam tamen efficies ut propter exiguum senilemque sanguinem meum Marium, a quo urbs et Italia conservata est, hostem iudicem.