|
|
|
|
| ||||||
|
Πολιτικός λόγος («Να συγκροτήσουμε έμπρακτα τις αρχές μας»... ) Διασκευασμένο κείμενο του Παντελή Μπουκάλα από το ημερήσιο τύπο
Το «χωρίο» που μας απασχολεί ήδη από τον τίτλο, δεν έχει αποσπαστεί βιαίως από τα έλλογα συμφραζόμενά του, αλλά εισήχθη στην αγορά των ιδεών και της πολιτικής σαν πλήρης, ακέραιη πρόταση• δεν αποτελεί λοιπόν προϊόν παραχάραξης των πραγματικών λεγομένων του κ. Πολιτικού. Δεν έχει ιδιαίτερη σημασία ποιος είναι, σε ποια κομματική παράταξη στρατεύεται και ποιες είναι οι φιλοδοξίες του. Ο χειμαρρωδώς ασύντακτος λόγος, ο εξόφθαλμα ανερμάτιστος δεν είναι αποκλειστικά δικό του γνώρισμα, ή μάλλον προτέρημα. Και λέω προτέρημα, γιατί αυτό το είδος λόγου, που έχει την ικανότητα να δείχνει ότι καλύπτει με οξυδέρκεια και εμβρίθεια τα πάντα, ενώ δεν λέει τίποτε και για τίποτε, επιτρέπει στους συντάκτες του να διαπρέπουν στο πεδίο της πολιτικής, να ποντάρουν στη «διαφορά» τους, να έχουν οπαδούς. Ο κ. Πολιτικός μας, λοιπόν, είναι ένας από εκείνους που συνηθίζουν να διατρανώνουν την πεποίθησή τους ότι «χρειάζεται ξεκάθαρος λόγος για να πάει ο τόπος μπροστά, χρειάζονται ξεκάθαρες και σαφείς σκέψεις». Ακριβώς έπειτα, και προφανώς για να εξειδικεύσει το δόγμα του, βεβαιώνει ότι αυτό που προέχει είναι «να συγκροτήσουμε έμπρακτα τις αρχές μας». Κι εκεί ακριβώς αρχίζουν τα δύσκολα για όποιον καλοπροαίρετο μπει στη δοκιμασία να ερμηνεύσει αυτό το λεκτικό ερείπιο. Τι πάει να πει στ' αλήθεια «συγκροτώ έμπρακτα τις αρχές μου», ποιο νόημα μπορούν να διεκδικήσουν οι συγκεκριμένες λέξεις, με τη συγκεκριμένη ακολουθία τους, πέρα από το «νόημα» του θορύβου, του βαρύτατου γδούπου; Ναι, κάθε λέξη χωριστά έχει το νόημά της, κάπου παραπέμπει, κάτι υποδεικνύει. Όλες μαζί όμως, με τη σειρά που τις έδεσε η γλώσσα του ρήτορα, τι μπορούν να πούνε, τι πράγματι λένε; Επί της ουσίας τίποτε, απολύτως τίποτε. Αφήνουν βεβαίως να εννοηθούν κάποια πράγματα για τη ρητορική δεινότητα του ομιλητή, δεν μας εξηγούν όμως την απίστευτη αυταρέσκεια με την οποία εκφέρονται ούτε το γεγονός ότι ακριβώς με αυτής της ποιότητας τη γλωσσική ύλη ο κ. Πολιτικός έχει καταφέρει να υπολογίζεται σαν σοβαρός και ενημερωμένος, σαν άνθρωπος που τα λέει σταράτα, σαν μια ελπίδα της πατρίδας τέλος πάντων. Αυτός ο βαθμός μηδέν της ομιλίας αποτελεί τυπικό δείγμα της κενότητας του πολιτικού λόγου αλλά ταυτόχρονα (κι ίσως αυτό είναι το πιο δυσάρεστο) της δυνατότητας αυτού του κραυγαλέα προβληματικού λόγου να δημιουργεί πιστούς και ακολούθους, ακόμη και να συναρπάζει. Με αυστηρούς