Οι Ανακαλύψεις του 15ου και του 16ου αι. ήταν οι απαρχές μιας πορείας που οδήγησε στην εμφάνιση και την επιβολή του φαινομένου της αποικιοκρατίας. Η Πορτογαλία και η Ισπανία, τα ισχυρά ευρωπαϊκά βασίλεια που προπορεύτηκαν στο δρόμο των Ανακαλύψεων, ενσωμάτωσαν τα εδάφη που κατέλαβαν και μετατράπηκαν, έτσι, σε αποικιακά κράτη. Οι νέες χώρες οργανώθηκαν διοικητικά και οικονομικά κατά τέτοιο τρόπο ώστε να εξυπηρετούν τις ανάγκες των μητροπόλεων.

Οι Πορτογάλοι δημιούργησαν, στις περιοχές που ήταν υπό τον έλεγχό τους, μια σειρά εμπορικών σταθμών. Οι Ισπανοί βάσισαν την κυριαρχία τους στην εξολόθρευση των ιθαγενών που συνάντησαν.

Αυτό σήμαινε στυγνή εκμετάλλευση των αποικιών και απάνθρωπη μεταχείριση των κατοίκων τους με μοναδικό κριτήριο την εξασφάλιση του μέγιστου δυνατού κέρδους για τη μητρόπολη. Κοινά χαρακτηριστικά τόσο του πορτογαλικού όσο και του ισπανικού αποικισμού υπήρξαν η αγριότητα και η απληστία με τις οποίες οργανώθηκε η εκμετάλλευση των κατακτημένων χωρών.

Τα τεράστια κέρδη των πρώτων αποικιοκρατών κίνησαν, σύντομα, το ενδιαφέρον και άλλων ισχυρών κρατών. Γύρω στα τέλη του 16ου και τις αρχές του 17ου αι., η Ολλανδία, η Γαλλία και η Βρετανία είχαν κάνει την εμφάνισή τους, δυναμικά, στο αποικιακό παιχνίδι. Η εμφάνιση και νέων διεκδικητών είχε ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη ενός σκληρού ανταγωνισμού ανάμεσα στους αποικιοκράτες με αντικείμενο τον έλεγχο των πιο προσοδοφόρων αποικιών. Έτσι, στα μέσα του 19ου αι. δεν υπήρχε σχεδόν καμία σημαντική περιοχή εκτός Ευρώπης που να μπορούσε να γίνει αποικία και να μην έχει ήδη γίνει.

Η δημιουργία της Γερμανίας και της Ιταλίας, κατά το δεύτερο μισό του 19ου αι., και η διεκδίκηση εκ μέρους τους μεριδίου από τις αποικίες, επειδή το θεωρούσαν αναγκαίο για την οικονομική τους ανάπτυξη, όξυνε τον αποικιακό ανταγωνισμό. Η σύγκρουση μεταξύ των ισχυρών ευρωπαϊκών κρατών για τον έλεγχο των αποικιών ήταν μια από τις αιτίες που πυροδότησαν τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο (1914-1918).

Πάντως, η αποικιοκρατία, που θεμελιώθηκε με τις Ανακαλύψεις του 15ου και του 16ου αι., σφράγισε την ιστορία της ανθρωπότητας καθώς διατηρήθηκε έως και τα μέσα του 20ου αι., αν λάβουμε υπόψη μας ότι οι περισσότερες χώρες της Ασίας και της Αφρικής έγιναν ανεξάρτητα κράτη μόλις τις δεκαετίες του 1960 και του 1970.