“Ο όρος Εικονομαχία αναφέρεται στην θεολογική και πολιτική διαμάχη που ξέσπασε στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία κατά το μεγαλύτερο μέρος του 8ου και το πρώτο ήμισυ του 9ου αιώνα, αναφορικά με τη λατρεία των χριστιανικών εικόνων. Η Εικονομαχία διαίρεσε τους κατοίκους της αυτοκρατορίας σε Εικονομάχους (επίσης αναφερόμενους ως Εικονοκλάστες[1]) και Εικονολάτρες (επίσης αναφερόμενους ως Εικονόφιλους και Εικονόδουλους[2]). Η εικονομαχία άρχισε το 726 και τελείωσε το 842, με αποκατάσταση των εικόνων και περίλαμπρες τελετές” (πηγή: ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ, https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CF%87%CE%AF%CE%B1).
ΟΙ ΑΝΤΙΠΑΛΕΣ ΟΜΑΔΕΣ
Στην περίοδο της ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ οι βυζαντινοί χωρίστηκαν σε δυο μεγάλες ομάδες.
Η πρώτη ομάδα, οι εικονομάχοι που ήταν αντίθετοι με τη λατρεία των εικόνων και μερικές φορές τις κατέστρεφαν. Κατά τη γνώμη των εικονομάχων, οι αποδιδόμενες σ’ αυτές τιμές ήταν ειδωλολατρία. Δεδομένου ότι κανένας δεν είδε το Θεό, για να είναι σε θέση να τον παραστήσει έτσι ή αλλιώς. Η αντίληψη αυτή ήταν κυρίαρχη στην μωαμεθανική και εβραϊκή θρησκεία, στις οποίες η απεικόνιση του θείου ήταν αυστηρά απαγορευμένη.
Η δεύτερη ομάδα, οι εικονολάτρες, οι οποίοι ήταν υπέρ της λατρείας των εικόνων. Υποστήριζαν ότι ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο «κατ’ εικόνα και ομοίωση» δική του.
Κι ακόμη πως ο ίδιος ο Θεός, στο πρόσωπο του Χριστού, έγινε άνθρωπος. Και συνεπώς η άρνηση της απεικόνισής του συνεπαγόταν άρνηση παραδοχής της ενανθρώπησής του.
Μαθητεία: Οι λόγοι διαμάχης
Ποιες ήταν οι διαφορές ανάμεσα στους εικονομάχους και τους εικονολάτρες όσον αφορά τη λατρεία των εικόνων;
ΠΡΩΤΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ (726-787)
ΠΗΓΗ 1
“Ο αυτοκράτορας Λέων Γ΄ο Ίσαυρος διέταξε έναν αξιωματικό του να απομακρύνει την εικόνα του Χριστού, που ήταν αναρτημένη στη Χαλκή πύλη των ανακτόρων, και να αναρτήσει στη θέση της τον «τρισόλβιο τύπο του σταυρού». Προκλήθηκε έκρηξη της λαϊκής οργής και το εξαγριωμένο πλήθος σκότωσε τον αυτοκρατορικό απεσταλμένο επί τόπου”.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Γιατί ο Λέων Λέων Γ΄ο Ίσαυρος έδωσε αυτή τη διαταγή;
Γιατί το πλήθος αντέδρασε με αυτόν τον τρόπο;
ΠΗΓΗ 2
ΕΡΩΤΗΣΗ: Γιατί οι στρατιώτες καλύπτουν την εικόνα του Χριστού;
Στην πρώτη περίοδο πραγματοποιήθηκε στη Νίκαια (Μικρά Ασία) η Ζ’ Οικουμενική Σύνοδος (787): Συμμετείχαν 350 περίπου επίσκοποι και μεγάλος αριθμός μοναχών. Η σύνοδος καταδίκασε ως αίρεση την Εικονομαχία, αποφάσισε την καταστροφή των εικονοκλαστικών συγγραμμάτων και αναστήλωσε τις εικόνες επιτρέποντας την προσκύνησή τους.
ΕΡΩΤΗΣΗ: Πώς τελείωσε η Πώτη Περίοδος της Εικονομαχίας;
Β΄ Περίοδος της Εικονομαχίας (814-842)
Ο Λέων Ε΄ ο Αρμένιος, ο οποίος έγινε αυτοκράτορας του Βυζαντίου από το 813 έως το 820, διέταξε το κατέβασμα των εικόνων από τις εκκκλησίες και τα μοναστήρια. Τα Χριστούγεννα του 820 ο Λέων δολοφονήθηκε από τον στρατηγό Μιχαήλ τον Τραυλό. Αυτός επέτρεψε την προσκύνηση των εικόνων σε σπίτια ή μοναστήρια. Στη συνέχεια, όμως, το 832 απαγόρευσε την λατρεία των εικόνων, δηλαδή την προσκύνησή τους, και τους ασπασμούς. Συμπεριφερόταν με άσχημο τρόπο στους μοναχούς, πολλοί από τους οποίους ταλαιπωρήθηκαν επί της βασιλείας του. Όμως, η γυναίκα του Θεοδώρα, η πεθερά του και οι κόρες του διατηρούσαν και προσκυνούσαν εικόνες μέσα στο παλάτι.
ΕΡΩΤΗΣΗ: Πώς κρίνετε τις ενέργειες του αυτοκράτορα; Εξηγήστε.
ΟΙ ΑΙΤΙΕΣ
Διαβάζουμε την ΠΗΓΗ 2.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ:
1. Με ποιους τρόπους οι χριστιανοί χρησιμοποιούσαν τις εικόνες;
2. Πώς συνδέεται ο τρόπος χρήσης των εικόνων με την ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑ;
ΠΗΓΗ 2
ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
Το τέλος της Εικονομαχίας (842 μ.Χ.)
Ο Θεόφιλος πέθανε το 842 και τον διαδέχτηκε ο ανήλικος γιος του Μιχαήλ Γ΄. Όλη η εξουσία πήγε στην βασίλισσα Θεοδώρα. Νέος πατριάρχης χειροτονήθηκε ο Μεθόδιος και τελέσθηκε εορτή της ορθοδοξίας την πρώτη Κυριακή των νηστειών του 842 (19 Φεβρουαρίου). Έκτοτε η πρώτη Κυριακή των νηστειών γιορτάζεται ως «Κυριακή της Ορθοδοξίας».
ΕΡΩΤΗΣΗ: Πώς τελείωσε η ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑ;
Διαβάζουμε την ΠΗΓΗ3, ΠΗΓΗ4 και ΠΗΓΗ5. Ποια αποτελέσματα προέκυψαν μετά το τέλος της ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ;
ΠΗΓΗ 4
ΑΠΟΨΕΙΣ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ
Να εντοπίσετε τα επιχειρήματα των εικονομάχων όπως αυτά διατυπώνονται στην επιστολή του Λέοντα του Γ’ προς τον πάπα Γρηγόριο Β’. Ποια είναι η γνώμη σας γι αυτά τα επιχειρήματα.
Να εντοπίσετε τα επιχειρήματα των εικονολατρών όπως αυτά διατυπώνονται στο Λόγο του Ιωάννη του Δαμασκηνού ‘’Περί εικόνων’’. Ποια είναι η γνώμη σας γι’ αυτά τα επιχειρήματα ;