όρους, το «να συγκροτήσουμε έμπρακτα τις αρχές μας» είναι ανυπόληπτο νοηματικά (δηλαδή πολιτικά) όσο και οποιοδήποτε από τα συνθήματα με τα οποία εκστρατεύουν τα κόμματα στις εκλογές, από το «Εμπρός για μια νέα Ελλάδα» έως «Το μέλλον ανήκει σ' αυτούς που το προετοιμάζουν». Ο πολιτικός, εκσυγχρονισμένος, εκμεταλλεύεται την τεχνολογία: βάζει στο μίξερ κάμποσες βαρύγδουπες λέξεις που έχει αποδειχθεί ότι μπορεί να μην πείθουν, πάντως ερεθίζουν («πρόοδος», «ανάπτυξη», «αύριο», «λαός» κτλ.), το θέτει σε λειτουργία και από τον πολτό που προκύπτει ανασύρει ό,τι επιθυμεί, ακόμη κι αν είναι ασυνάρτητο. Γνωρίζει, άλλωστε, ότι το νόημα δεν βρίσκεται στη συντακτική συνέπεια, αφού το έχει κατοχυρώσει ο στόμφος, ο θόρυβος, η εικόνα: εφόσον βλέπουμε κάποιον να μιλάει, εφόσον μας τον δείχνουν να μιλάει, είμαστε υποχρεωμένοι να αποδεχτούμε ότι μιλάει σοβαρά, ότι ο επίσημος λόγος του δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να είναι ανόητος, διότι είναι ήδη εξουσιαστικός.
Με μόλις πενήντα λέξεις, μας λένε κάποιοι φιλοπαίγμονες γλωσσολόγοι, με λέξεις-γυαλιστερά κελύφη που εναλλάσσονται στη συντακτική ακολουθία με τυπικό σεβασμό των κανόνων, μπορεί κανείς να σχηματίσει αναρίθμητες προτάσεις που να φαίνεται ότι έχουν νόημα. Πρόκειται για λέξεις που φαντάζουν σαν πασπαρτού (ας πούμε «αρχές», «έμπρακτα», «συγκροτώ», ή πάλι «μέλλον», «κοινωνικό πρόσωπο», «και θέλουμε και μπορούμε»...), αλλά στην πραγματικότητα δεν ξεκλειδώνουν παρά το άπατο συρτάρι του ασήμαντου και του ανόητου. Το γεγονός ότι πολλοί εξακολουθούν να τις προβάλλουν σαν βαρυσήμαντους χρησμούς κι ακόμη περισσότεροι να τις καταναλώνουν άναυδοι σαν θέσφατα, μπορεί να μας βεβαιώσει ότι ο βαθμός μηδέν της πολιτικής ομιλίας προϋποθέτει και ένα βαθμό μηδέν της πολιτικής ακοής.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Κάθε μια φράση αναφέρεται αντίστοιχα σε μια παράγραφο. Απαντήστε χαρακτηρίζοντας σωστό λάθος
5/20
2. Κάθε μια φράση αναφέρεται αντίστοιχα σε μια παράγραφο. Απαντήστε αιτιολογώντας. α. Γιατί ο ασύντακτος πολιτικός λόγος αποτελεί και προτέρημα; β. Με ποιο τρόπο ο Πολιτικός παρουσιάζεται ως σοβαρός; γ. Τι είναι πιο δυσάρεστο απ’ τον κενό πολιτικό λόγο; Γιατί κατά την κρίση σας; δ. Σε τι συνίσταται η πραγματική δύναμη του πολιτικού λόγου; ε. Πώς χρησιμοποιώντας ένα φτωχό λεξιλόγιο ο πολιτικός λόγος επιτυγχάνει το σκοπό του; 10/20
3. Να βρεθούν συνώνυμα των λέξεων του κειμένου: ανερμάτιστος………………….. δεινότητα………………….. αυταρέσκεια………………….. βαρύγδουπος ………………….. άναυδος………………….. 5/20 |
|
